1. Terugkeer & Reïntegratie
NUMMER 08-februari 2010
Inhoud
Statistische analyse Caritas 2009
Statistische analyse Caritas 2009
Tijdens dit derde jaar van onze werking op we- Vanuit de noodzaak en onze bezorgdheid om ons
Internationale Partnerweek 2009 reldwijd vlak, werkte de cel vrijwillige terugkeer programma constant te evalueren en te verbete-
& reïntegratie in 38 landen en werd het netwerk ren, werden in 2009 9 evaluatiemissies onderno-
Informatiesessies rond vrijwillige te- men, sommigen in het kader van het nationaal
van lokale partners steeds verder uitgebreid.
rugkeer project bij FEDASIL, anderen in het kader van de
In 2009 werden 259 personen begeleid tijdens Europese projecten ERSO en CRI. In de loop van
Een terugkeerverhaal uit Nepal en
hun terugkeer en reïntegratie, ten opzichte van 2009 werden op deze manier onze partners en
Macedonië
347 in 2008. In het totaal werden reeds meer onze projecten in Armenië, Georgië, Kosovo, Oekra-
dan 850 personen ondersteund door de dienst ine, Servië, Montenegro, Kameroen, Nepal en Mon-
reïntegratie sinds 2006, waarbij bij aanvang golië bezocht en geëvalueerd.
slechts terugkeerbegeleiding mogelijk was naar
Caritas International Naast deze evaluatiemissies werd van 26 tot 30
Cel Vrijwillige terugkeer & Reïntegratie Armenië, Georgië, Oekraïne en Servië. Sinds de
werking in 2007 werd uitgebreid op wereldwijd oktober eveneens een “internationale partner-
niveau, werden reeds 788 mensen begeleid. week” georganiseerd in Brussel. Tijdens deze week
Liefdadigheidstraat 43 kwamen partners uit 12 verschillende landen sa-
1210 Brussel De invoering van strengere toelatingscriteria men om op een zeer intensieve manier ons nieuwe
voor het terugkeerprogramma en de aankondi- Europese project « Strengthening Tailor Made
ging van een grootschalige regularisatiecampag- Assisted Voluntary Return : STAVR » voor te berei-
ne in juli, zorgden voor een merkbare verminde- den. Vanaf 2010 fungeren de lokale partners als
Diensthoofd Anne Dussart
+32 2 2293604 ring van het aantal aanvragen ten opzichte van «focal points » binnen dit project (zie artikel p. 2).
2008. Tijdens de laatste maanden van het jaar
werd opnieuw een normaal aantal aanvragen Daarnaast werden in 2009 twee projecten afgeslo-
vastgesteld, gezien velen hun vertrek enkel had- ten die in 2006 en 2007 waren opgestart en waar
den uitgesteld om na te gaan of ze voldeden aan wij actief aan meegewerkte, namelijk CRI (Country
Azië Annelieke Carlier Of Return Information) en ERSO (European Reinte-
+32 2 2293586 de criteria van de regularisatiecampagne.
gration Support Organizations).
Afrika Thomas Jézéquel
60
+32 2 2111052
Het CRI project is afgesloten maar leverde voor
Balkan Sofie De Mot 50
+32 2 2111059 Caritas en de betrokken partners heel wat expertise
Latijns-Amerika Rut Van Caudenberg 40 op betreffende het samenwerken met lokale part-
+32 2 2293602 ners in het kader van het verzamelen van informa-
30 Series1
Kaukasus/Oekraïne Ine Lietaert tie. Wij blijven in 2010 samenwerken met deze CRI
+32 2 2293602 20 partners in het kader van het STAVR project en
10 verlangt van de 14 landen die als vaste partner
fungeren dat zij vlug gedetailleerde informatie kun-
0
Landeninformatie Alexander Coppens nen leveren om de vragen van migranten of sociale
ja n v -0 8
ju in -0 8
ja n v -0 9
ju in -0 9
ju il-0 8
ju il-0 9
n o v -0 8
n o v -0 9
fé v r - 0 8
a v r-0 8
a o û t- 0 8
fé v r - 0 9
a v r-0 9
a o û t- 0 9
m a rs -0 8
m a i-0 8
s e p t- 0 8
o c t- 0 8
d é c -0 8
m a rs -0 9
m a i-0 9
s e p t- 0 9
o c t- 0 9
d é c -0 9
+32 2 2293650 diensten in België te beantwoorden.
Het ERSO project, dat officieel werd afgesloten in
Onze belangrijkste terugkeerlanden blijven gro-
augustus 2009, zet zich verder door middel van een
tendeels dezelfde als in 2008, hoewel Latijns-
internet-platform waardoor Caritas en andere Eu-
Amerikaanse en Afrikaanse landen aan belang
reintegration@caritasint.be ropese NGO’s die lid zijn van ERSO kunnen blijven
toenemen.
www.reintegrationcaritas.be samenwerken. Dankzij dit ERSO project kregen
Belangrijkste terugkeerlanden
partners uit bepaalde landen, zoals Caritas Arme-
2008 2009
Brazilië 65 Oekraïne 58
nië, Mongolië en Oekraïne versterking waardoor
Mongolië 32 Mongolië 44 dezelfde ondersteuning kon geboden worden aan
Oekraïne 22 Armenië 34 terugkeerders uit België, Oostenrijk, Duitsland en
Nepal 16 Brazilië 34 Nederland. De extra reïntegratieondersteuning die
Bosnië 12 Nepal 24 werd aangeboden door de verschillende ERSO-
Armenië 11 Kosovo 17 partners werd meer gelijkgeschakeld zodat de be-
Kososvo 10 Servië 14 staande verschillen tussen nationale reïntegratie-
Servië 9 Georgië 14 programma’s weggewerkt konden worden.
Georgië 9 Bosnië 11
Kameroen 6 Macedonië 11 Thomas Jézéquel

2. TERUGKEER & REÏNTEGRATIE-NUMMER 08-februari 2010 2
Internationale Partnerweek 2009
De alom traditionele partnerweek bij Caritas International België De laatste dag van deze werkweek (dit jaar geen tijd voor een
werd georganiseerd in oktober 2009. 14 partners van 14 verschil- uitstapje!) werd gewijd aan Country Information. Na de jarenlan-
lende nationaliteiten werden uitgenodigd. 3AE (Guinée) en Caritas ge ervaring in Europese projecten, wil Caritas België op een aan-
Nepal waren verhinderd, de anderen waren aanwezig: Caritas gepaste en eigen manier het werk van informatieverzameling
Armenië, Drina (Bosnië), IMDH (Brazilië), HIAS (Ecuador), Caritas voortzetten. Het is belangrijk dat de buitenlandse partners goed
Georgië, Caritas India, CCEY (Kameroen), Caritas Kosovo, Caritas weten waar wij naartoe willen en welk type praktische, nuttige
Mongolië, Solidarity Net Oekraïne, Caritas Senegal, BCGO (Togo). rapporten we samen met hen publiceren en updaten op onze
website www.reintegrationcaritas.be . Daarnaast vragen we
onze partners ook om altijd bereid te zijn om eender welke vraag
over hun land te onderzoeken en te beantwoorden binnen een
Elk kreeg de tijd om zichzelf en zijn organisatie voor te stellen, en
korte tijd. Via een korte opleiding werd uitgelegd welke voor-
ook Caritas presenteerde zijn werking. Op dag twee werd het STA-
waarden er aan de informatie wordt gesteld (recente info, dege-
VR project voor 2010 uit de doeken gedaan. Het doel van dit piloot-
lijk bronnenmateriaal, grondig en betrouwbaar onderzoek). En-
project is om in 14 landen met hoge terugkeercijfers, via een vaste
kel op deze manier is het voor Caritas België mogelijk om als een
structuur van lokale partners (focal points), intensieve en professio-
solide helpdesk te functioneren waar iedere migrant terecht kan
nele begeleiding te voorzien voor kwetsbare groepen en personen
met zijn/haar vragen over zijn/haar land.
die een microbusiness willen opstarten. De 14 landen zijn Armenië,
Bosnië, Brazilië, Kameroen, Ecuador, Georgië, Guinee, India, Koso-
vo, Mongolië, Nepal, Oekraïne, Senegal en Togo.
Tijdens de partnerweek werd nadruk dan ook gelegd op het ontwik-
kelen van zelfstandige ondernemingen in het thuisland. Hiervoor
werd het gloednieuwe partnerschap met UNIZO aangehaald, waar-
na UNIZO zichzelf kwam voorstellen en zich bereid verklaarde om
van nu af aan alle zakenplannen intensief en individueel voor te
bereiden met de terugkeerder. Naast deze optie wordt in 2010 ui-
teraard nog steeds speciale aandacht geschonken aan kwetsbare
terugkeerders (zieken, minderjarigen…).
Op woensdag werd tijd gemaakt voor individuele gesprekken met
elk van onze buitenlandse gasten: wat lukt goed, wat is een speci-
fiek probleem, waarop moeten we beter letten, wat kan anders? Er
kwamen dingen bovendrijven zoals de onoverzichtelijkheid van een
immens grote landen (Brazilië, Oekraïne…), moeilijke internetver-
bindingen (Afrikaanse landen), de prominente en blijvende aanwe- We mogen zeggen dat deze week zonder meer een succes was,
zigheid van het verleden in vroegere conflictzones (Balkan), maar en wie weet de meest vruchtbare partnerweek tot nog toe. Er
alles kon besproken worden en het blijft een aandachtspunt. werd harder dan ooit gewerkt, geluisterd, gediscussieerd en
gedebatteerd over de zin en onzin, het slagen en de objectieven
In de namiddag was er plaats voor een onderonsje onder Afrikanen, van reïntegratie. Het verleden werd geëvalueerd, de toekomsti-
ter voorbereiding van de Afrikaanse conferentie die Caritas België ge projecten uitgelegd, gepland, gewikt en gewogen. De funda-
zal organiseren in Senegal in november van 2010. Ook Cordaid uit menten van 2010 werden gelegd, een jaar met veel veranderin-
Nederlanden en Caritas Europa waren aanwezig als betrokken par- gen: intensievere sociale begeleiding op maat van elke proble-
tijen. De Afrikaanse conferentie moet een ontmoeting worden tus- matiek, grondiger rapportage, en hogere budgetten voor micro-
sen ruim tien Afrikaanse organisaties uit evenveel landen, die wer- business. Caritas beseft dat het hoge verwachtingen koestert van
ken rond reïntegratie, teneinde de gemeenschappelijke bewustheid zijn internationale partners en tracht hen daarvoor ook voldoen-
rond dit thema aan te sterken. de tegemoet te komen en gehoor te geven aan hun bezwaren of
opmerkingen.
Het hoogtepunt van deze week voor de sociale assistenten in België
was de partnerdag, waarbij iedere eerstelijnswerker die in België te Naast de geplande activiteiten in de partnerweek, vond er een
maken heeft met vrijwillige terugkeer, de kans kreeg om de part- onverwacht en boeiend randfenomeen plaats. Wat begon als
ners te bevragen over zeer concrete mogelijkheden en voorvallen in een samenkomst van afgevaardigden van over de hele wereld,
de specifieke landen. De opkomst was zeer groot (tot 50 aanwezi- die zichzelf al dan niet schuchter voorstelden, eindigde in een
gen) en de participatie geanimeerd interactief. Een receptie rondde hechte vriendengroep in een niet stuk te krijgen positieve sfeer.
deze drukke dag van workshops af in luchtige schoonheid. De reac- Voor herhaling vatbaar.
ties die wij achteraf mochten ontvangen, waren unaniem positief.
Annelieke Carlier

3. TERUGKEER & REÏNTEGRATIE-NUMMER 08-februari 2010 3
Informatiesessies rond vrijwillige terugkeer
Naast het voorzien in een verhoogde bijstand bij de reïntegratie vrijwillige terugkeer naar Brazilië. Daarna konden eventuele geïnte-
in het land van herkomst, is ook het informeren van de doelgroep resseerden in alle rust nog verdere vragen komen stellen. De kerk
in België over hun mogelijkheden bij een vrijwillige terugkeer een is een belangrijke ontmoetingsplek voor de Braziliaanse gemeen-
belangrijke doelstelling van het nieuwe STAVR-project. Uit erva- schap en de aanpak van Abraço zorgden er dan ook voor dat er op
ring weet Caritas International dat migrantenorganisaties de erg korte tijd enkele honderden Brazilianen bereikt en geïnfor-
meest toegankelijke manier zijn om migranten te bereiken. Daar- meerd werden.
om werden in een eerste fase van dit project verschillende mi-
grantenorganisaties gecontacteerd en samen met Caritas Interna-
tional publiceerden ze een informatiefolder in hun landstaal. En- Aan het begin van de kerstvakantie opende Caritas International
kele migrantenorganisaties organiseerden ook reeds een informa- zijn deuren voor de Georgische, de Armeense en de Oekraïense
tiesessie waar de mogelijkheden rond vrijwillige terugkeer wer- gemeenschap. De Armeense migrantenorganisatie Narek -
den toegelicht. vertegenwoordigd door de heer Jamharyan-, mevrouw Managadze
als belangrijke sleutelfiguur binnen de Georgische gemeenschap,
en de heer Kirienko verbonden aan de Oekraïense kerk, hadden de
De eerste informatiesessie op 12 december was georganiseerd handen in elkaar geslagen om gezamenlijk een informatiesessie te
door Ew Negdel, een vereniging die de Mongoolse gemeenschap in houden en vertaalden tijdens de presentatie simultaan voor de
België vertegenwoordigt. Aangezien een zeer groot deel van de aanwezigen. Zowel de heer Jamharyan als mevrouw Managadze
Mongoolse gemeenschap in Antwerpen woont, werd de informa- hadden al ervaring met het organiseren van informatiesessies van-
tiesessie in deze Stad aan de Schelde georganiseerd. Na de presen- uit eerdere samenwerking met Caritas International in het kader
tatie over de mogelijkheden rond vrijwillige terugkeer naar Mongo- van het CRI-project. Na
lië was er de gelegenheid om concrete vragen te stellen. Ten slotte de presentatie en de
kon iedereen nog wat napraten bij een drankje. De belangstelling vragen bleef iedereen
binnen de Mongoolse gemeenschap over de mogelijkheden die nog wat napraten en
vrijwillige terugkeer hen kan bieden is groot en het aanbieden van werden er Armeense,
duidelijke informatie in hun eigen taal is dan ook erg belangrijk. Georgische en Oekra-
iense hapjes en drank-
jes gepresenteerd.
Op 13 december was het de beurt aan de Ecuatoriaanse migran-
tenorganisatie ASERB die ervoor gekozen hadden om op de infor-
matiesessie een bredere waaier van thema’s aan bod te laten ko- Voor de Afrikaanse gemeenschap werden er contacten gelegd met
men dan enkel vrijwillige terugkeer. Zo werden ook Oscar Flores de Guineese, de Kameroense en de Senegalese gemeenschap. Sa-
van CRER en Dorien De Troy van UNIZO uitgenodigd die een uiteen- menkomsten met deze gemeenschappen zijn moeilijk om te orga-
zetting gaven over res- niseren, maar de vertegenwoordigers van de Senegalese vereniging
pectievelijk het regulari- “SENEBEL” (www.wasenebel.be) en het Kameroense BRUKMER
satieproces en de moge- (www.brukmer.be) verspreiden reeds informatie over het project
lijkheden rond het ope- en Caritas International zal op 6 februari, in kader van de Kame-
nen van een eigen bedrijf roense culturele week in Brussel, spreken tijdens een debat over de
in België voor pas gere- mogelijkheden in het land.
gulariseerden. Als derde
punt op het programma De samenwerking met de verschillende migrantenorganisaties is
stond ten slotte vrijwilli- erg belangrijk voor Caritas. Zij kennen immers de gemeenschap die
ge terugkeer en reïnte- ze vertegenwoordigen, ze spreken hun taal, en weten op welke
gratie. Er was die zon- manier ze het best bereikt kunnen worden. Daarboven laat deze
dagmorgen bijzonder veel volk afgezakt naar de Pianofabriek in samenwerking ons ook toe om de verschillende migrantengemeen-
Sint Gillis en hoewel het merendeel van de Ecuatorianen een aan- schappen in België en de realiteit waarin ze leven beter te leren
vraag tot regularisatie heeft ingediend, was er ook interesse voor kennen.
vrijwillige terugkeer
In de nabije toekomst staan nog informatiesessies voor de Nepale-
se, de Indische, de Bosnische, de Kosovaarse, de Kameroenese, en
de Guinese gemeenschappen op het programma.
Mônica Pereira die de Braziliaanse migrantenorganisatie Abraço
vertegenwoordigt, koos er dan weer voor om de grote Braziliaanse
gemeenschap in Brussel te bereiken via de kerk. In januari werd er
Rut Van Caudenberg
een katholieke kerk in Sint Gillis en de kerk van de Braziliaanse
christelijke gemeenschap in Anderlecht bezocht waar we de gele-
genheid kregen om na de mis een woordje uitleg te geven rond

4. TERUGKEER & REÏNTEGRATIE-NUMMER 08-februari 2010 4
Een terugkeerverhaal uit Nepal
Na vier jaar in België, besliste de 33- jarige Ram Chandra om terug te In februari 2009 bezochten enkele medewerkers van Caritas Interna-
keren naar Nepal. Hij vluchtte in 2004 voor de burgeroorlog en tional hun partner in Kathmandu en brachten eveneens een bezoek
kwam naar België in de hoop hier een verblijfsvergunning te verkrij- aan Ram Chandra en zijn familie in Chitwan. Ram Chandra benadrukte
gen. Toen het na vier jaar duidelijk werd dat hij geen kans maakte dat het heel belangrijk is om terug te kunnen vallen op steun van
op legale documenten, besliste hij om terug te keren. vrienden en familie. Dat heeft zijn terugkeer een stuk makkelijker ge-
maakt. Daarnaast vond hij een inkomen hebben het belangrijkste om
een terugkeer te doen slagen. Ram Chandra vertelde ons dat hij tevre-
den is met zijn winkel en dat hij er alles aan zal doen om zijn zaak uit te
Om zijn terugkeer te vergemakkelijken, vroeg hij Caritas International
bouwen. Vijf maanden na zijn terugkeer vond hij dat terugkeren de
om reïntegratieondersteuning. Ram Chandra had van meet af aan een
juiste beslissing was geweest.
duidelijk plan voor de besteding van zijn reïntegratiebudget: hij had in
België heel wat kennis opgedaan over computers en wou deze kennis
gebruiken om in Nepal een computerwinkel op te starten, aangezien
de interesse voor computers en internet er sterk aan het toenemen is.
Ram Chandra keerde eind oktober terug naar zijn land, net op tijd om
het belangrijke religieuze Deepawali festival, het festival van het licht,
samen met zijn familie te vieren. Ram Chandra kon terug intrekken bij
zijn ouders, waar zijn vrouw en zoontje ook hadden verbleven tijdens
zijn afwezigheid. Na terugkeer nam Ram Chandra contact op met Cari-
tas Nepal en zoals gepland investeerde hij zijn reïntegratiebudget in
een computerzaak. Aangezien het te duur was om een eigen zaak op
te starten, werd hij partner in de zaak van een vriend. De winkel draait
goed, al zorgt de grote concurrentie ervoor dat het niet eenvoudig is.
Momenteel zoekt Ram Chandra naar extra budget om de winkel uit te
Ram Chandra en zijn business partner.
breiden met een elektro-afdeling. Hij hoopt wat geld te kunnen lenen
bij vrienden.
Ine Lietaert
Een terugkeerverhaal uit Macedonië
Jacob, die in november is teruggekeerd, wenste beroep te doen op mee akkoord zijn) bij de mensen om een beter beeld te krijgen van de
bijkomende bijstand bij terugkeer voor het openen van een pizzeria. noden (en levensomstandigheden) van de terugkeerders.
Zij en Jacob hebben samen het reïntegratieproject besproken. Tijdens
het bezoek werd afgesproken dat Jacob tijd zou nemen om de verschil-
Jacob is in november teruggekeerd, naar Kumanova, een stad in Ma- lende winkels en bedrijven in Kumanova te bezoeken en de prijzen te
cedonië, op 20km van de hoofdstad Skopje. In Macedonië, werken we vergelijken. Nadat hij een hele studie had gemaakt van de kosten wer-
samen met onze lokale partner Nadez-CSI/Caritas Macedonië. Klara is den de nodige materialen aangekocht.
de maatschappelijk werker die verantwoordelijk de begeleiding van
de terugkeerders. Jacob was zeer tevreden over de samenwerking met de lokale partner,
hoewel de 700 euro niet helemaal voldoende bleek voor de aankoop
Jacob heeft nog familie (vrouw en kinderen) en vrienden in zijn thuis- van de volledige uitrusting van zijn restaurant. Klara wacht nu op de
land. Na terugkeer kon hij dan ook bij hen terecht. Het idee van een officiële opening van de pizzeria. Deze opening wordt in maart 2010
het oprichten van een microbusiness komt voornamelijk vanuit zijn verwacht…
ervaring als uitbater van een pizzeria.
Zijn plannen werden reeds in België besproken en er werd contact
opgenomen met de lokale partner om de haalbaarheid van het pro- Sofie De Mot
ject te toetsen. Het opstarten van een inkomensgenererende activiteit
wordt aangemoedigd omdat dit de mensen de kans geeft om in hun
eigen onderhoud en dat van hun familie te voorzien. Doch is het op-
starten ervan niet altijd evident omwille van de vaak moeilijke econo-
mische omstandigheden in het land van herkomst.
Onmiddellijk na aankomst heeft Jacob contact opgenomen met Klara.
Klara tracht steeds een huisbezoek te doen (indien de mensen hier-