1. FOS 104 Fötlun og samfélag
Hugmyndafræði um sjálfstætt líf
Lesefni: Freyja Haraldsdóttir:
Fötluð börn og fjölskyldur
Mannréttindi og sjálfstætt líf.
BA verkefni 2010
Aðallega bls. 12 - 16
Inga Sigurðardóttir

2. Lykilspurningar - RT
• Nokkrar lykilspurningar
• Hvaða hugmyndafræði á að vísa veginn nú þegar
margir álíta normaliseringu og integreringu úrelta
hugmyndafræði?
• Hefur lokun stofnana haft í för með sér grundvallar
breytingar í þjónustu -frá stofnanavistun til
þjónustu sem veitt er úti í samfélaginu?
• Að hve miklu leyti höfum við endurskapað
stofnanirnar í þjónustunni utan þeirra?
• Hefur lokun stofnana haft í för með sér grundvallar
breytingar á því hvernig við lítum á fólk með
þroskahömlun?
• Eru við ennþá föst í stofnuninni – ekki sem byggingu
heldur þeirri starfsemi sem teygir sig út fyrir veggi
stofnanna?
• Rannveig Traustadóttir, Gerðubergi
• 27. október, 2010

3. Sjálfstætt líf
• Viðurkenna skuli reisn og óendanlegt
verðmæti hverrar manneskju,
• Valdið færist frá þjónustukerfinu til
fatlaðs fólks.

4. Hugmyndafræði um sjálfstætt líf
(Independent living)
• á rætur sínar að rekja til USA
• byggir á félagslegum skilningi á fötlun
• allar manneskjur, óháð skerðingu, geta
tekið eigin ákvarðanir, stjórnað eigin aðstoð
og mótað eigin lífsstíl,
• allar manneskjur hafa rétt til þess að hafa
stjórn á eigin lífi og taka fullan þátt á öllum
sviðum lífsins.
• ekki yfirlýsing fatlaðs fólks um að það vilji
gera allt sjálft án aðstoðar frá öðrum eða
sækjast eftir að lifa í einangrun.

5. Hornsteinar hugmyndfræðinnar
um sjálfstætt líf
• Húsnæði
• NPA
• Samgöngur og ferðafrelsi
• Aðgengi
• Jafningjafræðsla og ráðgjöf

6. Hugmyndafræði um sjálfstætt líf
(Independent living)
• Er krafa um val og stjórn í daglegu sem er
talið sjálfsagt fyrir flest ófatlað fólk.
• Fatlað fólk vill
– alast upp í eigin fjölskyldum
– ganga í almennan skóla
– taka sama strætóinn og fólkið í hverfinu, vinna
við það sem er í takt við menntun og áhuga
– flytja að heiman og eignast fjölskyldu.

7. Sjálfstætt líf
• Fatlað fólk verður, eins og annað fólk, að
vera við stjórnvölinn í eigin lífi, hugsa og
tala fyrir sjálft sig án afskiptasemi
annarra.
• Lykilforsendur sjálfstæðs lífs er
persónuleg aðstoð og efnislegt aðgengi að
samfélaginu, s.s. húsnæði.
• Án þess hefur fatlað fólk um tvennt að
velja:
– að vera byrði á fjölskyldum sínum
– eða að búa á stofnun.

8. Sjálfstætt líf
• Þung áhersla á að þó að einhver þurfi
aðstoð við athafnir daglegs lífs þýði það
ekki hjálparleysi.
• Án frelsis til athafna og stjórnar á eigin
lífi með persónulegri aðstoð getur fatlað
fólk ekki uppfyllt hlutverk sín og ábyrgð
eins og aðrir borgarar.
• Valdeflandi ferli sem ýtir undir að fatlað
fólk öðlist framtíðarsýn, setji sér stefnu
og hafi vald yfir allri ákvörðunartöku sem
mótar líf þess

10. Sjálfstætt líf
• Notendastýrð persónuleg aðstoð er ekki
krafa fatlaðs fólks um sérréttindi.
• Notendastýrð persónuleg aðstoð er krafa
um eðlileg og jöfn mannréttindi sem felast
í því að hafa vald yfir eigin lífi.

11. Dæmi um hlutverk aðstoðarfólks
• Heimilisverk
• Garðvinna
• Aðstoða í bíó
• Opna póst
• Út að ganga með hundinn
• Innkaup
• Aðstoða í vinnu
• Baka jólakökur
• Fylgjast með
öndunartækjum
• Hreinlæti
• Aðstoða við að halda
matarboð
• Foreldrahlutverkið
• Aðstoða við að fara í
• Fallhlífastökk
• Opna rauðvínsflösku
• Skipta um dekk
• Mála eldhúsið
• Kafa í kóralrifjunum
• Skipta um umbúðir
• Aðstoða á ferðalögum

12. „Ekkert um okkur án okkar“

13. • Adolf Ratzka sagði um málefni fatlaðra
2005: ,,Við erum afskaplega eðlilegt fólk
sem deilir sömu þörfinni fyrir að vera
þátttakendur, viðurkennd og elskuð.
• Ef við hugsum um fötlun okkar sem
harmleik, þá verður okkur vorkennt. Ef við
skömmumst okkar fyrir það hver við erum,
þá verða líf okkar talin einskis verð. Ef við
þegjum hljóðalaust þá munu aðrir segja
okkur til verka."