Dit is de presentatie die ik op 13 september in Rotterdam heb gehouden voor een gezelschap van directeuren en beleidsmedewerkers van het sociaal domein in de G4.Het bijbehorende artikel is Van Zoonen, L. (2019). Opnieuw Fatale remedies. Een kritische reflectie op big data in het sociaal domein. Sociolologie, 15(4).

1. Wetten, kwaliteit en ethiek
(Hoe) verder met big data in het sociaal
domein?
Liesbet van Zoonen
Leiden-Delft-Erasmus

2. Databewegingen in het sociaal domein

3. Waarom?
• Decentralisatie sociaal domein
oKostenbesparing
• Kracht van de databelofte
o“Data omarmen” (VNG) > inzicht en handelingsperspectief
• Data ‘pushers’
oNederlands MKB, internationale consultants

4. Wat?
• Data warehouse
oBelofte: centralisatie en efficiëntie
oUitdaging: fragmentatie, verschotting, variabiliteit
• Dashboard
oBelofte: monitoring, extrapolatie en vroegsignalering
oUitdaging: indicatoren, actualiteit
• Predictive analytics
oBelofte: voorspelling individueel probleemgedrag
oUitdaging: indicatoren, inbedding, ethiek

5. Probleem 1: wetgeving
• AVG > verhindert dit
oParticipatiewet, art.17
oDoelbinding ≠ surveillance
oBeperking van bewerking
oZie het Syri-proces
• AVG > laat het toe
oDoelbinding > dienstverlening
oIn samenspraak met data-eigenaren
• AVG heeft nog geen jurisprudentie
oMet zijn allen uitvinden, en dat gaat nog een tijdje duren

6. Probleem 2: datakwaliteit
• Keuze indicatoren en variabelen
oNiet alles is goed meetbaar (bv. kwaliteit sociaal network)
• Validiteit en betrouwbaarheid variabelen
oBv. “Fraude”
oBv. Zelfredzaamheidsmatrix
• Analytische kennis
oCausale modellen niet voldoende getoetst

7. Probleem 3: Ethisch, politieke vragen
• Wiens data zijn het eigenlijk?
• Wat is de rol van de externe, commerciële partijen?
• Wat voor samenleving creëer je?
oBv. Virginia Eubanks (2018): Automating inequality
• Wat doet ‘sturen’ als metafoor?

8. Alternatief: Cliëntsturing?
• Wat willen cliënten
• Datadialogen

9. Datadialogen
• Privacy niet relevant (art 17)
• Teveel en te weinig inzage
• Geknoei met gegevens
• Fouten
• Eindeloos bewaard
• “Een persoonlijk beeld”
• Eigen vragen niet beantwoord
• Weinig datarechten

10. Wat nu?

15. Beter alternatief
• Niet ‘sturen’, maar samen doen (co-creatie)
• Multistakeholder ontwerp
• “Digitale Omgevingsvisie”

16. Verder lezen
• Fatale remedies. Sociologie, 2019, vol.15(1)
• Platform 31: Data en de stad, september
“Binnen het project ’Data in de Stad’ wil Platform31 goede voorbeelden van dataonderzoek
verzamelen voor het in kaart brengen of oplossen van maatschappelijke vraagstukken.”
• De noodzaak van een een digitale omgevingsvisie. VNG/BZK Bundel ,
Den Bosch Dataweek: 28 oktober