ondewijskunde start

1. Onderwijskunde: secundair onderwijs 1
1
Het maken van een goede lesvoorbereiding

2. 1. Van het CIPO-model naar een lesvoorbereidingsmodel
2. Waarom een lesvoorbereiding?
3. Onderdelen van een lesvoorbereiding
3a. Horizontale lesopbouw
3b. Verticale lesopbouw
3c. Combinatie van horizontale en verticale lesopbouw
3d. Voorblad
3e. Synthese
4. Checklist voor een goede lesvoorbereiding
Inhoudstafel
2

3. 1. Van het CIPO-model…
3
CONTEXT
INPUT
• Leerling
• Leerkracht
• School
PROCES
• Klasniveau
• Schoolniveau
OUTPUT
• Prestaties
• Leerwinst
• welbevinden

4. = schematische voorbereiding van aanpak les
doel: grondig nadenken over alle aspecten van de les
bruikbaar voor alle vakgebieden
voor elke les (volledig) uitschrijven (1e jaar)
… naar een lesvoorbereidingsmodel
4

5. Stappen om tot lesrealisatie te komen:
1) nadenken over het lesonderwerp
 bronnen raadplegen
 didactische componenten vormgeven
2) LVB uitschrijven
3) LVB voorleggen aan docenten en mentor
4) lesrealisatie voorbereiden
5

6. • Steun
• Communicatie naar anderen
• Hergebruik
2. Waarom een lesvoorbereiding?
6

7. Een lesvoorbereiding =
• Uitgeschreven document in 3 kolommen
• Opbouw volgens verschillende fasen
• Voorblad
• Werkblaadjes
• Bordschema
• Powerpointpresentatie
• …
3. Onderdelen van een lesvoorbereiding
= HORIZONTALE OPBOUW
= VERTICALE OPBOUW
7

8. 3. Onderdelen van een lesvoorbereiding
3a. Horizontale lesopbouw
8

9. T/D LEERINHOUD METHODE
Timing
Doelstellingen WAT moeten de
leerlingen kennen
/ kunnen?
HOE ga ik een
bepaald stuk
aanpakken?
9

10. T/D LEERINHOUD METHODE
• Timing
• Doelstellingen
• Korte nieuwe leerinhoud (ook
vaardigheden!)
• Nieuwe woorden en verklaringen
• Definities, regels, voorbeelden
• Tabellen, grafieken, schema’s, conclusies
• Oplossingen van oefeningen en taken
• Antwoorden op vragen
• Mogelijke denkstrategieën van lln.
 Essentie per fase
 Werken met titels en tussentitels
 Opdelen in stapjes
• Werkvorm(en)
• Didactisch principe
• Media & materiaal
• Belangrijkste vragen (geen
antwoord)
• Opdrachten
• Organisatie (bv. banken
verschuiven, wie deelt de
blaadjes uit, …)
• Herhalings- of
controleactiviteiten
!!!BELANGRIJKE SLIDE!!! (met afspraken)
10

11. • Groepjes per 3
• Maak de puzzel voor de les rond ‘reclame’ compleet: plaats de verschillende stukjes
in de juiste kolommen van het lesvoorbereidingsformulier
o ‘Leerinhoud’
o ‘Methode’
o ‘Timing’: denk eens na over hoe lang elk deeltje zou duren in een les van 50’
• Hou rekening met de afspraken rond de horizontale lesopbouw!
• Oplossing
Toepassing ‘horizontale lesopbouw’
11

12. 3. Onderdelen van een lesvoorbereiding
3b. Verticale lesopbouw
12

13. • Verticale lesopbouw = indeling in lesfasen
• Hoe ziet de globale structuur van een les eruit?
1) Instap
2) Midden
3) Slot
 Kijk terug naar de lesvoorbereiding van ‘reclame’. Tracht de drie lesfasen te
onderscheiden.
13

14. • Indeling in instap – midden – slot is te breed  verfijning nodig
• Welke functie heeft elk van deze lesfasen?
14
Lesfase
1. Instap
2. Midden
3. Slot
Functie?
Herhaling
Introductie
Motivatie
DOELEN
DOELEN
Verwerking als 2de
Verwerving (theorie) als 1ste
Samenvatting
Herhaling
Vooruitblik
Evaluatie

15. Hoe vul je deze lesfasen nu in?
Les = onderwijsleerproces
‘Hoe leren jongeren?’
Zicht krijgen op hun leerproces
Via effectief onderwijs
Model van Directe instructie
15

16. Effectieve Directe Instructie (Hollingworth & Ybarra, 2009): verdere verfijning in lesfasen
16
Onderdelen van een EDI-les
1. Lesdoel meedelen
2. Activeren van voorkennis
3. Het concept onderwijzen (meer
theoretisch)
4. Vaardigheden onderwijzen
5. Het belang van het lesdoel onderwijzen
6. Begeleide inoefening
7. Lesafsluiting (te vroeg?!)
8. Zelfstandige verwerking
9. Verlengde instructie
10. Periodieke terugblik (evaluatie)
Denk na over het doel van elke
lesfase: waarom is het belangrijk
om deze fase op te nemen in je
lesopbouw?

17. Onderdelen EDI Doel
1. Lesdoel delen Ll. krijgt interesse in de leerstof
2. Activeren van voorkennis Ll. legt linken met zaken die hij al weet
3. Het concept onderwijzen Lkr. denkt na over verwoording van de theorie
Lkr. Legt nieuwe begrippen uit d.m.v. voorbeelden
4. Vaardigheden onderwijzen Lkr. vat instructies samen in een aantal heldere stappen
5. Het belang van het lesdoel onderwijzen Lkr. hamert op relevantie van de leerstof
6. Begeleide inoefening Ll. gaat aan de slag met de leerstof
Lkr. krijgt zicht of alles duidelijk is
7. Lesafsluiting Lkr. controleert of lesdoelen bereikt zijn
Lkr. stuurt bij waar nodig
8. Zelfstandige verwerking Lln. bewijzen dat ze lesdoelen beheersen
9. Verlengde instructie Lkr. gaat verder aan de slag met lln. die leerstof onvoldoende beheersen
10. Periodieke terugblik Lkr. synthetiseert de les
Lkr. plaatst de leerstof in de context van een lessenreeks
Lkr. reflecteert over de gegeven les
17

18. Onderdelen EDI Doel
1. Lesdoel delen Ll. krijgt interesse in de leerstof
2. Activeren van voorkennis Ll. legt linken met zaken die hij al weet
3. Het concept onderwijzen Lkr. denkt na over verwoording van de theorie
Lkr. Legt nieuwe begrippen uit d.m.v. voorbeelden
4. Vaardigheden onderwijzen Lkr. vat instructies samen in een aantal heldere stappen
5. Het belang van het lesdoel onderwijzen Lkr. hamert op relevantie van de leerstof
6. Uitleggen, voordoen en hardop denken Lkr. denkt na over wijze waarop leerstof wordt aangeboden aan lln.
7. Begeleide inoefening Ll. gaat aan de slag met de leerstof
Lkr. krijgt zicht of alles duidelijk is
8. Lesafsluiting Lkr. controleert of lesdoelen bereikt zijn
Lkr. stuurt bij waar nodig
9. Zelfstandige verwerking Lln. bewijzen dat ze lesdoelen beheersen
10. Controleren van begrip Lkr. doet aan procesevaluatie en stuurt bij waar nodig
11. Verlengde instructie Lkr. gaat verder aan de slag met lln. die leerstof onvoldoende beheersen
12. Periodieke terugblik Lkr. synthetiseert de les
Lkr. plaatst de leerstof in de context van een lessenreeks
Lkr. reflecteert over de gegeven les18

19. Onderdelen EDI Doel Verticale lesopbouw
1. Lesdoel delen Ll. krijgt interesse in de leerstof Motivatie en oriëntatie
2. Activeren van voorkennis Ll. legt linken met zaken die hij al weet Terugblik en herhaling
3. Het concept onderwijzen Lkr. denkt na over verwoording van de theorie
Lkr. Legt nieuwe begrippen uit d.m.v. voorbeelden
Verwerving
4. Vaardigheden onderwijzen Lkr. vat instructies samen in een aantal heldere stappen Verwerving
5. Het belang van het lesdoel
onderwijzen
Lkr. hamert op relevantie van de leerstof Motivatie
6. Uitleggen, voordoen en
hardop denken
Lkr. denkt na over wijze waarop leerstof wordt aangeboden aan lln. Verwerving
7. Begeleide inoefening Ll. gaat aan de slag met de leerstof
Lkr. krijgt zicht of alles duidelijk is
Verwerking
Evaluatie
8. Lesafsluiting Lkr. controleert of lesdoelen bereikt zijn
Lkr. stuurt bij waar nodig
Samenvatting
Evaluatie
9. Zelfstandige verwerking Lln. bewijzen dat ze lesdoelen beheersen Evaluatie
10. Controleren van begrip Lkr. doet aan procesevaluatie en stuurt bij waar nodig Evaluatie
11. Verlengde instructie Lkr. gaat verder aan de slag met lln. die leerstof onvoldoende beheersen Evaluatie
12. Periodieke terug- en
vooruitblik
Lkr. synthetiseert de les
Lkr. plaatst de leerstof in de context van een lessenreeks
Lkr. reflecteert over de gegeven les
Samenvatting
Oriëntatie
Evaluatie19

20. 20

21. • Bespreking EDI-model
+
Model als handvat, maar flexibiliteit en nuancering
nodig!
- Model is hulpmiddel!
- Evenwicht tussen sturing (directe instructie) en
loslaten (indirecte instructie)
- Evaluatie is een continu proces
- Niet elke fase hoeft tijdens elke les aan bod te komen!
- Niet altijd in dezelfde volgorde!
21
-

22. 3. Onderdelen van een lesvoorbereiding
3c. Combinatie van horizontale en verticale lesopbouw
22

23. T/D LEERINHOUD METHODE
INSTAP
Motivatie
Terugblik
Oriëntatie
MIDDEN
Verwerving
Verwerking
SLOT
Evaluatie
Terug- en vooruitblik
Voorbeeld ‘reclame’
23

24. • Vorm groepjes per 3.
• Stel aan de hand van de gekregen informatie een lesvoorbereiding rond het thema
‘pesten’ op. De les duurt 50’.
• Hou rekening met de verticale én de horizontale opbouw!
• Gebruik de juiste naamgeving!
• Nabespreking
Toepassing ‘horizontale en verticale lesopbouw’
24

25. 3. Onderdelen van een lesvoorbereiding
3d. Het voorblad
25

26. • Belangrijk onderdeel van een LVB!
• Moet altijd volledig ingevuld worden!
• Voorbeeld: blanco
• Voorbeeld: pesten
26

27. 3. Onderdelen van een lesvoorbereiding
3e. Synthese
27

28. • LVB = voorblad + horizontale opbouw + verticale opbouw (+ bijlagen)
• LVB = combinatie van alle voorgaande hoofdstukken in deze cursus
 H 2: beginsituatie
 H 3: doelgericht werken
 H 5: didactische principes
 H 6: didactische werkvormen
 H 7: leermiddelen en evaluatie
 H 8: evaluatie
28

29. Van het CIPO-model naar een lesvoorbereiding…LESONTWERP (voorblad)
Naam: Opties: Klas en lokaal: aantal lln:
Datum: Vakmentor S.O:
Stageschool: Vak:
LESONDERWERP
LEERPLAN
Verwijzing naar het leerplan Concept
MEDIA
BRONNEN
BEGINSITUATIE
LESDOELEN
BIJLAGEN
 Bordplan: ja - neen
 Presentatie (ppt): ja - neen
 Oefeningen: ja - neen
 Werkblaadjes: ja - neen
 Eigen uitvoeringen: ja - neen
Hoofdstuk 2
Hoofdstuk 3
Hoofdstuk 7

30. Van het CIPO-model naar een lesvoorbereiding…
T/D LEERINHOUD METHODE
INSTAP
Motivatie
Terugblik
Oriëntatie
MIDDEN
Verwerving
Verwerking
SLOT
Evaluatie
Terug- en vooruitblik
Hoofdstuk 6
Hoofdstuk 8
Hoofdstuk 5

31. T/D Leerinhoud Methode
‘5
D3
De ene taal is de andere niet: reclame en reclametaal (LB p. 261 e.v.)
1. Het communicatiemodel (vorige les)
2. Reclame is alomtegenwoordig
Je komt op heel uiteenlopende plaatsen en momenten in contact met reclame bijvoorbeeld in
kranten en tijdschriften, op radio en televisie, maar ook in de brievenbus, op de rug van de
sportfietser, op de tram, de drankautomaat…
Agenda invullen
Even terugverwijzen naar het communicatiemodel van vorige les.
Korte klassikale bespreking, linken aan eigen ervaringen van lln.
Brainstorming op het bord
- Stel je een gewone schooldag voor, op welke manieren kom je in aanraking met reclame?
- De leerlingen komen enkele antwoorden op het bord schrijven en noteren ondertussen op het
werkblaadje.
‘5
D1
3. De invloed van reclame
Lezers, luisteraars en kijkers komen de hele dag in contact met reclame, en zouden knap
geïrriteerd kunnen raken van allemaal expliciete aansporingen.
Een betere tactiek voor de zender is dus om het product onder de aandacht van zijn publiek te
brengen op zo’n manier dat dit vanuit zichzelf en grotendeels onbewust, tot kopen overgaat. Die
manier komt vooral neer op het spelen op de gevoelens en het onbewuste van het publiek, door
te suggereren, te verrassen, uit te nodigen, gerust te stellen, te beloven, ja zelfs te irriteren: ook
dat laatste levert immers aandacht op.
De lk hangt een aantal voorbeelden van reclame op het bord.
Klasgesprek
- Welke reclame spreekt je het meest/minst aan? Waarom?
- Hoe groot schat je de invloed van reclame op jezelf?
- Welke gevoelens of verlangens worden bij jou geprikkeld door de reclames?
- Hoe zorgen reclamemakers ervoor dat deze gevoelens bij je opgewekt worden?
Hoofdstuk 6
Hoofdstuk 5

32. • Je structureert het lesonderwerp in lesfasen
• Je structureert visueel
• Je plaatst de methodische aanwijzingen naast de passende leerinhoud en
doelstelling
• Je controleert of je de verschillende elementen van het CIPO-model op elkaar hebt
afgestemd
4. Checklist (1)
32

33. • Je schrijft de belangrijkste overgangen tussen de verschillende lesfasen uit
• Je bedenkt alternatieve scenario’s voor het geval leerlingen iets niet zouden
begrijpen
• Onderwijs- en leermiddelen in bijlage
• Bordplan op apart blad
• Vakspecifieke afspraken!
4. Checklist (2)
33