The students of 198 High School in Armenia realized a project called "The Preservation of Endemic Animals in Armenia". They visited the Yerevan Zoo, which has endemic animals and agreed to help the students. The students learned about endemic birds, mammals, and reptiles found in Armenia. They created booklets about which animals are endemic, which are endangered, reasons for declining populations, and what can be done to help increase their numbers. The students distributed the booklets and held seminars to educate people on preserving endemic species.
The black rhino and white tiger are both endangered species. The black rhino population has declined drastically due to poaching, with only around 5,000 remaining in the wild. While the white tiger population is also threatened by poaching and habitat loss. Conservation efforts are underway to help protect and increase the populations of these rare animals.
The black rhino and white tiger are both endangered species. The black rhino population has declined drastically due to poaching, with only around 5,000 remaining in the wild. White tigers are also at risk of extinction from threats like habitat loss and lack of genetic diversity within small populations.
The students of 198 High School in Armenia realized a project called "The Preservation of Endemic Animals in Armenia". They visited the Yerevan Zoo, which has endemic animals and agreed to help the students. The students learned about endemic birds, mammals, and reptiles found in Armenia. They created booklets about which animals are endemic, which are endangered, reasons for declining populations, and what can be done to help increase their numbers. The students distributed the booklets and held seminars to educate people on preserving endemic species.
The black rhino and white tiger are both endangered species. The black rhino population has declined drastically due to poaching, with only around 5,000 remaining in the wild. While the white tiger population is also threatened by poaching and habitat loss. Conservation efforts are underway to help protect and increase the populations of these rare animals.
The black rhino and white tiger are both endangered species. The black rhino population has declined drastically due to poaching, with only around 5,000 remaining in the wild. White tigers are also at risk of extinction from threats like habitat loss and lack of genetic diversity within small populations.
1. Կակտուսներ
•
Կակտուսների հայրենիքը Մեքսիկան է:
Կակտուսները հիանալի հարմարվել են չորային
կլիմային: Նրանց տերևները վերածվել են
փշերի, մազիկների ու խոզանակների, որոնք խիտ
ծածկում են կակտուսի ցողունները և այնքան
ջուր չեն գոլորշիացնում, որքան տերևները: Դրա
համար էլ նույնիսկ ամենաշոգ եղանակին
բույսերը իրենց ցողուններում պահում են
խոնավություն և մնում հյութալի: Որոշ
կակտուսներ պարունակում են մինչև 3000լ
ջուր: Անապատներում կակտուսները
խոնավության միակ պահապաններն են և հաճախ
են փրկում ճանապարհորդների կյանքը:
2. •
Փշերը կակտուսի համար նաև
պաշտպանիչ դեր են խաղում`
պաշտպանելով կենդանիներից:
Կակտուսների տեսակները բազմաթիվ են:
Կակտուսները լինում են ծառանման,
թփանման, խոտանման: Կան 1սմ
բարձրությամբ ու մի քանի գրամ քաշով
կակտուսներ և 25մ բարձրությամբ մի
քանի տոննա կշռող կակտուսներ:
Կակտուսը իր հայրենիքում լայն կիրառում
ունի:Կակտուսը և իր պտուղները
օգտագործում են կերակրի մեջ, կակտուսի
բնափայտը օգտագործվում է տարբեր իրեր
պատրաստելու համար:
3. Կակտուսների խնամք
•
Կակտուսները շատ տարածված են ամբողջ
աշխարհում: Հայրենի բնության կլիմայական
պայմաններում շատ լավ աճում և հասնում են
այնպիսի չափերի, որ մեր կլիմայական
պայմաններում դա հնարավոր չէ: Մեզ մոտ
կակտուսներ աճեցնում են սենյակային
պայմաններում, հետևելով նրանց խնամքի
կանոններին: Տնային պայմաններում կակտուս
աճեցնելու համար պետք է ճիշտ ընտրել ծաղկամանի
տեղը: Կակտուսները շատ են սիրում ուժեղ
լուսավորությունը և արևի ճառագայթները:
Կակտուսները լավ են աճում պատուհանագոգերում:
Վեգետացիայի ընդացքում ծաղկամանը չպետք է
տեղաշարժել: Հիմնականում կոկոնները առաջանում
են ապակուն մոտ մակերեսին, եթե կոկոնները փոքր
են լուսավորության փոփոխությունից հեշտությամբ
փոխվում են դառնալով ճուտիկներ: Վատ
լուսավորման պայմաններում կակտուսները սկսում
են դեֆորմացվել, հիմնականունում աճում է միայն
գագաթի մասը նեղ խողովակի տեսքով:
4. •
Ժամանակի ընդացքում բույսը փչանում է ամբողջովին: Սակայն շատ ուժեղ արևի
ճառագայթները նույնպես վտանգավոր են կակտուսի համար կարող են առաջացնել
կակտտուսի մակերեսային այրվածքներ, կակտուսի վրա կհայտնվեն բաց դեղինից մինչև
շագանակագույն գունավորմամբ հատվածներ: Բացի տաք և լուսավոր տեղից կակտուսի
համար մեծ նշանակություն ունի նաև ծաղկամանի ճիշտ ընտրությունը: Ծաղկամանը իր
չափերով պետք է համապատասխանի կակտուսի արմատային համակարգին: Եթե պետք է
փոխել կակտուսի ծաղկամանը, ապա պետք է ուշադիր դիտել կակտուսի արմատային
համակարգի դասավորվածությոանը, այսինքն` արմատները խորը և երկար են, թե ավելի
մակերեսային և հորիզոնական ուղղվածություն ունեն, ըստ այդմ էլ ընտրել կամ նեղ և խոր
ծաղկաման, կամ լայն և փոքր խորությամբ ծաղկաման:
5. •
Կակտուսների հողը պետք է լինի փխրուն, որպեսզի
ջուրն ու օդը հեշտությամբ ներթափանցեն հողի
շերտեր մեջ, հիմնականում օգտագործում են
ավազահողային խառնուրդ, որին ավելացնում են
մանրացված փայտածուխի կտորներ, կարելի է
ավելացնել մանր աղյուսի կտորներ: Դրանք
նախատեսված են, որ ջուրը չմնա ծաղկամանի մեջ,
քանի որ ջրի ավելցուկը կակտուսի համար
վտանգավոր է: Ծաղկամանի մեջ կակտուսը պետք է
հնարավորինս բարձր տնկել, որ հիմքի մասը հողի մեջ
չլինի, որովետև խոնավ հողում այն կփտի, իսկ եթե
կակտուսը մեծ է և մակերեսային տնկելու դեպքում
ճոճվում է կարելի է հողի վրայից փոքր քարեր լցնելով
կակտուսը անշարժացնել: Կակտուսի համար կարևոր
պայման է նաև սառը ձմեռումը: Ուշ աշունից մինչև
վաղ գարուն կակտուսները հանգստանում են և նրանց
աճր կանգնում է: Պետք է ստեղծել նպաստավոր
պայմաններ, որ կակտուսները կարողանան
հանգստանալ:
6. •
Մեր սխալ խնամքը` այսինքն տաք ձմեռումը, երբ
կակտուսները ամբողջ ձմեռ աճում են հանգեցնում է նրա
վեգետացիայի խանգարամնը, ինչն էլ իր հերթին պատճառ է
հանդիսանում, որ տարիքով բավականին մեծ կակտուսները
կոկոն չեն տալիս և ծաղկում կամ ամեն տարի կոկոն են
տալիս, բայց այդ կոկոնները այդպես էլ չեն մեծանում ու մի
որոշ ժամանակ անց չորանում են: Ծաղկող կակտուս
ունենալու համար պետք է կակտուսներին հանգիստ քուն
ապահովել: Դրա համար ուշ աշունը դադարեցնում են
կակտուսի ջրելը, որ հողը լավ չորանա: Ձմռան ընդացքում
կակտուսը կարելի է պահել +5-+8C պայմաններում և
չջրել: Տարիքով մեծ կակտուսները 2 ամիսը մեկ անգամ
կարելի է ջրել քիչ քանակությամբ, եթե իհարկե նկատվում է
դրա անհրաժեշտությունը: Երիտասարդ կակտուսներին
կարելի է ջրել ամիսը մեկ անգամ: Քանի որ կակտուսները
ձմռանը չեն աճում կարելի է վերցնել պատուհանից և
տեղավորել սենյակի այլ անկյունում: Վաղ գարնանը
կակտուսը պետք է տեղափոխել լուսվոր պատուհանագոգ և
սկսել ջրել, սկզբնական շրջանում քիչ և ուշ-ուշ, իսկ հետո
ջերմաստիճանի բարձրացման հետ մեկտեղ ավելի հաճախակի
ու ավել շատ քանակությամբ ջրով, բայց միշտ պետք է
թողնել ծաղկամանի հողը չորանա նոր միայն ջրել:
Կակտուսները հողի խոնավ միջավայր կամ ջրի ավելցուկ չեն
սիրում: Պետք է պարբերաբար սնուցել կակտուսի հողը
պարարտաանյութերով:
7. Կակտուսների բազմացում
• Կակտուս կարելի է բազմացնել տարբեր եղանակներով: Առավել մեծ տարածում ունի
ճուտիկներով բազմացումը: Ճուտիկը կակտուսից պոկոմ են սուր կտրող գործիքի
օգնությամբ: 2-3 օր պահում են զով տեղում կտրվածքը չորանալու համար,
այնուհետև տնկում են հողի մեջ, որի 1/5-ը ավազ է: Նոր տնկված կակտուսը պետք
չէ դնել արևի տակ, այլ` ավելի ստվերոտ բայց տաք տեղում: 1-2 ամսվա ընդացքում
արդեն բավականին արմատային համակարգ է ունենում և կարելի է կակտուսը
տեղափոխել ավելի արևոտ պատուհանագոգ և սնուցել: Ծաղկող կակտուս ունենալու
համար պետք է նախ ճիշտ ընտրել ծաղկամանը: Ծաղկամանի չափը պետք է
համապատասխանի կակտուսին, այն չպետք է շատ մեծ լինի:
8. •
Կակտուս կարելի է բազմացնել տարբեր եղանակներով: Առավել մեծ տարածում ունի ճուտիկներով բազմացումը:
Ճուտիկը կակտուսից պոկոմ են սուր կտրող գործիքի օգնությամբ: 2-3 օր պահում են զով տեղում կտրվածքը
չորանալու համար, այնուհետև տնկում են հողի մեջ, որի 1/5-ը ավազ է: Նոր տնկված կակտուսը պետք չէ դնել
արևի տակ, այլ` ավելի ստվերոտ բայց տաք տեղում: 1-2 ամսվա ընդացքում արդեն բավականին արմատային
համակարգ է ունենում և կարելի է կակտուսը տեղափոխել ավելի արևոտ պատուհանագոգ և սնուցել: Ծաղկող
կակտուս ունենալու համար պետք է նախ ճիշտ ընտրել ծաղկամանը: Ծաղկամանի չափը պետք է
համապատասխանի կակտուսին, այն չպետք է շատ մեծ լինի: Ավելի նպատակահարմար է կակտուսի ծաղկամանը
փոխել ամեն տարի գարնանը: Հաջորդ ծաղկամանը պետք է մինչև 4սմ տրամագծով մեծ լինի նախորդից: Եթե
կակտուսը միանգամից մեծ ծաղկամանում տնկեք ապա առաջնահերթ կսկսի մեծանալ նրա արմատային
համակարգը ծաղկամանին համապատասխան, այնուհետև շատ ավելի ուշ կսկսի կակտուսի աճը: Հսկայական
արմատային համակարգ ունեցող կակտուսները բավականին մեծանում են և հազիվ թե ծաղիկ տան:
9. •
Սերմերով բազմացման եղանակը նպատակահարմար է շատ գեղեցիկ և դեկորատիվ կակտուս
ստանալու համար: Բազմացման այս եղենակով ստանում են համաչափ և գեղեցիկ
կակտուսներ: Կակտուսի սերմերը վաճառվում են համապատասխան խանութներում:
Բազմացման այս եղանակը երկարատև գործընթաց է: Նախ պետք է վերցնել համապատախան
ծաղկաման մինչև 2սմ խորությամբ, որի մեջ լցվում է մաքուր ավազ, այնուհետև լցնում են
սերմեը, որոնց պետք է ծածկել ավազի շատ բարակ շերտով մինչև 1մմ: Պետք է ավազը միշտ
խոնավ պահել այդ պատճառով պետք է ծածկել ապակով` լուսավորությունը նորմալ
ապահովելու, ինչպես նաև խոնավ միջավայր ստեղծելու համար: Սերմերը ջրում են ցողելու
միջոցով: Հենց որ երևում է բույսի փոքրիկ փշերը պետք է նրան զգուշությամբ տեղափոխել
ավելի հարուստ հողի մեջ:
10. •
Պատվաստման եղանակով բազմացում: Պատվաստուման մեթոդը կիրառում են կակտուսների ավելի
թանկարժեք տեսակները բազմացնելու նպատակով: Այդ տեսակները շատ դանդաղ են մեծանում իրենց
հաշվին, սակայն լավ տեղավորվում են ուրիշ կակտուսների վրա, նրանցից կլանում իրենց աճի համար
անհրաժեշտ օրգանական նյութերը: Սա է հիմնական նպատակը կակտուսը պատվաստի միջոցով
բազմացնելու, սակայն շատ դեպքերում անհարժեշտություն է առաջանում սովորական կակտուսը փրկել,
երբ այն փչանում է որևէ հիվանդության հետևանքով կամ վնասվել է բույսը ընկնելու հետևանքով, կամ
ուղղակի հետաքրքիր է ունենալ այլ տեսքի կակտուս` կատարում են պատվաստ: Հիմնականում որպես
կակտուսի հիմք վերցնում են ուժեղ արմատային համակարգ ունեցող կակտուսները` էխինոպսիս,
ցերեուս, ֆիլոկակտուս և այլն: Շատ սուր դանակով պետք է կտրել կակտուսները իրար վրա տեղադրել
և ամուր կապել, որ կակտուսները չպոկվեն և կպչեն միմյանց: Հետագայում խնդիրներից խուսափելու
համար միացման հատվածի փշերը պետք է սուր դանակով կտրել, որ հետագայում ճուտիկ չառաջանա և
խոչընդոտի վերևի կակտուսի աճին: Պատվաստված կակտուսը շուտով սկսում է աճել: Պատվաստումից
2 ամիս հետո պետք է քադել կակտուսները միացնող թելերը: Պատվասելուց հետո բույսը մի քանի ամիս
պետք է արևի տակ չդնել, բայց պահել տաք և լուսավոր տեղում:
11. •
Պատվաստման եղանակով բազմացում: Պատվաստուման
մեթոդը կիրառում են կակտուսների ավելի թանկարժեք տեսակները
բազմացնելու նպատակով: Այդ տեսակները շատ դանդաղ են
մեծանում իրենց հաշվին, սակայն լավ տեղավորվում են ուրիշ
կակտուսների վրա, նրանցից կլանում իրենց աճի համար
անհրաժեշտ օրգանական նյութերը: Սա է հիմնական նպատակը
կակտուսը պատվաստի միջոցով բազմացնելու, սակայն շատ
դեպքերում անհարժեշտություն է առաջանում սովորական
կակտուսը փրկել, երբ այն փչանում է որևէ հիվանդության
հետևանքով կամ վնասվել է բույսը ընկնելու հետևանքով, կամ
ուղղակի հետաքրքիր է ունենալ այլ տեսքի կակտուս` կատարում են
պատվաստ: Հիմնականում որպես կակտուսի հիմք վերցնում են
ուժեղ արմատային համակարգ ունեցող կակտուսները` էխինոպսիս,
ցերեուս, ֆիլոկակտուս և այլն: Շատ սուր դանակով պետք է կտրել
կակտուսները իրար վրա տեղադրել և ամուր կապել, որ
կակտուսները չպոկվեն և կպչեն միմյանց: Հետագայում
խնդիրներից խուսափելու համար միացման հատվածի փշերը պետք
է սուր դանակով կտրել, որ հետագայում ճուտիկ չառաջանա և
խոչընդոտի վերևի կակտուսի աճին: Պատվաստված կակտուսը
շուտով սկսում է աճել: Պատվաստումից 2 ամիս հետո պետք է
քադել կակտուսները միացնող թելերը: Պատվասելուց հետո բույսը
մի քանի ամիս պետք է արևի տակ չդնել, բայց պահել տաք և
լուսավոր տեղում: