Macguffin is one of the most interesting and innovative magazines that are being published today. The magazine centers around the life of Things rather than being a traditional design magazine. Its format is unique, and the magazine has been praised internationally for its concept and design quality. https://www.macguffinmagazine.com

1. 1
Macguffin magazine – The Evolution of the Desk as Cockpit
Agostino Ramelli – Een boekenmolen als bureau (1588)
In 1588 publiceerde de ingenieur Agostino Ramelli zijn ‘Le Diverse et Artificiose Machine del
Capitano Agostino Ramelli’, een verzameling radicale werktuigbouwkundige ontwerpen die
toepasbaar waren in architectuur, voedselproductie, waterbouw, en oorlogsvoering. Het
meest interessante onderdeel betrof een ontwerp voor een boekenmolen die het
traditionele bureau moest vervangen. Het ontwerp lijkt op een watermolen, en is voorzien
van een complex systeem van tandraderen dat de boeken in de molen in dezelfde positie
houdt wanneer de gebruiker het systeem in beweging zet.
De boekenmolen was ontworpen om het lezen van meerdere boeken te vergemakkelijken
en een vorm van cross-reading mogelijk te maken. Het zou te ver gaan om Ramelli’s ontwerp
te beschouwen als een voorloper van Hypertekst, maar het object faciliteert wel de
mogelijkheid om meerdere teksten naast en vlak achter elkaar te lezen en daarmee een
andere denk- en associatiewereld in gang te zetten.
Ramelli heeft zijn ontwerpen uit ‘Le Diverse et Artificiose Machine’, nooit gerealiseerd.
Wellicht waren de ontwerpen voor hem een denkoefening, of een vorm van ‘anticipatory
design science’, en heeft hij daarom nooit de haalbaarheid van zijn ontwerpen beproefd.
Wel werd zijn boekenmolen uitgevoerd voor de Biennale in Venetië in 1985 door de Pools-
Amerikaanse architect Daniel Libeskind, die het ontwerp presenteerde naast onder meer
een model van het geheugentheater dat vanaf 1519 was ontwikkeld door Giulio Camillo
Delminio.
De ordeningsprincipes die ten grondslag liggen aan het gebruik van Ramelli’s boekenmolen
zijn een sprekend voorbeeld van de wijze waarop de structuur van het menselijk denken een
gematerialiseerde vorm kan krijgen in de wereld van de objecten. Ieder bureau en iedere
werkplek is immers een weerslag van het denken van de gebruiker.
David Roentgen - Neuwieder Kabinett (1777)
Het Neuwieder schrijfkabinet is een van de absolute hoogtepunten van de meubel- en
inlegkunst in de 18e
eeuw. Het meesterstuk uit het atelier van de familie Roentgen in het
plaatsje Neuwied in Rheinland Pfalz werd in 1779 verworven door de latere Pruisische
Koning Friedrich Wilhelm II voor een bedrag waarvoor ook een flink paleis met uitgestrekte
landerijen had kunnen worden aangeschaft.
Het Neuwieder Kabinet is een hybride die bestaat uit het gesublimeerde gebruik door een
absoluut heerser en met in het inlegwerk geïncorporeerde Europese mythologie. Enerzijds
gebruikte Friedrich Wilhelm II het dagelijks als bureau: vele brieven werden geschreven op
het ingelegde schrijfblad. Anderzijds was hij omringd door een veelheid aan versieringen,
taferelen en ruimtelijke situaties die evenzovele mythes en verhalen opriepen.
Het binnenwerk is een wonder van mechanisch vernuft, wat maakt dat het meubelstuk lijkt
te bestaan uit een eindeloze opeenvolging van ruimtes die zich openen en sluiten met de
lichtste beweging van een vinger, begeleid door muziek die opstijgt uit het binnenste: een
prismatisch visueel en akoestisch narratief dat zich gaandeweg ontsluit aan de gebruiker.
Het schrijfkabinet representeert een aloude Duitse traditie van het vervaardigen van
automata en mechanische muziekinstrumenten, en de kunst van het bouwen van uiterst

2. 2
complexe en precieze besturingsmechanismen, waarin vooral het zuidelijk deel van
Duitsland excelleerde.
In het Neuwieder schrijfkabinet verbinden de ordeningsprincipes van object en gebruiker
zich met de verhaalstructuur van een gedeelde mythische geschiedenis. Door middel van
een ambachtelijk en mechanisch meesterstuk, voegt de heerser zich bij de mythologie van
het absolutistische Europa. Het kabinet onderschrijft diens mythische status.
William S. Wooton - Wooton Desk (1874-1884)
“A Place for Everything and Everything in Its Place” was in de jaren zeventig van de
negentiende eeuw het reclamemotto dat James S. Wooton inzette nadat hij zijn ontwerp
voor een multifunctioneel bureau in 1874 had laten patenteren.
Door de Industriële Revolutie was het aantal blauweboordenarbeiders enorm toegenomen,
maar door deze ontwikkelingen ontstond ook een groeiend leger van witteboordenwerkers
die de administratie van de grote internationale bedrijven in goede banen moest leiden.
Deze ontwikkelingen leidden tot het ontstaan van wolkenkrabbers, schrijfmachines en
vulpennen: hulpmiddelen om de complexiteit van een nieuwe administratieve realiteit het
hoofd te bieden. In dit milieu ontstond Wooton’s idee om een bureau te ontwerpen dat
deze complexiteit moest faciliteren.
Kijkend naar de overdadige Victoriaanse bureaus van James Wooton dringt een associatie
zich op met het Neuwieder Kabinett: naast de effectiviteit van het zijn bureau streefde
Wooton ernaar om zijn producten representatief te maken ten behoeve van degenen die
zich een van zijn bureaus kon veroorloven. Enerzijds was het Wooton-bureau een typisch
voorbeeld van het zogeheten patentmeubel waar de ingeniositeit van de constructie
juridisch was gevrijwaard van industrieel plagiaat, anderzijds bevat het alle kenmerken van
de pronkzucht van de 18e
en 19e
eeuw: het Wooton-bureau weerspiegelt de suikertaarten
die voor een nieuwe kapitalistische klasse werden gebouwd.
Hoewel Wooton’s product in serie werd gemaakt, bezit het nochtans alle kenmerken van
een ambachtelijk meesterstuk: een compleet kantoor dat was gecondenseerd tot één enkel
object. Het Wooton-bureau was zo ontworpen dat enveloppen, documenten en losse vellen
onopgevouwen konden worden opgeborgen. Hiermee werd door het elimineren van één
enkele handeling administratieve efficiency bereikt. Door de ordeningsprincipes die in het
bureau waren vervat konden administratieve werkzaamheden aanmerkelijk worden
versneld.
Ernst Mumenthaler en Otto Meier – Magic Box (1927-1970)
Ernst Mumenthaler en Otto Meier waren gerespecteerde architecten uit Basel, maar
brachten het niet tot de eredivisie van de twintigste-eeuwse architectonische canon. Zij
waren exponenten van het Modernisme, maar onderscheidden zich door hun typisch
Zwitserse gevoel voor ambachtelijke precisie en de proportionering en materiaaltoepassing
van hun gebouwen. ‘God zit in het detail’ kan wat dat betreft een motto zijn geweest van dit
tweetal, dat naast gebouwen ook meubels ontwierp als weerslag van hun sociale, ruimtelijke
en esthetische principes.
Zij ontwikkelden een zogeheten ‘Typenmöbel-Programm’, waarvan hun multifunctionele
bureau het bekendste voorbeeld is, en openden een fabriek om de meubels te kunnen
produceren volgens hun kwaliteitsnormen. Het bureau werd op de markt gebracht onder de

3. 3
naam ‘Magic Box’, wat gezien de eenvoud en strengheid van hun ontwerp welhaast een
frivoliteit is. Mumenthaler & Meier’s Magic Box doet denken aan een Wooton-bureau
waarvan alle versieringen zijn gesloopt en alleen de naakte essentie is overgebleven.
De Magic Box is de ultieme cockpit voor schrijfwerk in de 20e
eeuw. Er is geen afleiding: de
gebruiker wordt omringd door kale planken en openingen, en een kleine lamp die het
schrijfblad aanlicht. In gesloten toestand lijkt het op een onbestemd garderobekastje.
M&M’s meubel viert de modernistische efficiency van de twintigste eeuw en vertrouwt op
de verwondering die optreedt zodra de Magic Box zijn binnenste onthult, en de gebruiker
uitnodigt om al die planken en nissen te vullen met zijn voortbrengselen. Juist de
afwezigheid van iedere verstrooiing kan immers leiden tot serendipiteit, een reeks
associaties die hun plek vinden binnen de ruimtelijke configuratie van de Magic Box.
Vannevar Bush – Memex Desk (1948)
Vannevar Bush werkte als fysicus aan de atoombom tijdens het Manhattan Project, stond
aan de wieg van de eerste analoge computer, en was tevens wetenschapsadviseur van de
Amerikaanse regering. In 1948 publiceerde Bush een artikel waarin hij het fundament legde
voor een systeem dat veel later het Internet zou worden genoemd.
In ‘As We May Think’ voorspelde Bush de opkomst van Hypertekst en ‘volledig nieuwe
encyclopedieën’. De associatieve ordeningsprincipes in het brein van de mens dienden een
pendant te hebben in toekomstige technologische systemen. Hij was ervan overtuigd dat het
noodzakelijk was om omstandigheden te scheppen waarin het menselijk denken in staat zou
zijn om én Big Data te verwerken, én serendipiteit alle ruimte te geven. Door de
voortschrijdende technologie zou vrije associatie kunnen worden ondersteund, en nieuwe
verbindingen worden gelegd tussen uiteenlopende kennisgebieden.
De typologie van het traditionele bureau diende te worden getransformeerd tot een object
waarin meerdere systemen interacteerden. Met behulp van Hypertekst kon een vorm van
hyperassociatie worden gefaciliteerd. Met het Memex-systeem legde Bush een verbinding
met geestverwanten in de zestiende eeuw: Giulio Camillo Delminio en Agostino Ramelli.
Zijn fictieve Memex-bureau, een samenvatting van ‘memory’ en ‘index’, was volgebouwd
met de opslag- communicatietechnologieën van Bush’ tijd, en voorzien van datasets op
microfilm. Bovenop het schrijfblad waren twee schermen aangebracht, die via spiegels in het
meubel microfilm toonden. Een schakelsysteem bovenop het werkblad stuurde het systeem
aan.
De laden, bergruimtes en nissen van de conventionele bureaus zijn verdwenen. In het
Memex-bureau manifesteren zij zich op de microfilms en in de configuraties die door
Memex worden gecreëerd en geüpdatet. De ordeningsmagie ligt vervat in de elektronische
constellatie van datasets.
De dood van Skeuomorfism– De dematerialisatie van het bureau (2013)
Toen Steve Jobs en zijn team rond 1980 de GUI (Graphic User Interface) ontwikkelden voor
de eerste Apple computers, waren ze overtuigd van de noodzaak om bekende symbolen te
gebruiken: een schrijfblad (desktop), een prullenmand (trash, sinds kort ‘bin’ genaamd), het
toepassen van digitale slagschaduwen om ruimtelijkheid te simuleren, en de vele virtuele
mappen die in de 19e
en 20e
eeuw de bergruimtes van de bureaus van James Wooton en
Mumenthaler & Meier vulden.
Commented [KA1]: Wat is dat?
Commented [rvt2R1]: Het Manhattan Project betrof het
geheime atoomprogramma van de VS tijdens de 2e
Wereldoorlog. Het zou ook kunnen worden verwijderd – dus
dan wordt het …aan de atoombom, stond aan de wieg
van…etc.
Commented [KA3]: Lange zin

4. 4
Het Memex-systeem had met de ontwikkeling van De digitale GUI zijn zenit bereikt door
alles in digitale systemen op te slaan met behulp van een sinds eeuwen gekende iconologie.
De fysieke bureaus werden steeds leger, ras verlieten de witteboordenwerkers hun plek, en
waren de grote bedrijven in staat om te verhuizen naar kleinere gebouwen. Een globaal
opererend bedrijf als Unilever Nederland heeft zeshonderd personeelsleden, een
ondenkbaar klein aantal vergeleken met de aantallen die nodig waren om een soortgelijk
bedrijf in de eerste helft van de twintigste eeuw te kunnen laten draaien.
Jarenlang waren de GUI’s simulaties van een ruimtelijke werkplek, maar vanaf 2013 streeft
Apple in zijn iOS besturingssysteem ernaar om het digitale domein plat te maken, en te
ontdoen van alle visuele associaties met de fysieke werkelijkheid. Het leggen van een
verbinding tussen het digitale en fysieke domein door middel van gekende objecten wordt
Skeuomorphism genoemd. Apple stelt dat de huidige generatie gebruikers dusdanig gewend
is geraakt aan de abstractie van het digitale domein, gerepresenteerd door de Cloud, dat er
geen Skeuomorfisme meer nodig is.
De ontwerper John Maeda stelde in 2013 dat het reduceren van ruimtelijkheid ten faveure
van een geabstraheerde visuele ruimte niet tot een stilistische discussie zou moeten leiden.
Het gaat erom dat de wijze waarop het systeem functioneert even belangrijk is als de wijze
waarop het systeem visueel is vormgegeven. Het belangrijkste aspect van iedere vormgeving
is immers de mate van nabijheid: ruimtelijke nabijheid, visuele nabijheid, de nabijheid van
informatie, en de wijze waarop de gebruiker zich hiermee kan identificeren.
Van Ramelli’s boekenwiel tot Apple’s GUI kan een bureau alleen optimaal functioneren als
gevolg is gegeven aan de noodzaak om zich actief met de fysieke én digitale ruimte te
kunnen identificeren: om één te kunnen worden met het systeem.
Afbeeldingen/bronvermeldingen – bronverwijzing:
1. Ramelli - https://www.thevintagenews.com/2017/09/13/the-book-wheel-a-rotating-
reading-desk-for-16th-century-perfect-for-those-tormented-by-gout/
2. Roentgen - https://artsandculture.google.com/asset/secretary-cabinet-neuwieder-
kabinett/zAHlK7ERuP17VQ
3. Wooton - https://www.harpgallery.com/shop/item21507.html
4. Mumenthaler & Meier - http://www.sam-basel.org/de/ausstellungen/ernst-
mumenthaler-und-otto-meier
5. Vannevar Bush - https://history-computer.com/Internet/Dreamers/Bush.html
6. Skeuomorphism - https://www.wired.com/2013/06/the-future-of-design-is-more-
than-making-apple-ios-flat/
(tbv dit onderdeel moet nog een representatieve afbeelding worden gevonden)
Commented [KA4]: Dit is het openingsstuk van het
hoofdstuk The Desk. Kan de Desk in deze laatste regel ook
worden genoemd? Bijvoorbeeld: kan een bureau alleen
optimaal functioneren..