1. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin
SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SSurface Wave Analysis wizard modülü yüzey dalgalarının analizi için ana
programdır ve diger iki modül bu program içeresinden doğrudan
cıkartılabilir.Programın işlem akışı temel dört aşamda gerçekleşir.Bu aşamlar:
1) Arazi verisinin (sismik kayıtların) görüntülenmesi ve düzenlenmesi,
2) Arazi dispersiyon eğrisinin hesaplanması
3) Yersltı Vs başlangıç modeli oluşurması
4) Ter çözüm ile kurumsal ve gerçek dirpesiyon eğrilerine en iyi uyan yer altı
modelinin hesaplanması
Surface wave analysis wizard progmında işlem adımları bilgisayar
klavyesinden “enter” tuşuna basarak ilerleme üzerine
oluşturulmuştur.Bununla birlikte, herhangi bir aşamada progrmada yer alan
menuler aracılığı ile gerekli ilave işlevler yapmak mümkündür.Burada
program deyimi ile bundan sonra surface wave analysis wizard ana modülü
kastedilmektedir.Programa okutulan veriler aktif ve pasif olarak algılar.Diğer
ifade ile ,aynı anda bir veri kayıtı aktif kaynaklı diğer veri pasif olarak
tanıtılamaz.
Masaüstün den ilk önce “surface wave analysis wizard “ programına çift
tıklanır.Ekranda analiz edilecek veri türünün getirmesi sağlayan iletişim
kutusu gelecektir.(şekil 1.1) İletişim kutusunda 1-boyutta Aktif Kaynak
MASW, 1-Boyutta Pasif Kaynak (microtremor) ve 2-Boyutta aktif kaynak
MASW seceneği görülür.Biz 1-Boyutta aktif kaynak verisi için birinci secenek
seçilir.

2. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil 1.1 Yüzey dalgası veri türü seçimi iletişim kutusu
“OK” düğmasine basıldıktan sonra verinin girilmesiyle pickWin modülü
başlatılmış olur. (Şekil 1.2)
Şekil 1.2 pickWin modülün şalıştırılması
PickWin modülünün başlatılmasıyla ekrana gelecek ilk pencere Şekil 1.3 de
görülmektedir.Yüzey dalgası analizi için PickWin modülünde çalıştırılçak
fonksiyonlar “File” ve “surface wave analysis (S)” menüsünden çağrılır.

3. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil 1.3 pickWin modül ekranı.
Analiz edileçek aktif kaynaklı verinin okutulması için “enter” tuşuna basılır
Şekil 1.4

4. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil1.4 pickWin programında aktif kaynak verisin getirilmesi.
Şekil1.5 aktif kayna verisin okutulması
Veri okutulmasında sonra (Şekil 1.5) ileilgili değişikler pickWin menüsü
kullanılarak yapılır (Şekil1.6).Bu aşamada şayet arazide jeofon serim düzeni
parametrelerinde (layout configuration) bir hayata yapıldıysa “Edit/Display”
menüsünden ilgili parametreler yeniden düzenlenebilir.(şekil 1.7)
Şekil 1.6 pickWin program menüsü

5. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Bu menüde ihtiyaç duyulaçak seçeneklerinden biri “truncate traces (shorten
recort length)” seçeneğidir (Şekil 1.8).Bu seçen
fazla ise kısaltmak için kullanılabilir.Şekil 1.5
içrerek şekilde kesilmiştir.Şekil 1.9 da bu tür işlem sonucu gözterilmiştir.
Şekil1.7 pickWin programı Edit/Display Menüsü
Şekil1.8 pickWin programında verinin kesilmesi
Edit/Display” menüsünden kullanılabilecek bir diğer seçenek “
data”seceneğidir (Şekil 1.10).Bu secenek yeniden öreneklenmesini
B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
DERS NOTLARI
Bu menüde ihtiyaç duyulaçak seçeneklerinden biri “truncate traces (shorten
recort length)” seçeneğidir (Şekil 1.8).Bu seçenek arazi kayıtı gereğinden
ak için kullanılabilir.Şekil 1.5 da okutulan veri 2048 örnek
içrerek şekilde kesilmiştir.Şekil 1.9 da bu tür işlem sonucu gözterilmiştir.
Şekil1.7 pickWin programı Edit/Display Menüsü
programında verinin kesilmesi
Edit/Display” menüsünden kullanılabilecek bir diğer seçenek “
data”seceneğidir (Şekil 1.10).Bu secenek yeniden öreneklenmesini
B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
Bu menüde ihtiyaç duyulaçak seçeneklerinden biri “truncate traces (shorten
ek arazi kayıtı gereğinden
ulan veri 2048 örnek
içrerek şekilde kesilmiştir.Şekil 1.9 da bu tür işlem sonucu gözterilmiştir.
Edit/Display” menüsünden kullanılabilecek bir diğer seçenek “Resample
data”seceneğidir (Şekil 1.10).Bu secenek yeniden öreneklenmesini

6. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
sağlar.Şekil 1.11 de veri örnekleme aralığının dört katı olaçak şekilde (4dt)
yeniden örneklenmiş sonucu gözterilmiştir.
Şekil 1.9 PickWin programında verinin kesilmesi (Şekil 1.4 da okutulan veri
boyu 2048 örnekre kesilmiştir)

7. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil 1.10 pickWin programında verinin yeniden örneklenmesi
Şekil 1.11 PickWin programında yeniden örneklenmiş veri
“Edit/Display” menüsünde kullanılabileçek bir diyer seçenek “Edit
Surface/receiver lacations,ect”seçeneğidir (Şekil 1.12). Şekil 1.13 “Edit
Surface/receiver lacations,etc” seçeneğinin kullanılmasıyla ekrana gelen
serim parametreleri gözterilmiştir.Atış noktası koordınatı (ofset), jeofon
aralığı ve kullanılan uzunluk ölçübirimi değerleri değiştirilebilir.

8. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil 1.12 PickWin programında serim parametrelerinin düzenlenmesi
Şekil 1.13 PickWin programında jeofon serim düzeni bilgiler

9. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Bir sonraki adım arazi dispersiyon görüntüsünün hesaplanması işlemidir.Bu
işlem “enter” tuşuna basarak veya menü den “ Surface wave analysis (S)”
seçeniğinden başlatılabilir (Şekil 1.14).Şayet “enter” tuşuna basılarak
başlatılmak isterse ekrana şekil 1.14 daki gibi onay mesajı gelir.
Şekil 1.14 PickWin programında surface wave anlysis (S) menüsü ve
dispersiyon görüntüsünün hesaplanması başlangıcından gelen uyarı iletisi
Arzidispersiyon görüntüsünün hesaplanması işleminin ilk adımı belilrli
parametrelerin tanımlanamsı oluşturur.Bu parametreler faz hızı-frekans
değerinin hesaplanması için zorunludur.Bu adımda Şekil 1.15 görüldüğü gibi
faz hızı ve adım aralığı (seisImager/SW faz hızı başlangıç değerini sıfır olarak
sabitlemiştir),Veri toplama işlemdimde alına kayıtın yığma (stack) şekilde ve
düz/terz atış modunu ,faz hızı-frekans dönüşümünde kullanılaçak frekans ve
faz hızı artıkmiktarını, frekan için çözünürlülük değerini,ofset
aralığını,spektral dönüşüm hesamlanmasında kullanılacak tekniği (faz

10. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
kaydırma/SPAC) ve dalga sayısı k için bir sınırlama değerlerinin girilmesinin
gerektirir.
Şekil 1.15 faz hızı-frekans dönüşümü işleminde başlangıç parametrelerinin
belirtilmesi.
Şekil 1.15 de gözterilen parametlerin set edilmesiyle dispersiyon
görüntüsünün seçiminde kullanılaçak en küçük veen büyük frekan değrini (
Bu adımda başlangıç frekan değerideğiştirilebilir ve genel olarak aktif
kaynaklı verilerde kullanılan jeofon frekansına eşit alınır.), süzgeç
(SeisImager/SW sadece kayan ortalama süzgeci kullanılır.Süzgecleme
işleminde kaç örneğin ortalamaya getirilmesi gerektiği belirtir),kullanılacak
en küçük ve en büyük dalga sayısı ve en küçük faz hızı değerini gözteren

11. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
mesaj ekranı görülür.(Şekil 1.16).öreneğin 4.5Hz lik düşey jeofon kullanılırsa
Şekil 1.16 da görüldüğü gibi en küçük frekans için 5 Hz verilmiştir.
Şekil 1.16 faz hızı-frekans görüntüsünün faz hızı kayması yöntemiyle
hesaplaplanması
Şekil 1.17 de 1-Boyutta SPAC yöntemi sonucu elde erdilen Faz hızı frekans
görüntüsü verilmiştir.doğrusal dizilim kullanılmış ise SPAC yöntemi
seçiminde 1D seçeneği, dizilim iki boyutta ise SPAC yönteminde 2D seçeneği
kullanılması önerilir.

12. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil 1.17 faz kayması yöntemiyle elde edilen faz hızı-frekan görüntüsü
Şayet isternirse bu noktada grafik ekseneleri yeniden düzenlenebilir.Bu
işlem “View” menüsünden “Axis configuration” seçeneği ile yapışabilir.
Şekil 1.18 grafik eksenlerinin yeniden düzenlenmesi
“Axis configuration” seçeneği seçildiğinde ekrana Şekil 1.19 gibi eksen
bilgileri gelir bilgileri gelir.

13. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil 1.19 Grafik eksenleri girişi parametre ekranı
Şekil 1.20 Grafik eksenlerin düzenlenmiş görüntüsü

14. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Faz hızı frekans görüntüsünün hesaplanmasından sonra “enter” tuşuna
basarak veya “surface wave analysis (S)” menüsünden “show phase velocity
curve (1D) <launches waveEg>” seçilerek dispersiyon eğreisinin seçilmesi
başlatılşabilir (Şekil 1.21)
Şekil 1.21 Dispersiyon eğresinin seçilmesi işleminin menüden başlatılması
Ekrana Şekil1.20 de belirlenen faz hızı-frekans pik değeri (dispersiyon
eğrerisi) gelir (Şekil 1.22).Bu aşamada dispersiyon eğrerisi üzerine sınırlama
ve düzenlem işlemleri (örneğin yuvarlatma , istenmeyen pik değerinin
silinmesi vb.) “Dispersion curve” menüsünden üst kısmında bulunan fare
işareti ve C düğmeleri yardımıyla yapılabilir (şekil 1.23).

15. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil 1.22 Faz hızı frekans ( dispersiyon) eğrisi
Şekil 1.23 Dispersion eğrisi üzerinde düzeltme işlemi menüsü

16. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
“enter” tuşuna basmasıyla sipersiyon eğrisinin başlangıç ve bitiş
noktalarında haraketli çubuk görülür (Şekil 1.24).Sol ok tuşu yardımıyla
eğrinin başlangıç noktasındaki cubuk ileri geri hareket ettirilir ve “enter”
tuşuna basılarak dispersiyon eğrisinin başlangıç kısmı seçilimiş olur.Benzeer
işlem sağ ok tuşu yardımıyla sağ çubuk için yapılır. Ve dispersiyon eğrisinin
son kısmı belirlenir (Şekil 1.25).
Şekil 1.24 Dispersiyon eğrisinin başlangıç ve bitiş noktaların seçilmesi
Burada temel mod olarak kabul eden kısım seçilmiştir.Dispersiyon eğrisinin
belirmesinden sonraki adımı,ter çözüm için bir başlangıçmodeli oluşturması
oluşturur.”Enter” tuşuna basılarak onay eranı gelir (Şekil 1.26). “Yes” botunu
yıklanarak başlangıç parametrelerin gireleceği ekrana geçilir
(Şekil1.27).SeisImager/SW programı başlangıç tabaka sayısı olarak 15 ve
model derinliği için dispersiyon eğrisinin hesaplanmasında elde edilen en
büyük dalga boyunun üçte biri yaklaşımı kullanılır.Model derinliği için serim
boyu girilebilir.burada 30 metre girilmilmiştir.Tabaka sayısı ve model
derinliği için 1/3 e eşit alınmıştır.Bir diger seçilmesi gereken işlem,model
türünün belirlenmesidir.SeisImager/SW programı bunun için dört farklı
seçenek sunar. Bunlar,

17. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil1.25 dispersiyon eğrisi
Şekil 1.26 terz çözüm adımı onay listesi
- Hızın derinlikte artığı doğrusal model (linear model)
- Homoje model (homogeous model)
- Dispersiyon eğrisi hesaplanmasından elde edilen dalga boylarından
yararlanarak (dalga boyu/3 yaklaşımı) oluşturan model (based on depth
conversion result)
- Araştırma alannınde yapılmış mekanik sondajda yapılan stp deneyi darbe
sayılardan (blow counts) yararlanarak oluşturulacak model (Use N-value)

18. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
-
- Şekil 1.27 Terz çözüm için başlangıç madel parametre girişi
-
Başlangıç model parametrelerin belirlenmesinde tabaka kalınlıkları sabit
,değişken veya SPT-N değrine dayalı oplmasıdır.SPT-N değerinşn olması
durumunda “Based on N-value” değişken seçeneği verilebilir (Bunun için N
değerinin önceden girilmesi gerekir).Aksi halde “Variable” değişken seçeneği
girilmelidir.Değişken seçeneğinin girilmesi durumunda tabaka kalınlıkların
değişim değeri ve temle tabaka için bir katsayı girilmelidir.Bu alanlar
varsayılan değer kabul edilebilir.Bu aşamada yer altı suyu değeri biliniyorsa
“water table” yerine girilebilir (Şekil 1.27).Şekil 1.28 de Şekil 1.27 de verilen
parametrelere göre oluşturan başlangıç modeli gözterilmiştir.

19. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil 1.28 terz çözüm için başlangıç modeli
Şekil 1.29 Terz çözüm işleminin başlatılması

20. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
Şekil 1.30 Terz çözüm işleminde başlangıç parametrelerin girilmesi
SeisImager/SW programı terz işlemi sönümlü en küçük kareler yöntemi
(levenberg-Marguart) ile yürütülür.Terz çözüm işlemi ,elde edilen arazi
dispersiyon eğrisine (gerçek dispersiyon eğrisi) en iyi çakışan Vs profilini
hesaplama adıdır.Şekil 1.30 da görülen ilk parametre “Iteratıon” terz çözüm
işlemim yenileme sayısı tanımlanır.Her bir yineleme adımında sonuç model
parametreleri başlangıçmodel olarak kullanılır.Yineleme esnasında hata
artışı olursa türev tabanlı terz çözüm alşgoritmalarının doğası gereği,terz
çözümişlemi sonlandırılır.
“Alpha” ve “Beta” parametreleri doğrusal olmayan terz çözüm işleminin
optimizasyonu için kullanılır.Alpha parametresi 0-1 arası değer alır.1 değer
saçilmesi terz çözümişleminin duyarlığını azaltır.Sıfıra yaklaştıkça duyarlılık
artarken işlem zamanınıda artırmaktadır.Sıfır verilmesi terz çözüm
optimizasyonun kullanılmayacağı gözterir.Başlangıç modeli ile terz çözüm
işlemine başlamasında duyarsızlık yüksek olabilir.(parametre grubu gerçek

21. 1-B Aktif Kaynaklı MASW Verilerin SeisImager/sw Yazılımı İle Değerlendirmesi
SALİH ÖZTOP DERS NOTLARI
parametre değerinden oldukça uzaktır) bu nedenle,Alpha parametresi
SeisImager/SW programında yalnızca ilk yineleme kullanılır.Terz çözüm
işlemi duyarlı hale geldiğinde (ikinci ve sonraki yinelemelerde) Alpha değeri
“Beta” değeri ile çarpılarak işlem hızı artırmaya çalışılır.Beta değerinin 1
girilmesi işlemhızında artış sağlamayacağını gözterir.İşlem hızının artırılması
için,Beta yerine birden büyük değerlerin girilmesi gerekir.
Şekil 1.31 terz çözüm sonucu elde edilen Vs-derinlik değişimi