1. De term bar mitswa betekent
Bar Mitswa
letterlijk ‘zoon van het
gebod’. Een joodse jongen is
vanaf zijn dertiende jaar
religieus meerderjarig en dus
verplicht zich aan de
mitswot of wel geboden te
houden. De term bar mitswa
wordt ook vaak gebruikt voor
de plechtigheid in de
synagoge op de eerste
sjabbat nadat hij, volgens de
joodse kalender, dertien jaar
is geworden.
De term bat mitswa betekent
Bat Mitswa
letterlijk ‘dochter van het
gebod’. Een joods meisje is
vanaf haar twaalfde jaar
religieus meerderjarig en dus
verplicht zich aan de
mitswot geboden te houden.
De term bat mitswa wordt
ook vaak gebruikt voor de
plechtigheid in de synagoge
op de eerste sjabbat, nadat
zij, volgens de joodse
kalender, twaalf jaar is
geworden.
Chanoeka (Inwijdingsfeest)
Chanoeka
is het enige belangrijke feest
dat niet in de bijbel genoemd
wordt. Het wordt gevierd ter
herinnering aan de
herinwijding van de Tempel
in Jeruzalem door de
Makkabeeën, nadat deze, in
het jaar 165 voor de gewone
jaartelling, de Syriërs
verslagen hadden.
Mageen Davied wordt in het
Davidster
algemeen als Davidster
vertaald, hoewel de letterlijke
vertaling ‘schild van David’
luidt. Van oorsprong is deze
zespuntige ster geen joods
symbool en enig verband
met de bijbelse koning David
is niet aantoonbaar. Het was
een algemeen gebruikt
ornament, dat rond het begin
van de algemene jaartelling
al ter decoratie van
synagogen werd gebruikt,
maar ook terug te vinden is
in vroege Arabische kunst en
architectuur en in

2. middeleeuwse kerken
De keppel of kipa is het
Keppel
hoofddeksel, waarmee
joodse mannen hun hoofd
bedekken, om een
onderscheid te maken
tussen het aardse en het
hogere.
Ook de uitspraken in de
Misjna en Talmoed, volgens
welke het in strijd is met de
zedigheid om blootshoofds te
lopen, spelen een factor bij
het dragen van een keppel.
Ko(o)sjer Volgens de regels van het
kasjroet voor consumptie
geoorloofd.
Het liberaal jodendom is een
Liberale Joden
richting binnen het jodendom
die in de 19e eeuw in
Duitsland werd
geïntroduceerd, als een
reactie op de spanning
tussen het traditionele
jodendom en de Haskala.
Het liberaal jodendom zocht
een vorm om het historische
jodendom met het moderne
leven in overeenstemming te
brengen en geen strikte
naleving van traditioneel
religieuze wetten te vereisen.
Eén van de uitgangspunten
is de persoonlijke
interpretatie van de Tora.
De term menora betekent
Menora
kandelaar en was van
oorsprong speciaal van
toepassing op de
zevenarmige gouden
kandelaar die permanent in
de Tempel te Jeruzalem
brandde.
Tegenwoordig is het een
belangrijk symbool van de
staat Israël, waar de
zevenarmige kandelaar een
prominente plaats voor het
gebouw van de Knesset
inneemt. Ook wordt de
chanoekia vaak menora
genoemd.

3. De letterlijke betekenis van
Mezoeza
het woord ‘mezoeza’ is
deurpost. In Deuteronomium
6: 4-9 en 11: 13-21 staat de
opdracht om de grondslagen
van het joodse geloof aan te
brengen ‘... op de
deurposten van je huis en
aan je poorten’. Het zijn
deze bijbelse passages die
op het perkament in de
mezoeza staan.
Niet-religieuze Joden Joden die niet meer naar
de synagoge gaan
Orthodoxe Joden Zeer religieuze joden
De wekelijkse viering van de
Sjabbat
sjabbat, de zevende dag,
begint op vrijdagavond bij
zonsondergang. Het is een
dag van rust, ter herinnering
aan de zevende dag van de
schepping, toen God
uitrustte. Er heerst een
algemene werkonthouding,
wat impliceert een verbod
om vuur te maken, te koken,
te dragen en handel te
drijven, dus geld uit te geven
of te ontvangen. Het voedsel,
dat van te voren bereid is,
wordt warm gehouden in een
zogenaamde sjabbatoven.
Synagoge is het Griekse
Synagoge
woord voor bet ha knesset,

4. wat huis van samenkomst
betekent. Het is de plaats
waar de joodse gemeente
bijeenkomt voor het gebed
en om te leren, vandaar dat
de synagoge ook wel sjoel
genoemd wordt, wat afgeleid
is van het Duitse Schule.
Tenach Onder tenach verstaan we
de hebreeuwse bijbel. Het
woord is gevormd uit de
begin letters van Tora (de vijf
boeken Mozes), Newie’iem
(Profeten) en Ketoewiem
(Geschriften).
De Tenach bevat dezelfde
24 boeken als het Oude
Testament van de
protestants-christeljke
kerken, alleen in een andere
volgorde.
De Tora, wat letterlijk lering
Thora
of leer betekent, bestaat uit
de eerste vijf boeken van
Tenach. Deze ‘ vijf boeken
van Mozes’ omvatten de
basis van het joodse geloof
en de vroegste geschiedenis
van het volk Israëls.
Ze worden in het
Hebreeuws met de
beginwoorden van de tekst
als volgt aangeduid:
Beresjiet (Genesis), Sjemot
(Exodus), Vajikra (Leviticus),
Bamidbar (Numeri) en
Devariem (Deuteronomium).

5. Heilige ark De Ark van het
Verbond was het
centrale, allerheiligste
voorwerp in het
jodendom. Het was een
draagbare kist, waarin de
twee stenen tafelen met
daarop de Tien geboden
bewaard werden. De Ark
werd gemaakt tijdens de
exodus, bij de Sinaïberg.
Hij stond in het Heilige
der Heiligen, de
binnenste ruimte van de
tabernakel, en later in
dezelfde ruimte in de
tempel te Jeruzalem.
Tien woorden De Tien geboden of Tien
woorden – ook wel Wet
des He(e)ren genoemd –
is een verzamelnaam voor
een set leefregels die
volgens twee grote
religieuze stromingen
(jodendom en
christendom) door God
aan de mensen opgelegd
is. Ten bewijze hiervan
worden de teksten uit hun
heilige boeken (Bijbel,
Thora) gebruikt. Deze
leefregels hebben een
zeer sterke impact gehad
op de samenleving. Dit
kan worden afgeleid uit
het feit dat veel van de
hedendaagse wetgeving
nog steeds wortels heeft
die teruggaan tot in deze
tien geboden. Oudere
variaties van zulk een lijst
van geboden en verboden
waren onder meer reeds
bekend in het Oude
Egypte. In de islam
komen deze Tien geboden
niet voor.

6. Het neer tamied, eeuwig
Eeuwig brandende lamp
licht, hangt in de synagoge
en is zowel een verwijzing
naar de menora die in de
Tempel brandde als een
verwijzing naar Gods
voortdurende aanwezigheid
(zie Ex. 27:20 en Lev. 24:2).
De gebruikelijke plaats voor
de lamp is voor de heilige
ark. Het gebruik om een
eeuwig licht in de synagoge
te laten branden is relatief
recent en gaat terug tot de
zestiende eeuw, toen de
lamp zelf gemodelleerd werd
naar voorbeeld van de
kerklamp.
Verhoogd platform in de
Bima
synagoge, van waaraf de
chazan de synagogedienst
leidt en waarop de Tora
gelezen wordt.
In de Portugese synagoge
wordt deze verhoging de
teba genoemd.
Aanwijzer die gebruikt wordt
Jad
bij het lezen van de Tora, om
te verhinderen dat deze
heilige tekst vervuild of
beschadigd raakt. Letterlijk
betekent jad hand, de
aanwijzer heeft dan ook de
vorm van een stokje met
daaraan een handje.
De chazan is de voorzanger
Chazan
en voorganger tijdens de
synagogedienst. Hij
reciteert de psalmen, spreekt
afwisselend alleen of samen
met de andere aanwezigen
de gebeden uit en zingt de
traditionele melodieën.
De rabbijn fungeert binnen
Rabbijn
de joodse gemeenschap als
leraar, raadgever en rechter
in specifiek joodse juridische
aangelegenheden. Ook
treedt hij als
vertegenwoordiger van zijn
gemeente naar buiten.
Een talliet is een
Talliet
gebedsmantel, ofwel
gebedskleed. Vanaf de
leeftijd dat men bar mitswa
is geworden draagt men de
talliet tijdens het
ochtendgebed. Het is een
rechthoekige geweven
wollen of zijden omslagdoek,
met langs de lange zijden
zwarte of donkerblauwe

7. strepen en vier verstevigde
hoeken. Een fraai
uitgevoerde talliet, eventueel
met geborduurde hoeken, is
een geliefd
huwelijksgeschenk.
De Talmoed, letterlijk ‘studie,
Talmoed
lering’, is opgebouwd uit de
Misjina en alle daarna
gevolgde commentaren,
discussies, verslagen en
aanvullingen. Deze
toevoegingen worden ook
wel Gemara genoemd, wat
ook studie en lering
betekent, maar dan in het
Aramees.
De viering van Pesach
Pesach
(Pasen) herinnert aan de
uittocht uit Egypte. In de
Tora wordt in het boek
Exodus verteld dat Mozes de
opdracht van God kreeg om
de joden uit Egypte te leiden.
De Farao, de koning van het
Egyptische rijk, wilde de
joden, die als slaven leefden,
niet laten gaan. Pas nadat er
tien plagen over Egypte
gekomen waren, liet hij de
joden vrij. Het is een
opdracht om het verhaal van
de uittocht uit Egypte van
geslacht op geslacht over te
leveren.
Wekenfeest Sjavoeot is de Hebreeuwse
naam voor Wekenfeest.
Precies zeven weken na
Pesach, de uittocht uit
Egypte, verzamelden de
joden zich aan de voet van
de berg Sinai, waar God hen
de Tien Geboden gaf.
In de joodse opvatting zijn de
Tien geboden symbolisch
voor de gehele Tora,
vandaar dat het feest ook
Matan Tora, de gift van de
Tora, genoemd wordt.
Tijdens Sjawoe'ot, dat op 6
en 7 Sivan valt, staat leren

8. centraal.
Op de eerste avond wordt er
tot diep in de nacht
doorgeleerd uit de Tora en
de vele commentaren. In de
met bloemen versierde
synagoge wordt het boek
Ruth gelezen, om het
karakter van oogstfeest, wat
Sjavoeot van oudsher ook
heeft, te benadrukken.
Soekot, het loofhuttenfeest,
Loofhuttenfeest
valt in de herfst en duurt
zeven dagen lang, van 15 tot
22 Tisjri. In die periode
verblijft men (zo veel
mogelijk) in de soeka (de
loofhut), ter herinnering aan
de tocht van veertig jaar door
de woestijn, toen de
Israëlieten geen vaste
behuizing hadden.
Rosj Hasjana is de
Nieuwjaar
Hebreeuwse naam voor het
joodse Nieuwjaar.
Het herinnert aan het begin
van de tijd, de schepping van
de wereld. Het nieuwe jaar
begint in de herfst, als de
oogsten zijn binnen gehaald
en de natuur afsterft. Dit
wordt als een geschikt
moment gezien om een
nieuw begin te maken.

9. Jom Kipoer is de
Grote Verzoendag
Hebreeuwse naam voor
Grote Verzoendag. Rosi
Hasjana en Jom Kipoer
worden tezamen ook wel de
Jamiem Nora’iem, de
ontzagwekkende dagen,
genoemd. De 10 dagen
vanaf Rosj Hasjana tot en
met Jom Kipoer heten de
dagen van inkeer. In het
joodse jaar begint Jom
Kipoer op de vooravond van
de tiende dag van de maand
Tisjri en wordt afgesloten bij
het vallen van de avond van
de volgende dag. Het is een
dag van algehele vasten en
volkomen werkonthouding.
Alles is gericht op loutering
van lichaam en geest, het
belijden van de eventueel
begane zonden en het
krijgen van vergiffenis.
Chanoeka (Inwijdingsfeest)
Chanoeka
is het enige belangrijke feest
dat niet in de bijbel genoemd
wordt. Het wordt gevierd ter
herinnering aan de
herinwijding van de Tempel
in Jeruzalem door de
Makkabeeën, nadat deze, in
het jaar 165 voor de gewone
jaartelling, de Syriërs
verslagen hadden
Het bijbelboek Ester vormt
Poerim
de bron van inspiratie voor
Poeriem (Lotenfeest). Dit valt
in het voorjaar (op 14 Adar)
en ontleent zijn naam aan
het lot dat Haman, dienaar
van de Perzische koning,
wierp om de datum te
bepalen waarop hij de joden
wilde uitroeien. Ester, de
joodse vrouw van de koning,
werd hiervan echter door
haar oom Mordechai op de
hoogte gesteld en wist deze
ramp af te wenden. Haman
en zijn zonen werden
slachtoffer van hun eigen
plannen.