The document discusses artifacts and how they reflect changes in people's lives and society over time. It provides examples of artifacts used in different eras for various purposes like everyday life, rituals, communication, and classrooms. Artifacts are primary sources that provide insights into a society's technology, symbols, customs, traditions, and beliefs. Examining artifacts allows us to understand how a society and its way of life evolved.

2. Gawain 1 – Ano ang artefact?

7. Lahat ng mga bagay na ito ay
ARTEFACT.
Likha ito ng tao para sa
partikular na gamit.

8. Magbigay ng mga halimbawa ng artefact na ginagamit sa iba-
ibang panahon para sa iba-ibang gawain.
Gamit sa Panahon ng iyong lolo
at lola
Panahon mo
Pang araw-araw na
buhay
Ritwal o relihiyon
Komunikasyon
Silid-aralan

9.  Pansinin ang mga kasagutan.
 May mga artefact na hindi na ginagamit sa
kasalukuyan ngunit meron namang ginagamit pa rin
hanggang sa kasalukuyang panahon.
 Sinasalamin ng artefact ang pagbabago at pananatili
sa buhay ng tao at lipunan

10.  Ang Artefact ay primaryang sanggunian dahil
____________________________________
____________________________________
____________________________________

11.  Makikita sa artfeact ang teknolohiya at
kakayahan ng tao
 May napapaloob na simbolo ang artefact na
nagpapahiwatig ng kahulugan
 Sa pag-aaral ng artefact, mauunawaan ang
kalagayan ng lipunan
 Mahihinuha mula sa artefact ang kaugalian,
tradisyon at paniniwala sa lipunan

12. GAWAIN 2: MGA KATANGIAN NG
BANGANG MANUNGGUL

13.  BUO BA ANG BANGA?
 ANO ANG HUGIS NITO?
 MAY MGA BUTAS BA SA KATAWAN ANG
BANGA?
 ANO ANG ITSURA NG TAKIP?
 ANO ANG DISENYO SA KATAWAN NG
BANGA?
 ILAN ANG NAKASAKAY SA BANGKA?
 ANO ANG AYOS NG MGA NAKASAKAY?
 ANO KAYA ANG MAAARING GAMIT NG
BANGKA?

14. THE MANNER OF BURYING THE DEAD WAS AS
FOLLOWS:
THE DECEASED WAS BURIED BESIDE THE HOUSE,
AND IF HE WERE A CHIEF, HE WAS PLACED
BENEATH A LITTLE HOUSE OR PORCH WHICH
THEY CONSTRUCTED FOR THIS PURPOSE. BEFORE
INTERRING HIM, THEY MOURNED FOR FOUR DAYS,
AND AFTERWARD LAID HIM ON A BOAT WHICH
SERVED AS A COFFIN OR BIER, PLACING HIM
BENEATH THE PORCH…
 Fr. Juan de Plasencia, OSF,
 “Customs of the Tagalogs,”
 Blair and Robertson (eds.), The
 Philippine Islands 7: 194.

15. KATANGIAN NG BANGANG
MANUNGGUL
TANONG
•KAILAN SINULAT ANG DOKUMENTO?
•SINO ANG SUMULAT?
•PAANO NIYA KAYA ITO NALAMAN?
•BAKIT KAYA SIYA INTERESADO SA
PARAAN NG PAGLILIBING?
•SAAN INILILIBING ANG BANGKAY?
•KAAGAD BANG INILILIBING ANG ISANG
NAMATAY NA TAO?
•SAAN INILALAGAY ANG BANGKAY UPANG
ILIBING?

16. GAWAIN 3: SIMBOLISMO NG BANGA
 PAG -UGNAYIN ANG SIPI NI PLASENCIA AT
ANG BANGANG MANUNGGUL.
 ALIN SA SIPI NI PLASENCIA ANG
NAGPAPAHIWATIG NG GAMIT NG BANGA?
 KUNG IUUGNAY ITO SA DISENYO NG TAKIP NG
BANGA, ANO ANG MAHIHINUHANG GAMIT NG
BANGA?

17.  NATUKLASAN NG MGA ARKEOLOGO ANG
BANGANG MANUNGGUL NOONG 1962.
NANG BINUKSN NILA ITO, NATAGPUAN
NILA ANG MGA BUTO NG ISANG TAO SA
LOOB NG BANGA. ANG BANGA AY MAY
TAAS NA 66.5 CM., O HUMIGIT KUMULANG
NA DALAWANG TALAMPAKAN
 SAMAKATWID, ANG BANGANG
MANUNGGUL AY GINAGAMIT NA
LIBINGAN.

18. BAKIT MALIIT ANG SUKAT
NG BANGA?
 KASYA KAYA RITO ANG
BUONG KATAWAN NG TAO?

19. DALAWA ANG PROSESO NG PAGLILIBING
SA SINAUNANG PANAHON
UNANG
PAGLILIBING
PAGLILIBING SA
KAMAMATAY NA
TAO
PANGALAWANG
PAGLILIBING
PAGLILIBING SA
MGA BUTO NG
TAO MAKALIPAS
ANG ISANG TAON
O HIGIT PA

20. TIGNAN MULI ANG DISENYO SA
TAKIP NG BANGANG
MANUNGGUL
PANSININ ANG MGA
SUMUSUNOD:
•ANG KILOS NA IPINAPAKITA SA
DISENYO
•SINO ANG KUMIKILOS?
•ANG PAGKAPOSISYON NG MGA
KUMIKILOS?
•SAAN SILA NAKASAKAY?
•ANG DISENYO SA KATAWAN NG
BANGA
ANU ANG KABUUANG
KAHULUGAN NG MGA
SIMBOLO SA ITAAS?

21. GAWAIN4: MGA SINAUNANG
PANINIWALA
 PARA SA GRUPO 1 at 2
 Miguel Loarca, “Relation of the
Philippine Islands,” 1582
 Sipi #1. Paniniwala sa papel ng
taong sumakabilang buhay

22.  IN SOME PLACES, AND ESPECIALLY IN THE
MOUNTAIN DISTRICTS, WHEN THE FATHER,
MOTHER, OR OTHER RELATIVE DIES, THE
PEOPLE UNITE IN MAKING A SMALL
WOODEN IDOL, AND PRESERVE IT.
ACCORDINGLY THERE IS A HOUSE WHICH
CONTAINS ONE HUNDRED OR TWO
HUNDRED OF THESE IDOLS. THESE IMAGES
ALSO ARE CALLED ANITOS; FOR THEY SAY
THAT WHEN PEOPLE DIE, THEY GO TO
SERVE THE BATALA. THEREFORE THEY
MAKE THESE SACRIFICES TO THESE
ANITOS, OFFERING THEM FOOD, WINE AND
GOLD ORNAMENTS; AND REQUEST THEM TO
BE INTERCESSORS FOR THEM BEFORE THE
BATALA, WHOM THEY REGARD AS GOD.

23. PARA SA GRUPO 1: TALAKAYIN ANG
MGA SUMUSUNOD NA TANONG AT
ISULAT ANG SAGOT SA PISARA
 AYON KAY LOARCA, ANO ANG PAPEL NG
MGA NNINUNO?
 BAKIT IGINAGALANG ANG MGA PATAY?
PAANO IPINAPAKITA ANG PAGGALANG?
 SA KASALUKUYAN, ANO ANG TINGIN
NINYO SA PAPEL NG MGA NINUNO?
 IGINAGALANG PA BA ANG MGA
SUMAKABILANG BUHAY? BAKIT AT
PAANO?