2. Wędrujące kamienie
Na tych kamieniach naukowcy
zgryzają sobie zęby: Te do 350 kg
ciężkie głazy w Death Valley
wędrują po pustynnej ziemi.
Dziwne rzeczy dzieją się w Dolinie
śmierci. Tam, gdzie życie jest
prawie niemożliwe, a warunki
przypominają raczej powierzchnię
Marsa niż park narodowy na Ziemi,
te ślady na powierzchni pustyni
stawiają naukowców przed zagadką.
Ponad 160 kamieni leży rozsianych
na ośmiu kilometrach kwadratowych
w tzw. Racetrack Playa, na dnie
dawnego jeziora. Jak statki po
morzu poruszają się głazy o różnych
formach i wielkości niezauważalnie
po kruchym podłożu osadowym.
Pomiędzy nimi nie ma żadnych
innych śladów ludzi ani zwierząt.
Co sprawia, że do 350 kg ciężkie
skały poruszane zostają po równinie,
czasem nawet pod górkę?
3. Bazalt kolumnowy
Kiedy gruba lawy chłodzi, kurczy się
i przepływa z niezwykłą regularnością
geometryczną, w większości
przypadków tworzy regularną siatkę
sześciokątnych profili, które wydają się
jakby stworzone przez człowieka.
Jednym z przykładów najbardziej
znanych jest Giant's Causeway na
wybrzeżu Irlandii (na zdjęciach), choć
największym i najbardziej znanym jest
Devil's Tower w Wyoming (poniżej).
4. Błękitna Dziura
Blue Hole - wielka rozpadlina (jaskinia
morska) rafy koralowej w Morzu
Karaibskim. Ma postać morskiej studni o
głębokości ponad 140 m i średnicy 300
m, w całości zalanej przez wodę.
Oddalona jest od Belize o około 80 km.
Jest widoczna z kosmosu, stanowi wielką
atrakcję dla nurków. Objęta patronatem
UNESCO.
Okolona turkusowym morzem i pierście-
niem żywej rafy, ciemnogranatowa Blue
Hole jest wapiennym lejem krasowym.
Przed podniesieniem się poziomu morza
była jaskinią lądową, w której zawalił się
strop. Prawie pionowe ściany opadają na
głębokość około 35 m, gdzie studnia się
rozszerza w ogromną salę z wielkimi
stalaktytami, niektóre mają długość aż 15
m. Dno sali znajduje się na głębokości
145 m. Turyści nurkują zwykle do stropu
sali - na głębokość około 35 m.
Podwodna widoczność przekracza 60 m.
5. Zwija
Zwija jest jednym z najbardziej
przerażających zjawisk naturalnych.
Z biegiem czasu woda powoduje erozję
gleby pod powierzchnią planety - w
niektórych przypadkach ziemia nagle się
zapada i powstają dziury do kilkuset
metrów głębokości.
Zwija może też być wynikiem działalności
człowieka (np. pęknięcia rur).
Ta wyrwa powstała w Gwatemali na
początku 2007 r, pochłonęła kilka domów
i spowodowała śmierć co najmniej trzech
osób.
6. Red
Red znane są również jako glony-
nagły napływ jednokomórkowych
glonów w ogromnej ilości, mają
kolor oceanu lub na plaży
czerwone.
Niektóre z nich są stosunkowo
nieszkodliwe, inne mogą być
nosicielami śmiertelnych toksyn,
które uśmiercają ryby, ptaki i ssaki
morskie.
Nie są szkodliwe w małych ilościach.
7. Kręgi z lodu
Naukowcy sugerują, że są one
utworzone przez zawirowania
wody, która porusza się na dużym
kawałku lodu ruchem kołowym.
To powoduje, że kawałki lodu
i skały powoli kształtują idealne
koło.
Można spotkać pierścienie lodowe
o ponad 500 metrów średnicy,
a czasami można znaleźć kręgi
pogrupowane w różnych
rozmiarach.
8. Chmury mammatus
Zdjęcia wykonane w czerwcu 2004 r w
Heartwell Park w Hastings w stanie
Nebraska. Taki układ chmur to zjawisko
zwane mammatus, tworzące regularne
bąble w dolnej części chmury.
Normalne chmury są od spodu zazwyczaj
płaskie, ponieważ wilgoć w gorącym
powietrzu, które unosi się i schładza,
kondensuje je do postaci kropel wody.
Po uformowaniu się kropelek wody,
powietrze tworzy nieprzeźroczystą
chmurę. W pewnych warunkach mogą
jednak rozwinąć się kieszenie chmur
zawierające wielkie krople wody czy lód,
które opadają w klarowne powietrze w
miarę parowania. Takie kieszenie mogą
występować w turbulentnym powietrzu w
pobliżu burz, dostrzegalne na przykład na
ich szczycie w formie kowadła. Chmury
mammatus mogą sprawiać szczególnie
niesamowite wrażenie przy bocznym
oświetleniu.
9. UFO?
Obłok soczewkowy
Żeby owe zjawisko mogło powstać, muszą
być spełnione rygorystyczne kryteria.
Chmura-widmo pojawia się najczęściej
ponad szczytami górskimi i
podwyższeniami terenu. Ma kształt
soczewki lub migdała, a ponad górami
wygląda niczym czapeczka przysłaniająca
wierzchołki.
Soczewkowe masy chmur o wysokim
wewnętrznym napędzie, zależnie od
prędkości wiatru, mogą poruszyć bardzo
duże obiekty.
Ich powstawanie wciąż nie zostało w pełni
wyjaśnione. Wiadomo, że formują się
przeważnie w bardzo pogodne dni, gdy
przy promieniach słonecznych i
temperaturze na pograniczu (-) i (+)
zaczyna dochodzić do parowania pokrywy
śnieżnej przykrywającej szczyty górskie.
Tego typu chmura wisi na wysokościach
średnich, czyli około 5 kilometrów ponad
ziemią i raczej jest stabilna i nieruchoma.
Nad Perth można było ją zaobserwować,
ponieważ osada ta położona jest nad
zatoką Firth of Tay i otoczona wzgórzami.
10. Wiatry ognia, ogniste tornado lub diabeł
Wygląda podobnie jak zwyczajne tornado z
tą różnicą, że zamiast tworzących lej
skumulowanych chmur i unoszącego się
pyłu, występuje ogień. Ogniste tornado
powstaje, gdy temperatura nagrzanej przez
pożar powierzchni ziemi jest skrajnie różna
od temperatury powietrza. Wówczas tworzą
się silne prądy powietrzne, które unoszą
słup ognia ku górze. Na tej samej zasadzie
zróżnicowania temperatur gruntu i
powietrza powstają zwyczajne trąby pyłowe
(diabełki pyłowe). Czasem zdarza się, że
słup ognia może sięgać wysokości
kilkunastu lub nawet kilkuset metrów, mieć
kilka metrów średnicy i nieść wiatr o
prędkości ponad 150 km/h. Mogą z
łatwością wyrywać drzewa z korzeniami i
rujnować domy, dodatkowo je paląc.
Tym niecodziennym zjawiskiem
szczegółowo zainteresowano się w 1923
roku po potężnym trzęsieniu ziemi.
Powstało wtedy bardzo wiele pożarów,
które rozgrzały powierzchnię ziemi i
zabudowę. Pojawiły się liczne ogniste
tornada, które w ciągu 15 minut
spowodowały śmierć 38 tysięcy ludzi.
11. Nawrócony? Penitent
Nazwany tak przez analogię
z kapturem mnichów z New
Mexico (u góry) naturalny
połysk skał i ich bardzo
ostre ostrza lodu, które
wznoszą się ku słońcu.
Mogą być wyższe niż ludzka
postać.
13. Tęcza
Tęcza ognia i poziome formy okrągłe
powstają, kiedy słońce i niektóre
chmury spotkają się w odpowiednim
czasie i we właściwym miejscu.
Kryształy wewnątrz chmury odbijają
fale świetlne, ale tylko wtedy, gdy są
odpowiednio ustawione w stosunku
do Ziemi.
Jest to zjawisko rzadkie, występuje
wtedy, gdy pewne warunki są
spełnione jednocześnie.
14. Kolumny światła
Słup słoneczny - zjawisko optyczne
w atmosferze polegające na
ukazaniu się kolumny świetlnej.
Zjawisko powstaje w wyniku odbicia
światła nisko położonego Słońca lub
innego źródła światła na powierzchni
uporządkowanych swobodnym
opadaniem kryształów płatkowych
lodu.
Jeśli powstanie to najłatwiej jest go
zaobserwować tuż przed wschodem
Słońca lub tuż po jego zachodzie.
Przybiera wtedy formę świetlnej
kolumny, na ogół zabarwionej
czerwonawo, przemieszczającej się
wraz z ruchem Słońca pod
horyzontem. Gdy Słońce jest ponad
horyzontem często mogą
towarzyszyć mu parhelia
15. Fałszywe słońca, słońca poboczne, tzw. parhelia, badane już w starożytności
To najczęściej obserwowany efekt halo – jasna plama światła powstającą
zazwyczaj na przecięciu halo 220 oraz
kręgu parhelicznego. Występuje często
po obu stronach słońca; szczególnie
dobrze jest widoczne, gdy słońce jest
nisko nad horyzontem. Im słońce jest
wyżej, tym większa jest odległość słońc
pobocznych.
Powstają one w wyniku załamania się
promieni słonecznych na kryształach
lodu występujących w formie
sześciokątnych płytek opadających w
pozycji poziomej, podobnie jak
opadające liście.
W sprzyjających warunkach, gdy
znajdujemy się ponad chmurami możliwe
jest niekiedy dostrzeżenie podsłońca i
towarzyszących mu parhelionów
(podsłońc pobocznych) poniżej
horyzontu. Powstają one podobnie jak
zwykłe parheliony, przy większej liczbie
odbić światła od płaskiej, poziomej
powierzchni kryształków lodu.Zjawisko
takie było obserwowane także w halo
powstającym wokół Księżyca
16. HALO (załamanie światła w kryształku lodu)
Halo (od greckiego hálos – tarcza słoneczna) –
zjawisko optyczne zachodzące w atmosferze
ziemskiej obserwowane wokół tarczy słonecznej
lub księżycowej. Jest to świetlisty, biały lub
zawierający kolory tęczy (wewnątrz czerwony,
fioletowy na zewnątrz), pierścień widoczny wokół
słońca lub księżyca. Część nieba wewnątrz
kręgu jest tak samo ciemna jak na zewnątrz.
Zjawisko wywołane jest załamaniem na
kryształach lodu i odbiciem wewnątrz kryształów
lodu znajdujących się w chmurach pierzastych
lub we mgle lodowej.
17. GLORIA, WIENIEC,
AUREOLA….
Aureola wokół
księżyca
Wieniec – zjawisko zachodzi wówczas, gdy
Słońce lub Księżyc są przesłonięte cienką,
półprzeźroczystą warstwą chmury lub mgły.
Zwykle ma postać barwnej poświaty (aureoli)
wokół tarczy Słońca lub Księżyca, niebieskiej
od strony wewnętrznej, czerwonej na zewnątrz.
Często poświata jest otoczona słabo
zabarwionymi, koncentrycznymi kręgami o tym
samym układzie barw, niekiedy pojawiają się
tylko pierścienie, a poświata nie występuje.
Wieńce powstają wskutek dyfrakcji światła w
warstwie chmury lub mgły.
18. Jest to efekt rozproszenia światła niebieskiego
Pomarańczowe przez cząstki powietrza. Światło czerwone też
księżyce jest rozpraszane, ale kilkanaście razy słabiej niż
niebieskie czy barwy pośrednie. Efekt ten
uwidacznia się wtedy, kiedy księżyc (słońce)
jest tuż nad horyzontem, bo wtedy światło musi
przejść najdłuższą drogę przez atmosferę, żeby
dotrzeć do Twoich oczu. Wskutek tego wiązka
światła z księżyca jest pozbawiona dużej części
światła o falach krótszych niż czerwona i
widzisz pomarańczowy lub czerwony księżyc.
Przy okazji - rozproszone w ten sposób światło
słońca powoduje, że niebo jest niebieskie.
Jeśli chodzi o duży obserwowany rozmiar
księżyca (słońca) to jest on spowodowany
innym zjawiskiem optycznym - refrakcją, czyli
załamaniem światła na granicy ośrodków (tu:
próżni i atmosfery). Jeśli obiekt astronomiczny
jest nad horyzontem to światło musi przejść
dłuższą drogę przez atmosferę - wtedy refrakcja
jest największa. Powoduje to, że promienie od
dwóch dowolnych punktów tarczy słońca czy
księżyca docierają do Ciebie bardziej oddalone
niż wtedy,. gdy ciała te są wysoko nad
horyzontem. Dlatego ich obserwowany rozmiar
Tu z kolei prawdziwe tonacje księżyca, z
jest tym większy, im bardziej zbliżają się do
bardziej intensywnymi kolorami, które ilustrują horyzontu.
topografię i mineralogię powierzchni.
19. Zorza uchwycona na Ziemi i przez satelitę
Zorza polarna (Aurora borealis,
aurora australis) – występuje głównie
za kołem podbiegunowym,
chociaż w sprzyjających warunkach
obserwowana jest nawet w krajach
śródziemnomorskich
Zorze polarne powstają na skutek burz magnetycznych na Słońcu. Z powierzchni Słońca wyrzucane są wtedy
ogromne ilości naładowanych cząstek (głównie protonów i elektronów) o wysokiej energii. Tworzą one tzw.
wiatr słoneczny. Kiedy wiatr słoneczny dotrze w pobliże Ziemi, oddziaływuje z polem magnetycznym Ziemi.
Na skutek tego elektrony poruszają się ruchem spiralnym wzdłuż linii ziemskiego pola magnetycznego i w
końcu zderzają się w pobliżu biegunów magnetycznych z cząsteczkami azotu i tlenu wzbudzając je.
Wzbudzone cząsteczki wracając do stanu podstawowego wypromieniowują energię w postaci kwantów
światła. To tylko uproszczony model powstawania zorzy. Rzeczywistość jest bardziej skomplikowana i
naukowcy tworzą coraz to nowe modele tego zjawiska (przejścia optyczne w atomach).
