1. Njeriu dhe elementet e tokës
Është e vërtetë se, të gjithë ne jemi të krijuar prej elementeve të tokës dhe secili prej
neve ka përbërje të veçantë e cila ndryshon nga përbërja e të tjerëve.
Sa i përket elementeve të trupit, ato nuk janë të njëjta tek secili njeri edhe pse
elementet bazë janë të njëjta.
Secili prej neve përbëhet prej 16 elementeve të cilat gjenden në dhe’ (tokë).
Mirëpo këto ndryshojnë prej njërit tek tjetri. Për ta ilustruar këtë, ne mund t’i marrim si
shembull ngjyrat e ylberit, kombinimi i të cilave na jep ngjyra të panumërta. Shembull:
- Nëse e marrim ngjyrën e bardhë dhe i hedhim disa pika të ngjyrës së verdhë, atëherë e
bardha ndryshon.
- Nëse i hedhim më shumë pika, ngjyra prapë do të ndryshoj.
- Nëse e marrim ngjyrën e kuqe dhe i hedhim edhe dy-tri pika në të, prapë do të
ndryshonte.
- Nëse ia shtojmë shtatë apo tetë pika, prapë do të ndryshonte.
Kjo është si rezultat i asaj se ngjyrat janë një proces tepër specifik dhe çdo shtim uji në
secilën ngjyrë na sjell ngjyrë të re.
Nëse kjo është në kapacitetin e krijesës, atëherë si është puna me fuqinë e Allahut të
Lartmadhëruar i cili e ka krijuar njeriun prej elementeve të tokës dhe si kemi thënë janë
16 elementet bazë. Çdo atom nga këto elemente po të shtohej do të rezultonte një njeri
ndryshe, nëse pakësohet rezulton një njeri ndryshe dhe kështu me radhë dhe kësisoj me
fuqinë e Allahut të Lartmadhëruar formohen kombinacione dhe numra të pakufishëm të
njerëzve. Kështu, kjo na bën me dije se, kur të përfundoj kjo botë do të ekzistoj ndryshim
thelbësor te çdo njeri prej njeriut bazë. Ekziston një çështje në secilin njeri nga e cila do
të ndryshojnë që të gjithë.
Në fundin e botës do të jetë një britmë e cila do ta përfshijë çdo gjallesë, pos atyre
që dëshiron Allahu. Zoti i Lartmadhëruar thotë:
“Dhe, do t’i fryhet surit. Do të vdesin të gjithë ata që gjenden në qiej dhe në tokë,
përveç atyre që dëshiron Allahu.” (Ez Zumer : 78)
Ky ajet na tërheq vërejtjen në dy çështje:
1. Zoti i Lartmadhëruar i ka përjashtuar disa nga këto krijesa nga vdekjet të cilat do të
ndodhin. Për ta do të jetë sikur të mos ketë pasur kurrfarë vdekjeje, e kush janë këta e di
vetëm Allahu.
2. Kur të merr fund kjo botë, me të merr fund edhe dituria njerëzore, me të cilën njeriu ka
menduar se e zotëron botën, njerëzit do ta kuptojnë realitetin dhe e kuptojnë se dituria e
tyre ka qenë vetëm dituri sipërfaqësore. Këtë e bazojmë në thënien e Zotit të
Lartmadhëruar:
“Kujdes, ah sikur ta dini të vërtetën e diturisë. Ju me siguri do të shihni zjarrin e
xhehenemit, pastaj do të shihni me syrin e vërtetë.” (Et Tekathur : 7)
Atëherë njeriu e kupton diturinë e vërtetë, me të cilën Zoti i Lartmadhëruar na ka pajisur
në këtë botë. Duhet ta dimë se kemi tri lloje të diturisë:

2. - dituria e vërtetë (ilmul jekinë);
- dituria vizuale (ajnul jekinë);
- dituria praktike (hakkul jekinë).
Ne themi: Njohuritë të cilat na ka dhënë Zoti i Lartmadhëruar (nëpërmjet
shpalljes) janë dituria e vërtetë (ilmul jekinë), sepse burimin e kanë nga Zoti i
Lartmadhëruar.
Besimtari krijon bindje se do të ndodhë në praktikë saktësisht ashtu siç është
njoftuar nga Allahu i Lartmadhëruar dhe i duket sikurse është duke e parë para vetes atë
lajm. Zoti i Lartmadhëruar thotë:
“Ata dinë vetëm anën e jashtme të kësaj bote, ndërsa për botën tjetër janë të
pakujdesshëm.” (Err Rrum : 7)
Secili nga ne pajiset me dituri të vërtetë nga Zoti i Lartmadhëruar.
Pas kësaj kur ta shohim të fshehtën, kjo ndodh pasi që del shpirti, pa marrë
parasysh a do të jetë në berzah (jetën në varreza) apo në ditën e gjykimit, atëherë shikimi
ynë është shikim (vizuale) i vërtetë (ajnul jekinë), dhe atëherë do ta shohim me sytë
tanë atë çka na është lajmëruar më parë.
Përderisa pas llogarisë, atëherë do të jetë e vërteta praktike (hakkul jekinë) sepse
ai i cili hyn në zjarr ai e ka vërtetuar praktikisht diturinë dhe ai e sheh, e ndjenë dhe e
përjeton, atë për të cilën ka qenë i lajmëruar. Ai i cili hyn në xhenet, ai i shijon dhe i sheh
brenda xhenetit të mirat e saj, për të cilat ka qenë i lajmëruar.
Kështu, me përfundimin e botës, merr fund çdo iluzion i diturisë së njeriut, ai sheh
përpara çdo gjë në mënyrë praktike, pa iluzion, por me bindje të plotë. I sheh melekët, i
sheh shejtanët, e sheh xhenetin, e sheh xhehenemin dhe e kupton madhështinë e Allahut
të Lartmadhëruar dhe tashmë e di me bindje të thellë se askush nuk ka as forcë e as fuqi
të ndryshoj këtë botë pos Allahut të Lartmadhëruar.
Me përfundimin e botës vjen fundi i shkaqeve të kësaj bote, diejve, hënave dhe
yjeve, dhe pastaj lind një tokë e re me dritën e Zotit të Lartmadhëruar, pastaj shpërndahen
librat, vendosen peshoret dhe çdo njeri e merr atë çka e ka punuar, dhe në fund do të
përfundojnë para Zotit, i cili i ka shkaktuar shkaqet.
Këto janë disa çështje që kanë të bëjnë me fundin e botës. Lusim Allahun që të jetë
i kënaqur me ne dhe të na udhëzoj në rrugën e drejtë.