"Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla komunikacji miejskiej miasta Puławy i obszaru funkcjonalnie z nim powiązanego". Autor: Marcin Gromadzki, PTC Consulting. Opracowanie powstałe na zlecenie Urzędu Miasta Puławy.

1. RACJONALIZACJA UKŁADU
KOMUNIAKCYJNEGO
DLA KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
MIASTA PUŁAWY
I OBSZARU FUNKCJONALNIE
Z NIM POWIĄZANEGO
Reda – Puławy, listopad 2008 r. – styczeń 2009 r.

2. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Spis treści
Wstęp............................................................................................................................3
1. Podaż usług puławskiej komunikacji miejskiej................................................................5
2. Zakres i metodologia badań marketingowych
puławskiej komunikacji miejskiej.....................................................................................25
3. Popyt na usługi puławskiej komunikacji
miejskiej w świetle wyników badań marketingowych.........................................................29
4. Koncepcja optymalizacji
puławskiej komunikacji miejskiej.....................................................................................46
4.1. Ogólne założenia optymalizacji sieci komunikacyjnej..................................................46
4.2. Proponowane zmiany optymalizacyjne w ofercie przewozowej....................................52
Załączniki.....................................................................................................................65

3. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Wstęp
Celem opracowania pt. „Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla komunikacji miej-
skiej miasta Puławy i obszaru funkcjonalnie z nim powiązanego”, jest diagnoza obecnego
stanu komunikacji miejskiej w Puławach i zaprojektowanie na jej podstawie układu tras linii
komunikacji miejskiej wraz z częstotliwością kursowania taboru o wyznaczonym standardzie.
U podstaw diagnozy stanu komunikacji miejskiej w Puławach leżą badania marketin-
gowe, przeprowadzone przez zespół autorski wg oryginalnej metody badawczej w listopadzie
2008 r. W badaniach tych ustalono poziom podaży i popytu na usługi komunikacji miejskiej,
a także oceniono sprawność jej funkcjonowania. Szczegółowym zakresem badań objęto:
 wszystkie kursy wykonane na liniach komunikacji miejskiej w dniu powszednim, w sobotę
i niedzielę;
 liczbę pasażerów wysiadających, wsiadających i pozostających w pojeździe po ruszeniu
z każdego przystanku;
 rzeczywisty czas przejazdu;
 ewentualne sugestie pasażerów zgłaszane uczestnikom badań oraz wnioski obserwato-
rów odnotowane na kartach pomiarowych.
W strukturze opracowania, przygotowanego na podstawie badań marketingowych
przeprowadzonych w Puławach oraz opartego na wiedzy teoretycznej i doświadczeniach
praktycznych, znajdują się cztery części.
W części pierwszej przedstawiona i oceniona została przez pryzmat podaży świadczo-
nych usług oferta przewozowa MZK w Puławach.
Część druga jest poświęcona zakresowi i metodologii badań marketingowych puław-
skiej komunikacji miejskiej.
W części trzeciej określono popyt na usługi puławskiej komunikacji miejskiej w świetle
wyników badań marketingowych, prezentując:
 liczbę pasażerów ogółem i w przeliczeniu na 1 wozokilometr dla poszczególnych linii (kur-
sów);
 wykorzystanie zdolności przewozowej na poszczególnych liniach (w poszczególnych kur-
sach);
 wielkość przewozów ogółem, w przeliczeniu na 1 wozokilometr oraz pracę przewozową
na poszczególnych liniach w przeciętnym miesiącu;
 udział w przewozach poszczególnych linii komunikacji miejskiej.
 możliwość eksploatacji taboru o zróżnicowanej pojemności w poszczególnych kursach
i na określonych liniach komunikacyjnych.
3

4. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
W czwartej części opracowania nakreślona została koncepcja optymalizacji sfery eks-
ploatacyjnej puławskiej komunikacji miejskiej, obejmująca:
 ogólne założenia optymalizacji sieci komunikacyjnej;
 proponowany układ tras linii i założenia do konstrukcji nowych rozkładów jazdy.
Opracowanie ma charakter aplikacyjny. Na jego podstawie zostaną opracowane roz-
kłady jazdy dla całej sieci komunikacyjnej puławskiej komunikacji miejskiej. Ich wdrożenie
powinno nastąpić najpóźniej z pierwszym dniem wakacji letnich 2009 r.
Opracowanie uzupełnia pięć załączników. Załącznik nr 1 stanowią szczegółowe wyniki
badań napełnienia w przekroju wszystkich kursów i przystanków. Na Załącznik nr 2 składają
się tabele z liczbą pasażerów ogółem i w przeliczeniu na 1 wozokilometr – w przekroju po-
szczególnych kursów oraz zestawionych par kursów „tam” i „z powrotem”. Załącznik nr 3
to aktualny schemat sieci komunikacji miejskiej w Puławach, natomiast Załącznik nr 4 –
schemat tras projektowanych. Załącznik nr 5 stanowią tabele z zakresem godzinowym funk-
cjonowania każdej z linii w dniu powszednim, sobotę i niedzielę oraz z projektowaną w po-
szczególnych porach doby częstotliwością kursowania pojazdów na każdej z linii.
Załączniki nr 3, 4 i 5 dołączono na końcu opracowania, natomiast Załączniki nr 1 i 2,
w postaci wyodrębnionych zbiorów tabel, dołączono w formie suplementu do niniejszego
opracowania.
4

5. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
1. Podaż usług puławskiej komunikacji miejskiej
Sieć komunikacji miejskiej w Puławach i okolicznych siedmiu gminach, two-
rzy 19 dziennych linii autobusowych nr: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 11W, 12,
14, 15, 16, 17, 18 i 19. Wszystkie linie są organizowane i zarazem obsługiwane
przez Miejski Zakład Komunikacji – Puławy Sp. z o.o. z siedzibą w Puławach.
Kryterium zakresu kursowania dzieli linie puławskiej komunikacji miejskiej
na:
 trzynaście całorocznych linii całotygodniowych – nr: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 11, 12,
14, 15, 16 i 17;
 jedną całoroczną linię funkcjonującą od poniedziałku do soboty – nr 11W;
 jedną całoroczną linię funkcjonującą tylko w dni powszednie od poniedziałku
do piątku – nr 7;
 dwie linie funkcjonujące w dni nauki szkolnej – nr 9 i 19;
 jedną całoroczną linię funkcjonującą tylko w powszednie dni targowe (środy)
– nr 18;
 jedną linię funkcjonującą od poniedziałku do soboty, ale tylko w okresie
od kwietnia do października – nr 8.
Z kolei kryterium liczby obsługiwanych jednostek administracyjnych pozwa-
la na przyporządkowanie poszczególnych linii do dwóch grup:
 linii miejskich: 3, 4, 8, 14, 18 i 19;
 linii podmiejskich: 1, 2, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 11W, 12, 15, 16 i 17,
jednak z uwagi na realizację prawie wszystkich kursów linii 1 w wariantach trasy
w granicach Puław, w dalszej części opracowania została ona sklasyfikowana
jako linia miejska. Dla uproszczenia, linie 9 i 19 uznano w opracowaniu za całoroczne.
Wg kryterium intensywności pracy przewozowej, mierzonej liczbą wykony-
wanych wozokilometrów oraz kursów, przy uwzględnieniu zakresu kursowania
w skali doby i miesiąca, linie komunikacji miejskiej w Puławach można podzielić
na:
 osiem linii podstawowych – stanowiących trzon obsługi komunikacyjnej mia-
sta i okolicznych miejscowości, do których zaliczono linie: 1, 5, 6, 11, 12, 15,
16 i 17;
 siedem linii uzupełniających linie podstawowe, do których zaliczono linie: 2, 3,
4, 7, 10, 11W i 19;
5

6. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
 cztery linie marginalne – o najmniejszej intensywności funkcjonowania –
na których wykonywane są pojedyncze pary kursów, do których to linii zakwa-
lifikowano: 8, 9, 14 i 18.
W dalszej części opracowania do porównań efektywności poszczególnych linii w każdej
z grup, wykorzystano podział na linie miejskie i podmiejskie.
Wykaz miejscowości, obsługiwanych autobusami MZK – Puławy Sp. z o.o. w okresie
prowadzenia badań marketingowych, tj. na dzień 30 listopada 2008 r., przedstawiono w ta-
beli 1.
Tabela 1
Miejscowości obsługiwane liniami puławskiej komunikacji miejskiej
– stan na 30 listopada 2008 r.
Liczba
Kierunek Miejscowość Gmina Linia
mieszkańców
Nasiłów 350
Wojszyn 640 7, 17
Trzcianki 380
Oblasy Janowiec 640 17
Janowiec 1 000
połu-
Janowice 300
dniowo-zachodni
Brześce 140
Sadłowice Puławy 160
Ławeczko Nowe Przyłęk 120
Ławeczko Stare (woj. mazo- 180
Baryczka wieckie) 160
Góra Puławska 1 900 5, 7, 9, 16, 17
Klikawa 480 7, 16, 17
zachodni Puławy
Tomaszów 220 7, 17
Dobrosławów 220 16
Sosnów 160
zachodni Puławy 16
Zarzecze 140
6

7. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Liczba
Kierunek Miejscowość Gmina Linia
mieszkańców
Nasiłów 350
Wojszyn 640 7, 17
Trzcianki 380
Oblasy Janowiec 640 17
Janowiec 1 000
połu-
Janowice 300
dniowo-zachodni
Brześce 140
Sadłowice Puławy 160
Ławeczko Nowe Przyłęk 120
Ławeczko Stare (woj. mazo- 180
Baryczka wieckie) 160
Anielin 100
Smogorzów 180
Leokadiów 300
Puławy 16
Piskorów 160
zachodni Polesie 160
Pachnowola 200
Ignaców Przyłęk 180
(woj. mazo- 16
Pająków 140
wieckie)
Jaroszyn 240
5, 9
Bronowice 530
północno-zachod- Kajetanów 260 5, 9, 16
Puławy
ni Łęka 330 5, 9
Kowala 250
5
Opatkowice 400
Wólka Gołębska 460
północny Gołąb Puławy 2 200 15
Niebrzegów 260
7

8. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Liczba
Kierunek Miejscowość Gmina Linia
mieszkańców
Nasiłów 350
Wojszyn 640 7, 17
Trzcianki 380
Oblasy Janowiec 640 17
Janowiec 1 000
połu-
Janowice 300
dniowo-zachodni
Brześce 140
Sadłowice Puławy 160
Ławeczko Nowe Przyłęk 120
Ławeczko Stare (woj. mazo- 180
Baryczka wieckie) 160
Wronów Końskowola 470
6, 11, 11W
Osiny Żyrzyn 1 100
Żyrzyn 1 400
6, 11
Zagrody 420
północno-wschod-
Bałtów 500
ni
Borysów 470 11
Kotliny 360
Wola Osińska 460 11W
Bronisławka Kurów 220 11
południowo-w-
Rudy Końskowola 360 2, 6, 10
schodni
Końskowola 2 200 2, 6, 10
Stara Wieś 470
2
Skowieszyn 770
Sielce 700 2, 6
Opoka 290
południowo-w- Pulki 180 2, 10
Końskowola
schodni Chrząchówek 490
Witowice 470
2, 6, 10
Chrząchów 720
Młynki 560
Stary Pożóg 430 6
Nowy Pożóg 640
8

9. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Liczba
Kierunek Miejscowość Gmina Linia
mieszkańców
Nasiłów 350
Wojszyn 640 7, 17
Trzcianki 380
Oblasy Janowiec 640 17
Janowiec 1 000
połu-
Janowice 300
dniowo-zachodni
Brześce 140
Sadłowice Puławy 160
Ławeczko Nowe Przyłęk 120
Ławeczko Stare (woj. mazo- 180
Baryczka wieckie) 160
Parchatka 540
Kazimierz
południowy Bochotnica 1 000 1, 12
Dolny
Kazimierz Dolny 3 618
Razem wszystkie miejscowości: 32 378 -
Źródło: Opracowanie własne.
Jak wynika z zestawienia w tabeli 1, linie puławskiej komunikacji miejskiej ob-
sługują poza samym miastem Puławy aż sześćdziesiąt miejscowości, zamieszka-
łych łącznie przez 32 378 osób. Największe spośród obsługiwanych przez MZK
w Puławach miejscowości, to miasto Kazimierz Dolny (3 618 mieszkańców) oraz
wsie: Gołąb i Końskowola (obydwie po 2 200 mieszkańców), a także Góra Puław-
ska (1 900). Próg tysiąca mieszkańców osiągają także: Żyrzyn, Osiny, Bochotnica i Jano-
wiec.
Spośród miejscowości obsługiwanych puławską komunikacją miejską, naj-
dalej od centrum Puław położone są: Niebrzegów i Bronisławka (22 km) oraz Po-
lesie i Kolonia Brześce (21 km). Wszystkie duże miejscowości w bezpośrednim sąsiedz-
twie Puław są obsługiwane komunikacją miejską.
Wraz z miastem Puławy, liczącym 50 179 mieszkańców, puławska komuni-
kacja miejska obsługuje obszar zamieszkały przez 82 557 osób. Na miasto Puła-
wy przypada więc 61% mieszkańców wszystkich obsługiwanych miejscowości.
Niemal we wszystkich wymienionych w tabeli 1 miejscowościach MZK – Puławy nie jest
jedynym przewoźnikiem. Województwo lubelskie jest regionem o szczególnie rozwiniętej ko-
9

10. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
munikacji regionalnej, realizowanej minibusami. Jest to także cecha powiatu puławskiego,
którego stolica posiada liczne połączenia minibusowe ze stolicą województwa i z innymi oko-
licznymi miastami, przez co dość intensywnie obsługiwane są minibusami miejscowości poło-
żone przy głównych trasach przelotowych. Wobec silnej konkurencji z minibusami na najbar-
dziej przychodowych trasach, tradycyjny puławski przewoźnik regionalny – PKS w Puławach
Sp. z o.o., poszukując dodatkowych źródeł przychodów, zdecydował się na skierowanie swo-
ich kursów także i do mniejszych miejscowości, położonych peryferyjnie w stosunku do tras
przelotowych. Do miejscowości tych – ze względu na niewielki popyt – docierają jednak tylko
pojedyncze kursy, silnie konkurując z ofertą MZK – Puławy. Spośród wszystkich obsługiwa-
nych przez puławskiego przewoźnika miejscowości, tylko Kajetanów, Młynki, Polesie i Wola
Osińska nie mają połączeń liniami PKS z Puławami.
Kolejna grupa konkurentów MZK – Puławy to przewoźnicy prywatni, obsługujący nu-
merowane linie komunikacji regionalnej, o trasach identycznych lub zbliżonych do tras pu-
ławskiego przewoźnika miejskiego. W okresie badań marketingowych, w listopadzie 2008 r.,
funkcjonowały następujące numerowane linie prywatnych przewoźników:
− 17P – na trasie: Puławy (Zakłady Azotowe lub Partyzantów PKP) – Janowiec lub Brześce;
− 110P – na trasie Puławy Zakłady Azotowe Brama nr 3 – Chrząchów;
− 112P – na trasie: Puławy (Zakłady Azotowe lub Partyzantów PKP) – Kazimierz Dolny –
Czerniawy lub Dąbrówka;
− 116P – na trasie: Puławy (Zakłady Azotowe lub Partyzantów PKP) – Polesie lub Łagu-
szów.
Linie 17P i 112P obsługiwało przedsiębiorstwo K.W. Sp. z o.o. z Wronowa, a linie 110P
i 116P firma Mario-Trans Mariusz Pacocha z Puław.
W okresie prowadzenia badań marketingowych, na przystankach umieszczone były tak-
że rozkłady jazdy linii prywatnej nr 133 (Puławy – Żyrzyn – Wola Osińska, przewoźnik: K.W.
Sp. z o.o.), jednak kursy na tej linii nie były wykonywane.
Przewoźnicy regionalni, w szczególności minibusowi, intensywnie uczestniczą w prze-
wozach miejskich. Trasy ich linii poprowadzone są przez Puławy średnicowo, a z przeprowa-
dzonych wyrywkowych obserwacji wynika, że znaczna część pasażerów przewoźników pry-
watnych korzysta z ich usług także i w przejazdach wewnątrzmiejskich.
Na obszarze obsługiwanym liniami puławskiej komunikacji miejskiej zlokalizowanych
jest pięć stacji lub przystanków kolejowych, wykorzystywanych przez pociągi pasażerskie:
Gołąb, Puławy Chemia, Puławy Miasto, Puławy i Pożóg. Wszystkie wymienione stacje i przy-
stanki położone są na magistralnej linii kolejowej: Warszawa – Pilawa – Dęblin – Lublin –
Chełm – Dorohusk. Największe znaczenie dla ruchu pasażerskiego ma przystanek Puławy
10

11. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Miasto, z którego korzystają pociągi regionalne i dalekobieżne. Według Sieciowego Rozkładu
Jazdy Pociągów 2007/08, z przystanku Puławy Miasto korzystały 24 pary pociągów całorocz-
nych, w tym 8 par pociągów osobowych i 16 par pociągów pospiesznych.
Ze stacji lub przystanków: Gołąb, Puławy Chemia, Puławy i Pożóg korzystały wyłącznie
złożone z elektrycznych zespołów trakcyjnych pociągi spółki PKP Przewozy Regionalne, kur-
sujące w relacji Dęblin – Lublin (względnie w relacji wydłużonej: Łuków – Dęblin – Lublin –
Chełm). W skali doby SRJP 2007/08 zakładał kursowanie przez wymienione stacje ośmiu par
pociągów, z których dwie pary pomijały bez zatrzymania przystanek Puławy Chemia.
Komunikacja kolejowa zapewnia bardzo atrakcyjny czas przejazdu w relacjach: Gołąb –
Puławy Miasto i Pożóg – Puławy Miasto – odpowiednio: 10 i 6 minut. Jest to czas kilkakrotnie
krótszy od zapewnianego w analogicznych relacjach autobusami komunikacji miejskiej,
a dwutorowość linii zapewnia zaobserwowaną w czasie badań marketingowych dość wysoką
punktualność kursowania pociągów.
Liczbę kursów wykonywanych na każdej z linii puławskiej komunikacji miejskiej,
wg stanu na 30 listopada 2008 r., zaprezentowano w tabeli 2.
Najwięcej kursów – 47 w dniu powszednim i po 24 w sobotę i w niedzielę – wykonywa-
nych było na linii 1. Drugą w kolejności była linia 17, na której w dniu powszednim wykony-
wano 43 kursy, a w soboty i niedziele – odpowiednio 19 i 20 kursów. Do linii z względnie
dużą liczbą kursów należy zaliczyć także linie 5, 6, 11, 12, 15 i 16, na których w dniu po-
wszednim wykonywano odpowiednio: 32, 33, 34, 31, 39 i 31 kursów, w soboty – 20, 24, 20,
29, 21 i 19, natomiast w niedziele – 20, 23, 20, 29, 21 i 19 kursów.
Najmniej kursów wykonywanych było na linii 9 – zaledwie 4 – i to tylko w dni powsze-
dnie, oraz na liniach: 14 (po 6 kursów w każdym dniu tygodnia) i 11W (8 kursów w dni po-
wszednie i 4 kursy w soboty). Dość umiarkowaną liczbę kursów wykonywano na linii 19
(9 kursów w dni powszednie).
Przewidziane w rozkładzie jazdy kursy targowej linii 18 wykonywane były tylko w śro-
dy. We wszystkich przeliczeniach w niniejszym opracowaniu założono zatem, że rozpatrywa-
nym dniem powszednim jest dzień tygodnia o największych przewozach (środa), natomiast
do obliczeń wielkości popytu w przeciętnym miesiącu założono funkcjonowanie linii 18 w ska-
li tygodnia tylko w jednym dniu powszednim.
11

12. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Tabela 2
Liczba kursów wykonywanych na poszczególnych liniach komunikacji miejskiej
w Puławach w dniu powszednim, w sobotę i w niedzielę
– stan na 30 listopada 2008 r.
Liczba kursów wykonywanych w poszczególne dni
w każdym z kierunków
Linia Dzień powszedni Sobota Niedziela
„z powro- „z powro- „z powro-
„tam” „tam” „tam”
tem” tem” tem”
1 23 24 11 13 11 13
3 11 11 11 10 11 10
4 9 11 10 11 10 11
14 3 3 3 3 3 3
18 9 8 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
19 3 6 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
Σ l. miejskie 58 63 35 37 35 37
2 7 8 5 5 2 2
5 17 15 10 10 10 10
6 16 17 12 12 11 12
7 10 12 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
9 2 2 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
10 7 8 7 8 5 5
11 17 17 10 10 10 10
11W 4 4 2 2 nie funkcjonuje
12 16 15 15 14 15 14
15 19 20 10 11 10 11
16 16 15 9 10 9 10
17 22 21 9 10 10 10
Σ l. podmiejskie 153 154 89 92 82 84
Sieć: 211 217 124 129 117 121
Źródło: Opracowanie własne.
12

13. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Łącznie – bez uwzględnienia nieudostępnianych pasażerom niektórych kur-
sów dojazdowych i zjazdowych – w komunikacji miejskiej w Puławach na dzień
30 listopada 2008 r. wykonywano 428 kursów w dniu powszednim, 253 kursy
w sobotę i 238 kursów w niedzielę.
Na poszczególne grupy linii przypadało:
 na linie miejskie – 121 kursów w dniu powszednim oraz po 72 w soboty i nie-
dziele, co stanowiło odpowiednio: 28,3; 28,5 i 30,3% ogólnej liczby kursów
wykonywanych w każdym z tych rodzajów dni;
 na linie podmiejskie – odpowiednio: 307, 181 i 166 kursów (71,7; 71,5
i 69,7%).
Liczba kursów oferowana w soboty stanowiła 59% liczby kursów w dniu po-
wszednim. W niedzielę realizowanych było natomiast 56% liczby kursów wyko-
nywanych w dniu powszednim i zarazem aż 94% liczby kursów wykonywanych w
sobotę.
Liczbę kursów oferowanych pasażerom w ramach puławskiej komunikacji
miejskiej, na tle innych miast o podobnej wielkości w kraju, w odniesieniu
do wszystkich rodzajów dni tygodnia, można uznać za dość wysoką.
Charakterystyczną cechą podaży usług przewozowych komunikacji miejskiej
w Puławach jest jednak rozbudowana sieć linii wielowariantowych. Przewozy re-
alizowane w ramach objętych badaniami marketingowymi 18 linii komunikacyj-
nych, wykonywano aż w 176 wariantach ich tras. Oznacza to, że na jedną linię
przypadało przeciętnie prawie 10 wariantów tras.
Konsekwencją dużej liczby wariantów tras linii jest niewielka liczba kursów
wykonywana w ramach każdego z nich i związany z tym brak jakiegokolwiek tak-
tu częstotliwości kursowania pojazdów na obsługiwanych trasach.
Zdaniem autora opracowania, system rozbudowanych połączeń bezpośred-
nich, realizowanych wielowariantowymi liniami o dość niskiej częstotliwości kur-
sowania pojazdów, jest za bardzo skomplikowany. Realizacja postulatu bezpo-
średniości podróżowania odbywa się zbyt mocno kosztem postulatu częstotliwo-
ści.
Istnienie dużej liczby linii o zindywidualizowanych, niskich częstotliwościach kursowania
pojazdów, utrudnia dobrą synchronizację rozkładów jazdy na głównych ciągach komunikacyj-
nych miasta, obsługiwanych substytucyjnie kilkoma liniami i – w konsekwencji – skutecznie
obniża pozycję konkurencyjną MZK – Puławy w stosunku do innych operatorów.
13

14. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
W tabeli 3 przedstawiono liczbę wariantów tras, przypadających na każdą z linii komu-
nikacji miejskiej w Puławach. W zestawieniu nie ujęto kursów dojazdowych i zjazdowych.
Tabela 3
Liczba wariantów tras na poszczególnych liniach komunikacji miejskiej
w Puławach – stan na 30 listopada 2008 r.
Liczba wariantów tras w każdym z kierunków
Linia
„tam” „z powrotem” łącznie
1 3 2 5
3 7 7 14
4 2 2 4
14 1 1 2
18 2 2 4
19 2 3 5
Σ l. miejskie 17 17 34
2 6 7 13
5 9 7 16
6 7 8 15
7 3 4 7
9 2 2 4
10 3 2 5
11 7 10 17
11W 1 1 2
12 5 5 10
15 7 8 15
16 7 7 14
17 12 12 24
Σ l. podmiejskie 69 73 142
Sieć: 86 90 176
Źródło: Opracowanie własne.
14

15. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Funkcjonujący w Puławach system aż 18 linii o wielu wariantach tras, aczkolwiek będą-
cy rezultatem racjonalizowania wykonywanej przez pojazdy komunikacji miejskiej liczby wo-
zokilometrów (wielowariantowość tras wynika ze skrócenia niektórych kursów w stosunku
do wariantu podstawowego w celu ograniczenia kosztów usług lub wydłużenia ich do okre-
ślonych miejsc tylko w wybranych, potencjalnie generujących popyt porach), może wydawać
się dla mieszkańców obsługiwanego obszaru i przyjezdnych zbyt skomplikowany, i przez to
dość hermetyczny – w konsekwencji ograniczony tylko do stałych użytkowników poszczegól-
nych jego segmentów. Jednak już dla osoby korzystającej z puławskiej komunikacji miejskiej
incydentalnie (mieszkańca lub turysty), system ten – wskutek swojego skomplikowania –
może stać się skuteczną przeszkodą w zidentyfikowaniu oczekiwanej przez potencjalnego pa-
sażera usługi przewozowej i przesądzić o wyborze substytucyjnego sposobu przemieszczania
się lub nawet o rezygnacji z podróży. Zrozumieniu oferty przewozowej nie pomaga także
dość skomplikowana forma tabliczki przystankowej – zbiorcza dla wszystkich linii obsługują-
cych wspólnie dany przystanek, w dodatku bez czytelnego rozróżnienia na poszczególne ro-
dzaje dni tygodnia – oraz brak jednoznacznie identyfikujących dany przystanek nazw, utrud-
niających korzystanie z rozkładów jazdy w serwisie internetowym.
Trasy wszystkich linii komunikacji miejskiej w Puławach, obowiązujące w okresie badań
marketingowych wielkości popytu, aktualne na dzień 30 listopada 2008 r., przedstawiono
w tabeli 4.
W czasie prowadzenia badań marketingowych linie 1, 10, 12, 14 i 18 (oraz linii 19 –
w wybranych kursach) z powodu remontów dróg nie funkcjonowały na swoich stałych tra-
sach. Z powodu przebudowy ulicy Kazimierskiej pomiędzy ulicami Kaznowskiego i Głęboką
(budowa Miasteczka Holenderskiego – instruktażowego terenu uspokajania ruchu), trasę linii
1 i 14 poprowadzono w obie strony ulicami: Kaznowskiego, Skowieszyńską, Gościńczyk
do Lubelskiej, natomiast linii: 10, 12 i 18 – ulicami Kaznowskiego i Skowieszyńską do Głębo-
kiej.
Modernizacja ulicy Nadrzecznej w Kazimierzu Dolnym spowodowała skrócenie trasy linii
12 (i 1 w wydłużonym wariancie) do tymczasowej pętli, zlokalizowanej na parkingu u zbiegu
ulic Tyszkiewicza i Puławskiej w Kazimierzu Dolnym. Średnicowo przez Kazimierz Dolny – uli-
cami: Rynek i Lubelską – wykonywane były w okresie badań marketingowych tylko dwie pary
niedzielnych kursów do Okala. Do zmienionej organizacji ruchu w Kazimierzu Dolnym (zakaz
wjazdu autobusów na trasę objazdową przez Rynek) nie dostosowali się jednak pozostali
przewoźnicy – operatorzy prywatni i PKS, co mogło mieć negatywny wpływ na zarejestrowa-
ny poziom popytu na liniach MZK – Puławy prowadzących do Kazimierza Dolnego.
15

16. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Tabela 4
Trasy linii komunikacji miejskiej w Puławach – stan na 30 listopada 2008 r.
Nr linii Przebieg trasy
Linie miejskie:
TRASA REMONTOWA: PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego –
al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów – (wybrane kursy: Słowackiego – Sie-
roszewskiego – Norwida) – al. Partyzantów – Wróblewskiego – Skłodowskiej-Curie – Cen-
1 tralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Centralna/ – Lubelska – Gościńczyk – Skowieszyńska
– Kaznowskiego – Kazimierska – Kilińskiego – Kowalska – Włostowicka – WŁOSTOWICE
(wybrane kursy: – Włostowicka – PARCHATKA – BOCHOTNICA: Puławska – Kazimierska –
KAZIMIERZ DOLNY: Puławska – Podzamcze – Tyszkiewicza – DW. AUT.)
ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego –
(wybrane kursy: MICHAŁÓWKA – Jaroszyńskiego – al. Żyrzyńska – NADLEŚNICTWO –
al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – (wybrane kursy: DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY-
-MIASTO – al. Partyzantów) – al. Partyzantów – Słowackiego – Kochanowskiego – Sien-
3 kiewicza – Chmielowskiego – Słowackiego – Lubelska – (wybrane kursy: Centralna – Pił-
sudskiego) – Wojska Polskiego – al. Partyzantów – Zielona – Głęboka – Czartoryskich – /
z powrotem: Czartoryskich – al. Królewska – Piłsudskiego – Lubelska/ – Piaskowa – Dę-
blińska – (wybrane kursy: Komunalna – OCZYSZCZALNIA) – Dęblińska – Budowlanych
– ZAKŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3
ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego –
al. Partyzantów – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Partyzantów – Central-
4 na – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – al. Partyzantów/ – Piaskowa – Dęblińska
– (wybrane kursy: Komunalna – OCZYSZCZALNIA) – Dęblińska – Budowlanych – ZA-
KŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3
TRASA REMONTOWA: ZAKŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3 – Budowlanych – Dębliń-
ska – (wybrane kursy: OCZYSZCZALNIA – Komunalna – Dęblińska) – Piaskowa – Piłsud-
14 skiego – Lubelska – /z powrotem: Lubelska – Centralna – Piłsudskiego/ – Gościńczyk –
Skowieszyńska – Kaznowskiego – Kazimierska – Kilińskiego – Kowalska – Włostowicka –
WŁOSTOWICE
TRASA REMONTOWA: SKŁADOWA – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida –
al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego – Piaskowa – Dęblińska – DĘBLIŃSKA MZK
18 (wybrane kursy: Piłsudskiego – Czartoryskich – Głęboka – Skowieszyńska – Kaznowskiego
– Kazimierska – Kilińskiego – Kowalska – Włostowicka – WŁOSTOWICE)
ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego –
al. Partyzantów – Słowackiego – Lubelska – Gościńczyk – (wybrane kursy: Lubelska –
19 Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Czartoryskich – Głę-
boka – Skowieszyńska) – Skowieszyńska – Kaznowskiego – Kazimierska – Kilińskiego –
Włostowicka – WŁOSTOWICE
Linie podmiejskie:
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Pol-
skiego – Długa – Dęblińska – (wybrane kursy: DĘBLIŃSKA MZK) – Piaskowa – Piłsud-
skiego /z powrotem: Centralna/ – Lubelska – (wybrane kursy: Kolejowa – DWORZEC
KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa) – Lubelska – RUDY: Lubelska – KOŃSKOWOLA: Lu-
2 belska – RYNEK – Kurowska – (wybrane kursy: OPOKA – PULKI – CHRZĄCHÓWEK) –
WITOWICE – CHRZĄCHÓW (wybrane kursy: KOŃSKOWOLA: Lubelska – Starowiejska –
STARA WIEŚ – SKOWIESZYN – STARA WIEŚ – KOŃSKOWOLA: Starowiejska – Rynek –
Żyrzyńska – SIELCE)
16

17. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Nr linii Przebieg trasy
PUŁAWY: MICHAŁÓWKA – Jaroszyńskiego – al. Żyrzyńska – (wybrane kursy: al. Żyrzyń-
ska – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – Mościckiego – Zakłady Azotowe Dyrekcja – Mo-
ścickiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego) – al. Żyrzyńska – NADLEŚNICTWO –
al. Żyrzyńska – al. Partyzantów – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Party-
zantów – Zielona – Głęboka – Czartoryskich – (wybrane kursy: Centralna – Piłsudskiego)
5 – /z powrotem: Czartoryskich – al. Królewska – Piłsudskiego – al. Partyzantów/ – Piłsud-
skiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – (wybrane kursy: Radomska
– Długa – Piękna – Krzywe Koło – Piękna – Długa – Radomska) – Kozienicka – JARO-
SZYN: Kozienicka – BRONOWICE – (wybrane kursy: KOLONIA BRONOWICE – KAJETA-
NÓW – KOLONIA BRONOWICE) – BRONOWICE – ŁĘKA – KOLONIA OPATKOWICE – /
z powrotem: OPATKOWICE – KOWALA – BRONOWICE) – OPATKOWICE
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Pol-
skiego – Długa – Dęblińska – Piaskowa – Piłsudskiego /z powrotem: Centralna/ – Lubel-
ska – (wybrane kursy: Kolejowa – DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa) – Lu-
belska – RUDY: Lubelska – KOŃSKOWOLA: Lubelska – RYNEK – Żyrzyńska – Młyńska –
6 MŁYNKI – WRONÓW (wybrane kursy: Żyrzyńska – SIELCE lub Rynek – Kurowska –
WITOWICE – CHRZĄCHÓW lub Lubelska – Pożowska – STARY POŻÓG – NOWY PO-
ŻÓG /z powrotem: Pożowska – Lubelska – Rynek – Lubelska/ lub ZAGRODY – ŻYRZYN:
1000–lecia – Powstania Styczniowego – OSINY – WRONÓW – MŁYNKI)
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Pol-
skiego – (wybrane kursy: NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – (wybra-
ne kursy: Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida) – al. Partyzantów – Wojska Polskie-
7 go – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Pił-
sudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – Długa – Adamówka –
ADAMÓWKA (wybrane kursy: NASIŁÓW – WOJSZYN – TRZCIANKI – TOMASZÓW –
KLIKAWA: Wspólna – Puławska – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – Długa – Adamówka)
PUŁAWY: OS. NIWA – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego
– Lubelska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – (wybra-
9 ne kursy: Radomska – Długa – Piękna – Krzywe Koło – Piękna – Długa – Radomska) –
Powiśle – JAROSZYN – ŁĘKA – BRONOWICE – KOLONIA BRONOWICE – KAJETANÓW
TRASA REMONTOWA: PUŁAWY: WŁOSTOWICE – Włostowicka – Kowalska – Kilińskie-
go – Kazimierska – Kaznowskiego – Skowieszyńska – Głęboka – Czartoryskich – Piłsud-
skiego – al. Partyzantów – /z powrotem: al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego/ –
10 Wojska Polskiego – Lubelska – (wybrane kursy: Kolejowa – DWORZEC KOLEJOWY PUŁA-
WY – Kolejowa) – Lubelska – RUDY: Lubelska – KOŃSKOWOLA: Lubelska – Rynek – Ku-
rowska – (wybrane kursy: OPOKA – PULKI – CHRZĄCHÓWEK) – WITOWICE – CHRZĄ-
CHÓW
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3 – Budowlanych – Dęblińska – (wybrane
kursy: OCZYSZCZALNIA – Majdan – Zarzecze – Dęblińska) – Piaskowa – Piłsudskiego –
al. Partyzantów – /z powrotem: al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego/ – (wybrane
kursy: al. Partyzantów – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Partyzantów) –
11 al. Partyzantów – (wybrane kursy: WRONÓW – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – Mo-
ścickiego – Zakłady Azotowe Dyrekcja – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego –
al. Partyzantów) – al. Żyrzyńska – WRONÓW – OSINY – (wybrane kursy: BAŁTÓW – BO-
RYSÓW) – ŻYRZYN: Powstania Styczniowego – 1000–lecia – ZAGRODY (wybrane kursy:
KOTLINY – BRONISŁAWKA)
PUŁAWY: DĘBLIŃSKA MZK – Dęblińska – Piaskowa – Piłsudskiego – al. Partyzantów – /
11W z powrotem: al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego/ – al. Partyzantów – al. Żyrzyń-
ska – WRONÓW – OSINY – WOLA OSIŃSKA
17

18. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Nr linii Przebieg trasy
TRASA REMONTOWA: PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego –
al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – (wybrane kursy: MICHAŁÓWKA – Jaroszyńskiego –
al. Żyrzyńska – NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – Wojska Polskiego
– Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Czarto-
12 ryskich – Głęboka – Skowieszyńska – Kaznowskiego – Kazimierska – Kilińskiego – Kowal-
ska – Włostowicka – (wybrane kursy: Kazimierska – Włostowicka) – Włostowicka – PAR-
CHATKA – BOCHOTNICA: Puławska – Kazimierska – KAZIMIERZ DOLNY: Puławska –
Podzamcze – Tyszkiewicza – DW. AUT. (wybrane kursy: Tyszkiewicza – Nadwiślańska –
Rynek – Lubelska – Czerniawy – Słoneczna – OKALE)
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Pol-
skiego – (wybrane kursy: MICHAŁÓWKA – Jaroszyńskiego – al. Żyrzyńska – NADLE-
ŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – (wybrane kursy: DWORZEC KOLEJO-
WY PUŁAWY-MIASTO – al. Partyzantów) – al. Partyzantów – Słowackiego – Lubelska –
15 Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piaskowa – Dęblińska
– (wybrane kursy: Budowlanych – Zakłady Azotowe Brama 3 – Budowlanych) – Dęblińska
– WÓLKA GOŁĘBSKA – GOŁĄB: Puławska – Żuławy – Piaskowa – PIASKI (wybrane kur-
sy: Piaskowa – NIEBRZEGÓW)
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Pol-
skiego – al. Partyzantów – Słowackiego – (wybrane kursy: SKŁADOWA – Słowackiego
lub DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa – Lubelska) – Lubelska – Wojska Pol-
skiego – al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubel-
ska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – KLIKAWA: Pu-
16 ławska – DOBROSŁAWÓW – (wybrane kursy: DOBROSŁAWÓW – PACHNOWOLA – KAJE-
TANÓW – PACHNOWOLA – DOBROSŁAWÓW) – SOSNÓW – ZARZECZE – (wybrane kursy:
ZARZECZE Szkoła) – ANIELIN – SMOGORZÓW – LEOKADIÓW – (wybrane kursy: ANIELIN
– LEOKADIÓW lub LEOKADIÓW DOLNY – PISKORÓW – IGNACÓW) – PISKORÓW – PA-
JĄKÓW – POLESIE
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Pol-
skiego – (wybrane kursy: NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – (wybra-
ne kursy: al. Partyzantów – Norwida – Sieroszewskiego – Słowackiego – al. Partyzantów)
– Wojska Polskiego – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego –
Lubelska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – Janowiec-
17 ka – Kolonia – WOJSZYN – (wybrane kursy: Radomska – Wspólna – TOMASZÓW –
TRZCIANKI – WOJSZYN lub Janowiecka – SADŁOWICE – NASIŁÓW – WOJSZYN) – OBLA-
SY – JANOWIEC (wybrane kursy: Osiedle Szkolne lub ŁAWECZKO NOWE – ŁAWECZKO
STARE – JANOWIEC: Kochanowskiego – Spółdzielcza) – Radomska – RYNEK (wybrane
kursy: Radomska – JANOWICE – BRZEŚCE – KOLONIA BRZEŚCE – BARYCZKA)
Źródło: Opracowanie własne.
W wykazie tras poszczególnych linii nie uwzględniono wjazdów autobusów na teren Za-
kładów Azotowych, gdyż wjazdy te odbywają się na mocy umowy MZK – Puławy z ZA i nie są
ogólnodostępne.
W analizie podaży usług przewozowych komunikacji miejskiej stosowany jest podział
doby na półtora- i trzygodzinne przedziały czasowe, obejmujące typowy okres funkcjonowa-
nia komunikacji dziennej w miastach, tj. godziny: 5-23. Krańce zakresu godzinowego funk-
cjonowania komunikacji dziennej i środki tych przedziałów wyznaczają charakterystyczne go-
dziny: 5.00, 5.45, 6.30, 7.15, 8.45, 9.30, 10.15, 11.45, 12.30, 13.15, 14.45, 15.30, 16.15,
18

19. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
17.45, 18.30, 19.15, 20.45, 21.30, 22.15 i 23.00, w których przez pryzmat częstotliwości kur-
sowania pojazdów oraz ich liczby na trasie, opisywana jest podaż usług przewozowych.
W Puławach, wskutek braku na poszczególnych liniach jednolitego, stałego taktu kursowania
pojazdów, zastosowanie pierwszej z wymienionych charakterystyk podaży nie jest możliwe.
Liczbę pojazdów pozostających na trasie i przeznaczonych do obsługi linii komunikacji
miejskiej (nie uwzględniono zamkniętych przewozów szkolnych) w każdej z przekrojowych
godzin w dniu powszednim, w sobotę oraz w niedzielę, przedstawiono w tabeli 5.
Do wykonania zaplanowanych w rozkładach jazdy puławskiej komunikacji
miejskiej zadań przewozowych, ekspediowanych jest 26 pojazdów w dniu po-
wszednim oraz po 13 w sobotę i w niedzielę.
Kulminacja wykorzystania taboru w dniu powszednim przypada na pory po-
między przekrojowymi godzinami 6.30 i 8.45 oraz 13.15 i 16.15, kiedy to sieć ko-
munikacyjną obsługuje od 23 do 26 pojazdów. Szczególną cechą podaży usług
MZK – Puławy jest wysoki poziom zaangażowania pojazdów w godzinach
8.45-13.15, czyli w porze pomiędzy godzinami tradycyjnych szczytów przewozo-
wych, charakteryzującej się w miastach wysoką ruchliwością komunikacyjną ich
mieszkańców.
W soboty i niedziele zakres czasowy maksymalnego zaangażowania taboru
jest bardzo podobny. Największa liczba obsługujących sieć komunikacyjną pojaz-
dów – od 11 do 13 – przypada w soboty na porę pomiędzy przekrojowymi godzi-
nami 6.30 i 20.45, natomiast w niedziele – 7.15 i 20.45.
Strukturę czasową zaangażowania pojazdów MZK – Puławy w poszczegól-
nych rodzajach dni należy uznać – na podstawie doświadczeń autora z innych
zbadanych miast – za korzystną dla klientów.
Zwraca uwagę duża liczba pojazdów pozostająca na trasie w godzinach późnowieczor-
nych, co jest zdeterminowane zaplanowaniem na większości linii podmiejskich ostatnich kur-
sów z centrum Puław po godzinie 22.15.
W większości polskich miast rozkłady jazdy są tak skonstruowane, że kulminacja wyko-
rzystania taboru przypada na pory tradycyjnych szczytów przewozowych (godziny: 5-8
i 14-18), z silną redukcją liczby pojazdów na trasie pomiędzy tymi szczytami. Z reguły taka
struktura czasowa zaangażowania taboru nie odpowiada strukturze czasowej popytu na usłu-
gi komunikacji miejskiej i stanowi najważniejszą płaszczyznę modyfikacji podaży świadczo-
nych usług.
19

20. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Tabela 5
Liczba pojazdów na liniach komunikacji miejskiej w Puławach
w przekrojowych godzinach w dniu powszednim, w sobotę i w niedzielę
– stan na 30 listopada 2008 r.
Liczba pojazdów na trasie o danej godzinie w poszczególne dni
Godzina
Dzień powszedni Sobota Niedziela
5.00 11 5 4
5.45 21 6 6
6.30 24 12 9
7.15 26 11
8.45 23 13
22 12
9.30
10.15
21
11.45 13
12.30 20
13
13.15 23
14.45
24
15.30
16.15 23 12
17.45 20
12
18.30 17 11
19.15 16
20.45 11 11
21.30 10 8 8
22.15 6 6
6
23.00 5 5
Źródło: Opracowanie własne.
20

21. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Obowiązująca w puławskiej komunikacji miejskiej struktura czasowa podaży usług
przewozowych, mierzona liczbą zaangażowanych pojazdów, chociaż korzystna dla klientów,
jest jednak dość kosztowna dla przewoźnika. Wśród zadań przewozowych dominują bowiem
zadania dwuzmianowe ciągłe, z których część nie zapewnia ośmiogodzinnych zmian pracy
dla kierowców i wymaga skomplikowanego planowania ich czasu pracy.
Brak taktu częstotliwości kursowania pojazdów na poszczególnych liniach, wspólnego
dla całej sieci komunikacyjnej, powoduje nakładanie się przerw w obsłudze komunikacyjnej
na poszczególnych liniach na podstawowych ciągach komunikacyjnych, obsługiwanych sub-
stytucyjnie przez kilka linii. Przerwy takie wynoszą od kilkunastu do – w skrajnych przypad-
kach (okres przerw socjalnych dla kierowców i pory intensywnej obsługi zmian pracowników
w Zakładach Azotowych) – nawet kilkudziesięciu minut. Sytuacja ta – w powiązaniu z wielo-
wariantowością linii, zwiększającą skutki nierytmicznej obsługi ciągów – skutecznie osłabia
konkurencyjność oferty przewozowej MZK – Puławy.
W listopadzie 2008 r. w targowym dniu powszednim pojazdy puławskiej ko-
munikacji miejskiej wykonywały na liniach komunikacyjnych 7 409,44 km, z czego
na poszczególne grupy linii przypadało:
 linie miejskie – 1 400,74 km (19%);
 linie podmiejskie – 6 008, 70 km (81%).
W sobotę w całej sieci komunikacyjnej wykonywano 4 533,93 km, w tym na:
 liniach miejskich – 875,61 km (19%);
 liniach podmiejskich – 3 658,32 km (81%).
W niedzielę, na liniach puławskiej komunikacji miejskiej wykonywano
4 325,24 km, z czego na poszczególne grupy linii przypadało:
 linie miejskie – 844,71 km (20%);
 linie podmiejskie – 3 480,53 km (80%).
Udział poszczególnych grup linii w ogólnej liczbie kilometrów wykonywanych w ramach
puławskiej komunikacji miejskiej był niemal identyczny w skali poszczególnych rodzajów dni
tygodnia.
W sobotę i w niedzielę wykonywanych było odpowiednio 61,2 i 58,4% kilo-
metrów zaplanowanych dla dnia powszedniego. Wartości modelowe, opisane
w literaturze planowania oferty przewozowej w komunikacji miejskiej, określa
się odpowiednio na poziomie 60 i 40% dnia powszedniego. Oznacza to, że wiel-
kość podaży usług przewozowych puławskiej komunikacji miejskiej jest w sobotę
właściwa, ale zarazem w niedzielę zbyt wysoka, w stosunku do dnia powszednie-
go.
21

22. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
W przeciętnym miesiącu na liniach komunikacji miejskiej w Puławach wyko-
nywano 193 423,96 km, z czego na poszczególne grupy linii przypadało:
 linie miejskie – 35 205,33 km (18%);
 linie podmiejskie – 158 218,63 km (82%).
Aż tak wysoki udział linii podmiejskich w podaży usług jest w skali kraju
ewenementem.
Największy udział w liczbie kilometrów wykonywanych w przeciętnym mie-
siącu miała linia 17, na której wykonywano prawie 13% wszystkich kilometrów
w puławskiej komunikacji miejskiej. Próg 10% udziału w ogólnej liczbie kilome-
trów przekroczyły także linie 11, 15 i 16 (odpowiednio 11,7; 10,1 i 10,7%).
Mniej niż 1% wszystkich kilometrów w sieci puławskiej komunikacji miejskiej wykony-
wano na linii targowej 18 (0,25%) i podmiejskiej 9 (0,59%). Są to połączenia o najmniej-
szym znaczeniu w ofercie przewozowej.
Średni miesięczny przebieg pojazdu zaangażowanego do obsługi linii puław-
skiej komunikacji miejskiej wyniósł 7 439 i jest bardzo wysoki w stosunku do ob-
liczonych w innych miastach w kraju o podobnej wielkości.
Podczas badań marketingowych w puławskiej komunikacji miejskiej eksploatowane
były pojazdy reprezentujące cztery typy taboru autobusowego. Do obsługi zadań przewozo-
wych MZK – Puławy dysponował 35 autobusami miejskimi, a struktura eksploatowanego ta-
boru przedstawiała się następująco (w nawiasach oznaczenia typów taboru przyjęte do anali-
zy zapełnień):
 24 średniopodłogowe, trzydrzwiowe autobusy standardowe: Jelcz PR110M (4 szt.), Jelcz
120M (17 szt.) i 120M/3 (3 szt.) – o pojemności około 110 osób (SS);
 4 dwudrzwiowe midibusy niskopodłogowe: Jelcz M101I (2 szt.) – pojemność 75 osób,
Neoplan N4011NF (1 szt.) – pojemność 70 osób i Neoplan N4414 (1 szt.) – także pojem-
ność 70 osób (KN);
 5 trzydrzwiowych midibusów wysokopodłogowych Jelcz L100 o pojemności 69 osób (K);
 2 dwudrzwiowe minibusy średniopodłogowe Autosan H7 o pojemności 51 osób (MS).
W inwentarzu MZK – Puławy pozostawał w czasie badań marketingowych także dwu-
drzwiowy minibus Kapena City 7,5 o pojemności 36 osób, ale nie był używany do przewozów
na liniach komunikacyjnych.
Wynoszący 11% udział w inwentarzu MZK – Puławy pojazdów niskopodłogowych to
bardzo słaba strona puławskiego przewoźnika miejskiego. Do obsługi taborem niskopodłogo-
wym przeznaczono obligatoryjnie linię 3, ale w jej przystankowych i internetowych rozkła-
dach jazdy nie zamieszczono stosownej informacji o tym fakcie.
22

23. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Dotychczasowe doświadczenia zespołu autora z innych miast jednoznacznie
wskazują, że maksymalizacja wykorzystania pojazdów niskopodłogowych w ob-
słudze zadań przewozowych jest ważnym czynnikiem kształtującym efektywność
ekonomiczną komunikacji miejskiej. Szczególnie w miastach małych i średnich,
realizacja kursu przez autobus niskopodłogowy jest jednym z czynników determi-
nujących decyzję klienta o skorzystaniu z usług przewoźnika miejskiego, a nie
substytuowaniu przejazdu przejściem pieszym. Przykładowo, w trakcie badań prowa-
dzonych w 2003 r. w Starogardzie Gdańskim zaobserwowano, że przy nierytmicznej częstotli-
wości kursowania pojazdów na 3 liniach, obsługiwanych w sobotę i niedzielę naprzemiennie
niskopodłogowymi midibusami Neoplan N4009 i wysokopodłogowymi Autosanami H9-35, po-
jazdami niskopodłogowymi na każdej z badanych linii przewieziono w przeliczeniu na wozoki-
lometr przeciętnie o 15% więcej pasażerów niż wysokopodłogowymi. Największa dyspropor-
cja – aż o 52% więcej pasażerów w autobusie niskopodłogowym – wystąpiła na linii, na któ-
rej kursy obsługiwane taborem niskopodłogowym wyszczególnione były w przystankowych i
internetowych rozkładach jazdy.
Autobusy niskopodłogowe powinny mieć w Puławach wyznaczone stałe zadania prze-
wozowe. Wszystkie kursy objęte niską podłogą powinny być uwidocznione w rozkładach jaz-
dy dla pasażerów, a w miarę wprowadzania do eksploatacji kolejnych pojazdów niskopodło-
gowych, należy niezwłocznie obejmować ich obsługą następne zadania przewozowe.
W sieci komunikacji miejskiej w Puławach, w granicach administracyjnych
miasta obowiązuje jednolita taryfa opłat, a więc opłata za przejazd jest niezależ-
na od jego odległości. Na obszarze podmiejskim jest to taryfa strefowa, z trzema
strefami poza miastem Puławy, z przyporządkowaniem każdej z obsługiwanych
miejscowości do określonej strefy podmiejskiej.
W listopadzie 2008 r. cena biletu jednorazowego normalnego za przejazd
w granicach miasta Puławy, z miasta do pierwszej strefy podmiejskiej, w obrębie
każdej ze stref podmiejskich, ze strefy pierwszej do drugiej lub z drugiej do trze-
ciej strefy podmiejskiej, wynosiła 1,70 zł. Cenę biletu jednorazowego na prze-
jazd z pierwszej do trzeciej strefy podmiejskiej ustalono na poziomie 3,00 zł,
a za przejazd z miasta Puławy do trzeciej strefy podmiejskiej – na poziomie
3,40 zł. Bilety jednorazowe sprzedawane są także w pojazdach przez kierowców
za opłatą manipulacyjną w wysokości 0,30 zł od każdego nabywanego biletu,
przy czym bilety na ostatnią z wyszczególnionych relacji można nabyć jedynie
w pojazdach, bez opłaty manipulacyjnej.
23

24. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
We wszystkich wyszczególnionych relacjach strefowych ulgi uchwalane
przez samorządy ustanowiono na niższym poziomie od ulg ustawowych.
Cena imiennego biletu miesięcznego trasowanego na przejazd w granicach
miasta wynosiła od 53 do 60 zł (jedna lub dwie linie), natomiast sieciowego –
72 zł. Bilety miesięczne podmiejskie (imienne) wyceniono – w zależności od licz-
by pokonywanych stref i obowiązywania na jednej, dwóch lub sieci linii –
na od 55 do 136 zł. W segmencie biletów miesięcznych obowiązywały wyłącznie
bilety ulgowe samorządowe, z ulgą 50%.
Obowiązującą w sieci komunikacyjnej MZK – Puławy taryfę opłat należy uznać za zbyt
skomplikowaną i w związku z tym powinno się dążyć do jej możliwego uproszczenia.
Biorąc pod uwagę obowiązywanie identycznego poziomu opłat za przejazd z miasta
Puławy do pierwszej strefy podmiejskiej (obejmującej aż 13 miejscowości), jak w granicach
administracyjnych miasta Puławy, postuluje się podwyższenie ceny biletu jednorazowego
normalnego do poziomu 2,00 zł. Jednocześnie – z uwagi na wątpliwości co do zgodności
z obowiązującym prawem i negatywne odczucia konsumentów – zaleca się wycofanie opłaty
manipulacyjnej za sprzedaż biletów w pojazdach. Analogicznie proponuje się podwyższyć
do poziomu 3,00 zł cenę biletu przesiadkowego dwugodzinnego, rozszerzając obszar jego
ważności o pierwszą strefę podmiejską (wraz z przejazdami do tej strefy).
Cenę biletu jednorazowego za przejazd z miasta do drugiej strefy podmiejskiej propo-
nuje się pozostawić na obecnym poziomie (3,00 zł), natomiast za przejazd z miasta do strefy
trzeciej – podnieść do 4,00 zł.
W segmencie biletów miesięcznych postuluje się natomiast likwidację biletów na jedną
i dwie linię, zastępując te ostatnie biletami sieciowymi ważnymi od poniedziałku do piątku
oprócz świąt. Bilety te – w cenie jednakowej dla obszaru miasta Puławy i miasta wraz
z pierwszą strefą podmiejską – proponuje się ustalić jako wielokrotność 30 przejazdów
na podstawie biletu jednorazowego. Cenę biletów miesięcznych sieciowych ważnych
we wszystkie dni tygodnia proponuje się natomiast wyznaczyć jako wielokrotność 35 przejaz-
dów na podstawie biletu jednorazowego.
Cenę karnetów 6-przejazdowych należy ustalić na poziomie wielokrotności 5 odpowia-
dających im biletów jednorazowych i wprowadzić – wspomagając silną promocją – ich sprze-
daż do pojazdów.
Myślą przewodnią przedstawionego projektu zmiany taryfy jest wzrost atrakcyjności bi-
letów okresowych, w celu zmiany struktury przychodów, tak by nastąpił wzrost przychodów
ze sprzedaży biletów okresowych.
24

25. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
2. Zakres i metodologia badań marketingowych
puławskiej komunikacji miejskiej
W listopadzie 2008 r. przeprowadzono w puławskiej komunikacji miejskiej komplekso-
we badania popytu na jej usługi. Celem badań było dostarczenie informacji o wielkości popy-
tu w poszczególnych kursach (liniach), aby na tej podstawie sformułować plany rozwojowe
sieci komunikacyjnej.
Wszelkie prace związane z konstrukcją rozkładu jazdy w komunikacji miejskiej powinny
być oparte na szczegółowej analizie wyników badań potrzeb przewozowych lub popytu. Ba-
dania marketingowe potrzeb przewozowych pozwalają na określenie potencjalnej wielkości
popytu na nowo uruchamianych połączeniach komunikacyjnych i powinny przesądzać o celo-
wości ich uruchamiania. Badania popytu dają natomiast obraz wykorzystania istniejącej już
oferty przewozowej i wyznaczają obszary jej niezbędnej modyfikacji. Pożądanym działaniem
jest prowadzenie pomiarów sprawdzających po każdorazowym dokonaniu zmian w rozkła-
dach jazdy, gdyż badania takie dostarczają informacji o skutkach wprowadzonych korekt.
W trakcie prowadzenia badań popytu na usługi komunikacji miejskiej należy odróżnić
popyt:
─ efektywny, łatwy do zbadania i oceny – wyrażający się zrealizowanymi przejazdami
w warunkach oferowanych przez przedsiębiorstwo komunikacji miejskiej;
─ potencjalny, znacznie trudniejszy do oszacowania – składający się dodatkowo z części
podróży realizowanych komunikacją indywidualną oraz potrzeb przewozowych, które
z różnych względów nie ujawniają się na rynku.
Badanie popytu potencjalnego jest trudne i obarczone ryzykiem dużego błędu, gdyż
bez względu na zastosowaną metodę, deklaracje respondentów dotyczące ich ewentualnych
zachowań, mogą znacząco różnić się od zachowań rzeczywistych w zależności od zmieniają-
cych się warunków po stronie podaży na rynku.
Badania popytu efektywnego służą przede wszystkim do określenia liczby pasażerów
lub – w przypadku rejestracji przychodów – także struktury pasażerów oraz do analizy na tej
podstawie rentowności poszczególnych kursów i linii komunikacyjnych. W ramach badań po-
pytu efektywnego można ustalić strukturę pasażerów według rodzajów posiadanych biletów,
a także określić liczbę pasażerów posiadających prawo do przejazdów ulgowych i bezpłat-
nych, z podziałem na tytuły uprawniające do ulgi lub przejazdu bezpłatnego. Badania struk-
tury, związane z biletami posiadanymi przez użytkowników komunikacji miejskiej, trzeba tak-
że powiązać z badaniami wykorzystania biletów okresowych, służącymi ustaleniu jednost-
kowej ceny przejazdu na podstawie takich biletów. Są to badania kosztowne, ponieważ wy-
25

26. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
magają skierowania do każdego pojazdu obserwatora napełnienia i tylu rejestratorów struk-
tury biletów, ile jest czynnych drzwi w danym pojeździe.
Najlepsze rezultaty osiąga się, gdy badania marketingowe popytu przeprowadzane są
dla danej sieci komunikacyjnej kompleksowo, i gdy obejmują:
 liczbę pasażerów we wszystkich kursach wykonanych na liniach komunikacji miejskiej
w dniu powszednim, w sobotę i niedzielę;
 liczbę pasażerów wysiadających, wsiadających i pozostających w pojeździe po ruszeniu
z każdego przystanku;
 rodzaj biletów wykorzystywanych przez pasażerów;
 rodzaj uprawnień upoważniających do przejazdów ulgowych i bezpłatnych;
 liczbę osób podróżujących bezpłatnie bez stosownych uprawnień (tzw. gapowiczów);
 przychodowość linii komunikacyjnych;
 wielkość utraconych przychodów z tytułu stosowania przez przewoźnika ulg ustawowych
i wynikających z prawa lokalnego oraz zwolnień w opłatach;
 rzeczywisty czas przejazdu;
 ewentualne sugestie pasażerów zgłaszane obserwatorom oraz uwagi obserwatorów od-
notowywane na kartach pomiarowych.
Ze względu na dość wysokie koszty badań struktury popytu oraz ich wysoką specjaliza-
cję, w Puławach zdecydowano się na przeprowadzenie jedynie badań wielkości popytu efek-
tywnego, metodą obserwacji.
W trakcie takich badań obserwator może znajdować się wewnątrz pojazdu (w przypad-
ku badania skoncentrowanego na określonej linii lub odcinku trasy danej linii) lub na ze-
wnątrz (w przypadku badań związanych z przepływami potoków pasażerskich na określonych
przystankach). Prowadzona obserwacja może być jawna, ponieważ świadomość pasażerów o
prowadzonych badaniach nie wpływa na poziom napełnienia pojazdów oraz powinna być
standaryzowana. W celu standaryzacji obserwacji, wyniki powinny być rejestrowane na spe-
cjalnie przygotowanych kartach. Podczas badań prowadzonych wewnątrz pojazdów podsta-
wowym zadaniem obserwatora jest liczenie pasażerów wsiadających i wysiadających na po-
szczególnych przystankach oraz osób pozostających w pojeździe pomiędzy przystankami.
Osoba prowadząca badania powinna na bieżąco porównywać i weryfikować dane w celu
szybkiej korekty ewentualnych błędów. Dodatkowo, obserwator powinien rejestrować rzeczy-
wisty czas jazdy pomiędzy wybranymi przystankami (wyszczególnionymi w tabliczce kierowcy
– rozkładzie dla zadania).
Podczas badań, w których obserwator znajduje się na zewnątrz pojazdu, jego głównym
zadaniem jest określenie liczby pasażerów wysiadających, wsiadających i pozostających
26

27. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
w pojeździe po odjeździe z danego przystanku. Ten sposób jest znacznie mniej dokładny niż
w przypadku obserwacji wewnątrz pojazdu, ale pozwala na jednoczesne zbadanie większej
liczby linii. W przypadku badań prowadzonych na zewnątrz pojazdów kluczowe znaczenie ma
ustalenie punktów obserwacji, które powinny znajdować się w miejscach umożliwiających
określenie przeciętnego napełnienia pojazdów na danym odcinku.
W miastach małych i średnich (do 60 pojazdów komunikacji miejskiej w ruchu) znacz-
nie efektywniejsze – pod względem kosztów badań i uzyskanego materiału empirycznego –
jest prowadzenie badań napełnienia metodą obserwacji wewnątrzpojazdowej.
W badaniach wielkości popytu na usługi komunikacji miejskiej w Puławach, zgodnie
z zaleceniami metodologicznymi, przeprowadzono obserwacje wewnątrzpojazdowe.
Z punktu widzenia reprezentatywności wyników, za najbardziej prawidłowy okres pro-
wadzenia badań marketingowych w komunikacji miejskiej uważa się miesiące wiosenne: ma-
rzec i kwiecień oraz jesienne: październik i listopad.
Badania powinny mieć charakter kompleksowy, tzn. obejmować wszystkie zadania
przewozowe w przekroju wybranego, reprezentatywnego dnia powszedniego oraz soboty
i niedzieli. W sytuacji, gdy dany kierunek obsługiwany jest naprzemiennie przez pojazdy kilku
linii, badania powinny odbywać się jednocześnie we wszystkich pojazdach obsługujących
wspólnie dany ciąg komunikacyjny.
Za typowe, reprezentatywne dni powszednie uznaje się dni w środku tygodnia: wtorek,
środę i czwartek. Badania w poniedziałek dopuszcza się jedynie w godzinach popołudnio-
wych, a w piątek – odwrotnie – w godzinach przedpołudniowych. Dni prowadzenia badań
marketingowych powinno się więc tak dobierać, aby wymóg obserwacji napełnienia w typo-
wym dniu powszednim również został spełniony. W Puławach w pełni zachowano wymagane
dla pełnej reprezentatywności badań terminy i spełniono także postulat kompleksowości.
Najlepsze efekty odnośnie jakości wyników badań uzyskuje się angażując do pracy od-
powiednio przeszkolonych studentów wyższych uczelni, przy zatrudnianiu oraz organizowaniu
ich pracy, współpracując z przedstawicielami samorządów studenckich. Tak też zrobiono
w Puławach, nawiązując współpracę z Puławską Szkołą Wyższą, której studenci wzięli udział
w badaniach marketingowych w ramach odpłatnych praktyk. Szkolenie obserwatorów prze-
prowadzone zostało przez osoby zawodowo związane z badaniami marketingowymi w ZKM
w Gdyni oraz z praktyką z podobnych badań przeprowadzonych w wielu innych miastach.
W ich gestii pozostawał także nadzór nad pracą obserwatorów.
Otrzymany materiał empiryczny – karty obserwacji – zostały wypełnione bezbłędnie,
z bardzo dużą starannością i w pełni zgodnie z przedstawionymi założeniami metodologiczny-
27

28. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
mi. Świadczy to o bardzo dużym zaangażowaniu się w przedsięwzięcie osób uczestniczących
zarówno w samych badaniach marketingowych, jak i nadzorujących ich przeprowadzenie.
Reasumując, badaniami marketingowymi komunikacji miejskiej w Puławach
w listopadzie 2008 r. objęto:
 wszystkie kursy w całej sieci komunikacyjnej w dniu powszednim, w sobotę
i niedzielę;
 liczbę pasażerów wysiadających, wsiadających i pozostających w pojeździe
po ruszeniu z każdego przystanku;
 rzeczywisty czas przejazdu;
 ewentualne sugestie pasażerów zgłaszane obserwatorom oraz uwagi obser-
watorów odnotowane na kartach pomiarowych.
Dane uzyskane w specjalnie zaprojektowanych i przeprowadzonych na potrzeby kon-
cepcji optymalizacji komunikacji miejskiej w Puławach badaniach marketingowych stały się
następnie bazą do sformułowania wniosków w niej zawartych.
28

29. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
3. Popyt na usługi puławskiej komunikacji
miejskiej w świetle wyników badań marketingowych
Punktem wyjścia analizy popytu na usługi autobusowej komunikacji miejskiej w Puła-
wach był jego bezwzględny poziom w przekroju dnia powszedniego, soboty i niedzieli. Osza-
cowanie całkowitej wielkości popytu było możliwe, ponieważ badaniami marketingowymi ob-
jęto wszystkie kursy wykonywane w poszczególnych rodzajach dni.
Szczegółowe wyniki zapełnienia dla poszczególnych linii MZK – Puławy – w przekroju
wszystkich kursów i przystanków – zaprezentowano w suplemencie, stanowiącym Załącznik
nr 1 do niniejszego opracowania. W poszczególnych tabelach wytłuszczeniem i żółtym zacie-
niowaniem zaznaczono przystanki z największym w danym kursie zapełnieniem.
Zbiorcze tabele obliczeniowe, z liczbą pasażerów ogółem i w przeliczeniu na 1 wozoki-
lometr – w przekroju poszczególnych kursów i zestawionych par kursów „tam” i „z powro-
tem” – przedstawiono także w suplemencie, stanowiącym z kolei Załącznik nr 2 do opraco-
wania. Do obliczenia kilometrażu poszczególnych kursów przyjęto długości wariantów tras
z obowiązujących w okresie badań rozkładów jazdy, a następnie uzupełniono je o kilometry
wykonywane przez autobusy w kursach dojazdowych i zjazdowych. Przyjęto założenie, że ki-
lometry dojazdowe i zjazdowe doliczane są do tych kursów, których wykonanie wymaga zre-
alizowania danego dojazdu lub zjazdu. Podobnie postąpiono z przejazdami technicznymi, któ-
rych zrealizowania wymagały zmiany linii, zaplanowane w rozkładach jazdy dla poszczegól-
nych zadań przewozowych.
Całkowitą wielkość popytu oraz liczbę pasażerów w przeliczeniu na każdy wozokilo-
metr, przedstawioną dla poszczególnych linii w odniesieniu do dnia powszedniego, soboty
i niedzieli, zaprezentowano w tabeli 6.
W dniu powszednim, linią o największych przewozach okazała się linia podmiejska 15,
na której przewieziono 1 816 pasażerów. Zbliżone do niej przewozy zarejestrowano na linii
podmiejskiej 11 (1 774 pasażerów), a nieznacznie mniejsze – na linii miejskiej 1 (1 620 osób)
i podmiejskiej 17 (1 562 osoby). Próg tysiąca pasażerów w dniu powszednim przekroczyły
ponadto linie: 6, 12 i 16, przewożąc odpowiednio: 1 333, 1 319 i 1 323 osoby.
Liniami o najmniejszych przewozach w dniu powszednim okazały się: linia miejska 14
i podmiejska 9 – z odpowiednio 137 i 83 pasażerami. Umiarkowane przewozy – na poziomie
odpowiednio 221 i 254 osób – zarejestrowano na miejskiej linii 19 i podmiejskiej 11W.
29

30. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Tabela 6
Liczba pasażerów ogółem i w przeliczeniu na 1 wozokilometr
dla poszczególnych linii komunikacji miejskiej w Puławach
Dzień powszedni – Sobota – Niedziela –
Linia liczba pasażerów liczba pasażerów liczba pasażerów
ogółem na 1 wzkm ogółem na 1 wzkm ogółem na 1 wzkm
1 1 620 2,6 565 1,7 440 1,4
3 737 3,0 601 2,6 496 2,2
4 976 4,1 643 2,6 489 2,0
14 137 1,9 95 1,4 60 0,9
18 551 4,8 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
19 221 2,0 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
Σ linie
4 242 3,0 1 904 2,2 1 485 1,8
miejskie
2 590 3,0 175 1,7 79 1,3
5 843 1,5 427 1,1 307 0,9
6 1 333 2,3 636 1,5 526 1,2
7 565 2,0 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
9 83 1,5 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
10 776 2,9 404 1,5 366 2,0
11 1 774 2,0 859 1,7 687 1,4
11W 254 1,8 85 1,2 nie funkcjonuje
12 1 319 2,4 1 007 1,9 905 1,6
15 1 816 2,4 899 2,2 718 1,8
16 1 323 1,7 824 1,7 583 1,2
17 1 562 1,6 627 1,3 552 1,1
Σ l. podmiejskie 12 238 2,0 5 943 1,6 4 723 1,4
Sieć 16 480 2,2 7 847 1,7 6 208 1,4
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań marketingowych.
Analizując wielkość popytu w dniu powszednim, można wyróżnić trzy grupy linii:
 o liczbie pasażerów do 500 osób: 14 i 19 oraz 9 i 11W;
 o liczbie pasażerów od 501 do 1000 osób: 3, 4 i 18 oraz 2, 5, 7 i 10;
30

31. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
 o liczbie pasażerów powyżej 1000 osób: 1 oraz 6, 11, 12, 15, 16 i 17.
W skali dnia powszedniego popyt na usługi komunikacji miejskiej w Puła-
wach ukształtował się na poziomie 16 480 osób, z czego tylko 26% (4 242 osoby)
to klienci linii miejskich, a pozostałe 74% (12 238 osób) – linii podmiejskich.
Biorąc pod uwagę przeciętną liczbę pasażerów w dniu powszednim w przeliczeniu
na 1 wozokilometr – wynoszącą w skali całej sieci komunikacyjnej MZK – Puławy 2,2 i w po-
szczególnych grupach linii odpowiednio 3,0 i 2,0 – można wyróżnić dwie kategorie linii:
 przewożące w swojej grupie powyżej przeciętnej: 3, 4 i 18 oraz 2, 6, 10, 11, 12 i 15;
 przewożące w swojej grupie poniżej przeciętnej: 1, 14 i 19 oraz 5, 7, 9, 11W, 16 i 17.
Przeciętne wykorzystanie autobusów linii podmiejskich w dniu powszednim było o 1/3
niższe od autobusów linii miejskich.
Najlepiej wykorzystane w skali całej sieci komunikacyjnej MZK – Puławy były w dniu
powszednim autobusy targowej linii 18, z bardzo wysokimi przewozami na poziomie 4,8 pa-
sażera w przeliczeniu na kilometr. Wynika to jednak ze specyfiki tej linii, funkcjonującej tylko
w wąskim przedziale czasowym dnia powszedniego i obsługującej targowisko miejskie, gene-
rujące znaczący popyt na usługi przewozowe.
Bardzo dobre wykorzystanie pojazdów – równe 4,1 pasażera w przeliczeniu na kilo-
metr, odnotowano na linii miejskiej 4. Dość zadowalające wykorzystanie pojazdów zareje-
strowano na liniach: miejskiej 3 i podmiejskiej 2 oraz podmiejskiej 10 – na poziomie odpo-
wiednio po 3,0 i 2,9 pasażera na kilometr. Najgorzej wykorzystane w dniu powszednim były
natomiast linie: miejska 14 i podmiejska 9, z przewozami odpowiednio na poziomie 1,9 i 1,5
pasażera w przeliczeniu na kilometr.
W sobotę, w grupie linii miejskich, dość zbliżone przewozy – na poziomie odpowiednio:
565, 601 i 643 pasażerów – odnotowano na liniach 1, 3 i 4. Najmniej pasażerów w tej grupie
przewieziono zaś na linii 14 – tylko 95 osób.
Spośród linii podmiejskich najintensywniejsze przewozy w sobotę wykazała linia 12,
której pojazdy przewiozły 1 007 osób. Linia 12, jako jedyna w sobotę, przekroczyła próg ty-
siąca pasażerów. Dość intensywne przewozy – odpowiednio: 859, 899 i 824 pasażerów – od-
notowano w sobotę na liniach podmiejskich 11, 15 i 16. Najmniej pasażerów przewieziono
natomiast w grupie linii podmiejskich na linii 11W – tylko 85 osób.
Analizując popyt w sobotę, można wyróżnić dwie grupy linii:
 o liczbie pasażerów do 500 osób: 14 oraz 2, 5, 10 i 11W;
 o liczbie pasażerów powyżej 500 osób: 1, 3 i 4 oraz 6, 11, 12, 15, 16 i 17.
W sobotę popyt na usługi komunikacji miejskiej w Puławach ukształtował
się na poziomie 7 847 pasażerów, czyli 47,6% popytu w dniu powszednim (przy
31

32. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
podaży usług na poziomie 61,2% dnia powszedniego). Sobotnią wielkość przewo-
zów w stosunku do oferowanej podaży należy zatem uznać za dość umiarkowaną.
Przewozy na liniach miejskich stanowiły 24% ogółu popytu w sobotę.
W sobotę w grupie linii miejskich najlepiej wykorzystane były pojazdy linii 3 i 4, na któ-
rej przewieziono po 2,6 pasażera w przeliczeniu na kilometr. Najsłabiej wykorzystane były
natomiast autobusy linii 14, z przewozami na poziomie 1,4 pasażera na kilometr.
W grupie linii podmiejskich, w sobotę najlepsze wykorzystanie taboru – równe 2,2 pa-
sażera w przeliczeniu na kilometr – odnotowano na linii 15. Umiarkowanie wysokie wykorzy-
stanie pojazdów, na poziomie od 1,7 do 1,9 pasażera na kilometr, zarejestrowano z kolei
na liniach 2, 11, 12 i 16. Najgorzej wykorzystane w sobotę – przewożąc jedynie odpowiednio
1,1 i 1,2 pasażera w przeliczeniu na kilometr – były autobusy linii 5 i 11W.
Analizując przeciętną liczbę pasażerów na 1 wozokilometr w sobotę – wynoszącą
w skali sieci 1,7 i w poszczególnych grupach linii odpowiednio 2,2 i 1,6 – można wyróżnić
dwie kategorie linii:
 przewożące w swojej grupie powyżej przeciętnej: 3 i 4 oraz 2, 11, 12, 15 i 16;
 przewożące w swojej grupie poniżej przeciętnej: 1 i 14 oraz 5, 6, 10 i 17.
W niedzielę, podobnie jak w sobotę, dość zbliżone do siebie przewozy w grupie linii
miejskich wykazały linie: 1, 3 i 4 – odpowiednio: 440, 496 i 489 pasażerów. Najmniej osób
przewieziono natomiast autobusami linii 14 – tylko 60 pasażerów.
W grupie linii podmiejskich największe przewozy w niedzielę wykazała linia 12, z której
usług skorzystało 905 osób. Znaczące przewozy – odpowiednio 687 i 718 pasażerów - odno-
towano także na liniach 11 i 15. Próg 500 pasażerów w niedzielę przekroczyły również linie
podmiejskie: 6, 16 i 17, przewożąc odpowiednio: 526, 583 i 552 osoby. Najmniej pasażerów
w niedzielę w grupie linii podmiejskich przewieziono natomiast na linii 2 – tylko 79 osób.
Rozpatrując liczbę przewiezionych pasażerów w niedzielę, można podobnie jak w sobo-
tę, wyróżnić dwie grupy linii:
 o liczbie pasażerów do 500 osób: 1, 3, 4 i 14 oraz 2, 5 i 10;
 o liczbie pasażerów powyżej 500 osób – tylko linie podmiejskie: 6, 11, 12, 15, 16 i 17.
W niedzielę popyt na usługi komunikacji miejskiej w Puławach ukształtował
się na poziomie 6 208 pasażerów, tj. 37,7% wielkości popytu w dniu powszednim
i 79,1% popytu w sobotę, przy analogicznych stosunkach podaży usług – odpo-
wiednio 58,4 i 95,4%. Oferta przewozowa w niedzielę wydaje się być zbyt rozbu-
dowana w stosunku do występującego w tym dniu popytu.
Na linie miejskie przypadło 24% ogółu klientów MZK – Puławy w tym dniu.
32

33. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
W niedzielę, na podstawie przeciętnej liczby pasażerów na 1 wozokilometr, wynoszącej
w skali sieci komunikacyjnej 1,4 i w poszczególnych grupach linii odpowiednio 1,8 i 1,4; ana-
logicznie jak w dniu powszednim i w sobotę, można wyróżnić dwie kategorie linii:
 przewożące w swojej grupie powyżej przeciętnej: 3 i 4 oraz 10, 11, 12 i 15;
 przewożące w swojej grupie poniżej przeciętnej: 1 i 14 oraz 2, 5, 6, 16 i 17.
W grupie linii miejskich najlepiej wykorzystane w niedziele były autobusy linii 3 i 4,
z przewozami rzędu odpowiednio 2,2 i 2,0 pasażera w przeliczeniu na kilometr. Najsłabsze
wykorzystanie pojazdów zarejestrowano natomiast na linii 14 – tylko 0,9 pasażera na kilo-
metr.
W grupie linii podmiejskich najlepiej wykorzystane w niedzielę były autobusy linii 10,
przewożąc przeciętnie 2,0 pasażera na kilometr. Wyższe od przeciętnej dla grupy linii pod-
miejskich wykorzystanie pojazdów w niedzielę odnotowano także na liniach: 11, 12 i 15, któ-
rych pojazdy przewiozły odpowiednio: 1,4, 1,6 i 1,8 pasażera w przeliczeniu na kilometr. Naj-
gorzej wykorzystane okazały się natomiast pojazdy linii 5 – przewożące tylko 0,9 pasażera w
przeliczeniu na kilometr.
Niską liczbę pasażerów w przeliczeniu na kilometr w niedzielę zdeterminowały rozkłady
jazdy, zakładające na większości linii – podobnie jak w sobotę – obsługę każdej z linii odręb-
nym pojazdem, wykonującym kolejne kursy na tej samej linii. Tymczasem znacznie mniejszy
niż w sobotę popyt wymaga innej konstrukcji rozkładu jazdy, polegającej przynajmniej
w pewnych porach – na wykonywaniu przez mniejszą liczbę pojazdów kursów naprzemiennie
na różnych liniach.
Wykorzystanie zdolności przewozowej na poszczególnych liniach, mierzone według kry-
terium przewożenia większej lub mniejszej od przeciętnej dla danej grupy liczby pasażerów
na 1 wozokilometr, przedstawiono w tabeli 7.
W tabeli 52 w Załączniku nr 2 podzielono pasażerów każdej z linii w poszczególnych ro-
dzajach dni tygodnia na:
 osoby realizujące przejazdy tylko w granicach administracyjnych Puław;
 osoby realizujące przejazdy poza Puławy (do stref podmiejskich) lub poza Puławami
(w strefach podmiejskich).
W dniu powszednim w granicach administracyjnych Puław z komunikacji
miejskiej skorzystało 9 165 osób (4 194 pasażerów linii miejskich, tj. 98,9% klientów tej
grupy linii – brakujące 1,1% to klienci linii 1 w kursie do/z Kazimierza Dolnego – i 4 971 pa-
sażerów linii podmiejskich, tj. 40,7%), co stanowiło 55,7% ogółu pasażerów puław-
skiej komunikacji miejskiej w tym dniu. W sobotę w granicach Puław z oferty
33

34. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
MZK skorzystało 4 231 osób, co stanowiło 53,9% ogółu jej sobotnich pasażerów,
a w niedzielę – 3 018 osób, czyli 48,6% wszystkich niedzielnych pasażerów.
Tabela 7
Wykorzystanie zdolności przewozowej na poszczególnych liniach
komunikacji miejskiej w Puławach
Linie przewożące w swojej grupie w przeliczeniu na 1 wozokilometr
Dzień
Więcej pasażerów od przeciętnej Mniej pasażerów
tygodnia
od przeciętnej
3, 4 i 18 1, 14 i 19
Powszedni
2, 6, 10, 11, 12 i 15 5, 7, 9, 11W, 16 i 17
3i4 1 i 14
Sobota
2, 11, 12, 15 i 16 5, 6, 10 i 17
3i4 1 i 14
Niedziela
10, 11, 12 i 15 2, 5, 6, 16 i 17
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań marketingowych.
Wielkość przewozów ogółem i w przeliczeniu na wozokilometr oraz pracę przewozową
na poszczególnych liniach w przeciętnym miesiącu, przedstawiono w tabeli 8.
W skali przeciętnego miesiąca, popyt na usługi komunikacji miejskiej w Pu-
ławach ukształtował się na poziomie 399 251 pasażerów (rocznie: 4,8 mln). Na li-
nie miejskie przypadło z tego 94 866 osób, czyli 23,8% ogólnej liczby pasażerów,
a na linie podmiejskie – 304 385 osób (76,2% ogółu pasażerów puławskiej ko-
munikacji miejskiej). Największy udział w przewozach w skali miesiąca uzyskały
linie 11 i 15, z których usług skorzystało odpowiednio 11,1 i 11,4% ogółu pasaże-
rów.
W skali przeciętnego miesiąca, w grupie linii miejskich, najwięcej pasażerów przewie-
ziono na linii 1 – 38 480, najmniej zaś na targowej linii 18 – tylko 2 314 osób. W grupie linii
podmiejskich najwięcej pasażerów – odpowiednio: 44 125 i 45 322 osób – przewieziono
na liniach 11 i 15. Miesięczne przewozy na poziomie przekraczającym 30 000 pasażerów za-
rejestrowano ponadto na liniach podmiejskich: 6 (33 167 osób), 12 (36 252 osoby),
16 (33 994 osoby) i 17 (38 070 osób). Najmniej pasażerów – tylko 1 743 osoby – przewiezio-
no natomiast na linii 9.
34

35. Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m. miasta Puławy…
Tabela 8
Wielkość przewozów ogółem i w przeliczeniu na 1 wozokilometr
oraz praca eksploatacyjna na poszczególnych liniach komunikacji miejskiej
w Puławach w przeciętnym miesiącu
Udział Miesięczna Udział w pra-
Miesięczna Liczba
w przewo- praca cy
Linia liczba pasażerów
zach pasaże- eksploatacyj- eksploatacyj-
pasażerów na 1 wzkm
rów [%] na [km] nej [%]
1 38 480 9,64 15 909,81 8,23 2,4
3 20 361 5,10 7 128,72 3,69 2,9
4 25 513 6,39 7 256,85 3,75 3,5
14 3 557 0,89 2 147,40 1,11 1,7
18 2 314 0,58 484,05 0,25 4,8
19 4 641 1,16 2 278,50 1,18 2,0
Σ l. miejskie 94 866 23,76 35 205,33 18,20 2,7
2 13 485 3,38 4 914,56 2,54 2,7
5 20 946 5,25 15 395,94 7,96 1,4
6 33 167 8,31 16 023,85 8,28 2,1
7 11 865 2,97 5 940,90 3,07 2,0
9 1 743 0,44 1 149,75 0,59 1,5
10 19 742 4,94 7 548,25 3,90 2,6
11 44 125 11,05 22 643,70 11,71 1,9
11W 5 674 1,42 3 174,92 1,64 1,8
12 36 252 9,08 16 562,90 8,56 2,2
15 45 322 11,35 19 449,36 10,06 2,3
16 33 994 8,51 20 706,69 10,71 1,6
17 38 070 9,54 24 707,81 12,77 1,5
Σ l. podmiejskie 304 385 76,24 158 218,63 81,80 1,9
Sieć 399 251 100,00 193 423,96 100,00 2,1
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań marketingowych.
35