Maurice Vlot - verdieping 1 - verslag documentaireanalyse

GAINING KNOWLEDGE THROUGH OBSERVATION
AN EXTENDED LOOK INTO 6 SCIENTIFIC DOCUMENTARIES
Maurice Vlot
108839
2 januari 2014

VOORWOORD
Na een minor nanotechnologie gedaan te hebben, ben ik blijven hangen in de
wetenschappelijke wereld. De wetenschappelijk wereld spreekt mijn taal. Wanneer ik
documentaires moet analyseren voor mijn studie is er voor mij niets logischer dat die
documentaires dan wetenschappelijke moeten zijn.
Voordat je begint aan zo’n analyse begin je na te denken wat zo een analyse precies
in houdt. Volgens de wetenschappelijke definities is een analyse: op een
systematische manier informatie winnen of genereren uit een bepaalde bron.
Nu is dit verslag misschien niet helemaal wat u zou verwachten, volgens het originele
document dat opgesteld is voor filmanalyse. Ten eerste ging de standaard
filmanalyse over 1 scène, terwijl ik bij de documentaireanalyse graag de hele
documentaire zou willen nemen, omdat het uiteindelijke verhaal van een
documentaire nogal belangrijk is. Als tweede kon ik met de gespecificeerde gebieden
voor film niet helemaal uit de voeten voor documentaire.
Er moest een nieuw model gemaakt worden, en die heb ik opgesteld voor deze
analyse. Het is afgeleid van het document over filmanalyse, maar aangepast zodat
het bij mijn methode past.
Feitelijk ligt er aan een analysemodel een onderzoeksmodel ten grondslag. Een
analyse is niets anders dan op een systematische manier onderzoek doen om feiten
boven water te halen die daarvoor nog niet ontdekt waren. Vanwege deze
gelijksoortigheid, komt er in dit verslag ook het hoofdstuk “methode” voor.
Het schrijven van dit verslag heeft me veel gekost, maar ook veel opgeleverd in
kennis en ervaring. Ik verwacht dat dit zichtbaar is, en dat er veel plezier beleefd
mag worden in het doorlezen ervan.

INHOUDSOPGAVE
METHODE 1
ECHELON: LE POUVOIR SECRET
VOORBLAD 3
BEELD
CAMERAVOERING 4
MONTAGE 5
GELUID
MUZIEK 6
SPRAAK 6
GELUIDSEFFECTEN 6
INTERPRETATIE
STIJL 8
VERHAAL 8
SCHATTINGEN 9
TEGENLICHT: DE TOEKOMST VAN ONS VOEDSEL – LANDBOUW OF LABORATORIUM
VOORBLAD 11
BEELD
CAMERAVOERING 12
MONTAGE 13
GELUID
MUZIEK 14
SPRAAK 15
INTERPRETATIE
STIJL 15
VERHAAL 15
SCHATTINGEN 16
EIGEN MENING / INZICHTEN 16
A MACHINE TO DIE FOR – THE QUEST FOR FREE ENERGY
VOORBLAD 18
BEELD
CAMERAVOERING 19
MONTAGE 29
GELUID
MUZIEK 22
SPRAAK 23
GELUIDSEFFECTEN 23
INTERPRETATIE
VERHAAL 23
STIJL 26
SCHATTINGEN 27

INTO ETERNITY
VOORBLAD 29
ALGEMEEN 30
BEELD
CAMERAVOERING 30
MONTAGE 31
GELUID
MUZIEK 33
GELUIDSEFFECTEN 33
SPRAAK 33
INTERPRETATIE
VERHAAL 33
STIJL / ATMOSFEER / AMBIANCE 35
SCHATTINGEN 35
HORIZON: THE HUNT FOR HIGGS
VOORBLAD 37
BEELD
CAMERAVOERING 38
3D / ANIMATIES 39
MONTAGE 39
GELUID
MUZIEK 41
GELUIDSEFFECTEN 41
SPRAAK 42
INTERPRETATIE
TYPE DOCUMENTAIRE 42
VERHAAL 42
SFEER / AMBIANCE 43
SCHATTINGEN 43
BBC: WONDERS OF THE SOLAR SYSTEM – EPISODE 2: ORDER OUT OF CHAOS
VOORBLAD 45
BEELD
CAMERAVOERING 46
MONTAGE 47
GELUID
MUZIEK 48
GELUIDSEFFECTEN 48
SPRAAK 48
INTERPRETATIE
TYPE DOCUMENTAIRE 49
VERHAAL 49
SFEER / AMBIANCE 50
SCHATTINGEN 50

1
METHODE
Voor een gedegen wetenschappelijke analyse is er data nodig. Je kunt niet zomaar een
analyse uit het niets beginnen, zonder dat je iets hebt om die analyse op te baseren. De data
is tegelijkertijd het bewijs voor de conclusie, de verifiëring dat je analyse gegrond is, en dat
je conclusie klopt.
In andere woorden: ik had wel gewoon wat kunnen beginnen met schrijven dat gebaseerd
was op mijn ‘gevoel’ over de documentaires, maar ik had dit dan voor hetzelfde geld gewoon
uit mijn duim kunnen zuigen en had nooit hard kunnen maken dat de conclusies die ik
opschreef ook daadwerkelijk écht waren. Wanneer er data beschikbar is om mee te werken
kan bewezen worden dat de conclusies kloppen, en dat de bevindingen gereproduceerd
kunnen worden. Dit is een kerneigenschap van wetenschappelijk onderzoek.
Die data is niet zomaar beschikbaar over de documentaires die ik uitgekozen heb voor de
analyse, en al helemaal niet de specifieke data waar ik naar opzoek was. Ik kwam daarom
tot de conclusie dat die data eerst gegenereerd moest worden, en dat moest ik zelf doen.
Ik heb eerst gespecificeerd welke exacte data ik op een systematische manier kon
extraheren uit alle documentaires:
• Welke type shots wanneer gebruikt worden
• Hoeveel en waar voiceover te horen is
• Hoeveel en waar interview te horen is
• Hoeveel en waar presentatie te horen is
• Hoeveel en waar muziek te horen is
Deze gegevens waren vrij gemakkelijk te onttrekken aan de documentaires, door simpelweg
tijden bij te houden wanneer wat te zien en wanneer wat te horen was. Alleen voor het type
shots moest er van tevoren bedacht worden welke shots er over het algemeen in een
documentaire voor komen:
Afkorting / kleurcode omschrijving
interview
Waneer er een geïnterviewde in beeld is, of degene die de
vragen stelt.
Feitelijk
Beelden die het interview, de voiceover, of de presentatie
feitelijk ondersteunen (in andere woorden: er worden beelden
getoond die nauw aansluiten op hetgeen er gezegd wordt) Dit
kunnen archiefbeelden zijn, CGI beelden en gewone shots ter
plekke gemaakt.
Sfeer
Beelden die gebruikt worden om een sfeer neer te zetten in
plaats van iets feitelijks te laten zien. Dit kan zijn tijdens
interview of voiceover, maar ook tijdens momenten dat het stil is
of er muziek te horen is.
Info
Motiongraphics, tekeningen, 3D animaties. Shots om gegevens
over te brengen aan de kijker.
Run & gun
Wanneer de camera de hoofdpersoon of de presentator volgt,
zijn acties volgt. Wanneer het duidelijk is dat het onderwerp van
het shot een persoon is.
Presentatie
Wanneer de presentator van een documentaire sprekend in
beeld komt, of de ‘host’ zoals het genoemd wordt.
Cover
Covershots. Beelden die buiten alle andere categorieën vallen,
maar wel gebruikt zijn. Beelden die slechts ter opvulling dienen.
Overig Titels, aftiteling, bumpers en zwart.

2
Met de data die uit elke documentaire komt kan een tijdlijn gemaakt worden, waar erg veel
informatie uit te halen is voor de analyse. De tijdlijn die voor elke documentaire gemaakt is
ligt ten grondslag aan de systematische analyse.
Ik heb voor mezelf vastgesteld uit welke onderdelen een film, documentaire of
televisieproductie bestaat, op objectief niveau gezien:
Beeld
• Cameravoering
o Type shots
o Opbouw shots (mise en scène)
• Montage
o Snelheid
o Structuur
Geluid
• Spraak
• Muziek
• Geluidseffecten
Voor elke documentaire heb ik deze onderdelen beschreven, met behulp van de data die ik
al eerder verzameld had uit elke documentaire.
Met deze beschrijving van elke documentaire, kan een analyse gemaakt worden. In dit
verslag zijn dit de hoofdstukken ‘interpretatie’. In deze hoofdstukken wordt onder andere
beschreven hoe het verhaal van de documentaire is opgebouwd, welke stijlen er voor komen
in de documentaire, wat het point of view van de documentaire is, welke atmosfeer er
gecreëerd wordt door de documentaire, en of de documentaire objectief of subjectief is.
Als laatste heb ik voor de volledigheid bij elke documentaire ook aan de hand van de analyse
een inschatting gemaakt voor welke doelgroep de documentaire geschikt zou zijn, en wat
het doel van de documentaire zou zijn geweest.
Als laatste heb ik voor elke documentaire nog wat eigen gedachtes opgeschreven.

4
BEELD
Cameravoering
Mise-en-scène interviews
Ik kan alleen wat nuttigs en samenvattend zeggen
over de mise-en-scène van de interviews. Deze is
niet consistent. De éne keer is er een zwarte
studioachtergrond, de andere keer een kale muur,
weer een andere keer staat de achtergrond vol met
spullen. Ook belichting is verschillend. Afgezien van
een interview ’s avonds of overdag, is er de kamer
waarin de geïnterviewde zit in twee gevallen
helemaal niet uitgelicht en is er een donkere
achtergrond te zien. Soms zit de geïnterviewde
achter en bureau, soms op een sofa, de andere keer
op een stoel, en soms is het helemaal niet zichtbaar
waar de geïnterviewde op zit. De meeste interviews
zijn bij mensen thuis genomen of op kantoor, wat het
voor de cameraman en regisseur natuurlijk moeilijk
heeft gemaakt een consistente mise-en-scene te
verkrijgen. Twee interviews zijn buiten, maar deze buiteninterviews worden met personen
gehouden die ook een interview binnen hebben.
Type Shots
Voorafgaand aan alle interviews worden beelden getoond waarin de geïnterviewde over
straat loopt, een gebouw in gaat, of in zijn kantoor zit. Hiermee wordt de geïnterviewde
geïntroduceerd. In de documentaire tijdlijn worden deze beelden als sfeerbeelden
weergegeven, en niet als run&gun, omdat de sfeer leidend is en niet zozeer de introductie
zelf. De introductie wordt op één van de volgende 3 manieren (of een combinatie
daartussen) gedaan.
Een videobeeld met veel beweging en soms snelle
zooms, genomen vanaf enige afstand (bijvoorbeeld
andere kant van de straat)
Een steady beeld die van very wide inzoomt naar wide
of medium en ergens aan het eind van de zoom een
‘foto’ maakt (grijze still met een snapshot geluid
eronder)
Een beeld vanuit vogel of kikkerperspectief bewerkt
alsof het een verborgen camerabeeld is.

5
De geïnterviewden zijn geschoten variërend tussen medium close-up en close-up. Dit is te
zien in de afbeeldingen bij het hoofdstuk mise-en-scène. Het interview wordt altijd begonnen
met een mid shot, waar bijvoorbeeld nog te zien is of de geïnterviewde achter een bureau zit
of op welke stoel.
Een groot deel van de shots zijn handheld genomen,
waarbij er veel beweging in beeld te zien is. Wanneer
het hoofdkantoor van de NSA (geheime dienst) of
één van de vele radarstations in beeld komen zijn er
vaak shots te zien die duidelijk vanuit een rijdende
auto genomen zijn. Er is geen moeite gespaard om
deze shots stabiel te krijgen. Dit is natuurlijk nauw
verbonden met stijl en atmosfeer, waarover ik het
later zal hebben.
Naast de standaard shots van schotelantennes,
‘radar domes’, ambassades en grote
kantoorgebouwen van geheime diensten zijn er ook
veel luchtopnames te zien. Soms vanuit de ruimte,
waarbij de bolling van de aarde al duidelijk zichtbaar
is, en soms vanuit helicopter of vliegtuig. Ook deze
shots worden met een bepaald doel gebruikt,
waarover later meer.
Montage
Snelheid
Interviews
In totaal is er 30,5 minuut aan interview te zien in de documentaire, verdeeld over 66 keer
dat er een geïnterviewde in beeld is. Dit brengt de gemiddelde duur van een interview op 28
seconden. Geen enkel interview duurt langer dan een minuut, wel komt het 4 keer voor dat
het interview tussen de 50 en 60 seconden zit.
28 Seconden is voldoende om een aantal zinnen over het onderwerp te zeggen voordat de
voiceover het weer over neemt. Hiermee is de snelheid van de interviews zeer gemiddeld.
Geen lange diepte interviews waar de geïnterviewde in 1 keer helemaal uitgemolken wordt,
maar ook geen hele korte quotes. Alleen tijdens de intro worden er korte quotes genomen
van 4 geïnterviewden.
Shots
De shotlengte van de algemene shots zijn (steekproefsgewijs onderzocht) gemiddeld 5,16
seconden lang. Dit lijkt mij iets langer dan gemiddeld, maar valt nog steeds binnen het
gemiddeld gebied.
Er is op dit gemiddelde 1 terugkerende uitzondering. Vaak wordt er aan het begin van een
nieuwe scène een sequentie van luchtopnames gemonteerd (zie hoofdstuk cameravoering
over specificatie van het type shots). De gemiddelde shotlengte zakt dan terug naar 1,47

6
seconde per shot. Deze sequenties zijn dus erg snel gemonteerd. Meer over deze sequenties
in het hoofdstuk interpretatie - stijl.
Structuur
De documentaire is als volgt verdeelt:
Type shot Hoeveelheid
Interview 37,63 %
Feitelijke beelden (beelden die de voiceover of
geïnterviewde op feitelijk gebied ondersteunen)
32,74 %
Sfeerbeelden (beelden die het verhaal begeleiden op het
gebied van sfeer en emotie)
20,68 %
‘Run & Gun’ (beelden waarbij de camera de acties van
een persoon filmt of achter een persoon aanloopt)
4,36 %
Tekstuele informatie & infographics 3,93 %
Overig (titels, bumpers, aftiteling, etc) 0,76 %
Op de tijdlijn is te zien hoe deze hoeveelheden precies verdeeld zijn. Wat opvalt is dat de
verdeling in de eerste 25 minuten heel strak is. De interviews zijn bijna homogeen verdeeld
en ze duren bijna allemaal even lang. Het is goed om te beseffen dat in deze 25 minuten de
introductie op het thema wordt gedaan. Na de 25 minuten grens worden de
interviewblokken langer, omdat er dan dieper op het thema ingegaan wordt.
Wat opvalt is dat er tussen de 60 en de 70 minuten bijna geen interview aanwezig is. Dit is
een gedeelte waarin de voiceover bijna alleen maar aan het woord is.
Stijl
De documentaire maakt heel erg veel gebruik van splitscreen (2 frames, soms zelfs 3
frames). Zowel tijdens interviews als tijdens stukken waar de voiceover aan het woord is. Als
het tijdens interviews gebeurt is het op één van de volgende 2 manieren:
Aan het begin van het interview met op 1
frame het gewone interview en op het
andere frame een verborgen camerabeeld.
Als ondersteuning van wat de geïnterviewde
aan het vertellen is. Zodoende kan de
geïnterviewde nog steeds in beeld blijven
terwijl er ook andere video wordt vertoond.
Wanneer de voiceover aan het woord is wordt de splitscreen op willekeurige momenten
gebruikt. Ik heb in dit gebruik geen patroon kunnen ontdekken. Ik schat dat 15% van de
gehele documentaire uit splitscreen beelden bestaat.

7
Geluid
Muziek
In de documentaire is veel muziek te horen, namelijk tijdens 58,7% van de documentaire. Er
worden in de documentaire 3 stijlen gebruikt. Hieronder een overzicht van de stijlen,
wanneer ze worden gebruikt en een schatting van hoe vaak ze worden gebruikt binnen de
58,7%:
Stijl & omschrijving Wanneer Hoeveelheid
Spookachtige muziek, geen of minimaal
ritme, vooral strings & synthesizer als
instrument
Wanneer er wordt gesproken over
Echelon, en erg vaak onder een
interview als filler.
85%
‘militaire muziek’. Snaredrum en trompet als
instrumenten.
Wanner het gaat over de 2e
wereldoorlog (begin van de
documentaire) en wanneer het gaat
over overheden, zoals Amerika of
de EU.
10%
Themamuziek. Hiervoor wordt het pop
nummer “right here, right now” van Fatboy
Slim gebruikt.
Vooral gebruikt tijdens de eerste 15
minuten van de documentaire.
Tijdens deze eerste 15 minuten zijn
er een aantal montagescènes te
zien.
5%
Het grootste gedeelte van de spookachtige muziek (1e
stijl) wordt als filler gebruikt, en is
niet leidend, daarmee bedoel ik: niet echt kenmerkend aanwezig. Het wordt vooral gebruikt
wanneer de voiceover ook aan het praten is, of wanneer er een interview wordt afgenomen.
Het doel van deze muziek is dan alleen maar om de stilte op te vullen. Een wat kleiner
gedeelte wordt daadwerkelijk gebruikt om sfeer en emotie over te brengen.
De militaire muziek is voor de helft niet leidend, als de voiceover aan het praten is over de
tweede wereldoorlog, en voor de andere helft wel leidend. Dit is vooral tijdens een moment
waarop er een montagescène is waar het Amerikaanse parlement in beeld is. Dit duurt 40
seconden, er is geen voiceover en de militaire muziek leidt echt de beelden.
De themamuziek is in bijna alle gevallen leidend. Het wordt gebruikt als een hele harde en
sterke afwisseling voor voiceover en interviews, en wordt bijna nooit als filler gebruikt.
Spraak
De documentaire wordt geleid door een voiceover. Dit is te zien in de tijdlijn. De voiceover is
bijna overal aanwezig, en is 64,2% van de tijd te horen in de documentaire. Aangezien 37%
van de documentaire interview is, gebeurt het dus praktisch nooit dat er niemand aan het
woord is. Qua structuur is het vaak zo dat de geïnterviewde globaal wat verteld over het
onderwerp en dat de voiceover daar dan nog wat dieper op in gaat.
Een enkele keer wordt de spraak van de geïnterviewde als offscreen voiceover gebruikt. De
vragen van de interviewer zijn op een enkele keer na nooit te horen. Dit betekent dat de
antwoorden van de geïnterviewden helemaal op zichzelf konden staan in het verhaal.
Geluidseffecten
Af en toe zijn er wat geluidseffecten te horen in de documentaire. Tijdens de
luchtopnamesequenties (aan het begin van scènes, zie hoofdstuk cameravoering) is

8
standaard wel een soort radio interferentiegeluid te horen. Ook wanneer de echelon
radarstations in beeld zijn is dit geluid soms te horen.
Wanneer er tekstuele informatie in beeld wordt vertoond of wanneer er infographics te zien
zijn, zijn er wel standaard geluidseffecten aanwezig. Variërend van een technisch geklik
Ook is er een standaard “machinaal telegramgeluid” te horen waneer er tekst in beeld
verschijnt, bijvoorbeeld naam en titel van een geïnterviewde, of een locatie. Deze verschijnt
altijd letter voor letter in beeld, waarbij dus een geluidseffect te horen is.
INTERPRETATIE
Stijl
Ik zou de stijl en atmosfeer van de documentaire “big brother is watching you” willen
noemen. Dit is in de heel erg duidelijk te zien wanneer er iemand geïntroduceerd wordt. Er
zijn dan geheime diensten “steakout”-camerabeelden te zien dat de persoon over straat
loopt, verborgen camerabeelden te zien dat de persoon in de lift staat en het interview wordt
in het geheim opgenomen. Deze stijl is heel erg consistent. Alle geïnterviewde mensen
worden op deze manier geïntroduceerd. De beelden voelen geheim, stiekem, achterdochtig
en in zekere zin angstaanjagend. De illusie wordt gewekt dat iédereen, áltijd in de gaten
wordt gehouden door een geheime dienst en dat niemand veilig is.
Dit laatste wordt ook erg duidelijk wanneer er soms aan het begin van een scène sequenties
van luchtopnames te zien zijn. Onder deze luchtopnames zit een akelig geluid gemonteerd
van interfererende radiogolven. Deze sequenties geven heel duidelijk aan dat de hele
aardglobe onder toezicht staat van satellieten en geheime diensten. Je bent nergens veilig,
overal wordt je gezien. Vanuit de ruimte is alles zichtbaar. De reden waarom deze sequenties
snel gemonteerd zijn (gemiddeld 1,47 seconden per beeld, maar op sommige stukken onder
de halve seconde per beeld) en er een akelig geluid onder zit, is omdat de boodschap en het
beeld anders tegenstrijdig zouden zijn. De beelden op zichzelf zijn op erg rustig en stil, zelfs
sereen. Door dit te verstoren met een snelle montage en een akelig geluidseffect, komt de
boodschap beter naar voren.
Verhaal
Opbouw
Het verhaal is in de volgende algemene stukken te verdelen:
• De introductie. De kijker krijgt aardig wat voorbereidende informatie toegespeeld in
dit gedeelte. Tegelijkertijd laat de documentaire ook al een beetje doorschemeren
dat er iets niet in de haak is, maar vertelt nog niet wat precies. De kijker wordt
langzamerhand voorbereid op het volgende gedeelte.
• Het schandaal. Alle registers worden opengetrokken. Dit is hét gedeelte waarin alle
geheime afluisterpraktijken van vroeger en nu aan het licht worden gebracht, waar
de geïnterviewden de kern van hun verhaal vertellen, en waar ook het enige
tegengeluid in de hele documentaire te horen is. De kijker wordt heel duidelijk 1 kant
op geduwd in dit gedeelte, en zal met open mond en gechoqueerd de beelden
aanschouwen. De kijker zal moeten denken aan het einde van dit gedeelte dat de
situatie niet meer te redden valt.
• De redding. In dit gedeelte wordt de kijker gerust gesteld dat er nog wel iets te
redden valt. Dit is een relatief klein gedeelte.
• De bittere werkelijkheid. Dit is een relativerend gedeelte, waarbij de kijker toch
een beetje zijn eigen mening kan gaan vormen over alles wat voorgaand gezegd is.
Toch blijft de kijker met een naar gevoel zitten, want de relativering is niet positief.
De conclusie volgt na dit gedeelte.

9
De gedeeltes “de redding” en “de bittere werkelijkheid” lopen enigszins door elkaar heen, er
is geen strakke verdeling.
Omdat de documentaire van Franse afkomst is, is er voor mijn gevoel een internationaal
gedeelte en een Frans gedeelte. Het eerste uur is geheel internationaal, waarbij geen franse
mensen aan het woord komen en waarbij de onderwerpen ook internationaal zijn. Pas in de
laatste 25 minuten van de documentaire worden franse mensen geïntroduceerd en
geïnterviewd, en is het onderwerp van gesprek toegespitst op Frankrijk.
Ik heb nagedacht, en ben tot de conclusie gekomen dat er geen duidelijke key/handle voor
het verhaal is. Het verhaal begint gewoon bij het begin, en eindigt bij het einde. Er is geen
terugkerend element.
De manier waarop het verhaal wordt verteld is via voiceover en interview, zoals al duidelijk
werd in het hoofdstuk “spraak”.
De vertelling is een Essay stijl.
Point of view
De documentaire neemt een zeer duidelijk standpunt in, die aan het einde een klein beetje
uitgevlakt en gerelativeerd wordt. Ik zou de point of view omschrijven als:
“Het Echelon netwerk (voornamelijk in handen van de grootste speler, de USA) is een groot
gevaar voor regeringen, bedrijven en particulieren en zou gestopt moeten worden”
Zeker in het eerste uur laat de documentaire totaal geen ruimte over voor eigen
interpretatie. De voiceover doet harde conclusies, en de geïnterviewden zijn vrij selectief
gekozen. Er is 1 interview dat een tegenwoord geeft, maar dat wordt snel aan de kant gezet
door zowel de voiceover als door geïnterviewden die reageren op het statement.
In het laatste halfuur is de grip op de kijker wat minder, en mag de kijker meer zijn eigen
mening gaan vormen. De (voornamelijk Franse) geïnterviewde mensen benadrukken de
noodzakelijkheid van een spionageprogramma, en dat spionage een wezenlijk onderdeel is
van een regering. Het is dus niet zomaar te stoppen.
Schattingen
Doelgroep
Ik denk dat de beoogde doelgroep niet erg jong is. De documentaire is wel vlot, maar niet zo
snel en vlot gemonteerd dat het typisch in aanmerking komt voor een jongere doelgroep.
Daarnaast is het waarschijnlijk een onderwerp waar jonge mensen zich niet zo voor
interesseren. Ook de lengte van de documentaire is eigenlijk te lang voor de jongere
doelgroep. Een uur had nog gekund, maar een uur en 20 minuten niet meer. Verder is er
veel archiefbeeld te zien, en weinig ‘stunning camerawork’. Ook iets dat meer richting de
oudere kijker wijst. Ik schat de leeftijd van de doelgroep op 30 tot 60 jaar.
De doelgroep zal ongetwijfeld aansluiten bij de kijkers van Planete.
Beoogd doel van documentaire
De documentaire is duidelijk een klokkenluiderdocumentaire. Hierbinnen zijn natuurlijk nog
wel verschillende doelen te noemen. Zo kan zo’n type documentaire heel expliciet oproepen
tot actie (zoals The inconvenient truth van El Gore), kan hij als doel hebben je aan het
denken te zetten, ergens bewust van te maken en kan het als doel hebben een publiekelijk
debat te beginnen.
Deze documentaire heeft als doel mensen bewust te maken van de gevaren die ze lopen, en
daarmee een publiekelijk debat op te roepen. Het heeft niet als doel mensen direct tot actie

10
over te laten gaan, daar worden te weinig concrete dingen voor aangereikt. Daarnaast zegt
de documentaire dat particulieren weinig tegen Echelon uit kunnen richten, en alleen
overheden dat kunnen.
Uitzendgebied, Uitzendmanier
De documentaire is vertoond op Franse televisie, maar niet op een prime zender. Planete is
een documentairezender.

12
BEELD
Cameravoering
Type shots
Wat mij op viel aan dit programma is dat het
overgrote deel van de shots close of medium zijn.
Er zijn wel momenten waarop establishment shots
worden gebruikt of totaalshots van een ruimte /
gebouw, maar deze komen aanzienlijk minder voor
dan de close shots zoals deze hiernaast te zien
zijn. In interpretatie – stijl zal ik wat meer vertellen
over waarom ik denk dat er zoveel close shots
voorkomen in het programma.
Terugkerende shots die de gehele documentaire zichtbaar zijn, zijn (wederom) closeups van
levensmiddelen en winkelkarretjes in supermarkten die uitgeladen worden. De shots zijn
een rode draad door de documentaire.
Camerabeweging of setbeweging (mensen /
reflectie, etc) komen in de shots van de
levensmiddelen amper voor. Het zijn fotografische
stills. Veel levensmiddelen staan ook tegen een
witte studioachtergrond.
Op 1 moment worden er als een soort intermezzo
onder begeleiding van een stukje muziek heel erg
veel van deze levensmiddelen achter elkaar
vertoond.
In de shots van karretjes die uitgeladen worden en
boodschappen die op de winkelband geladen
worden komt vanzelfsprekend wel setbeweging
voor.
De kadrering van de geïnterviewden wordt op 2
manieren gedaan. Bij de 1e
, 5e
en 6e
persoon
wordt de zetel waarop hij/zij zit nog net in beeld
gebracht (halftotale kadrering). Bij de andere
geïnterviewden wordt dit niet getoond, en is de
kadrering medium closeup. Belichting is wel best
gelijk, er is in ieder geval altijd bij daglicht gefilmd.
Wel zit er verschil in de kleurtemperatuur van
interview 1, 5 en 6 en de andere interviews.
Het is duidelijk dat de interviews altijd op de
werklocatie van de mensen plaats heeft gevonden.
De 1e
geïnterviewde is een schrijver, dus zijn
werklocatie is zijn eigen huis. Bij anderen is het op
kantoor, of in het laboratorium, of in een
collegezaal.

13
Het enige interview wat qua mise-en-scène wat uit
de boot valt is het 6e
interview. Hier is de
achtergrond het drukst van alle interviews, en
daarnaast is de kadrering erg wijd (nog wijder dan
het 1e
en 4e
interview)
Kijkrichting is overigens goed afgewisseld bij de
interviews.
Alle interviews beginnen met de kadrering zoals hij
hiernaast te zien is in de linker kolom. Dit is ook
de meest wijde kadrering. Tijdens latere
momenten verandert de kadrering naar shots die
meer closeup zijn, zoals te zien is in de rechter
kolom. Het valt wel op dat bij interviews 1, 4 en 6
er closer (soms bijna tegen extreem closeup aan)
wordt gekadreerd dan bij interviews 2, 3 en 5. De verschillen in kadrering zijn groter. Ik
vermoed dat beide sets interviews gefilmd zijn door een andere cameraman, gezien de
verschillende kadrering en andere manier van filmen.
Montage
Snelheid
Interviews
38 Keer tijdens de documentaire komt er een geïnterviewde in beeld. Gemiddeld duurt zo’n
onscreen appearence 39 seconden. Van die 38 keer dat iemand in beeld komt, is het 32 keer
ook daadwerkelijk een ander persoon of ander onderwerp. De totale tijd dat er mensen
daadwerkelijk aan het woord zijn (inclusief offscreen) is 37 minuten. Dat maakt dat de
gemiddelde antwoordlengte 1 minuut en 10 seconden is. Dit is best lang. Hiermee is de
snelheid waarmee de interviews gemonteerd zijn laag. Er zijn lange stukken tekst te horen
en lange antwoorden.
Shots
Tijdens een steekproef wanneer de voiceover aan het woord was (het meest
representeerbare tijdstip als we het over shotlengte hebben) van 86 seconden kwamen 15
shots voor. De gemiddelde shotlengte wordt hiermee 5,7 seconden. Dit is aan de lange kant,
maar niet overdreven lang. Wat me opvalt tijdens de momenten dat de voiceover aan het
woord is, is dat het shotritme heel stabiel is. De shots zijn bijna allemaal even lang.
Structuur
De documentaire is
als volgt verdeelt:
Interview 50 %
feitelijke beelden (archiefbeelden, of andere beelden
voornamelijk om de voiceover of interview feitelijk te
ondersteunen
12,59 %
Sfeerbeelden (ter ondersteuning van de voiceover of het
verhaal op het gebied van sfeer & stijl)
11,67 %
Infographics 0 %
Run&Gun (De camera volgt of filmt de acties van de
hoofdpersoon(en))
18,33 %
Presentatie 0 %
Covershots zonder te achterhalen betekenis / bedoeling 6,39 %
overig (titel, aftiteling, bumpers, etc) 1,02 %

14
Op de tijdlijn is te zien hoe deze categorieën precies verdeeld zijn over de gehele
documentaire. Wat direct in het oog springt is dat tijdens 50% van de documentaire een
geïnterviewd persoon te zien is. En dat is alleen nog maar wanneer er iemand te zien is,
tijdens zo’n ¾ van de documentaire is er een geïnterviewde te horen. Wat opvalt is dat de
eerste 25 minuten van de documentaire afwisselend gemonteerd zijn met veel afwisseling
tussen feitelijke beelden, sfeerbeelden en interviewbeelden. Veel dynamiek. Op zich logisch,
want het onderwerp of probleem moet in de eerste helft van de documentaire established
worden, de geïnterviewde mensen moeten geïntroduceerd worden, en pas na de helft
worden zaken verder uitgediept. Vanaf 28 minuten wordt het in de montage allemaal wat
statischer, minder dynamisch. Wat opvalt is dat er tussen minuut 29 en 37 veel run&gun
beelden te zien zijn, en in de laatste 10 minuten erg veel interview. Over deze twee punten
meer in interpretatie - verhaal
Interviews
De geïnterviewde personen moeten
geïntroduceerd worden, en dat kan op veel
manieren en in de montage gebeuren. Bij twee
geïnterviewden wordt er gekozen voor de
volgende opzet: Close van handen die aan het
tuinieren zijn – Medium (zodat de persoon achter
de handen zichtbaar wordt) – Wide (zodat de
omgeving waarin hij/zij staat te tuinieren duidelijk
wordt). Zie de screenshots hiernaast. Eigenlijk is
het gevoelsmatig nogal een tegendraadse aanpak,
omdat vaak eerst met een wide shot een
establishment plaats vindt, en daarna pas closer
wordt gegaan.
De andere interviews hebben allemaal geen eenduidige introductie van de geïnterviewden. 2
Interviews beginnen met een shot dat iemand door een gang loopt of op z’n bureaustoel zit
te werken, en bij de laatste twee wordt er helemaal geen introductie gedaan en is de
persoon ineens plotsklaps in beeld.
Geluid
Muziek
Er is niet veel muziek te horen in de documentaire. Tijdens maar 16,7% van de tijd is er
muziek te horen.
De volgende stijlen worden gebruikt:
Repeterende glitch achtige muziek, gitaar als
leidend instrument.
Tijdens stukken waar veel industrie
te zien is.
33%
Vreemdsoortige ‘bubbelmuziek’
Tijdens het voedselintermezzo
wordt deze muziek gebruikt en
wanneer er een supermarkt te zien
is.
33%
Zachte, verwachtingsvolle muziek met
synthesizer geluiden als instrument.
Wanneer er wetenschappers bezig
zijn.
33%

15
Er komen nog wel wat losse nummers voorbij, maar die zijn niet echt onder te verdelen bij
bepaalde stukken documentaire. Eén Keer een pianonummer (wat qua stijl totaal buiten de
boot valt), één keer lichte popmuziek en één keer wat nostalgische/oude muziek.
De muziek is in bijna alle gevallen leidend aanwezig (wanneer er muziek speelt is er geen
voiceover of interview te horen, en de muziek begeleid dan de beelden), maar de muziek is
erg low-profile. Het is dus niet heel erg prominent aanwezig.
Spraak
De documentaire wordt geleid door interviews. Tijdens 73,8% is er spraak te horen van
interviews, en tijdens 5,1% van de tijd is er een voiceover te horen. Grofweg 20% van de
documentaire is dus zonder spraak. In bijna alle gevallen is er dan muziek te horen. Echte
stiltes komen niet voor.
INTERPRETATIE
Stijl
Aan de shots is erg duidelijk te zien dat het hier om een televisieproductie gaat, een relatief
kortdurende productie, en niet om een ‘echte’ documentaire. De shots zijn bijvoorbeeld niet
altijd van statief genomen. Daarnaast is het overgrote deel van de shots close of medium.
Wide shots worden erg weinig gebruikt. Dit concept, van heel veel close schieten, zorgt
ervoor dat de kijker met de neus op de feiten wordt gedrukt, en eigenlijk zelf bijna niet meer
na hoeft te denken. Alles wordt voorgekauwd. Wanneer het gaat over iets wat met
wetenschap te maken heeft, worden fronsende wenkbrauwen van wetenschappers,
reageerbuisjes en ingewikkelde instrumenten getoond. Wanneer het gaat over
voedselproducten zie je closeups van winkelmandjes en boodschappen die op de band
geladen worden. Niks wordt aan de verbeelding over gelaten, en dit is kenmerkend voor een
televisieproductie.
Er is geen echt kenmerkende stijl te benoemen waar de documentaire zich strak aan houdt.
Wel is er een af en toe terugkerende atmosfeer van vervreemding en onbehagelijkheid. Dit is
vooral het geval tijdens een montagescène waarbij heel veel closeups van levensmiddelen
langs komen, met een vreemdsoortige bubbelmuziek eronder. Eén van de geïnterviewden
heeft daarvoor net gezegd: “people are alienated by food nowadays”. Dit gevoel komt af en
toe terug in de documentaire, ook tijdens gebruik van andere muziek.
De documentaire voelt verder erg rustig, vanwege een erg stabiele shotlengte.
Verhaal
Key/handle
De handle van de documentaire is overduidelijk.
De documentaire begint al met iemand die aan het
eten is. Deze beelden komen een aantal keer door
de documentaire heen terug, waarbij het bord
steeds leger is. Op een gegeven moment zie je dat
hij voor z’n bord een advertentie van de C1000
heeft liggen, waar op staat “deze lasagne kost u
nog minder dan deze krant”. Deze advertentie
wordt aan een aantal geïnterviewden getoond, en
er wordt om reactie gevraagd. De advertentie, in

16
combinatie met de etende man zijn terugkerende elementen die als leidraad door de
documentaire worden gebruikt.
Opbouw
De documentaire lijkt niet heel erg duidelijk in verschillende aktes of blokken verdeeld. Het is
een spel van antwoord en tegenantwoord tussen de verschillende partijen. Toch kan er heel
voorzichtig wat gezegd worden over de achterliggende gedachte achter verschillende
stukken:
• introductie. Alle verschillende partijen worden geïntroduceerd. De voedselindustrie,
de wetenschap, de slow-food beweging en de expert.
• Het beste voor hebben. Alle partijen vertellen over hoe ze hun steentje bijdragen
aan het wereld voedseltoneel.
• oud vs. nieuw. In dit gedeelte worden de hedendaagse voedselindustrie en de
ouderwetsere manieren van biologisch verbouwen tegen elkaar uitgezet. Het stuk
eindigt in een mooie montage scène, waarover straks meer.
• Afsluitende woorden. Hierbij wordt gevraagd of er een sturing in de markt is, en
wat we eigenlijk zóuden moeten eten. De afsluitende woorden zijn trouwens maar
van 2 geïnterviewden. De rest van de geïnterviewden komen aan het eind niet meer
aan bod.
Zoals te zien kan ik geen sluitende verdeling van onderwerpen vinden in de documentaire.
De meeste onderwerpen zijn voor mijn gevoel wat willekeurig door elkaar heen gemonteerd.
Er is geen sprake van een spanningsboog, een opbouw, versnelling of climax.
Een erg mooi gedeelte in de documentaire is iets dat zich afspeelt in het stuk “oud vs.
nieuw”. In dit stuk worden Koen en Nicole, de 4e
en 6e
geïnterviewde, tegen elkaar
uitgespeeld. Beiden gaan op een gegeven moment boodschappen doen voor het avondeten.
Nicole gaat naar een streekmarkt met allemaal producten die direct van het land komen uit
de streek, Koen gaat naar de Albert Heijn. Met het koken is de Nicole lang bezig met het
klaarmaken van het eten, Koen is binnen 15 minuten klaar. Tijdens het klaarmaken worden
beide partijen er nog wat vragen gesteld over “snel” eten en “langzaam” eten. Uiteindelijk
gaan de beide partijen aan tafel, en start er een montagescène. Nicole zit na het lange
koken uiteindelijk met een grote groep mensen aan tafel, waarbij er gezellig gelachen en
gedronken wordt. Koen zit alleen met zijn vrouw aan tafel, en er wordt niet zoveel gezegd.
Maar hij heeft dan ook niet zo lang hoeven koken.
De hele essentie van de documentaire komt tot leven in dit stukje, en in een notendop wordt
eigenlijk het verhaal geconcludeerd. De conclusie blijft aan de kijker zelf. Wil je snel,
gemakkelijk en ‘saai’ (laboratorium) of wil je lang, moeilijk en ‘gezellig’ (landbouw)?
Point of view
De documentaire is heel neutraal in standpunt. Beiden partijen krijgen genoeg spreektijd, en
de interviews zijn ook zo gemonteerd dat er niet hele stukken aan 1 partij worden gewijd.
Ook zijn er voor mijn gevoel niet alleen maar quotes uit de interviews geknipt die de
documentairemaker graag wilde horen. De documentaire is hiermee echt een objectieve
uiteenzetting.
Natuurlijk is er altijd het probleem van de laatste quote die de eindtoon van de documentaire
zet, wat moeilijk te voorkomen is. Alleen heeft de documentairemaker ervoor gekozen om
aan het eind een quote te kiezen met een wel erg duidelijk standpunt. De quote verkondigt
“als je grootmoeder het niet zou herkennen, eet het dan niet”. Pas helemaal aan het eind

17
neemt de documentaire dus toch een standpunt in, door voor zo’n duidelijke quote te kiezen.
Terwijl 99% van de documentaire erg objectief is, is de laatste 1% ineens niet objectief
meer.
Schattingen
Doelgroep
De doelgroep die de documentairemaker voor ogen heeft is naar mijn inzicht niet jong.
Sowieso is Zembla een programma dat een bepaald onderwerp extensief uitdiept, met veel,
en in dit geval lange, interviews. Er wordt in deze documentaire weinig gebruik gemaakt van
muziek, en verklarende animaties zijn hier ook niet echt op z’n plek. Ook al claimt de website
van Zembla dat ze een breed publiek aanspreken, ik schat dat de gemiddelde leeftijd van de
mensen die deze documentaire hebben gezien begint rond de 35-40 jaar.
Ook het onderwerp heeft in mijn ogen niet een heel breed maatschappelijk draagvlak, ook al
gaat het weliswaar over voedsel. Het is allemaal vrij technisch, wetenschappelijk en
theoretisch. Het gaat feitelijk niet over wat er daadwerkelijk op je bord ligt, maar over de
waarde van voedsel, de manier waarop voedsel geproduceerd wordt, en wat dat doet met
het milieu. Daarom verwacht ik dat mensen die deze documentaire gezien hebben over het
algemeen hoog opgeleid waren.
Het doel van deze documentaire lijkt mij simpele informatieverstrekking. Alhoewel Zembla
nogal een reputatie heeft van klokkenluiden of het starten van politieke discussie, is dat bij
deze documentaire niet het geval.
De documentaire is uitgezonden op de Nederlandse televisie, op Nederland 2, door de VPRO.
De documentaire is niet in andere landen vertoond.
Eigen mening / inzichten
• Je kunt zien dat er aan de interviews veel aandacht is besteed. Ze zien er goed uit
qua beeld en kadrering. Interviews is ook waar de documentaire grotendeels uit
bestaat, dus het moet ook wel goed zijn.
• Eigenlijk is dit de méést simpele (en saaie) versie van een documentaire die je je
maar voor kunt stellen. Er zijn een aantal interviewtjes afgedraaid, er zijn wat
covershots bij genomen, in de montage zijn de quotes achter elkaar geplaatst en
klaar is kees. Er zit totaal geen verhaal in, geen algehele gedachte, geen doel of
spanningsboog. Niks. Het enige mooie stukje wat er is, is het eetstukje waar de 2
‘tegenovergestelde’ partijen gaan eten. Hierover is nagedacht. Maar waarschijnlijk zal
dit niet van tevoren gepland zijn, maar zal het in de montage een mooie
bijkomstigheid gemaakt hebben.

19
BEELD
Cameravoering
Interviews
Wat diréct opvalt bij het kijken van de
documentaire is dat bijna alle geïnterviewden in
de camera kijken, of heel vlak langs de camera
kijken, en hun torso vrij recht richting de camera gedraaid hebben. Dit is een best forse
stijlkeuze, waarover ik in interpretatie – stijl wat meer zal zeggen. Hiernaast zijn 2
voorbeelden te zien.
Er worden aardig wat interviews afgedraaid met verschillende personen in de documentaire.
16 Mensen in totaal. Er zijn twee verschillende soorten interviews te onderscheiden:
1. Interviews waarbij personen hun theoretische zegje doen over een bepaald
onderwerp, het ‘klassieke’ interview
2. Interviews waarbij uitvinders hun machine uitleggen en demonstreren
Met de uitvinders die hun machine uitleggen worden altijd beide stijlen gebruikt, waarbij de
uitvinder zijn machine uitlegt maar daarna ook nog
wat ‘normale’ interviewvragen beantwoord.
Wat opvalt in de interviews is vaak de belichting
wanneer het interview binnen is gehouden. Er is
dan maar 1 kant van het gezicht uitgelicht, en
komt bijna altijd van dezelfde kant. In twee
gevallen (nummer 2 en 3 in de afbeeldingen
hiernaast) is de belichting érg hard.
Er zijn eigenlijk veel punten waar bij de interviews geen touw op te trekken is. Kadrering
bijvoorbeeld is totaal niet consistent. De ene keer wordt er halftotaal geschoten, de andere
keer medium-closeup. Soms zit iemand midden in beeld, dan weer links dan weer rechts.
Soms is de locatie buiten, soms binnen. Kleurtemperatuur kan nogal verschillen, achtergrond
ook. Hier is in ieder geval niet gekozen voor een consistente opbouw van de interviews.
Er is 1 interview dat geheel buiten de boot valt qua
belichting, achtergrond, alles eigenlijk. De
afbeelding hiernaast is een screenshot van het
interview met Edmund Storms. Als eerste lijkt het
alsof er niet bijgelicht is (wat bij alle andere
interviews wel het geval is). Als tweede is er vrij
veel hoofdruimte in vergelijking met de andere
interviews. Als derde is de locatie erg eigenzinnig.
Bij alle andere interviews heeft de locatie altijd nog
enigszins relatie tot het interview, maar bij dit
interview is die relatie ver te zoeken.

20
Tijdens een aantal interviews zijn er echt creatieve
en onconventionele camerastandpunten en
kadreringen. Dit is vooral heel erg duidelijk tijdens
het openingsshot met het interview van Eric Kreig,
de ‘antagonist’, de scepticus. In dit shot zit zóveel
gevoel en betekenis, waarop ik later tijdens
interpretatie – stijl in zal gaan. Hiernaast is het shot
te zien, en twee andere creatieve interviewshots.
De laatste stijl, op de voorgrond een perpetuum
mobile en op de achtergrond de geïnterviewde,
wordt een aantal keer gebruikt.
Type shots
Over het algemeen genomen zit er veel
beweging in de shots. Pans, zooms,
bewegende perpetuum mobiles, dolly’s.
Twee voorbeelden staan hiernaast. Het
eerste voorbeeld is een dolly van links naar
rechts tijdens een interview, het tweede
voorbeeld een zoom out en tilt van een email
de geschreven is. Deze stijl van beweging
wordt ook veel gebruikt wanneer er afbeeldingen uit archiefmateriaal gebruikt worden.
Wat verder op valt is dat er tijdens interviews erg veel cut-ins worden gebruikt. Deze cut-ins
zijn daarnaast ook heel vaak nog naadlos gemonteerd. In het hoofdstuk montage worden
een aantal voorbeelden gegeven.
Verder is er een goede afwisseling tussen wide, close en medium, en valt er over de
cameravoering niet veel bijzonders te zeggen. In andere woorden: er valt niks op, zelfs na
herhaaldelijk goed kijken, wat dus alleen maar kan betekenen dat de shots ‘normaal’ zijn.
Montage
Snelheid
Interviews
In totaal zijn er 70 quotes van mensen te horen, grofweg 1 quote per ¾ minuut. De
gemiddelde quotelengte is 26 seconden, en de meeste interviews hebben hier ook geen
grote afwijking van. Van die 26 seconden is gemiddeld iemand maar 18 seconden in beeld,
de rest wordt opgevuld met beeldmateriaal. 26 Seconden per quote is goed voor een zeer
gemiddelde snelheid.
Er is één interview die een constante uitzondering vormt op deze quotelengte. Door de hele
documentaire worden korte quotes van Reidar gebruikt. Deze quotes zijn allemaal in
dezelfde setting opgenomen, zoals later in het hoofdstuk interpretatie – key/handle te zien
is. De quotes zijn vaak maar 1 korte zin, en duren niet langer dan 6-8 seconden.
Verhaalopbouw heeft hier sterk mee te maken, en in het hoofdstuk interpretatie – verhaal
zal ik hier meer over vertellen.

21
Shots
Uit 4 steekproeven genomen op niet-interview momenten in de documentaire kwam een
gemiddelde shotlengte van 3-4 seconden. Redelijk vlot, net zoals de quotelengte van de
interviews.
Tijdens deze meting kwam ik een aardig vreemde
manier van montagesnelheid en -ritme tegen, die
ik in de rest van de documentaire niet gezien heb.
Eerst wordt er een close shot getoond van een
object, en vervolgnes een wide shot. Het bizarre
eraan is dat het close shot maar 13 frames lang is
in beide gevallen, en het wide shot een normale
lengte van zo’n 2-3 seconden heeft. Deze 2
voorbeelden zijn daarnaast niet na elkaar
gemonteerd, en zitten in een sequence aan shots die allemaal een vrij constante normale
snelheid hebben. Daarom valt het op, en is het voor het gevoel een beetje raar. Als de hele
sequence op zo’n manier gemonteerd zou zijn, of in ieder geval een groot deel, zou het een
heel ander verhaal zijn.
Daarnaast is dit de enige keer dat er zo een montagestijl wordt gebruikt, en dat is pas op ¾
van de documentaire. Volgens de gangbare regels zou zoiets niet ‘mogen’, omdat de stijl dan
én eerder geïntroduceerd zou moeten worden, én vaker gebruikt zou moeten worden.
Structuur
De documentaire is als volgt verdeelt:
Interview 45 %
ondersteunen
37,57 %
7,61 %
Infographics 2,18 %
hoofdpersoon(en))
0,79 %
Presentatie 0 %
Covershots zonder te achterhalen betekenis / bedoeling 1,7 %
overig (titel, aftiteling, bumpers, etc) 2,79 %
Tweespraak 2,33 %
De precieze verdeling is op de tijdlijn te zien. Wat opvalt aan de bovenstaande tabel is dat er
vrij weinig sfeerbeelden worden gebruikt, en dat de beelden in de meeste gevallen feitelijk
zijn. In andere woorden: Wanneer er wordt gesproken over een rad, is er ook een rad in
beeld. Weinig worden shots gebruikt om een sfeerimpressie te geven.
De structuur van de documentaire is stabiel en homogeen op gebouwd. 1 Stuk alleen valt
hier buiten. Het interview wat gedaan wordt van 19,5 minuut tot 22,5 minuut duurt erg lang
in vergelijking met de rest van de interviews. Het is een interview met een uitvinder die een
van zijn uitvindingen uitlegt. Het gaat ook alleen maar over die uitvinding, en het is vrij
technisch. Daarnaast is er in de rest van de documentaire veel muziek te horen, en in dit
gedeelte helemaal niks.

22
De overgang tussen twee onderwerpen / scènes is 5 keer in de documentaire erg ‘hard’
gemonteerd. Het volgende grafische voorbeeld is één van de hardste keren dat er van het
ene onderwerp wordt over gegaan naar het andere onderwerp:
Doordat muziek niet uit fade en hard op de cut wegvalt en het geluid van de atoombom hard
op de cut inkomt, en de geïnterviewde amper nog z’n laatste zin heeft uitgesproken, is dit
een keiharde overgang. En dit gebeurt vaker op zo’n manier, alhoewel soms de muziek een
paar frames offset heeft van de cut, maar nog steeds te weinig om het niet hard te laten
zijn. 3 Van de 5 keer is het trouwens de antagonist die met een quote ‘hard’ in komt als
reactie ergens op. Dit heeft met stijl te maken, later in interpretatie – stijl hierover meer.
Stijl
Crossfades, crossfades en nog eens crossfades. De editor houdt van crossfades. Ik schat dat
er rond de 90 cuts in de documentaire gecrossfade zijn. Toppunt is de volgende sequence,
waarin 6 opeenvolgende crossfades zitten:
Geluid
Muziek
Er wordt erg veel muziek gebruikt in de documentaire. 70,3% van de tijd, om precies te zijn.
De muziek is niet altijd leidend / sfeerzettend aanwezig. IK schat dat als er muziek te horen
is, het zo’n 40% van de tijd leidend en sfeerzettend is, en 60% van de tijd als ‘filler’ onder
interviews wordt gebruikt. Nog steeds is de muziek vaak duidelijk aanwezig en duidelijk te
horen.
De muziek valt onder te verdelen in de volgende stijlen:
Elektronische, beat gedreven muziek
Introductie, waneer perpetuum
mobiles in beeld zijn, als de
antagonist aan het woord is,
60%
Text: “Is it odd? Of course it is odd. If
this isn’t odd, what is? Geluid: atoombom
Muziek: Frans, geen fade out

23
Synthesizer, laagtonige muziek
Als filler onder interviews, en op
nog wat andere willekeurige
momenten
20%
Cultuurmuziek
Wanneer Aldo Costa in beeld is
(franse muziek), wanneer er een
geschiedkundige praat over een
oude perpetuum mobiele
(klavecimbel muziek), wanneer er
een iemand uit Texas aan het
woord komt (cowboy achtige
muziek)
10%
Creepy, spookachtige synthesizer muziek.
‘Space’ muziek.
Tijdens het laatste stuk van het
interview met David Hamel, degene
die door aliens bezocht is.
5%
Soundbites Ongedefinieerd 5%
Spraak
De verdeling tussen spraak van interview en spraak van voiceover is: 31% van de totale tijd
voiceover, 58% van de totale tijd interview. In het resterende percentage wordt niet in
gesproken.
Geluidseffecten
Er wordt erg veel foley geluid gebruikt in de documentaire. Er is veel aandacht besteed aan
allerlei geluidseffecten om de beelden kracht bij te zetten. 2 Voorbeelden zijn de volgende,
waarvan de eerste nog het meest duidelijk is:
Eric Krieg, de antagonist, is duidelijk gestaged ergens op aan het
‘typen’. Zijn vingers zitten veel te hoog om hem daadwerkelijk op een
toetsenbord te laten typen, maar toch is er een foley geluid van een
toetsenbord te horen.
Wanneer het bizarre verhaald wordt verteld over een Russische
professor, Gorbanikov, die op een platformpje waarop hij kon staan
Rusland door vloog is er een foley geluid te horen wanneer zijn reizen
uitgebeeld worden. Het foley geluid is een geluid van een gedoppler-
shift propellervliegtuig. Het geluid klink nogal knullig, en dat is
waarschijnlijk ook juist de bedoeling. Hierover in interpretatie –
verhaal meer.
Interpretatie
Verhaal
Opbouw
Laten we vooropstellen dat het verhaal van deze documentaire steengoed in elkaar zit. Hier
en daar zou ik wat punten op kunnen merken wanneer de snelheid eruit is of wat ik in mijn
ogen anders had gedaan, maar afgezien daarvan ben ik blij verrast
door deze documentaire. Laat ik het eerst hebben over de opbouw. Er
is een duidelijke spanningsboog en een duidelijk doel waar je door

24
beeld en voiceover op verschillende momenten als kijker aan herinnerd wordt. Bij de intro al,
net nadat de titel in beeld is gekomen wordt de kijker lekker gemaakt met closeup beelden
van een perpetuum mobile en de voiceover over start met de zin: “this is a machine, that
could change our world in ways none of us could have ever dreamed”.
Vervolgens worden de heilzame effecten van een perpetuum mobile
uiteengezet onder het genot van een lekker muziekje, en komt telkens
even de rollende bal als tussenshot voorbij. De voiceover doet met
wat krachtige zinnen over de heilzame werking er nog een schepje
bovenop.
Wanneer deze krachtige introductie op z’n einde loopt, komt dan ook
eindelijk ‘de man achter de machine’ in beeld, met de quote “and here
it is. A machine, running without fuel. Made for the future”. Einde intro.
De toon is gezet, de documentaire heeft de aandacht van de kijker te pakken, en de
gedachtes van die kijker zullen zijn: “Wat is die machine dan? Wat doet hij, wat is er zo
speciaal aan?”.
Vrij snel wordt het ‘conflict’ van het verhaal geïntroduceerd. De fransman genaamd Aldo
heeft een groot rad gebouwd, en claimt dat het een perpetuum mobile is. Maar er is een
tegengeluid. De Amerikaanse engineer Eric heeft vanuit eigen portefeuille 10.000 dollar aan
prijsgeld uitgeschreven voor degene die écht een perpetuum mobile weet te construeren. Hij
gelooft als wetenschapper zelf niet dat dit mogelijk is, en is vrij zeker van zijn zaak. Eric is de
scepticus van het verhaal, de ‘antagonist’. Zijn personage wordt ook echt zo neer gezet,
waarover straks in stijl wat meer.
In de documentaire zie je dat Aldo een email schrijft naar Eric om de prijs in ontvangst te
nemen. De spanningsboog staat daarna als een deur. Gaat het Aldo lukken om de prijs te
claimen? Zal Eric moeten inzien dat zijn standpunten niet kloppen? Of is het rad van Aldo
toch niet echt een perpetuum mobile, en zal hij een afgang begaan voor de scepticus Eric?
De spanningsboog werkt als een rode draad door de documentaire heen, als een
grondverhaal waar de rest van de interviews op gebaseerd is. De documentaire laat ook
andere mensen aan het woord, maar dat zijn op zichzelf staande interviews die niks te
maken hebben met die spanningsboog. De andere mensen vormen een soort van de ‘body’
van de documentaire.
De spanningsboog wordt een paar keer in de documentaire nog opnieuw aangescherpt. Eén
keer gebeurt dat heel duidelijk, door de volgende zin van de voiceover:
• 24:23 – “The internet, acting like the message drums of old, had begun beating out
the news of Aldo’s wheel around the world. The internet was hot with rumours that
the great sceptic from America, Eric Krieg, had at last met his nemesis. And as long
as the wheel keeps turning, the pressure on Eric Krieg will continue to mount.”
De andere keren gebeurt het meer subtiel, door beelden. Zo komt
Aldo na het stuk voiceover van hierboven een aantal keer met 1 los
shot terug waarin hij iets aan het voorbereiden lijkt met het rad. Hij
zet elk van de 256 veren op spanning lijkt het. Alsof hij zich aan het
voorbereiden is op de komst van Eric Krieg.
Atmosfeer / ambiance
Tegen driekwart van de documentaire worden er steeds vreemdere en excentriekere
verhalen en personages geïntroduceerd. De sfeer gaat van neutraal-raar langzaam over naar
echt excentriek en onbehagelijk. Eerst wordt er een interview gehouden met iemand die
gelooft dat piramidevormen energie aantrekken. Daarna er een verhaal verteld over een
Russische professor, Gorbanikov, die een antizwaartekracht platform had gebouwd waarop

25
hij rusland rond vloog. Wanneer er in beeld wordt gebracht hoe hij dan op dat platform
Rusland rond reisde, wordt er een vrij knullige soundeffect gebruikt waaraan je als kijker al
een beetje begint te voelen dat het verhaal belachelijk wordt gemaakt.
Als klap op de vuurpijl wordt er dan een oude slecht verstaanbare
man geïntroduceerd die beweert bezocht te zijn door aliens die een
implantaat in zijn hoofd hebben gestopt. De man lijkt krankzinnig en
verstrooid, De voiceover doet er zelfs nog een schepje bovenop door
expliciet te benoemen wanneer tussen zijn plannen om een ufo te
bouwen ineens verschijnen:
“Colon therapy and an advertisement for roinson’s jam, seem to
have… somehow got mixed up with the design for David’s flying
soucer.”
De muziek wordt naargeestig, David doet nog een paar rare
uitspraken, en de documentaire bereikt zijn denkbeeldige dieptepunt.
Gelukkig wordt na dit moment door de voiceover de situatie weer wat
genuanceerd. Dit is zeker nodig, omdat anders Aldo en de Fin Reidar (beiden normale en
oprechte mensen, die vlak na dit dieptepunt aan bod komen als afsluiting van de
documentaire) beiden ook als krankzinnigen gezien zouden worden:
“So is David Hammel simple an excentric, suffering from delusions and dreaming
impossible dreams? Maybe… But is worth noting NASA are currently working on an anti-
gravity flying disk that is not at all dissimilar from David Hammels design.”
David zelf zegt er vervolgens nog over:
“If the camera’s, the TV, is taking me in the picture, I hope they take my word for real!
Not foolishness.”
De situatie is weer gekalmeerd, ook David zelf lijkt niet hélemaal gek. De documentaire kan
verder naar zijn eindpunt.
Key/handle
Naast de spanningsboog van Aldo en Eric, is er nog een heel repeterend en terugkerend
onderdeel in de documentaire, iets dat ik eerder als key/handle zou benoemen dan een
spanningsboog. Het is het verhaal van de Fin Reidar Finsrüd. Zijn verhaal wordt al helemaal
in het begin ingezet, omdat het eerste shot wat je in de documentaire ziet, na de titel, zijn
machine is. Maar er wordt nog niks verteld over hem. Wanneer hij in beeld is verschijnt er
geen naam, de voiceover rept niet over hem, zijn achtergrond wordt niet verteld. Al die
informatie wordt pas helemaal tot het laatst bewaard.
Telkens in de documentaire (herhaaldelijke keren) komt hij terug met
1 korte quote. Telkens in dezelfde setting, zoals hiernaast te zien is.
Als kijker begin je je dan toch af te vragen wie die kerel nou precies
is, en hoe die machine van hem werkt. De kijker wordt geprikkeld om
te blijven kijken, afgezien van de overduidelijke spanningsboog is de
kijker ook geïnteresseerd in de ingenieuze machine van de man met
de baard. Hij komt telkens terug met quotes als:
“Is it important? Of course it is important.”
“Is this a dangerous machine? For the oil companies maybe…”
“Is it odd? Of course it is odd. If this isn’t odd, what is?”
De quotes worden precies op de juiste plekken in het verhaal gebruikt, die op dat moment
andere interviews kracht bijzetten.

26
Point of view
Ik denk dat de documentaire een indringend verhaal wil vertellen over de levens en dromen
van de uitvinders, en wil laten zien dat er nogal wat meningsverschillen en strijd is op het
gebied van perpetuum mobiles. De documentaire is genuanceerd genoeg om ook mensen
met behaalde titels op gebied van natuurkunde en wiskunde te interviewen, die toch ook op
zoek zijn naar manieren van ‘vrije energie’.
Het is duidelijk dat de 2 kampen lijnrecht tegenover elkaar staan in de documentaire, en de
voiceover dient in veel gevallen als een soort genuanceerde neutrale tussenpartij. Hoewel de
voiceover soms vrij heftige uitspraken doet (zoals met de krankzinnige David Hammel),
worden die uitspraken vrij direct ook weer recht getrokken.
Toch vind ik dat de documentaire neigt naar de kant van de vrije energie sympathisten.
Alleen al als je in beschouwing neemt dat er maar 1 scepticus en 1 criticus (een natuurkunde
professor aan een universiteit die een reactie geeft op de machine van Reidar) aan het
woord komen tegenover 14 vrije energie sympathisten. En dit zijn meer mensen dan nodig is
om alleen maar een indringend levensverhaal te vertellen. Ondanks dat de documentaire
weliswaar tegen het eind een hele naargeestige en rare sfeer introduceert, alsof de
sympathisten allemaal gek zijn, eindigt de documentaire gunstig voor de sympathisten, met
het bezoek van Eric aan Aldo. Bij dit bezoek komt Eric (hoe kan het ook anders) tot de
conclusie dat het grote wiel geen perpetuum mobile is. De documentaire eindigt vervolgens
nadat Aldo daar in het Frans een reactie op heeft gegeven met de volgende voiceoverzin:
“That, said Aldo, is just the opinion of one man. And the wheel, keeps on turning.”
In mijn ogen wordt hiermee de point of view aan de kant van de sympathisten neer gezet.
Genuanceerd genoeg, maar toch aanwezig.
Stijl
Stijltechnisch zijn er een aantal bijzondere dingen in de documentaire. Als eerste heeft de
documentairemaker ervoor gekozen om de geïnterviewden recht in de camera te laten
praten. Het effect hiervan is dat voor de kijker de verhalen van de geïnterviewden erg intiem
en persoonlijk worden, heel anders dan waneer de geïnterviewden het tegen een interviewer
zouden vertellen.
Als tweede wordt de scepticus Eric Krieg op een héél bijzondere manier neergezet. Bijna
alsof het een karakter uit een film is, een antagonist. Heel hard, heel kil, met een
verschrikkelijk sterke mening. Ik verwacht ook dat zijn interviews / scènes bijna allemaal
gestaged zijn. De zinnen die hij zegt zijn perfect geformuleerd, zonder haperingen of
stotteren uitgesproken, en zijn vaak erg
overdreven nadrukkelijk gearticuleerd.
Hiernaast staan de twee openingsshots waarmee
Eric Krieg geïntroduceerd wordt. Deze twee shots
spreken boekdelen. Het eerste shot, een extreme
closeup waarin Eric een serieuze blik opzet geeft
een blijk van standvastigheid, vastberadenheid, en ook een bepaalde kilheid. Het tweede
shot, geschoten vanuit een kikkerperspectief laat natuurlijk een grootsheid zien die niet snel
te overtreffen is. Superieur, als een koning die over zijn volk uitkijkt. In de documentaire
wordt hij ook “the self appointed policeman of the free energy movement” genoemd.
Daarnaast komen zijn quotes of reacties vaak erg ‘on the cut’ in. Zijn inademen is er af
geknipt, en zijn spraak komt niet alvast eerder in om de scherpheid eraf te halen, maar alles
is on the cut.

27
Schattingen
Doelgroep
Ik denk dat dit tot nu toe een documentaire is met de jongste doelgroep voor ogen die ik
geanalyseerd heb. De lengte is hapbaar, de snelheid ligt aardig hoog en er wordt veel
muziek gebruikt. De documentaire is op een prime zender uitgezonden, ABC1, waarschijnlijk
niet in primetime. De doelgroep moet, gezien de zender, breed zijn.
Het doel van deze documentaire is het vertellen van een intiem verhaal. Hiermee heeft het
een bepaald entertainend doel.
De documentaire is uitgezonden op de Australische televisie, op de zender ABC1.
Waarschijnlijk is de documentaire ergens in het middaguur uitgezonden. In ieder geval voor
8 uur PM, want aan het eind wordt er door een voiceover van de zender gesproken over een
programma dat “tonight, at 8” wordt uitgezonden.
Als laatste zou ik nog wat gedachtes willen neerschrijven over dingen die ik raar gedaan
vind, of dingen waarvan ik denk dat ze anders hadden gekund.
• Er zijn in de documentaire naar mijn mening 3 hoofdpersonen. Eric Krieg, Reidar
Finsrüd en Aldo Costa. Eric en Reider hebben beiden spreektijd en worden
geïnterviewd. Van Aldo horen we echter hélemaal niks! Terwijl een groot deel van de
documentaire om zijn rad draait, wordt hij niet 1 keer geïnterviewd. In plaats
daarvan geeft een Franse journalist interviews in ‘zijn plaats’, waarbij de journalist
over Aldo en zijn rad praat, als een persoon die Aldo’s verhaal ondersteund. Het
knelpunt hier zal geweest zijn dat Aldo geen Engels kon (als enige in de hele
documentaire), en de journalist wel. Misschien is de journalist daar ook wel speciaal
voor opgezocht, omdat ze toch iemand nodig hadden die Engels kon praten.
Waarschijnlijk is het teveel moeite geweest voor de documentairemakers om
interviews met hem Aldo te doen (en te vertalen), of wilden ze het vanwege éénheid
en stijl niet doen.
• Het interview met Edmund Storms (zie beeldvoering – interviews) is gewoon héél erg
slecht, alsof het door stagiaires geschoten is. Het rare kunstwerk op de achtergrond
is zo prominent en afleidend in beeld dat de aandacht volledig is afgeleid van de
geïnterviewde. Er is teveel hoofdruimte, er is niet goed rekening gehouden met het
licht. Gewoon slécht, in vergelijking met alle andere interviews die wel op niveau zijn.
• Het interview met de man van de overunity motors (van 19:30 tot 22:30) is gewoon
plain saai en niet interessant. Leuk dat hij het maakt, maar er hadden wat meer
quotes van hem tussendoor gekund over misschien het belang van zijn motor, of wat
hij hoopt dat het in de toekomst gaat worden. Zijn verhaal is té technisch, hij legt
alleen maar de werking ervan uit, en dat voor 3 minuten achtereen. De snelheid is op
dat moment aardig uit de documentaire. Dat stuk zou ik als editor nog eens goed
naar gekeken hebben of het echt niet anders kon.
• De combinatie van spanningsboog en key/handle zoals hij nu is werkt wel, maar het
had ook nog omgekeerd kunnen zijn. Aldo had de key/handle kunnen zijn, en Reidar
de spanningsboog. Persoonlijk voel ik hier meer voor, en misschien is dit ook wel
door de documentairemakers geprobeerd maar wilde Reidar niet bezocht worden
door Eric of iets dergelijks. Of was Frankrijk handiger dan Finland.

28
Waar het me eigenlijk om gaat, is dat ik zelf als editor ervoor gekozen zou hebben
om Reidar als sluitstuk van de documentaire te gebruiken. Het begint met hem, het
zou ook met hem moeten eindigen. Op dit moment komt eerst Reidar, en daarna
Aldo als afsluiting van de spanningsboog. Het voelt niet helemaal lekker. De reden
waarom ik Reidar als personage meer geschikt vind als sluitstuk van de documentaire
is de volgende voiceoverzin:
“Reider is not a mechanic, engineer… Nor scientist. He… is an artist!”
Reidar valt als enige personage buiten de conventionele karakters van de
documentaire, die allemaal of wetenschappers, engineers, of technische
enthousiastelingen zijn. Hij is een kunstenaar, die als kunstobject een perpetuum
mobile heeft gemaakt die nog lijkt te werken ook. En dit maakt hem perféct voor een
soort van plottwist aan het einde, dat je als kijker eventjes de wenkbrauwen laat
optrekken van verbazing. Blijkbaar hoef je niet technisch onderlegd te zijn, of een
wetenschapper te zijn om een perpetuum mobile te maken.

30
Algemeen
Aan de film is te zien dat het echt een productie van de documentairemaker is. Hij doet zelf
de presentatie, hij spreekt zelf de voiceover in, en er is zelfs af en toe te zien dat hij
meeloopt met een medewerker van Onkalo.
BEELD
Cameravoering
Een paar interviews zijn consistent en typerend
opgezet, volgens een stijl en format die
vastgehouden wordt in de hele film. De
geïnterviewde zit aan een tafel, op de voorgrond is
de tafel nog zichtbaar, en de geïnterviewde zit
gecentreerd in beeld. De achtergrond is een muur,
of iets anders neutraals. Hiernaast is te zien hoe
die interviews opgezet zijn.
Direct valt op dat er bij 2 interviews voor een
dubbelinterview is gekozen, en dat er met 1
persoon in twee verschillende set-ups is geschoten
(zie de laatste twee screenshots). Wel heeft die
geïnterviewde dezelfde kleding aan, en staat
dezelfde tafel voor hem. Het zou zomaar kunnen
dat het interview op dezelfde dag is geschoten in
exact dezelfde ruimte, maar in 2 geheel
verschillende takes. In dat geval is het mij niet duidelijk waarom de regisseur ervoor heeft
gekozen om dat te doen. Wat opvalt aan het interview met die persoon is dat bij de tweede
setup (het laatste screenshot) een overduidelijke belichting aanwezig is. Als een halo achtige
ring is er een spot gericht op het hoofd van de geïnterviewde. Een geheel andere belichting
dan in de eerste setup.
Nog een ander eigenaardig feitje met betrekking tot deze geïnterviewde
persoon: Hij zit óók in een dubbelinterview, aan de linker kant. Alleen
tijdens de gehele film, zegt hij in dit dubbelinterview niks en zit hij alleen
maar naast de man die wel wat zegt. Op een gegeven moment is hij zelfs
verdwenen, en is zijn stoel leeg. Ik kan wel speculeren over het waarom
van deze vreemde constructie, misschien ging er wat mis in de productie of
iets dergelijks. Maar zeker kan ik hier niet van zijn.
Niet alle interviews zijn geschoten in het
bovenstaande format. De rest van de interviews is
op hele andere manieren geschoten. Je zou zowat
“lukraak” geschoten kunnen zeggen. Zie hiernaast
de screenshots. Wat opvalt is dat 1 van de
geïnterviewden opnieuw in een dubbele setup
geschoten is. 1 Keer over shoulder, en 1 keer op
een ‘normale’ manier (afgezien van de lelijke
kadrering).

31
Type shots
De shots in deze film zijn heel erg gemakkelijk te
typeren. In zeker 50% van de shots ‘loopt’ de
camera, duidelijk geschoten met een steady cam
setup. De camera beweegt zich dan door een bos,
over een weg, of door een gang, en filmt in de
looprichting. Dit is een heel belangrijke stijlkeuze.
Zie de twee voorbeelden hiernaast. In andere shots is ook veel camerabeweging te zien,
maar dan bijvoorbeeld zijwaartse bewegingen (ook met een steadycam geschoten).
Daarnaast zijn praktisch alle shots in slowmotion. In het hoofdstuk interpretatie – stijl &
interpretatie - verhaal vertel ik meer waarom ik denk dat er gekozen is voor deze type
shots.
Kleuren
Er zijn momenten in de film waarop de kleuren ver
te zoeken zijn. Het kleurenpalet van deze film is
nogal wit / grijs. Dit is natuurlijk een stijlkeuze,
want er is natuurlijk kleurcorrectie toegepast. In
interpretatie – stijl hierover meer. Op gebied van
kleur zijn een paar shots me bijgebleven,
hiernaast te zien (waarvan de eerste de meest
memorabele is, vanwege de zieke huidskleur van
de man). Deze shots zitten tijdens een
montagescène, waarbij kernreactormedewerkers
bezig zijn radioactieve splijtstaven te verplaatsen.
Nu is een kernreactor natuurlijk een hele schone,
witte omgeving, maar alsnog zijn de kleuren
fletser gemaakt.
Montage
Snelheid
Interviews
De montage van de quotes is rap, er worden geen lange antwoorden gegeven. Er zijn 108
quotes te horen, en gemiddeld is 1 quote 18 seconden lang. Gemiddeld is de geïnterviewde
12 seconden in beeld.
Als je kijkt naar de tijdlijn dan worden interviews over het algemeen dicht bij elkaar
gehouden. Het gebeurt vaak dat quotes over hetzelfde onderwerp direct (zonder
tussenshots) achter elkaar geplakt worden in langere blokken. Soms wel 10 quotes achter
elkaar.
Shots
De montage van de shots is in tegenstelling tot de montage van de interviews erg langzaam.
In 3 steekproeven van in totaal 256 seconden lang kwamen 26 shots voor, wat een
gemiddelde shotlengte geeft van 9,84 seconde. In deze steekproef echter zat al 1 forse
uitschieter, waarbij er over een tijdsspan van 71 seconden slechts 3 shots te zien waren.
Deze uitschieters kom je in de film overal tegen. Soms zit er tussen twee interviews zomaar
één enkel steadycam shot van wel 30 of 40 seconden lang. Eén shot spant de kroon, en dat
is het eindshot van de film. Dit shot duurt 4 minuten en 37 seconden. Het is dan ook een
fenomenaal shot, maar daarover later meer.

32
Structuur
De beeldtaal van de documentaire is als volgt verdeelt:
Interview 24.72%
ondersteunen
15.21%
43.1%
Infographics 2.52%
hoofdpersoon(en))
1.74%
Presentatie 4.06%
Covershots zonder te achterhalen betekenis / bedoeling 1.88%
overig (titel, aftiteling, bumpers, etc) 6.78%
Tweespraak 0 %
Wat direct in het oog springt is de hoge hoeveelheid aan sfeerbeelden. Sfeerbeelden
bedekken bijna de helft van de documentaire. Mijn eerdere schatting in cameravoering –
type shots (dat zeker 50% van de shots lopende steadycam shots zijn) wordt hiermee
onderbouwd. De 43% sfeerbeelden zijn ook bijna allemaal langzame slowmotion steadycam
beelden.
Interviews
In het begin wordt er een bijzondere manier van personage introductie gebruikt. Alle
personages worden in 1 klap geïntroduceerd. Dit heeft de editor gedaan door twee quotes te
nemen uit de twee dubbelinterviews (en daarmee dus direct de introductie van de personen
in die dubbelinterviews te realiseren, en tijdens deze dubbelinterviews covershots te
monteren met de rest van de personages die stil voor zich uit kijken, naar de tafel kijken, of
iets dergelijks. Dit gebeurt op 5 minuten in de film, wanneer het eerste interview te zien is
(zie tijdlijn).
Stijl
Er worden aardig wat montagescènes gebruikt in de montage. De film telt 5 montagescènes,
en nog een aantal stukken die net wat te kort zijn voor een montagescène, maar waarbij wel
muziek centraal staat.
De titels tussen de hoofdstukken (zoals hiernaast te zien) worden op twee
momenten verschrikkelijk scherp en hard gemonteerd. Achter de titels zit
dan ook een soort schreeuwerig en angstig koor. De titels worden (samen
met het koor) hard on cut gemonteerd, terwijl dat vaak in heel sterk
contrast staat met de muziek van het shot ervoor (serene, rustige muziek
of een stille soundscape).

33
Geluid
Muziek
Er wordt erg veel muziek gebruikt in de film. Alleen al de vele montagescènes zijn hier een
voorbeeld van. Tijdens 61% van de film is muziek of soundscape te horen. Dit is verdeeld in
42% muziek, en 19% soundscape. De muziek is over het algemeen samen te vatten in 1
stijl: zachte en rustige piano of string of synthesizer muziek. Over het algemeen zijn de
klanken triest. Er is 1 popnummer gebruikt, namelijk het nummer “radioactivity” van
Kraftwerk.
De soundscapes zijn echo achtige klanken, lage tonen, een soort tunnel achtig gerommel.
Geluidseffecten
Omdat er zoveel slowmotion wordt gebruik in de film, is er heel veel foley geluid te horen.
De film zit vol met geluidseffecten en foley geluid. Papiertjes die opgepakt worden,
voetstappen die door een gang lopen, een alarmbel die zoemt wanneer in slowmotion de
splijtstaven verplaatst worden, etcetera.
Spraak
De film is qua spraak redelijk stil. Tijdens 44% van de film is niks te horen, tijdens 12% de
voiceover van de filmmaker of de presentatie van de filmmaker, en tijdens 44% is er
interview te horen, hetzij in beeld, of hetzij offscreen.
Interpretatie
Verhaal
Opbouw
Ik ben van mening, dat het verhaal geniaal in elkaar zit. Ten eerste is de film opgedeeld in
hoofdstukken. Deze zijn met bumpers erg duidelijk aangegeven:
1. Nuclear Waste. Hierin wordt even kort uit de doeken gedaan wat nucleair afval is,
wat radioactiviteit met je lichaam doet, waarom het belangrijk is dat het goed
opgeslagen wordt, etcetera. De introductie van alle personages gebeurt ook in dit
hoofdstuk.
2. Interim Storage. Hierin komt een montagescène voor, waar het proces van het
verplaatsen van splijtstaven naar een gekoeld waterbassin wordt getoond.
3. The permanent solution. Onkalo wordt geïntroduceerd, en de werking ervan
uitgelegd
4. Human intrusion. Het punt waar de rest van het ‘virtuele verhaal’ om draait. (zo
meteen meer hierover)
5. Warning the future. Over welke maatregelen er worden genomen om de
toekomstige generaties te waarschuwen, of juist niet.
6. The law. Nog een klein stukje over wat de wet zegt over hoe we de toekomst
moeten waarschuwen, of niet. (qua verhaal hoort dit een beetje bij hoofdstuk 5)
7. (zonder titel) het einde van de film, het hoogtepunt.
Wat deze film zo bijzonder maakt, is dat er een ‘virtueel verhaal’ mee loopt. De subtitel is “a
film for the future”. Alsof de filmrol in een cilinder is gedaan, en in de tunnel van Onkalo is
gelegd. De film verteld het verhaal, over hoe de toekomstige generatie deze film misschien
zou ontdekken, of niet zou ontdekken. De film is als het ware een boodschap aan hun, a
message in a bottle. De filmmaker verteld dit verhaal in de voiceover en in de presentatie.
Een aantal quotes en screenshots zullen het idee wat duidelijker maken.

34
1. “I am now in this place, where you should never come. We call it
Onkalo. Onkalo means Hiding Place. […] If you sometime far into
the future find this place, what would it tell you… about us? ”
2. “You are now in the tunnel. This place is not a place of honour. […]
You should not have come here! You are headed to a place where
you should never go. What is there is dangerous and repulsive. The
danger will still be present in your time as it is in ours. Please, turn
around, and never come back! There is nothing for you here. Come
no further! ”
3. “We recognized that this could happen, that you might find an open
Onkalo. We refer to this as ‘human intrusion’. We don’t want this to
happen, because you may get hurt. But most of all, we are afraid of
human intrusion because if Onkalo is opened, the waste will no
longer be isolated from all living organisms, and we will have failed.
In fact, we consider you the main threat to the safety of Onkalo.”
4. “When you opened Onkalo, did you see ‘landscapes of thorn’? Did it
make you hesitate? Or maybe curious? What drove you to enter?
Was it the scars we left on the surface, or a rumour? ”
Wanneer de filmmaker het tweede en derde stukje vertelt, zie je in het beeld dat er
mijnwerkers lopen. Ze zijn bezig stukken rots los te breken van de wand, of met een grote
klophamer gaten aan het boren. In combinatie met het persoonlijke voornaamwoord “you”,
en de sterke teksten over “human intrusion” lijkt het nét alsof die mijnwerkers ver in de
toekomst Onkalo weer aan het openbreken zijn. Ik vind dit een geweldig manier waarop het
verhaal wordt verteld. De hele film wordt gekenmerkt, door het idee dat de mijnwerkers
bezig zijn Onkalo weer op te graven. De hele verhaalopbouw is hier omheen geschreven.
Het laatste shot van de documentaire, is 4 minuten en 37 seconden lang. Tijdens dit shot
wordt het volgende verteld door de voiceover.
5. “You have now gone deeper into the tunnel, and you have reached
the place where you should never have come. Down here radiation
is everywhere. You do not know it, but something is happening to
your body right now. It is beyond your senses. You feel nothing,
you smell nothing. An invisible light is shining right through you. It
is the last glow, of my civilisation, that harvested the powers of the
universe. ”
In het begin van het shot komt er eerst een auto aanrijden in een grote,
hoge en open ruimte, waar 2 mijnwerkers uitstappen. Deze mijnwerkers
sluiten een lamp aan, en zetten die ergens neer. Wanneer de lamp aan
knippert, doemt er een enorm ijzeren hek op met daarachter een wit doek.
De mijnwerkers openen het hek, openen het doek, en lopen naar binnen
toe waar een dichte mist van wit stof hangt.
En dit alles gebeurt in slow motion, terwijl de voiceover aan het vertellen is. Nadat de
voiceover uitgepraat is wordt er een indringend stuk opera gezongen over duisternis,
zwartheid en dood.
Prachtig.

35
Het verhaal, het drama is compleet. De mijnwerkers van de toekomst hebben Onkalo open
gebroken, en het nog steeds hoog radioactieve afval zal z’n weg in de natuur vinden waar
het dood en verderf zal zaaien.
Ondersteunende shots
Er worden, zoals ik eerder al heb aangegeven, veel steadycam loopshots gebruikt in de film.
Deze shots hebben natuurlijk een doel. Ook bij quote 4 van hierboven is zo’n shot te zien.
Deze steadycamshots worden als Point of View shots gebruikt, en zo voelt het als kijker ook.
Het voelt alsof je zelf door het bos heen loopt, zelf over de weg heen loopt. Het gaat precies
op looptempo. De shots betrekken de kijker bij het verhaal van de toekomstige mijnwerkers,
want dit Point of View shot is natuurlijk hún POV.
Point of view
De point of view van deze documentairefilm is moeilijk in te schatten. De stijl zoals die nu
staat is natuurlijk geen manier om een wild klokkenluiderstandpunt in te verwerken. Ik zou
willen opperen dat deze documentairefilm helemaal geen standpunt in neemt, het is meer
een film die een verhaal verteld over een toekomstige generatie die Onkalo opnieuw opent.
Key/handle
De handle, de aanleiding tot dit verhaal is de titel “a film for the future”.
Stijl / Atmosfeer / Ambiance
De atmosfeer van deze film is beheerst, rustig, bedachtzaam, langzaam. Grote bijdrager
hieraan is natuurlijk dat heel veel in slowmotion geschoten is. De reden waarom er voor
zoveel slowmotion (stijl) is gekozen is denk ik deze: Het gaat in de film natuurlijk over
honderdduizend jaar. Een duur die wij ons absoluut niet kunnen voorstellen. Het zijn meer
dan duizend generaties. Hoe kun je beter deze lange tijdsduur verbeelden, dan door veel
van de documentaire in slowmotion te vertonen?
Ook is de ambiance wel enigszins zwaarmoedig en triest, bij tijd en wijle. Vooral tijdens de
montagescènes.
Als laatste dan nog zijn er momenten waarop de sfeer angstig is. Dit is vooral wanneer er
bumpers in beeld zijn, en daar net na. Onder deze bumpers zit een schreeuwerig en angstig
koor, en deze momenten zijn vaak hard gemonteerd.
Doordat er meerdere ambiances en sfeersettings door elkaar heen gebruikt worden, is de
film afwisselend, genuanceerd en zit er een goede flow in.
Schattingen
Doelgroep
Het onderwerp is lastig, en het tempo langgerekt. Het gaat over ethiek, en over morele
keuzes. Ik denk hierbij niet aan jonge mensen. Ik denk aan mensen die al verder op leeftijd
zijn, die alle tijd van de wereld hebben. Die tijd hebben om na te denken over wat voor een
effect hun keuzes op de wereld hebben, en betrokken zijn met de wereld. Ik denk ook aan
specifiek geïnteresseerde mensen, die op zoek zijn naar goede verhalen en ingewikkeld
liggende kwesties. Ik denk aan politici, wetenschappers, leraren, adviseurs, advocaten,
rechters. Dat is mijn inschatting van de doelgroep.
Het is een documentairefilm. Het heeft een bepaald entertainend doel, maar vooral moet het
aan het denken zetten. Het geeft ingang tot een ingewikkelde morele kwestie. Maar het is

36
niet op een manier zoals actualiteitsprogramma’s als Zembla of tegenlicht het zouden
brengen, waar weinig tot geen entertainment in te vinden is.
De film heeft vooral gedraaid op documentaire- en filmfestivals. Op een gegeven moment is
hij uitgezonden op de Finse, Japanse, Britse, en Franse televisie. Daarna is een DVD
verschenen.
• Voor een film die zo stijlgericht is, waar zo goed is nagedacht over beeldkeuze, zou ik
ervoor gekozen hebben om letterlijk alle interviews in dezelfde stijl te houden. 3
Interviews vallen nu buiten het format. Daarnaast had het over shoulder interview
niet ‘gemogen’. Als je zo’n stijl introduceert, moet je het ook vaker dan 1 keer
gebruiken. Het interview met de rare kadrering (zelfde persoon) is gewoon bar
slecht. Jammer dat die erin zit.
• De geïnterviewde mensen hadden op een betere manier geïntroduceerd kunnen
worden. Daarnaast was het interessant geweest als ze überhaupt íéts gedaan
hadden, behalve praten.

38
BEELD
Cameravoering
Het scala aan interviewsettings is weergaloos groot in deze documentaire, en
er is niet gekozen voor 1 stijl. Mensen worden over een grotere tijdsspan op
verschillende locaties en verschillende manieren geïnterviewd. Zittend, staand,
soms over shoulder. Hiernaast 3 screenshots van 1
persoon, in 3 verschillende settings. Deze
veelzijdigheid in is heel kenmerkend voor de
documentaire.
Eén consistente setup is dat twee bevriende
wetenschappers, die eigenlijk bijna altijd samen in
beeld zijn, altijd een dubbelinterview geven.
Daarnaast worden er vaak ‘professor’-interviews
gehouden, waar de geïnterviewde tegelijkertijd terwijl
hij uitlegt iets aan het tekenen is op een schoolbord of
papier.
Er is één zeer geniaal idee voor de ‘opzet’ van een
interview. Als Frank Wilcheck geïnterviewd wordt (één
van de grondleggers van het standaard model) zie je
dat hij in zijn studeerkamer heel veel speelgoed heeft
staan. Horizon heeft een cadeautje voor hem, een
spiegelpuzzel, die hij eerst lekker in elkaar mag gaan zetten en daarna het standaard model
met een whiteboard stift erop mag gaan uitwerken. Maar er mist natuurlijk 1 stukje van de
puzzel. Dat stukje moet het Higgs boson voorstellen. Goed bedacht.
In de eerste 10 minuten van de documentaire worden er veel interviews
getoond die geschoten zijn in de setting zoals hiernaast te zien is. De quotes
zijn vaak kort, van wetenschappers die niet bij naam in beeld gebracht worden,
en de kadrering is exáct hetzelfde bij elk interview. Hierdoor kunnen meerdere
quotes achter elkaar geplaatst worden, zonden tussenshots. Het blijft onduidelijk wat er op
de achtergrond staat. Dit wordt niet geïntroduceerd of niks over gezegd.
Type shots
Wat opvalt aan de shotkeuze die de BBC doet, is dat de shots erg dynamisch zijn. Blur-in,
blur-out, tussen-blur (alsof de cameraman even scherpstelt), hier en daar wat snelle zooms
en veel beweging in de shots, veel met een speelse lichte beweging geschoten vanaf de
schouder. Het lijken rommelige shots als je ze los bekijkt, maar wanneer ze
achter elkaar staan wordt het een hele fijne dynamische stijl om naar te kijken.
Daarnaast worden zijn er heel veel close shots van het LHC zelf getoond.
Bergen aan kabels, ingewikkelde constructies van koper, en ga zo maar door.
Deze shots worden bijna als kunst gebruikt. Zie hiernaast voor een voorbeeld.
Het splitscreen wordt later uitgelegd.

39
Er worden veel shots gebruikt die me erg doen denken aan Into Eternity,
namelijk shots waarbij de camera langzaam door een gang heen loopt/rijdt. De
gangen zijn dan leeg. Zie hiernaast het screenshot. Deze shots komen erg vaak
terug. De beweging is altijd voorwaarts.
3D / animaties
Een interessante stijl die de BBC in deze documentaire toepast, is dat ze heel vaak CGI met
live action combineren. Het is hoogst functioneel, want het verbindt de interviews en de
voiceover aan CGI graphics, zonder volledig over te gaan naar een nieuwe scene of setting.
De camera blijft in dezelfde ruimte als de geïnterviewde, en vaak gaat de geïnterviewde na
de CGI shots gewoon weer verder met z’n verhaal. Een aantal voorbeelden:
Terwijl een professor achteraan op het bord nog wat aan het uitwerken is, en de voiceover
zijn interview heeft over genomen (in montage – stijl meer hierover), wordt er een CGI
atoom getekend op het bord, en schieten daar op een
gegeven moment deeltjes uit, die voor de camera
blijven zweven. De voiceover zegt hier: “And further
back, atoms. Inside atoms, you have the most
fundamental building blocks of existence.”
Een paar mokken staan op tafel van een onderzoeker.
De voiceover zegt “The theory goes, that there was a
moment after the big bang when the Higgs field
appeared. And this split apart a perfect symmetry
between two of the fundamental forces of nature.” Er
komt een lichtgevende lijn van onderen die in tweeën split, en het Higgs deeltje verschijnt
met een doffe knal. “And the Higgs, gave the particles of these forces different masses!”. De
bijbehorende deeltjes verschijnen, en zakken op verschillende hoogtes in de mokken.
Dit is een hele effectieve manier van de combinatie live action + CGI, en geeft op een hele
simpele en fundamentele manier ondersteuning aan de voiceover. Zeer goed gedaan.
Nog een andere klein opvallend dingetje is dat de documentaire als grapje of leuk detail
soms dingen op het schoolbord tot leven laat komen. Terwijl een professor een van tijdlijn
van het universum uittekent op een schoolbord,
tekent hij ergens een dinosaurus. Deze komt heel
eventjes brullend tot leven (als krijttekening op het
bord). Dit kleine detail komt maar 3 keer voor in de
documentaire.
Montage
Stijl
Wat direct opvalt aan deze documentaire zijn 4 dingen.
1: Er wordt veel splitscreen gebruikt. De eerste keer dat er splitscreen gebruikt
wordt in de documentaire, is dit met een heel duidelijk doel. De voiceover zegt:
“The Higgs boson will be evidence for one of the most encompassing ideas in
physics: that at the heart of everything lies the simple and enchanting idea of
symmetry.” Daarna komt het shot hiernaast in beeld. Nu deze splitscreen stijl
(inclusief zwarte randen en afgeronde hoekjes) is geïntroduceerd, wordt het vaker gebruikt
in de documentaire maar niet persé om gespiegelde beelden te laten zien. (zoals te zien is in
cameravoering – type shots)

40
2: De voiceover neemt ontzéttend vaak de geïnterviewde persoon over. Vaak worden er een
paar zinnen gezegd door een geïnterviewde, en daarna gaat de voiceover erop verder. Een
voorbeeld: Geïnterviewde: “Here we have the big bang, and then the timeline of the
universe. This is where we are. The age of the universe, 18,7 billion years old. And working
backwards, a few 100.000 years ago we had the dinosaurs… Then life itself, DNA, is about 4
billion years ago.” En de voiceover gaat verder: “before DNA, there was the earth. Before
that stars. Before them, atoms. And inside atoms, you have the most fundamental building
blocks of existence.”
3: Het verhaal wordt eigenlijk geheel verteld door de presentator, die ook zelf de voiceover
in spreekt. De interviews die gedaan worden zijn alleen maar als kleine ondersteuning, en als
korte introductie, want de voiceover neemt de interviews bijna letterlijk altijd over. Feitelijk is
het een verhaal van de presentator, die toevallig zelf professor is.
4: Ze zijn er niet bang voor om shots te herhalen en vaker te gebruiken. Sommige shots heb
ik tot wel 4 keer voorbij zien komen.
Snelheid
Interviews
De stijl die beschreven staat in het bovenstaande stuk is goed terug te zien aan de
statistieken. 85 Keer is er iemand te horen, waarvan de quote gemiddeld 16,6 te horen is.
Dat is niet erg lang.
Shots
In 3 steekproeven telde ik in 94 seconden een totaal van 43 shots. Dit is een gemiddelde van
2,18 seconden per shot.
De afwisseling tussen snelheden is best groot. Zo wordt aan het begin het
CERN geïntroduceerd. VO zegt: “This is CERN, headquarters of the European
organisation for nuclear research.” Tijdens deze introductie zijn er mistige
beelden te zien van het CERN, en is de gemiddelde shotlengte 5,1 seconden.
Er is ook geen muziek te horen tijdens deze sequence
aan beelden. Hierna volgt een sequence waar de
controleruimte van het LHC te zien is, en er start
muziek. De gemiddelde shotlengte valt direct naar 1,4
seconde per shot. Deze sequence duurt trouwens ook
maar 10 seconden.
Structuur
De beeldtaal van de
documentaire is als volgt
verdeelt:
Iets interessants wat hier
te zien is, is het hoge getal
aan covershots waarbij ik
geen directe betekenis kon
achterhalen. Er waren
momenten genoeg waarbij
de voiceover iets aan het
vertellen was, wat echt niet paste met de beelden die er gebruikt werden. Niet dat de
beelden niet op hun plek waren, maar ze sloten niet onbetwistbaar aan bij wat de voiceover
zei. Niet qua gevoel, of betekenis.
Interview 33.09%
ondersteunen
21.34%
10.47%
Infographics / 3D overlay 4.18%
hoofdpersoon(en))
11.24%
Presentatie 1.61%
Covershots zonder te achterhalen betekenis / bedoeling 17.02%
overig (titel, aftiteling, bumpers, etc) 1.04%

41
Nieuws quotes: “scientist hunting for the illusive
Higgs Boson, say they have discovered strong
evidence that it exists” ”Researchers presented
results from 2 independent experiments”
“…evidence which help to move closer, tot the
building blocks of the universe”
Sound effect: kerkklok die langzaam een aantal
keer slaat
Het hoge getal aan run & gun is omdat er vaak zonder dat er interview gaande is, toch soms
dingen getekend of neergezet worden. Soms worden ook beelden gebruikt ter introductie
van geïnterviewden die run & gun achtig zijn. Zoals het in laten schenken van koffie, of een
andere standaard handeling.
Wat me op viel bij het berekenen van de gemiddelde tijd dat een geïnterviewd persoon in
beeld is (16,5 seconden), was dat dat getal bijna gelijk is aan de tijd waarop een
geïnterviewde te horen is (16,6 seconden). Dat betekend dat er bijna geen dingen offscreen
te horen zijn.
Als je naar de tijdlijn kijkt van deze documentaire dan zie je pas echt hoe verschrikkelijk snel
en verknipt de montage in elkaar zit. Alleen al als je naar het gedeelte spraak kijkt, zitten
daar bijna geen grote blokken tussen.
Geluid
Muziek
Er wordt veel gebruik gemaakt van muziek. Tijdens 67% van de documentaire is muziek te
horen. Er worden 3 nummers gebruikt die voortdurend terug komen in de documentaire. Het
is allemaal erg lichtsoortige muziek, met veel vibrafoon klanken. Heel af en toe is er nog
soundcape te horen.
Geluidseffecten
Veel gebruikte geluidseffecten die altijd terug komen zijn:
- Van het Higgs boson
- Wanner het LHC in beeld is
- Wanneer de CGI particles rondzweven in de lucht
Verder wordt er niet bijster veel foley gebruikt in de documentaire, alleen waar het echt
nodig is.
Er is echter één moment waarin een geluidseffect een flinke toegevoegde waarde heeft qua
sfeer en verhaal. Ik zal hieronder een beknopte tijdlijn uitwerken:
De toevoeging van de kerkklok is heel kenmerkend voor het gangshot. Ten eerste is het shot
een langzame voorwaartse beweging door een lege gang, waarbij geïnsinueerd wordt dat
VO: The tension was building in the community. By
late afternoon, it was clear that the hunt for the Higgs
had finally closed in.
Muziek: orkestraal en uprising

42
alle onderzoekers in de grote conference room zitten. Daarnaast slaat de klok een aantal
keren, dus op het hele uur. Dit geeft heel sterk het gevoel, dat eindelijk hét moment
gekomen is, dat we aanbeland zijn bij die belangrijke geschiedschrijvende gebeurtenis dat
het Higgs Boson ontdekt gaat worden. En in combinatie met nieuwslezers die het
nieuwsverhaal lezen, kun je ook nog stellen dat er wordt ‘geklokkenluid’ omdat er nieuws is.
Een hele mooie toevoeging.
Spraak
De documentaire draait op spraak. Slechts tijdens 18,5% van de documentaire is niks te
horen. 40,8% is voiceover, en 39,9% interview. Ik had verwacht dat er significant meer
voiceover zou zijn dan interview, maar dit valt aardig mee. Beiden zijn feitelijk gelijk.
Interpretatie
Type documentaire
De documentaire is een essay. Het is een uiteenzetting van het onderwerp, waar de
voiceover de leiding neemt in het verhaal. Het verklaart de werking van het LHC, waarom de
onderzoekers zo hard op zoek zijn naar het deeltje, enzovoorts.
Verhaal
Opbouw
De opbouw van de documentaire is een beetje ambigú. Er zit niet een heel coherent verhaal
in, niet heel duidelijk een rode lijn die gevolgd wordt. De enige rode lijn dié er is is dat in het
begin wordt gezegd door de voiceover: “The Higgs boson will be evidence for one of the
most encompassing ideas in physics: that at the heart of everything lies the simple and
enchanting idea of symmetry.” Het duurt een hele tijd (29 minuten) voordat het onderwerp
weer terug komt. Dan pas wordt het verhaal, de draad van symmetrie, weer opgepakt.
Feitelijk is de voiceover hetgeen wat het verhaal aan elkaar knoopt, de rode draad vormt.
Ook zit er niet echt een spanningsboog of doel in de film. Niet een datum of moment
waarnaar toe wordt gewerkt. Als ik probeer de opbouw van het verhaal samen te vatten,
komt het volgende eruit:
1. De belofte – In het begin wordt er herhaaldelijk door een aantal wetenschappers en
door de voiceover benoemd dat de spanning aanwezig is op het CERN, en dat er
verwachtingsvol gewacht wordt. In dit gedeelte wordt ook uitgelegd hoe het LHC
precies werkt, en wat het Higgs Boson precies is.
2. De verdieping – Het Standaard model van elementaire deeltjes wordt
geïntroduceerd, er wordt verteld hóe moeilijk het is om het Higgs deeltje te vinden,
en dat (volgens de theorie) zonder het Higgs deeltje het universum niet zou bestaan.
3. De ontdekking – Een veelbelovende set aan data is verzameld die een sterke
aanwijzing geeft dat het Higgs Boson bestaat. Er wordt uitgelegd wat er precies
gemeten en gevonden is
4. Montagescène
5. Het nog onontdekte gebied – De rare wereld van symmetrie, super symmetrie,
parallelle universa, micro zwarte gaten, en nog veel meer.
Key / handle
De aanleiding tot in het verhaal is ook niet echt duidelijk. Als aanleiding wordt er de reden
gebruikt dat “the 50 year quest finally reaches its final stages”. Verder heb ik geen
repeterend of terugkomend iets kunnen vinden wat écht als key of handle kan dienen.

43
Point of view
De documentaire is neutraal, alhoewel aan het eind nog wel specifiek de nadruk wordt
gelegd op het feit dat het LHC niet alleen gebouwd is voor het Higgs Boson, maar ook voor
ander wetenschappelijk onderzoek.
Sfeer / ambiance
Voornamelijk aangezet door de lichte ‘ontdekkende’ muziek en de snelle montage heeft de
documentaire een erg onderzoekend gevoel, waarbij alles wat nieuw en onontdekt is
interessant is. Als kijker wordt je hierin meegesleurd, vanuit nieuwsgierigheid, en dat is ook
waarom het zware wetenschappelijke verhaal goed uiteindelijk goed uit de verf komt.
Schattingen
Doelgroep
Ik verwacht (na het zien) dat de documentaire voornamelijk gericht is op het normale, Britse
volk. Mensen die wel gehoord hebben van het Higgs Boson, maar nooit echt gesnapt hebben
wat daar bij het CERN nou gaande is. Een heel breed publiek verwacht ik, die wel
geïnteresseerd zijn in wetenschap en techniek. Het programma Horizon is van origine ook
een wetenschap en filosofie programma, maar wel een programma die die onderwerpen op
een begrijpbare manier brengt.
Informeren, leren.
De documentaire is uitgezonden op 9 januari 2012, op BBC 2, op 9 uur ’s avonds.

44
• De film hád een spanningsboog met een doel en climax kunnen hebben, wanneer
ervoor gekozen was om in de montage de ‘ontdekking’ van het Higgs deeltje als
einde te nemen. Dit had veel beter uitgepakt in mijn ogen.
• Alhoewel de documentaire héél erg z’n best doet om het verhaal begrijpelijk te
vertellen, vind ik dat de documentaire er niet in slaagt de dingen begrijpelijk uit te
leggen. Deeltjesfysica is zó een verschrikkelijk hoge wetenschap dat het moeilijk om
zoiets gecompliceerd als het LHC + het Higgs boson begrijpelijk binnen een uur uit te
leggen, dus de documentaire had meer moeten specialiseren op 1 onderwerp. Maar
op dit moment er is gewoon téveel informatie in 1 keer in de documentaire gestopt.
Ze hadden bijvoorbeeld de super symmetrie eruit moeten laten Op het moment
wordt de aandacht uitgesmeerd over veel onderwerpen, en vind ik dan ook dat er
heel kort door de bocht dingen verteld, gezegd, of uitgelegd worden. Of soms
helemaal niet uitgelegd.
• Ik vind de interviews die gedraaid zijn voor het blauw-rode gevaarte in de eerste 10
minuten storend. Het is een drukke achtergrond, het is niet duidelijk wáárom ze daar
precies staan, het is niet duidelijk wat het ding precies is (terwijl het overduidelijk iets
als een model van een detector of kunstwerk is), en het ding wordt ook niet
geïntroduceerd met een shot.
• Er is 1 interview gedraaid waarbij de professor
voor een kunstwerk staat en daar vervolgens
wat tonen op aan het tikken is. Zowel de
locatie is mij niet duidelijk, als wat de
professor aan het doen is. Het tikken op het
kunstwerk dient totáál geen doel, ook niet voor de voiceover of voor de rest van het
verhaal.

46
BEELD
Cameravoering
Presentatie / interview
Omdat er maar 2 hele korte interviews voor komen in
deze documentaire, heeft het geen zin om daar iets
over proberen te zeggen. Ik kan beter wat vertellen
over hoe Brian Cox in beeld wordt gebracht. Voordat
hij als presentator / verteller pratend in beeld komt,
wordt hij altijd even lopend in beeld gebracht
(geïntroduceerd), of op een andere manier waarop hij
wat doet. Veel shots draaien om hem, wat hij doet en
waar hij is. Twee voorbeelden hiernaast. Links is te
zien dat hij lopend in beeld is, en rechts is te zien dat hij aan het vertellen is.
De shots waarop hij vertellend in beeld is, zijn soms (heel kenmerkend voor de BBC) lopend
waarbij de camera achter hem aan loopt, maar ook zijn er g stukken te zien waarbij de
camera rustig op een statief staat. Lopend en statisch worden ongeveer half-half door elkaar
heen gebruikt.
Kenmerkend aan de twee interviews die er dan toch
zijn, is dat er niet geschroomd wordt om Brian buiten
beeld te houden. Hij komt zowel met ‘knikshots’ als in
een volledige dubbel-setup in beeld. Hierover later in
interpretatie – verhaal meer.
Type shots
In deze documentaire komen natuurlijk erg veel CGI shots voor van planeten
en manen. Deze shots zijn allemaal erg rustig. Ze zijn voortdurend scherp, en
er zitten altijd trage bewegingen in. Dit is ook logisch omdat het universum
nou niet bepaald snel draait en beweegt.
Daarnaast komen er een aantal star-trail shots in voor. Deze shots worden
vooral gebruikt wanneer de beweging van de nachthemel uitgelegd wordt, en
dit zijn natuurlijk zeer geslaagde shots om deze beweging daadwerkelijk te
laten zien.
Er wordt erg veel zwart-wit archiefmateriaal van Cassini gebruikt in de
documentaire. Foto’s die door de satelliet gemaakt zijn. Deze worden op een
zeer contrasterende manier gemonteerd dan de CGI beelden, waarover straks
meer.
Af en toe worden er erg sfeerzettende beelden gebruikt ter inleiding van een
scène, maar niet altijd. Hiernaast is een screenshot te zien van een inleidend
shot voor een scène die zich afspeelt in een Arabische plaats. In plaats van inleidende
sfeershots worden ook vaak beelden van Brian gebruikt waarin hij aan het lopen is naar een
bestemming.

Maurice Vlot - verdieping 1 - verslag documentaireanalyse

Maurice Vlot - verdieping 1 - verslag documentaireanalyse

Recommended

Recommended

More Related Content

Featured

Featured (20)

Maurice Vlot - verdieping 1 - verslag documentaireanalyse