Menaxhimi i personelit dhe vlerësimi i performancës
M-commerce and M-payments - Shqip
1. Universiteti për Biznes dhe Teknologji
Niveli Master
Fakulteti i Shkencave Kompjuterike dhe Inxhinierisë
Tema: M-Payments and M-Commerce
Lënda: E-Commerce
Studenti:
Profesoresha:
Yll Ferizi
Dr. Sc. Kozeta Sevrani
Prishtinë, 2014
2. Abstrakt
Ne jemi dëshmitarë të ndryshime të shpejta në dekadën e fundit në avancimin e
teknologjisë së informacionit.
Teknologjia elektronike dhe ajo pa tela po vazhdojë të zhvillohen . Inovacionet
teknologjike ofrojnë mundësi për aplikacione të reja të biznesit dhe produkteve apo
shërbimeve të tjera për konsumatorë.
Aktualisht, trendët në mbarë botën tregojnë një periudhë tranzicioni nga e-biznesi (ne
formën klasike përmes pajisjeve të TIK të zakonshme) në m-biznes (pajisjeve të
lëvizshme-mobile).
Është e paqartë se sa kohë do të marrë ky tranzicion, por ky ka tranzicion vetëm ka
filluar në disa shtete të zhvilluara dhe kompani të cilat kanë qasje në Globale në
sistemet e mobile të teknologjisë së informacionit.
Konvergjenca e internetit mobil dhe teknologjive te komunikimit pa tela i ka premtuar
përdoruesit "kurdo dhe kudo" qasje në informata për punën e tyre dhe për komunikim
personal. Shërbime mobile mbështesin transaksionet m-commerce dhe menaxhim të
përmirësuar të aktiviteteve personale, zyrave lëvizëse dhe operimeve ne lëvizje apo
mobile.
Ky punim ka për qellim të kontribuon në një kuptim më të mirë të teknologjisë mobile
të tregtisë elektronike (m-commerce), teknikave të pagesave mobile (m-payments)
dhe çka mund të pritet në të ardhmen.
Keywords: m-commerce, m-payments, nfc, google wallet, e-commerce
i
3. Përmbajtja
Abstrakt .......................................................................................................................................... i
Akronimet - Shkurtesat ................................................................................................................. 2
Hyrje .............................................................................................................................................. 3
Termi “elektronik” dhe “mobil” .................................................................................................... 4
Atributet e M-Tregtisë dhe përparësitë ekonomike të saj ........................................................... 5
M-commerce shërbimet dhe aplikacionet .................................................................................... 6
Paraqitja responsive(përgjegjshme) në pajisjet e ndryshme mobile. ........................................... 7
M-Payments (Pagesat mobile) ...................................................................................................... 8
Industritë e prekura nga m-commerce ......................................................................................... 8
Teknologjitë mobile të pagesave mobile .................................................................................... 10
Pagesat ne web faqe nga telefoni mobil ................................................................................. 10
Pagesat e transaksioneve përmes aplikacioneve bankare mobile.......................................... 10
Pagesat nga llogaria e telefonit mobil - Mobile Airtime ......................................................... 11
Pagesat Mobile NFC (Near Field Communication) .................................................................. 11
Pagesat mobile duke përdorur QR kodet ................................................................................ 12
Pagesat mobile përmes sinjalit te zërit ................................................................................... 12
Telefoni mobile si një lexues kartelash bankare ..................................................................... 12
Pagesat mobile perms PayPal dhe Google wallet ................................................................... 13
Konkluzion ................................................................................................................................... 14
Referencat ................................................................................................................................... 15
Faqe 1
4. Akronimet - Shkurtesat
GSM
Global System for Mobile Communications
SMS
Short Message Service
3G
The third Generation
Wi-Fi Wireless Fidelity – WLAN
NFC
Near Field Communication
RWD Responsive Web Design
AWD Adaptive Web Design
Faqe 2
5. M-Tregtia dhe M-Pagesat
Hyrje
Tregtia Mobile (M-Commerce) ka përjetuar një shpërthim të aplikacioneve të reja ,
shërbimeve dhe prodhueseve gjatë vitit 2013 . Ne e shohim këtë trend te
përshpejtohet në vitin 2014 dhe më tej si zgjidhje për të optimizuar pagesat mobile,
bankare, blerjeve, reklamat e integruara etj.
M - tregtia përkufizohet si një transaksion me vlerë monetare - të drejtpërdrejtë apo të
tërthortë, që është kryer përmes një rrjeti telekomunikues pa tela.
Konvergjenca e internetit mobil dhe teknologjisë se komunikimit pa tela i ka premtuar
përdoruesit "kurdo - kudo" qasje në informata për punën e tyre dhe komunikim
personal. Shërbime mobile mbështesin transaksionet e m-pagesave dhe menaxhim të
përmirësuar të aktiviteteve personale, zyra mobile dhe veprimeve mobile.
Format e reja të teknologjive mobile janë transformuar me shpejtësi në treg.
M-Pagesat janë përdorur për të paguar jo vetëm mallra të blera nëpërmjet kanalit
mobil, por edhe për transaksionet në botën fizike të tilla si: makinat shitëse, makina
për fotografi, makina për larjen e makinës etj.
Vizioni i m-pagesave është për të transformuar telefonin mobil në një portofol
personal mobil (m-portofolin), që shërben për mbajtjen e kartave te kreditit,
informacionin e llogarisë së debitit dhe “para të ima” për transaksionet e vogla.
M-Pagesat janë vetëm ne përdorim ne te gjitha kontinentet, diku është e zhvilluar më
shumë e dikund me pak.
Dallohen shumë ofrues të shërbimeve të cilat i përkrahin m-pagesat dhe rojin kryesore
këtu e kanë ofruesit e shërbimeve telekomunikuese dhe institucionet financiare.
Faqe 3
6. Termi “elektronik” dhe “mobil”
Mbiemri "elektronik" i përdorur në kontekste të veçanta të "e-biznesit" ose "etregtisë", nënkupton "qasje në çdo kohë" ne proceset e biznesit. Qasja në rrjetet
kompjuterike në këtë rast është stacionare apo fikse. Shërbimet për këtë arsye nuk
janë plotësisht të pavarura nga vendndodhjen aktuale gjeografike e përdoruesit.
Mbiemri "mobil" i përdorur në kontekste të veçanta tek "m-tregtia" ose "m-biznesi",
nënkupton një qasje "kurdo dhe kudo" ne proceset e biznesit. Qasje mundësohet duke
përdorur rrjetet e komunikimit mobil, duke e bërë disponueshmërinë e këtyre
shërbimeve te pavarur nga vendndodhja gjeografike e përdoruesit.
M-tregtia është e lidhur ngushtë me e-tregtinë, pasi që nga shërbimet e ofruara në të
dy variantet trajtohen në mënyrë elektronike nga rrjetet kompjuterike të arritshme
nëpërmjet rrjeteve të telekomunikacionit.
I vetmi ndryshim është se në m-commerce rrjetet e telekomunikacionit arrihen
nëpërmjet pajisjeve elektronike mobile.
Faqe 4
7. Atributet e M-Tregtisë dhe përparësitë ekonomike të saj
Lëvizshmëria —përdoruesit mbajnë telefona celularë ose pajisje të tjera të
lëvizshme
Mbulueshmëri e gjerë — njerëzit mund të arrihen në çdo kohë
Ubiquity—qasje të lehtë në informata në kohe reale (çmimet e aksioneve,
koha, etj.)
Përshtatja — pajisjet që ruajnë të dhënat dhe kanë internet, intranet, lidhje
ekstranet.
Lidhje të shpejtë— lidhje të lehtë dhe të shpejte në internet, intranete dhe
pajisje tjera mobile, databaza etj.
Përsonalizimi— përgatitja e informacionit për konsumatorët
individual(Përsonalizimi, Ankandet)
Lokalizimi i produkteve dhe shërbimeve - duke e ditur se ku ndodhet
përdoruesi në çdo kohë atëherë ja ofron shërbimet.
Faqe 5
8. M-commerce shërbimet dhe aplikacionet
Një mënyrë për të klasifikuar shërbimet e m-commerce dhe aplikacionet është e
bazuar në funksionalitetin që ato i ofrojnë shfrytëzueseve mobil. Ky lloj klasifikimi
rezulton në dy klasa kryesore: direktoriumeve dhe shërbimeve të transaksioneve të
orientuar dhe aplikacionet.
Kategorizimi i madh mes këtyre dy klasave të shërbimeve është se: një ish përdorues
celular kryen vetëm leximin e kërkesave ne direktorium, ndërsa në këtë të fundit një
përdorues kryen leximin dhe shkrimin e kërkesave në serverin për transaksione.
M-commerce dhe aplikimet
Shërbimet
Aplikimet
Banka mobile
Kontabiliteti mobil
Broker mobil
Informata mobile financiare
Argëtimi mobil
Lojërat mobile
Shkarkimi i muzikës dhe zileve
Shkarkimi i videove dhe imazheve digjitale
Shërbime te argëtimit duke u bazuar ne lokacionin e
klientit
Çështjet aktuale (financa, sport dhe lajme te tjera)
Informacione për udhëtime
Shërbimet e ndjekjes (te personave dhe objekteve)
Makina kërkimi mobile
Zyra mobile
Lirime mobile
Marketing direkt (i ndjeshëm ne përmbajtje)
Organizimi I ngjarjeve
Gazeta mobile
Shërbimet e informimit mobil
Marketingu mobil
Blerjet mobile
Tiketat mobile
Blerja mobile e te mirave materiale
Transporti publik
ngjarjet sportive dhe kulturore
Trafiku ajror dhe hekurudhor
Parkingu mobil
Shërbimet telematike (nga
distanca)
Diagnoza nga distanca e automobilit
Shërbimet e navigimit
Përcjellja e automjeteve dhe mbrojtja nga vjedhja
Shërbimet emergjente
Faqe 6
9. Paraqitja responsive(përgjegjshme) në pajisjet e ndryshme
mobile.
Sa më shumë që blihen gjerat duke i shfrytëzuar pajisjet mobile, është e rëndësishme që të
kemi një dyqan online që duket po aq e mire ne një telefon te mençur si ajo që duket në një
monitor kompjuteri.
Kjo prirje drejt m-tregtisë është përshpejtuar nga rritja e numrit të shitëseve dhe tregtarëve të
cilët i kanë optimizuar faqet e tyre për ekranet më të vogla, si dhe krijimin e aplikacioneve të
veçanta. Ata kanë lejuar për një sasi më të madhe të konkurrencës, krahasimin dhe opsionet
në mënyrë që konsumatorët të kenë më shumë zgjedhje në dispozicion të tyre përmes këtij
kanali.
Me mbi katër miliard pajisje të lëvizshme në përdorim në mbarë Botën, shfletimi celular
është në rritje. Ne nuk mund të supozojmë më se web faqet tona do të shihet vetëm në
një monitor desktop, me një rezolucion mesatar të ekranit.
Megjithatë, duke pasur parasysh numrin e pajisjeve të panumërta, lojtarët, sistemet
operative, dimensionet e ekraneve dhe kontekstet për të dizajnuar atë, dizajneri për
eksperiencat e shfrytëzuesit përballet me sfidën se si ta realizoj një faqe interneti të
përsosur për të gjithë desktopat, tableta dhe smartfonat.
Ekzistojnë dy strategji për dizajnerin e eksperiencës me shfrytëzues (UX designers):
Web dizajn i përgjegjshëm - Responsive Web Design (RWD)
Web dizajn te adaptueshëm - Adaptive Web Design (AWD ose website mobile)
Faqe 7
10. M-Payments (Pagesat mobile)
Pagesa Mobile (M-pagesa), gjithashtu njihet si para mobile, transferimin mobil i
parave, dhe portofoli mobil në përgjithësi i referohen shërbimeve të pagesave te
kryera nën rregulloren financiare dhe të kryera nga ose nëpërmjet një pajisje të
lëvizshme(mobile). Në vend që të paguajnë me para të gatshme, çek apo kartat e
kreditit, një konsumator mund të përdor një telefon celular për të paguar për një gamë
të gjerë të shërbimeve dhe mallrave digjitale apo të mirave materiale të forta.1
Pasi që dërgimi i përmbajtjeve përmes pajisjeve pa tela po bëhet më i shpejtë, më i
sigurt dhe i shkallëzuar(skalabil), ka spekulime të shumta që m-commerce do të kalojë
e-commerce klasik si metodë të zgjedhur nga konsumatorët për të kryer transaksionet
tregtare dixhitale.
Industritë e prekura nga m-commerce
Telekomunikimet, në të cilën shërbimi ndryshon, pagesa e faturës dhe komentet në
llogari të mund të bëhen nga e njëjta pajisje dore (mobile).
Shërbime me pakice, pasi konsumatorëve u kanë dhënë mundësinë për të vendosur
dhe për të paguar për porosite on-the-fly (aty për aty).
1
http://en.wikipedia.org/wiki/Mobile_payment (28.02.2014)
Faqe 8
11. Shërbimet e informimit, të cilat përfshijnë dhënien e lajmeve financiare, figurave
sportive dhe të dhënave të reja të trafikut në një pajisje të vetme mobile.
Shërbimet financiare, ku përfshihen m-banking (kur konsumatorët përdorin pajisjet e
tyre te dorës për të hyrë në llogaritë e tyre dhe të paguajnë faturat e tyre), si dhe
shërbime brokerimi, në të cilën vlerat e aksioneve mund të shfaqen dhe tregtia të
kryhet nga e njëjta pajisje mobile-e dorës.
Ka shumë mënyra të mira për të përdorur m-commerce (tregtinë mobile) si zgjidhje
për biznesin tuaj. Gjë për të mbajtur mend është se një përdorues celular është një
përdorues i menjëhershëm. Ata e kanë fuqinë në duart e tyre tani!
Faqe 9
12. Teknologjitë mobile të pagesave mobile
Ekzistojnë disa teknika celulare te pagesave. Edhe pse ka numër gati të pafund te
teknologjive dhe teknikave, dhe ata vështirë se mund të kategorizohen si duhet, këtu
do të i përmendim mënyrat më premtuese dhe gjerësisht të përhapura të pagesave
mobile.
Pagesat ne web faqe nga telefoni mobil
Në këtë lloj të pagesës përdoruesi bën pagesë tradicionale online nga shfletuesit e tij
celular. Ne nuk e konsiderojmë atë si një pagesë të vërtetë "celular-native", pasi që ajo
as nuk është realizuar përmes një aplikacioni të veçantë të instaluar në telefon, e as
nuk është përfshirë teknikë e veçantë për celular.
Pagesat e transaksioneve përmes aplikacioneve bankare mobile
Disa banka ofrojnë mënyra të reja dhe të thjeshta për të filluar pagesat P2P (koke me
koke) në një pajisje të mobile. Për shembull, duke e bërë një pagesë për një mik ne
facebook ose dërgimin e parave te një konsumatorë në të njëjtën bankë, por në një
mënyrë shumë më të thjeshtuar mund të jetë shembull i mirë dhe iniciativa te bëra
nga një numër i bankave. Këto transaksione zakonisht janë ekzekutuar si transfertat e
parave, ku shuma pagesave është ngarkuar në llogarinë bankare të klientit.
Faqe 10
13. Pagesat nga llogaria e telefonit mobil - Mobile Airtime
Klienti mund të bëjë një pagesë duke dërguar një SMS te vlerësuar si premium, ose
mund të zgjidhni "e faturimit të drejtpërdrejtë celular" (direct mobile billing) opsion
në fund të procesit në një web store në momentin e pagesës. Në këtë rast, klienti merr
një PIN ose një fjalëkalim në një mesazh të shkurtër në telefonin e tij celular dhe pastaj
të njëjtin e përdor për të autorizuar pagesën. Pagesa që ai bën është faturuar direkt në
llogarinë e tij në kohën e transmetimit.
Pagesat Mobile NFC (Near Field Communication)
Për të zbatuar këtë lloj të pagesës përdoruesi duhet të ketë një pajisje mobile me NFC të
pajisur dhe te aktivizuar. Ky përdorues e lidh aplikacionin për pagesa në celularin e tij me
kartat e tij dhe pastaj thjesht do të mund të paguaj me lëvizjen e telefonit te tij pranë POS
terminaleve të pajisur me NFC. Shuma e asaj pagese i është ngarkuar kartës se tij të lidhur me
aplikacionin për pagesa.
Faqe 11
14. Pagesat mobile duke përdorur QR kodet
Gjatë procesit të pagesës telefoni celular dhe POS terminali komunikojnë nëpërmjet
terminale QR kodeve. Aplikacioni për pagesa në telefonin celular është i lidhur me
kartën e përdoruesit, në mënyrë që shuma e pagesës të zbritet nga llogaria e tij.
Pagesat mobile përmes sinjalit te zërit
Kjo është një tjetër mënyrë e pagesave pa kontakt, kur pajisja celulare autentikohet nëpërmjet
të dhënave te enkriptuara në tinguj. Mikrofoni i telefonit celular luan një rol të rëndësishëm
këtu në kapjen zërit te gjeneruar (dmth. Të dhëna të ekriptuara - nënshkrime audio) dhe
transferimin e tij për të zbatuar transaksionet pa prekje. Shuma e pagesës mund të ngarkohet
në një llogarisë bankare lidhur, kartë apo edhe në një llogari mobile airtime.
Telefoni mobile si një lexues kartelash bankare
Një pajisje e vogël e bashkangjitur dhe e lidhur me telefon celular e kthen telefonin
mobile ne një lexues kartelash. Kjo zgjidhje është ofruar për tregtarët që duan për të
zëvendësuar POS terminalet e tyre tradicionale.
Faqe 12
15. Pagesat mobile perms PayPal dhe Google wallet
PayPal nuk beson në teknologjinë NFC, ajo zhvillon sistemin e vet të pagesës që nuk
është me të vërtetë një sistemi i pagesave mobile por, një alternativë për ta. Në këtë
sistem përdoruesi lidh PayPal llogarinë e tij për numrin e tij të telefonit celular. Ky
përdorues autorizon veten me numrin e tij të telefonit celular dhe me një PIN.
Ideja prapa këtij sistemi është se kur një klient shkon për të paguar në një dyqan të
gjitha qe ai ka nevojë të bëni është të hyj me numrin e tij të telefonit dhe një kod PIN.
Pastaj një faturë elektronike dërgohet në telefonin e tij celular, pa ndonjë përfshirje të
dokumentit të kreditit apo telefon për të përfunduar transaksionin.
Faqe 13
16. Konkluzion
• Si një zonë e pavarur e biznesit, m-commerce ka avantazhet e veta.
• Avantazhet e m-commerce janë hulumtuar për të ndjekur zhvillimet e
aplikacioneve të reja të mundshme dhe të shërbimeve.
• Disa shembuj te aplikimit janë diskutuar për të ilustruar përdorimit në praktikë.
• Trendet botërore dhe kushtet e tregut do të vazhdojnë të zhvillohen dhe të
luajnë një rol të rëndësishëm në drejtimin e ardhshëm të aplikacioneve elektronike
dhe teknologjisë pa tel.
Pasi qe teknologjia mobile dhe pa tela janë duke evoluar me shpejtësi dhe telefonat
celularë të sofistikuar janë të përballueshëm, m-commerce do të bëhet pjesë e jetës
tonë të përditshme. Në biznes, informatika mobile po e ndryshon logjikën e biznesit;
bizneset kanë për të zbatuar strategjitë efektive për të kapur dhe mbajtur
konsumatorët gjithnjë e më të kërkuar.
M-Commerce është një zonë në zhvillim të e-tregtisë, ku përdoruesit mund të
ndërveprojnë me ofruesit e shërbimeve përmes një rrjeti mobile dhe pa tela, duke
përdorur pajisje të lëvizshme për tërheqjen e informacionit dhe përpunimin e
transaksionit.
Faqe 14
