1. Anadolu'nun batısında Gediz ve Menderes ırmakları arasında kalan bölgeye ilk çağda
Lidya, bu topraklarda oturanlara Lidyalılar denilmiştir.
Lidyalılar, Frigyalıların yıkılmasından sonra Kral Giges zamanında bağımsız bir devlet
kurdular (M.Ö. 687).Lidyalıların başkenti, dönemin en büyük ve zengin kentlerinden
olan Salihli yakınlarındaki Sardes (Sard)’dır.
Giges, devletin sınırlarını genişletti. Doğu sınırları Kızılırmak ırmağına kadar uzandı.
Kimmerlere karşı Asurlularla işbirliği yapmışlar ve bunun sonucunda Kral Yolu Asur'a
kadar uzanmıştır.
Kral Alyattes zamanında Medlerle savaş yapıldı. MÖ 585 yılında barış yapılarak,
Kızılırmak iki devlet arasında sınır oldu.
Ayrıca Lidyalıların parayı bulan ilk uygarlık olduğuna dair yaygın bir kavram yanılgısı
vardır, oysa para çok daha eski bir medeniyet olan Sümerler'de ve Mısır'da da vardır.
Gerçekte Heredot, Lidyalıların gümüş ve altın madeni parayı ilk defa kullandığını
yazar. Başka deyişle Lidyalılar zaten var olan para sisteminin aracı olarak altın ve
gümüşü tercih eden ilk uygarlıktır.
Son kralları Krezus dönemi Lidya'nın en parlak zamanı oldu. Başkentleri Sard aynı
zamanda dönemin kültür ve sanat merkeziydi. Ancak bu durum uzun sürmedi. Adalar
(Ege) Denizi’ne çıkmak istemeyen Pers Kralı Kyros (Kirus), Mısır'la ittifak yapan Lidya
Kralı Krezus'u yenerek Lidya Krallığına son verdi (M.Ö. 546).
Başkentleri Sardes-
Manisa-Salihli

2. TAKAS

3. Kral Yolu' nu Lidya Kralı Giges yaptırdı. Kral Yolu, Lidya sınırlarındaki
İzmir-Efes' ten başlar; Lidya başkenti Sard' tan geçer ve Asur Ülkesinin
başkenti Ninova' ya kadar uzanırdı. Ninova günümüzde Irak sınırları
içindedir.

4. Para, ilk kez MÖ 700’ de Lidya’ da malların alımı için kullanıldı.
Yoğun olarak ticaretle uğraşan ve bir Anadolu uygarlıgı olan
Lidya’ da paranın ilk formu değerli maddeden
oluşmaktaydı. Lidya'nın insanlık tarihine en büyük katkısı
"para"yı icat etmiş olmalarıdır. Başkent Sardes'in içinden geçen
Paktalos Irmağı'nın alüvyonlarında doğal olarak bulanan altın-
gümüş karışımı "elektron" madeninden basılan ilk sikkelerin
üzerinde Lidya Krallığının arması olan aslan başı bulunuyordu.
Altın ya da gümüş, en çok kullanılan para hammaddesiydi. MÖ
700 yılına gelene kadar insanların ekonomik
ilişkilerinde kullandıkları en yaygın metot “barter” yani değişim
sistemiydi.
Buğday almak isteyen, yerine eşit miktarda pirinç
kullanabiliyordu.

5. Fenike alfabesi tahminen M.Ö. 1050 yılında ortaya çıkmış,
Fenike dilini yazmak için kullanılmıştır. Günümüzde
birçok modern abecenin Fenike alfabesinden doğduğuna
inanılır .Arap alfabesi, Latin alfabesi, Yunan alfabesi ve
(Yunan alfabesi üzerinden) Kiril alfabesi gibi. Bugün
fenike alfabesi ile ilgili arkeolojik kalıntılar, Mısır ve
Lübnan'ın tarihî bölgelerinde bulunabilir.

6. SORULAR
1. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
1-Lidyalıların;
I. Efes’ten başlayarak Mezopotamya’ya ulaşan
kral yolunu yapmaları
II. parayı icat etmeleri
III. Başkentlerinde dünyanın ilk serbest pazarını
kurmaları
Faaliyetlerinden hangileri ticarete önem
verdiklerini gösterir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
2. Anadolu'da kurulan devletler ile başkentleri
aşağıdaki seçeneklerin hangisinde yanlış
eşleştirilmiştir?
A) Hitit – Hattuşaş
B) Frig - Gordion
C) İyon – Bergama
D) Urartu - Tuşpa
E) Lidya-Sard

7. 3.*Kral Yolunu yapmışlardır
*Parayı icat etmişlerdir.
Yukarda bahsedilen Anadolu uygarlığı hangisidir?
a)Urartular b)Hititler c)Asurlular d)Lidyalılar
4- Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlış bir bilgidir ?
A- Lidya Krallığı hakkında antikçağ yazarları önemli
bilgiler vermişlerdir.
B- Dilleri Lidce'dir.
C- Metal Sikke darbını icat edip tüm dünyaya yayılmasını
sağlamışlardır.
D- Lidya Krallığı'nın başkenti Sardeis'tir.
E- Dil ailesi Hint-Avrupa ailesindendir.
5- Lidyalılar Anadolu' ya ne zaman gelmişlerdir?
A- M.Ö. 8 .y.y da gelmişlerdir.
B- M.Ö. 12 .y.y da gelmişlerdir.
C- M.Ö. 5 .y.y da gelmişlerdir.
D- M.Ö. 9 .y.y da gelmişlerdir.
E- M.Ö. 10 .y.y da gelmişlerdir.
6- Hangisi Lidya Krallarından biri değildir ?
A- Gyges
B- Ardys
C- I. Psammetikos
D- Alyattes
E- Kroisos
7- Lidya Krallarından zenginliği ile ünlü Karun kadar
zengin deyimine konu olan kral kimdir ?
A- Kroisos
B- Sardeis
C- Gyges
D- II.Rusa
E- Ardys

8. 8- Lidya Krallığının yıkılmasına sebep olan olay
aşağıdakilerden hangisidir ?
A- Kroisos'un Delphoideki kahinden aldığı bilgi ile savaş
açtığı Pers Kralı Kyros'la savaşıp yenilmesi
B- Kuzeyden gelen Kimmer Göçü.
C- İskitlerin başkent Sardeis'i yağmalaması.
D- Sadeis'in çıkan yangınla yok olması sonucu devlet
otoritesinin kaybolması.
E- Assur Devletine saldırıp yenilmesi
9- Hangisi Lidya Krallığı için doğru değildir ?
A- Monarşi ile yönetiliyorlardı.
B- Devlet yönetiminde başlangıçta bir danışma meclisi
bulunmasına rağmen sonradan bu terkedilmiştir.
C- Sardeis haricinde kentleşme fazla olmamıştır.
D- Gediz Nehrinin kollarından elde edilen beyaz altın çok
önemli bir gelir kaynağıdır.
E- Yazılı hukuk kuralları yoktur.
10- Lidya Krallığının Medlerle yaptığı savaş için hangisi
doğru kabul edilemez ?
A- Savaş Alyattes döneminde meydana gelmiştir.
B- Savaş yaklaşık 5 yıl sürmüştür.
C- Savaşın bitimi Güneş Tutulması sonrasında Tanrıların
barış istedikleri yorumu ile sona ermiştir.
D- Savaşın bitiş tarihi günümüzde güneş tutulmasının
hesaplanabilmesi ile mümkün olmuştur.
E- Savaş sonrasında yapılan barış kısa süreli olmuş taraflar
tekrar savaşmışlardır.
E- İskitler

11. LİDYA’NIN İLKLERİkazı çalışmalarında ortaya çıkarılan eserler, parayı ilk kullanan uygarlık olan Lidyalıların, ilk
bankacılık işlemini de Sardes Antik Kenti’nde gerçekleştirdiğini gösteriyor.
Sardes Antik Kenti içinde yer alan Artemis Tapınağı’nın kuzeybatı iç duvarındaki bir yazı,
Tanrıça’nın, Mnesimades isimli bir kişiye ipotek karşılığı faizle para verdiğini, borcu
karşılığında bu kişinin arazilerinin ipoteklendiğini, borcunu zamanında ödemediği takdirde
arazilerine el konulacağını anlatıyor.
İlk uzun mesafeli ticaretin de burada başladığı, Lidyalılar döneminde karayoluyla Mısır’a
kadar ulaşıldığı kaydediliyor.
”Orient Bazaar” diye adlandırılan pazar yeri olgusunun izlerini, Paktalos (Sart) Çayı
kıyılarında kurulan sabit dükkan kalıntılarında bulmak mümkün.
Kendi yetiştirdikleri bitki ve çiçeklerin koku ve yağlarını kullanarak elde ettikleri ürünlerle
parfümerinin de temellerini atan Lidyalılar, ilk kozmetik sanayini ise zehirli civa sülfürden
elde ettikleri dudak boyası ile başlatıyor.
Tarihteki, ilk tekstil merkezi de buradaki halı, battaniye, palto, altın ve gümüş işlemeli çeşitli
kumaş dokumacılığı ve özellikle ketenden yapılan balık ağları üreten evlerden doğuyor.
Keşfedilen kök boyalarla koyun yünleri çeşitli renklere boyanıyor, böylece dokumacılığa da
çok renklilik geliyor.
-”Kıtlık, oyun icat ettirdi”-
Kitapta yer alan bilgilere göre, Lidyalılar, ilk pişirilmiş tuğla ve kiremitleri yaparak, mimariye
de yeni bir bakış getirdiler.
Civayı, bakır levhalarla sıvayarak aynayı elde ettiler.
İlk madencilik ve metalürji çalışmalarını bu bölgede başlatan Lidyalılar, Tmolos’tan (Bozdağ)
çıkardıkları altın, gümüş, bakır, arsenik ve ilaç sanayinde kullanılan antimuan gibi madenleri
kimya bilgileriyle işlemeyi başardılar.
İlk kez dünyada kendi ismiyle anılan koyu kırmızı bir çeşit Lidya quarz taşı burada bulundu,
Lidyalılar yüksüklerine taktıkları bu taşı, uzun süre mühür olarak kullandılar.
Tarihteki ilk kuyumculuk da burada ortaya çıktı.
Oyunun her türlüsüne düşkün olan Lidya halkı, önceleri bir taş etrafına kumaş sararak elde
ettikleri top ile çeşitli top oyunlarını, aşık kemiğiyle başlayan oyunları ve zamanla bu
kemiğin işlenerek zar şekline dönüşmesiyle zarla oynanan kumar oyunlarını keşfetti.
Günlük yaşamın tekdüzeliğinden sıkılan Lidyalılar, günümüze kadar gelen beştaş, dokuztaş
gibi oyunların da mucidi oldular.
Tavlanın da Lidya icadı olduğu belirtilen kitapta, ”Ancak kendilerini yenen Persler bu oyunu
beğenip ülkelerine götürmüşlerdir. Bu nedenle de tavlanın çıkış yeri olarak İran
gösterilmektedir” görüşüne yer verildi.
Tarihçi Herodot, bu oyunların asıl çıkış noktasını, 18 yıl süren kıtlık döneminde günaşırı
yemek yiyebilen halkın açlığını unutturmak için icat ettiğini ifade ediyor. AA

12. VİDEOLAR
1. http://www.youtube.com/watch?v=eyPXGm97GrE
2. http://www.youtube.com/watch?v=9-QluKkKYVc
ÖMRİYE KARATAŞ/TARİH ÖĞRETMENİ