Japońskie ogrody i sposoby ich projektowania intrygują gości z Zachodu od chwili, kiedy misjonarze i kupcy z Półwyspu Iberyjskiego po raz pierwszy przybyli do Kraju Kwitnącej Wiśni. Japońska sztuka projektowania ogrodów jest bardzo stara. Inspirowane nauką zen suche ogrody krajobrazowe zasłużenie cieszą się tak ogromną sławą, ale nie jest to jedyny typ japońskiego ogrodu. Estetyka dotycząca tej materii rozwinęła się w Japonii na długo przed przybyciem pierwszych mnichów zen. Można powiedzieć, iż zen nadał sztuce ogrodów tylko nowy wymiar artystyczny.

1. Ogrody Japonii

2. • Japońskie ogrody i sposoby ich
projektowania intrygują gości z
Zachodu od chwili, kiedy
misjonarze i kupcy z Półwyspu
Iberyjskiego po raz pierwszy
przybyli do Kraju Kwitnącej
Wiśni. Japońska sztuka
projektowania ogrodów jest
bardzo stara. Inspirowane nauką
zen suche ogrody krajobrazowe
zasłużenie cieszą się tak ogromną
sławą, ale nie jest to jedyny typ
japońskiego ogrodu. Estetyka
dotycząca tej materii rozwinęła
się w Japonii na długo przed
przybyciem pierwszych mnichów
zen. Można powiedzieć, iż zen
nadał sztuce ogrodów tylko nowy
wymiar artystyczny.

3. • W ogrodach w VII i VIII wieku
znajdują się inspirowane przykładem
Chin i Korei jeziora i stawy oraz
mostki i latarnie, a także
zapożyczona z symboliki buddyjskiej
góra Sumeru, pełniąca rolę środka
kosmosu. Cesarskie pałace i
rezydencje arystokracji Heian
budowano nad zbiornikami
wodnymi; wyposażano je w pawilony
do łowienia ryb i otaczano górską
scenerią. Cesarze i dworzanie
puszczali z biegiem strumienia
zapisane na papierze wiersze lub
czarki sake. W okresie Kamakura
prowincjonalni wojownicy, podobnie
jak arystokracja i mnisi, zaczęli
interesować się konstrukcją ogrodu.
Najwcześniejszy krytyczny opis
sztuki projektowania ogrodów,
Sakuteiki, sporządził we wczesnym
okresie Kamakura Tachibana
Toshitsuna.

4. • Wodę jako element kompozycji wykorzystuje się na rozmaite
sposoby. Czasami odwrócony bieg strumienia do złudzenia
przypomina wartką, górską rzeczkę, a porośnięta sosnami wysepka
na jeziorze przywodzi na myśl Matsushimę lub inne piękne miejsce.
W ogrodach zen biały żwir i skałki mogą sprawiać wrażenie rzeki
lub oceanu. Tu dźwięk kapiącej powoli do starego baseniku wody
koi ucho odpoczywającego.

5. • Zamek Nijo zbudowano w
1626 roku jako fortecę
rodu Tokugawa w Kioto.
Urzędnicy bakufu mogli
stąd nadzorować cesarski
dwór i sprawować
kontrolę nad zachodnią
Japonią. Ogród zamku
dowodzi zafascynowania
projektanta skałami o
dziwnych kształtach, które
z pewnością stanowiły dar
dla właścicieli fortecy.

6. • Mnich zen Muso Soseki (1275-1351) zajmuje
poczesne miejsce wśród najsławniejszych
projektantów Japońskich ogrodów. Do wieku
50 lat Muso był wędrownym mnichem i
poszukiwał iluminacji na drogach Japonii. W
czasie swoich wędrówek założył wiele małych
górskich świątyń z ogrodami, których
kompozycja oparta była na wykorzystaniu
naturalnego krajobrazu. W późniejszych
latach patronowali mu shogunowie Ashikaga i
cesarz Go-Daigo; otrzymał nawet nominację
na przeora klasztorów Tenryuji i Rinsenji w
Kioto, gdzie również zaprojektował wspaniałe
ogrody. U schyłku życia przeniósł się do małej
świątyni Saihoji, w której ogrodzie jako
głównego elementu kompozycji użył mchu.
Ogród Saihoji jest wierny chińskiemu ideałowi
„dziesięciu wspaniałych widoków”.

7. • Wybudowana pod koniec XIV wieku jako część willi shoguna Ashikaga
Yoshimitsu, Kinkakuji (Świątynia Złotego Pawilonu) przetrwała aż do XX
wieku, aby w 1950 roku spłonąć w pożarze. Świątynię zrekonstruowano w
1955 roku, a w 1988 roku ponownie pozłocono. Ogród zawiera elementy
projektów w duchu zen i wodnych kompozycji okresu Heian. Odbity w
wodzie pawilon sprawia wrażenie, jakby unosił się na jej powierzchni.
Zakrojony na dużą skalę ogród stworzono przy użyciu scenerii
zapożyczonej.

8. • Grupa kamiennych latarnii w pobliżu
poświęconego Tokugawie chramu Toshogu w
Nikko. Czasem kamienne latarnie stawiano w
celach praktycznych, jednak częściej porośnięte
mchem filary pełniły rolę dekoracyjną lub
przypominały buddyjski motyw raju lub góry
Sumeru.

9. Ogrody Zen w Kioto

10. • Kioto słynie ze swoich świątyń i ogrodów, które stanowią odzwierciedlenie
wpływów dworu, oraz szkoły Czystej Ziemi. Wiele z najwspanialszych
ogrodów Kioto znajduje się na terenie świątyń zen, a ich projektantami
byli w średniowieczu mnisi tej szkoły i ich patroni. Medytacja zen, sztuka
ogrodów i cenione przez mnichów malarstwo krajobrazowe są ze sobą dość
blisko związane. Projektant ogrodów używał jako wystroju drzew,
krzewów, mchów, zbiorników wodnych, wodospadów i mostów. Mógł też
ograniczyć się do żwiru i grabi, podobnie jak malujący tuszem artysta
odrzuca kolorowe farby. Takie piaszczysto-kamienne ogrody mogą być
postrzegane jako trójwymiarowe krajobrazy monochromatyczne, w
których żwir pełni rolę wody, a skałki rolę górskich szczytów i chmur.
Można też podziwiać w nich abstrakcję i przestrzenność rzeźby.

11. • Mnisi wierzyli, że iluminację można
osiągać nie tylko podczas medytacji,
ale również w czasie starannego
wykonywania takich prostych,
codziennych zajęć, jak gotowanie
ryżu, zmywanie podłogi, układanie i
rąbanie drzewa oraz praca w
ogrodzie. Tworzenie i pielęgnacja
ogrodów były więc codziennymi
czynnościami kontemplacyjnymi oraz
przeżyciami estetycznymi.
Przytoczymy tu wspaniałą historyjkę
o pewnym młodym nowicjuszu,
któremu kazano sprzątać ogród.
Mnich zapytał swego mistrza, co ma
zrobić ze śmieciami. „Jakimi
śmieciami?”, zapytał mistrz i zaczął
zbierać liście i połamane gałązki na
podpałkę, małe kamienie układać pod
okapem, aby rozpryskiwały się o nie
krople deszczu, a kupkę pyłu i żwiru
zagrabił tak, że w ogóle nie było widać
gdzie się przed chwilą znajdowała.

13. • Ogród świątyni Ryoanji jest szeroko znany jako jeden z najdoskonalszych
przykładów sztuki kamiennego obrazu w Japonii. Klasztor został założony około
1450 roku przez wojownika Hosokawę Katsumoto. Nie wiadomo, kto był
projektantem budynku. Emanujący cichym dostojeństwem ogród to po prostu
wydłużony prostokąt, wysypany białym żwirem i ozdobiony 15 skałkami w trzech
grupach. Niektóre kamienie otoczone są mchem. Ogród otaczają budynki klasztorne
i gliniany mur. Mówi się, że układ kamieni przypomina sylwetkę tygrysicy, która
przeprowadza swoje małe przez strumień, lub przebijające się przez chmury górskie
szczyty. Prawdopodobnie znacznie mądrzej jest jednak nie przyjmować gotowych
wyjaśnień, lecz odnaleźć, niczym w nauce zen, własne, bezpośrednie i intuicyjne
zrozumienie ogrodu.
•

14. Ogród Japoński we Wrocławiu

15. • Ogród Japoński we
Wrocławiu znajduje się w
Parku Szczytnickim.
Ogród japoński założony
został w latach 1909-1912 w
związku z Wystawą
Światową z 1913 roku, z
inicjatywy
hrabiego Fritza von Hochberga
z Iłowej i zaprojektowany
przez japońskiego ogrodnika
Niestety po wystawie
Mankichi Arai.
zabrano większość z
wypożyczonych detali,
decydujących o japońskim
charakterze ogrodu. W
Ogrodzie znajdowała się
tzw. pagoda, zaniedbana i
rozebrana w 1997

16. •Współcześnie jest to
• W latach 1996-97 przy już Ogród Japoński nie
współpracy ambasady tylko z nazwy. Stanowi
japońskiej i ogrodników unikatowy w Europie
polskich oraz japońskich z żywy fragment
miasta Nagoja japońskiej kultury (na
kierowanych przez bilecie widnieje zapis:
Yoshikiego Takamurę "[..] Obecny kształt
przeprowadzono prace ogrodu zawdzięczamy
przywracające ogrodowi pracy polskich i
japoński charakter. Dwa japońskich
miesiące po uroczystym specjalistów, którymi
otwarciu, w lipcu 1997 na etapie projektowym
podczas powodzi stulecia, kierował prof.
Ogród znalazł się na trzy Ikuya Nishikawa.
tygodnie pod wodą. Ok. Japońscy specjaliści od
70% roślinności budowy ogrodów wraz
wymagało wymiany. z firmami polskimi
Ponowne otwarcie stworzyli w czasie 2 lat
nastąpiło w październiku piękny zakątek o
1999. typowo japońskim
charakterze [..]").

17. • Dzięki obecności japońskich
specjalistów wszystkie projekty
i prace, do najdrobniejszych
szczegółów, odpowiadają
oryginalnej japońskiej sztuce
ogrodowej. Każdy element
zrewaloryzowanego ogrodu ma
swoje miejsce i znaczenie,
trudno nieraz dostrzegalne dla
Europejczyków. Ogród,
nawiązując do założeń
historycznych z 1913, uzyskał
jednocześnie wiele zupełnie
nowych elementów nadających
mu niepowtarzalny charakter.
Teraz jest celem wycieczek i
spacerów wrocławian.
Polecam stronkę: http://www.wroclaw.pl/ogrod/index.htm

18. Bibliografia:
• Martin Collcutt, Marius Jansen, Isao kumakura;
Wielkie Kultury Świata Japonia; Warszawa 1997;
s. 120-123
• http://pl.wikipedia.org/wiki/Ogr%C3%B3d_japo%C5%
• http://republika.pl/blog_jt_960411/3044673/tr/ogrod_ja
• http://republika.pl/blog_gl_4033504/5416723/tr/s
anjo-garden-sm.jpg

19. DZIĘKUJEMY :]
Architektura Wnętrz:
Joanna Walczak s6643
Katarzyna Zwierz s6644