Euskal Espetxe Eredua ezartzeko oinarriak

1. 30-9-2023
Bi urteko
espetxe-
kudeaketaren
balantzea
Euskadin
2021-2023

2. 1
EUSKAL ESPETXE EREDUA ERAIKITZEN
2023ko urriaren 1ean bi urte bete dira Eusko Jaurlaritzak Euskal Autonomia
Erkidegoan kokatutako espetxeen kudeaketa bere gain hartu zuenetik, Euskal
Autonomia Erkidegoko Autonomia Estatutuaren 10.14 eta 12.1 artikuluak.
Harrezkero, Euskadiko Espetxe Administrazioaren eginkizuna izan da, eta hala
izaten jarraitzen du, Euskadin zigor edo neurri penalen bat bete behar duten
pertsona guztiei duintasunez bete dezaten erraztea, beren eskubideak
errespetatuz eta gizartera bizkor itzultzeko prestatzen lagunduz.
Kontua ez da pertsona horiek beren eskubideak ahalik eta gehien errespetatuz
zaintzea bermatzea soilik; horrez gain, laguntza-lana egin behar da,
ospitaleratzearen ondorio kaltegarriak ahalik eta gehien murrizteko eta
askatasunik ez duten pertsonei hezkuntza-, prestakuntza- eta/edo lan-
baliabideak emateko, kondena betetzen dutenean izango duten bizitza berriari
arrakastaz eta legearekiko errespetuz aurre egiteko.
Eusko Jaurlaritzaren ekintzek erreferentziatzat hartzen dute Eusko
Legebiltzarrean aurkeztutako Euskadin espetxe-eredua ezartzeko oinarriak
dokumentua. Haren edukiaren inguruan, Euskal Presondegi Eredua deritzona
eraikitzen ari dira. Eredu horren oinarri nagusiak hauek dira:
 Komunitatean zigorren eta neurrien erabilera sustatzea eta erdi-
askatasuneko araubideko espetxe-zigorren betetzea areagotzea, eta
barneko pertsonen egoera eta haien gizarteratzea hobetzea.
 Birgizarteratze edo gizarteratze prozesuan daudenen konpromiso eta
eskakizun pertsonala.
 Biktimen eskubideak eta interesak hobeto babestea.
 Gizarteratzearen bidez, segurtasun publiko handiagoa lortzea.
 Herritarrek espetxe- eta zigor-sistema behar bezala ikus dezaten lortzea.
EGITURA ETA ANTOLAKETA
Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politika Saileko Justizia
Sailburuordetzaren ardura da euskal espetxe-administrazioa zuzendu, kudeatu
eta gainbegiratzea eta espetxe-arloko estatuko legedia betearaztea.
Sailburuordetza horrek bere organoen bidez gauzatzen du.
Espetxeei dagokienez, Justizia Zuzendaritzari dagokio organikoki atxikita
dauden espetxeetako bizikidetza- eta tratamentu-erregimena antolatzea;
Justizia Administrazioko Zuzendaritzari, establezimendu horietako giza
baliabideen kudeaketari, eta Justizia Digitaleko eta Azpiegituretako

3. 2
Zuzendaritzari, horien bitarteko material eta teknologikoak hornitzea. Azkenik,
presoen arloan aditua den aholkulari bat ere sartu da taldean.
Sailburuordetzari atxikitzen zaio Aukerak - Gizarteratzeko Euskal Agentzia
zuzenbide pribatuko erakunde publikoa, espetxe-lana eta enplegurako
prestakuntza sustatzeaz arduratzen dena.
Maila periferikoan, Justizia Zuzendaritzaren mendeko hiru espetxe daude:
 Arabako espetxea
 Bizkaiko espetxea
 Gipuzkoako espetxea
EGOERARA EGOKITZEA
2021eko urriaren 1eko eskualdaketaren osteko lehen hilabeteak covid-19ak
eragindako osasun-larrialdiak markatu zituen, eta horrek murrizketa zorrotzak
ekarri zizkion bisita-erregimenari eta berrogeialdiak betetzeko beharrari.
Pandemiaren amaierak komunikazioen eta prestakuntza-, hezkuntza- edo
aisialdi-jardueren normaltasuna berreskuratzea ahalbidetu zuen.
Transferentziarekin iritsi zen eta Euskal Espetxe Ereduaren garapena
baldintzatzen duen beste faktore bat azpiegituren gabeziak dira,
antzinatasunagatik edo gizarteratzeko zentrorik, erregimen itxirako sailik eta
amen unitaterik ez egoteagatik.
Era berean, Arabako Espetxearen aukeretara transferitutako plantillaren neurriak
ez ezartzeak asko baldintzatu du Euskadin zigorra bete lezaketen pertsonak
hartzeko kudeaketa.
Eskualdaketa egin aurretik, Euskadiko baliabideekin bete ezin ziren tratamendu-
premiak zituzten pertsonak Estatuko beste alde batzuetako zentroetara bidaltzen
ziren.
Eskualdaketa egin zenetik, jakina, espetxe-populazioak gora egin du Euskadin,
EAEtik kanpoko zentroetara eraman daitezkeen pertsonak baino gehiago
hartzen baitira. Gipuzkoako espetxe berria martxan jartzearekin eta izapidetzen
ari diren lanpostuen zerrenda berriarekin, gehienezko gaitasun operatiboa
zentzuz handitzea espero da.

4. 3
AURRERAKO EKINTZAK
 Espetxeen kudeaketa
o Zigorrak eta neurri alternatiboak Europar Batasunean birgizarteratzea
bultzatzeko, bai eta erdi-askatasuneko erregimenak bultzatzeko ere,
transferentziatik gizarte-arloko gizarteratze-sare bat sortzea bultzatu da, beste
erakunde batzuekin eta hirugarren gizarte-sektorearekin itunak eginez.
o Horrela, Segurtasun, Osasun eta Hezkuntza Sailekin lan taldeak osatu dira,
baita Foru Aldundiaren gizarte zerbitzuekin lankidetza harremanak ere.
o Lankidetza-topaketak egin dira espetxe-zaintzako eta fiskaltzako
epaitegiekin, Estatuko Espetxeetako Idazkaritza Nagusiarekin eta
Kataluniako espetxe-administrazioarekin.
o Era berean, Abokatutzaren Elkargoekin aldizkako bilerak instituzionalizatu
dira, espetxeetako lege-laguntzaren txanda, espetxe-zuzenbideko
prestakuntza eta abokatuen eta askatasunik gabeko pertsonen arteko
komunikazio telematikoa indartzeko.
o Hainbat konfesio erlijiosorekin akordioak sinatu dira, katolikoarekin eta
musulmanarekin, esaterako.
o Zigorrak eta neurri alternatiboak sustatu dira, hala nola komunitatearen
aldeko lanak, EUDELekin sinatutako akordio baten bidez. Dagoeneko 24 udal
daude horri atxikita.
o Harrera-etxeen sare bat eratu da espetxeko hirugarren mailako preso eta
barnekoentzat edo espetxe-baimenekoentzat, tratamendu-batzordeek
zuzenean baliabide horietara bideratzeko aukera ematen duena, bizkortasuna
irabaziz.
o Espetxean dauden pertsonen seme-alaba adingabeen behar bereziei
erantzuteko, Kuttunak zerbitzua jarri da abian, laguntza psikosozialerako,
eta gizarte, hezkuntza eta psikoterapiako laguntza eman zaie.
o Biktimari Laguntzeko Zerbitzuarekin komunikatzeko protokoloa prestatu
da, dirusarreren eta kartzelatik ateratzearen arloan.

5. 4
o Euskal Espetxe Administrazioak kudeatzen du orain Zaballako
espetxeratuen garraio publikoko zerbitzua, lehenago Arabako Foru
Aldundiak emandakoa.
o 2022-2025 Justizia Errestauratiboaren estrategia jarri da martxan.
 Giza baliabideak
Eskualdatzearen ondorioz, Euskadiko Administrazio Orokorrean 675
funtzionario eta lan-kontratuko langile sartu ziren. Langile horiek urriaren
1ean hasi ziren, baina batzuk hilabete batzuk geroago sartu ziren lekualdatze-
lehiaketa baten ondorioz.
o Sindikatuetako ordezkariekin (Acaip-UGT, gehienak espetxeen arlokoak)
akordioak egin ziren lan-baldintzen jarraipen iragankorrari buruz, lehiaketa
horren ondorioz sartutako langileen integrazioari buruz, edo lan-poltsen
eraketari eta zerbitzu-eginkizunen prozedurei buruz.
o Zerbitzu-eginkizunetan edo lan-poltsen bidez bete ahal izateko neurriak hartu
dira, bitartean gerta daitezkeen lanpostuak betetzeko, batez ere
erretiroengatik.
o Euskal espetxe-kidegoak eta -eskalak legez sortu dira, eta lanpostuen
monografiak eta lanpostuen zerrenda egiten hasi dira, beharrezkoak baitira
espetxe-funtzionario berriak hautatzeko Enplegu Eskaintza Publikoak (EPE)
argitaratzeko.
 Azpiegiturak eta baliabide materialak
Eskualdaketaren momentutik oinarrizko obra eta birmoldaketak egin dira, hala
nola:
o Langraiz Okako espetxe zaharrean goi tentsioko instalazioaren ikuskapena
egin da eta segurtasun, elektrizitate eta sare instalazioak esleitu dira.
o Arabako espetxean, instalazio termikoak, goi-tentsiokoak eta suteen aurkako
babesekoak erregularizatzeari ekin zaio; produkzio-tailerretan eta sukaldean
atakak motorizatzeari; bizi-lerroak berrikusteari; saneamendu-sarea
egokitzeko proiektua hasteari edo ikuztegiko instalazioak egokitzeari.

6. 5
o Bizkaiko espetxean, hezetasunaren jatorriari eta iragazgaizte posibleei
buruzko azterlan bat egin da; balio anitzeko gela egokitu da (2023an amaieran
amaituko dena); barruko dutxak instalatu dira; vis a vis espazioak eta estalkia
egokitu dira; aire girotua instalatu da erizaintzan, tailerretan eta Ertzaintzan;
telebistako zirkuitu itxiaren segurtasuna hobetu da, eta zaintza-kamera berriak
jarri dira; garbitegian gasa egokitzeko kontratazioa egin da; eta instalazio
termikoak eta gas-instalazioak legeztatu dira.
o Gipuzkoako espetxean unitate balioaniztun bat sortu da Amen Unitate gisa
erabiltzeko; frontoiaren estalkia konpondu da eta tailerrak estali dira.
 Aukerak: Espetxeetako lana eta enplegurako prestakuntza
Aukerek Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politika Sailaren enkarguak jaso ditu,
espetxeetan hainbat zerbitzu emateko, ekoizpen lantegiaren bidez.
o Gainera, jarduera osagarri berriak sortu dira, hala nola menpeko jarduera
soziosanitarioa, biltegikoa eta garraiokoa.
o 2022an, lehen urratsak eman ziren ekoizpen- eta zerbitzu-tailerrak
profesionalizatzeko, haien industria-plangintza eta -antolaketaren bidez,
produktibitatea eta kalitatea handitzeko eta kanpoko langileen antzeko lan-
esperientzia eskaintzeko.
o Prestakuntza ekintzen katalogoa berritu da, Lanbide Heziketako titulua
lortzeko prestakuntza barne, Enplegurako Euskal Zerbitzuak (Lanbide)
egindako enkarguaren bidez.
o Birziklapen- eta prestakuntza etengabea eman zaie ekoizpen-tailerretan lan
egiten duten pertsonei, hala nola, elikagaien industriako segurtasuna eta
higienea, askatasunik ez duten pertsonen osasun mentalari laguntza edo
elikadura-alergiak eta -intolerantziak.

7. 6
JARDUERA-BALANTZEA
 Espetxeen kudeaketa
Azken hamabi hilabeteetan, Euskal Espetxe Ereduaren funtzionamendua
sendotu egin da, eta espetxeetako azpiegituren eta giza baliabideen eta
baliabide materialen etorkizuneko plangintza egin da.
Espetxeen bilakaera eta diagnostikoa
2023ko irailaren 11n, Euskadiko kartzeletan 1.577 pertsona zeuden. Horietatik
%14 prebentzio egoeran zegoen, eta %86 zigortuta.
Espetxeetan zigorra betetzen duten pertsonen %8a emakumeak dira; Estatuko
batez bestekoa (%9) baino gutxiago, baina Europako batez bestekoa (%5) baino
gehiago. Barne- eta prebentzio-neurriak edo bigarren mailako zigorrak Arabako
eta Gipuzkoako espetxeetan daude.
Adin-tarte handienak 31 eta 40 urte bitartekoak dira, eta 41-50 urte bitartekoak,
gizonezkoak zein emakumezkoak.
Jatorriari dagokionez, askatasunik gabeko pertsonen %31,45 atzerritarrak dira.
Ehuneko hori espetxeetako zentroen % 27tik gorakoa da, baita Europako batez
bestekoa ere (% 25). Hala ere, Kataluniaren ehunekoa baino askoz txikiagoa da,
espetxeetan dauden pertsonen erdia gutxi gorabehera.
Gaur egungo okupazio-mailak tentsioak eragiten ditu espetxeetan, eta, horren
ondorioz, ezinezkoa izan da Estatuko beste leku batzuetako zentroetan dauden
pertsonak Euskadira borondatez lekualdatzeko eskaera guztia betetzea. Eskaera
guztiak ez onartzeko erabaki hori Estatuko Administrazioarekin bat hartu da, eta
harekin martxoan lankidetza-hitzarmen bat sinatu zen arlo horretan.
Bestalde, espetxeratuen kopurua ez da kriminalitatea areagotzearen ondorio,
baizik eta, eskualdaketaren ondorioz, euskal espetxe-administrazioa pertsona
gehiago hartzen ari dela bere kondena edo errotzeagatik zigorra Euskadin bete
lezaketenak baino.
Espetxeratuen populazio handiagoa eta heterogeneotasun handiagoa izateak
erregimentu-mailako intzidente handiagoak sor ditzake. Hala ere, gorabehera
horien kopuruak gora egin badu ere, ez dira egoera larriak edo kontrolatu ezin
izan direnak sortu.
Bestalde, eskualdaketaren unean, EAEko hiru espetxeek ez zuten Erregimen
Itxiko Sailik, lehen mailan sailkatutako pertsonentzako lekua; horregatik,

8. 7
beharrezkoa izan da pertsona horiek Euskaditik kanpo dauden eta sail hori duten
zentroetara eramatea. Hala ere, Arabako espetxean Erregimen Itxiko
Departamentua 2024an gaitzea aurreikusten da.
Bestalde, joan den uztailean, Bizkaiko espetxeko 44 preso aldi baterako
lekualdatu ziren Estatuko Administrazioko beste zentro batzuetara, erdiko
patioari eta haren kirol-pistari eragingo zieten obrak hasi baitziren.
Errehabilitazio-lanak amaituta, lekualdatutako preso guztiak Bizkaiko espetxera
itzuli dira.
Zigorrak araubide irekian betetzearen bilakaera
Datu orokorretan, egindako eskualdatzetik 2023ko irailera bitartean, hasierako
846 sailkapen edo hirugarren mailako progresioak egin dira. Hori guztia pertsona
bakoitzaren banakako tratamendu-planaren kontrol, jarraipen eta
ebaluazioarekin. Euskal Herriko Presoen Zaintzako Epaitegiak eta Auzitegi
Nazionalak epai bidez ezeztatu dituzte horietako 16.
Gaur egun, espetxeko hirugarren mailako pertsonen ehunekoa, zigortutako
biztanleria osoarekiko, %31koa da. Gainera, baldintzapeko askatasunean 221
pertsona daude.
Euskal Espetxe Ereduak espetxeratze-zigorrak erdiaskatasunean betetzearen
aldeko apustua egiten eta bultzatzen du. Azterlanen arabera, erregimen irekiak
gizarteratzea errazten du.
Ildo horretatik, bizileku-baliabiderik ez duten erdi-askatasuneko edo baimen-
bideko barnekoentzako harrera-etxeen sarea finkatu du.
Hirugarren sektoreko hainbat erakunde laguntzailek kudeatzen dituzten 80
egoitza-plaza eta beste 20 baimenetarako dira.
Bi eguneko zentro sortu dira erdi-askatasunean dauden pertsonentzat, bat
Gipuzkoan eta bestea Bizkaian. Gainera, Araban eguneko arretarako plazak
daude harrera-sareko pisuetan.
21/10/01etik aurrera ARABA BIZKAIA GIPUZKOA GUZTIRA
Arreta jasotzen dutenak 45 39 51 135

9. 8
21/10/01etik aurrera ARABA BIZKAIA GIPUZKOA GUZTIRA
Eguneko zentroetan eta
espetxeetan artatutako
pertsonak
20 24 37 81
2023an, Bizkaian ere abian jarri da Eusten izeneko baliabide soziosanitario
espezifiko bat, gaixotasun larriak eta sendaezinak dituzten eta bizitegi-
baliabiderik ez duten zigortuek erdi-askatasunera iritsi ahal izateko.
Birgizarteratzeko orientazioa. Ahultasunak
Azken urtean, gai hauei buruzko jarraibideak edo zirkularrak eman dira:
 Trans pertsonen tratu berdina espetxean.
 Organización y
 Bizikidetza- eta partaidetza-moduluen antolamendua eta funtzionamendua,
errespetu-moduluak ere deituak.
 Suizidioak prebenitzeko programa Euskadiko espetxeetan.
 Euskal Autonomia Erkidegoko espetxe-administrazioko langile publikoak
epaiketetan ordezkatzeko eta defendatzeko mekanismoak zabaltzea.
 10/2022 Lege Organikoak espetxe-sailkapenaren arloan sartutako Zigor
Kodearen erreforma interpretatzea.
Ahultasunei dagokienez, espetxeak hainbat programarekin ari dira lanean,
adinaren, adikzioen edo osasun mentaleko arazoen, patologien edo ezintasunen,
aldez aurreko bazterketa-egoeraren edo askatasunik ez duten pertsonen
jatorriaren arabera.
Horrela, kartzelan esku hartzeko formula berriak daude, hala nola, barruko
eguneko zentroaren kontzeptua edo Bidean programa, non hirugarren sektoreko
zenbait erakundek era askotako alderdiak lantzen baitituzte gazte talde batekin
koordinatuta.
Gainera, kontuan hartzen da, Osakidetzarekin lankidetzan, zenbait patologiak,
hala nola, adikzioak edo osasun mentalak espetxean duten nagusitasun berezia.
Alde horretatik, ondorio positiboak izan ditu zenbait neurrik, hala nola
tratamenduan dagoen medikazioaren banaketa zuzenean ikustea osasun-
langileek.
Zoritxarrez, aurten, bi presok bere buruaz beste egin dute; saihestu beharreko
zoritxarra da, nahiz eta eragin estatistikoa oso txikia izan. Horregatik, suizidioak
prebenitzeko protokoloak berrikusi dira, eta, Osakidetzarekin adostuta, protokolo

10. 9
berri bat prestatu eta onartu da, iraganeko esperientziak jaso eta etorkizunerako
koordinazioa hobetzeko.
Era berean, badira arazo bereziak dituzten emakumeak bezalako kolektiboak,
beti agerian geratzen ez direnak. Berdintasunaren eta genero-ikuspegiaren
esparruan, eta kartzelan dauden emakumeen egoerari dagokionez, honelako
ekintzak garatu dira edo garatzen ari dira:
 Emakumeen espetxe-egoerari buruzko azterketa, Emakunderekin
lankidetzan.
 Bizkaiko espetxeko barneratuentzako maskulinitateei eta berdintasunari
buruzko tratamendu-programa espezifikoa.
 Emakumeentzako hiru programa berezi Arabako Espetxean, honako
hauek helburu: autoezagutza, trebakuntza emozionala, komunikaziorako
eta autozainketarako gaitasunak eskuratzea, ahalduntzea, genero-
kontzientzia eta sororogia, hala nola Amen Eskola eta Emakume ijitoa,
arraza eta gerraria eta Emakumeentzako irteera terapeutikoak.
Zigortutako pertsonen erantzukizunean eta biktimaren ikuspegiaren arretan
sakondu da, bai Tratamendu Programa Indibidualizatuan jasotako programa eta
jardueren bidez, bai lantegi eta panel errestauratiboetan parte hartuz. Profil
askotako ehun biktimario eta biktima baino gehiago ari dira parte hartzen
espetxeko Justizia Errestauratiboko hainbat programatan. Alde horretatik,
erabateko erreserba eta konfidentzialtasuna gorde behar dira, justizia
errestauratiboaren printzipioak kontuan hartuta, besteak beste,
borondatezkotasuna eta konfidentzialtasuna.
Era berean, hitzarmen bat sinatu da Erlijio Entitate Ebanjelikoen
Federazioarekin, lehendik zeudenak beste konfesio batzuekin osatzeko, hala
nola katolikoarekin edo musulmanarekin.
Espetxean dauden pertsonen seme-alabengan duen eraginari aurre egiteko
neurriak ezarri dira, espazio atseginak bilatuz. Eta Kuttunak programarekin
jarraitzen da. Programak 45 eskaera jaso ditu, eta horietatik 12k elkarreraginak
izan dituzte. Besteak, berriz, ez dira aurrera atera hainbat arrazoirengatik, hala
nola adingabearen edo zaintzailearen gaitzespenagatik.
 Giza baliabideak
Euskal espetxe-eredua horretarako lan egiten duten pertsonen
profesionaltasunean oinarritzen da. Horregatik, bergizarteratzeko motibazioa eta
konpromisoa duten profesionalak behar dira; esperientzia handiko pertsonak,
hala nola gaur egun euskal espetxe-administrazioko plantilla osatzen dutenak.

11. 10
FUNTZIONARIOEN
LANPOSTU KOPURUA
GIZONA EMAKUMEA LANGABE GUZTIRA
ARABA 209 75 13 297
BIZKAIA 127 25 17 169
GIPUZKOA 112 37 7 156
GUZTIRA 448 137 37 622
LAN-KONTRATUDUN
KOPURUA
GIZONA EMAKUMEAK LANGABE GUZTIRA
ARABA 9 13 0 22
BIZKAIA 6 6 5 17
GIPUZKOA 6 7 0 13
GUZTIRA 21 26 5 52
BITARTEKO LANGILEEN
KOPURUA
GIZONA EMAKUMEA GUZTIRA
ARABA 4 22 26
BIZKAIA 2 17 19
GIPUZKOA 8 17 25
GUZTIRA 14 56 70
Lanpostuen zerrenda eta lan poltsak
Lanpostuen zerrenda egiteko prozesuak aurrera jarraitzen du. Egindako
monografiek entzunaldiaren eta jasotako alegazioen erantzunaren fasea igaro
dute, eta Eusko Jaurlaritzako Funtzio Publikoari bidali zaizkio dagozkien
memoriak. Era berean, Ogasun eta Ekonomia Sailak aurrekontu-plantillaren
gehikuntza onartzeko beharrezko dokumentazioa ere badu; Hizkuntza
Politikarako Sailburuordetzak, berriz, espetxeetako lanpostuei esleitutako
hizkuntza-eskakizunen derrigortasun-datak ezartzeko proposamena baloratu
beharko du.

12. 11
Aurtengo jarduera-zifrei dagokienez, 2023an 25 zerbitzu-eginkizun eman dira,
eta honako izendapen hauek egin dira: 16 ordezkapen, 63 lanpostu huts eta 3
lan-metaketa.
Hurrengo hilabeteetan hutsik dauden lanpostuak beteko dira. Horretarako,
lanpostuak edo hutsik gelditzen diren lanpostu guztien zerbitzu-eginkizunetarako
deialdia aurreikusten da, eta, esleipen horien ondoren, libre geratzen diren
lanpostuak lan-poltsetan eskainiko dira, bitarteko langileak izendatuz betetzeko.
Halaber, iraupen luzeko absentzien estaldura aurreikusten da, lan poltsak
izendatuz.
Hain zuzen ere, atal honi dagokionez, Zigor Betearazpeneko Laguntzaileen (C1)
eskalarako lan-poltsaren deialdia argitaratu ondoren, prestakuntzako bi edizio
egin dira dagoeneko 114 izangairekin, berariazko poltsa bat eratu da eta 75
pertsona bitarteko langile izendatu dira.Y, en relación con la cobertura temporal
de puestos de personal laboral, se han realizado 15 contrataciones.
Espetxe Administrazioko Arlo Juridikoko, Espetxe Administrazioko Psikologiako,
Espetxe Administrazioko Gizarte Laneko eta Espetxe Administrazioko Gizarte
Hezkuntzako (A-1 eta A-2) lan-poltsa baterako deialdia egiteko izapideak hasi
dira.
Lan baldintzak. Sindikatuak
Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiaren 2023ko maiatzaren 12ko
epaiak ebatzi zuen 2022ko otsailaren 24an funtzionario integratuek 2021eko
urriaren 1eko plantillarekin alderatuta jasotzen zuten tratuan ez zegoela
bereizkeriarik.
Gaur egun, indarrean jarraitzen dute espetxeetako langileei aplikatzen zaizkien
lan-baldintza iragankor eta bereziei buruzko akordioek. Erabaki zen bezala,
indarraldia 2023ko abenduaren 31ra arte luzatuko da.
Era berean, sindikatuetako ordezkariekin sinatutako akordioan ezartzen da
indarraldia bukatu baino bi hilabete lehenago beste akordio bat negoziatuko dela,
baina hitzarmen honen isilbidezko luzapena ezin izango dela onartu. Hori dela
eta, aste honetan aldebakarreko informazio-bilerak egin dira Euskal Autonomia
Erkidegoko Administrazio Orokorreko Mahai Orokorrean ordezkaritza duten lau
sindikatuekin (Acaip-UGT, CCOO, ELA eta LAB); negoziazio-prozesua hasi
aurreko topaketak.

13. 12
 Espetxeetako azpiegiturak eta baliabide materialak
Azken urtean, espetxeetako informatika-beharretarako sistema-plana egin da.
Bestalde, espetxe-azpiegituren plan bat egin da, eta plan hori onartu aurreko
azken fasean dago. Bertan, espetxeetako azpiegitura-beharrak zehazten eta
planifikatzen dira, askatasunaz gabetutako pertsonek kondenak baldintza
duinetan bete ahal izan ditzaten, birgizarteratzea errazteko.
Planaren abiapuntua instalazioen egoeraren eta etorkizuneko beharren
diagnostikoa da, etorkizunari begira egin beharko den biztanleriari buruzko
pronostikoa kontuan hartuta, eta, ahal dela, Euskadin birgizarteratzea eragiten
duten pertsonei harrera egin beharko zaie gutxienez.
Dauden azpiegiturak eta horiek egokitzeko edo berritzeko aukerak modu
errealistan hartzen ditu abiapuntutzat, eta eredu penitentziarioak dakartzan
azpiegitura-beharrak indartzera jotzen du, bereziki, zentro irekiak sortuz irekitako
erregimenak indartzera.
Horretarako, planak hainbat ardatz eta ildo ditu:
 Tratamendu, hezkuntza, prestakuntza eta gaikuntzarako espazioak
diseinatzea.
 Espazioen bizigarritasuna barneko pertsonentzat eta langileentzat.
 Araubide irekirako espazioak.
 Balio anitzeko espazioak: amarentzako espazioak, genero-ikuspegia,
komunikazio-guneak…
 Energia-eraginkortasuna eta jasangarritasuna hondakinen eta
kontsumoen kudeaketan.
Gipuzkoako espetxe berriaren eraikuntza urte honen amaieran buka daiteke.
Hala ere, horrek ez du ekarriko berehala lekuz aldatzea edo egungo zentroa
ixtea, ekipamendua aldez aurretik egin beharko baita.
Obra egiten duen Barne Ministerioarekin egindako akordioaren arabera,
instalazio osoa amaituta eta funtzionatzeko prest dagoela egingo da
eskualdaketa. Bitartean, zentroa abian jartzeko eta gaur egungoa lekualdatzeko
eta ixteko operatiba bera planifikatu behar da. Horrek zerbitzu asko inplikatzen
ditu, ez bakarrik espetxeak, baita Hezkuntza, Osasuna, Aukerak, Ertzaintza...
ere. Baliteke zentro berria 2024ko udaberrian martxan jartzea, guztia bere
epeetan ematen bada.
Hala ere, eta Gipuzkoako espetxe berriaren zain egon gabe, beharrezkoa da
espetxeetako obrak, konponketak, hornidurak, zerbitzuak eta mantentze-lanak
egiten jarraitzea. Horien artean, nabarmentzekoa da Bizkaiko espetxean
egindako hobekuntza-lanak, milioi bat euro inguruko inbertsioa egin baitute.
Lanak hainbat fasetan egin dira, eta honako hauek izan dira, besteak beste:

14. 13
patioa osorik eraberritzea, kirol anitzeko pista batean berreraikitzea; gelak
birgaitzea; inguratzailea eta barruko akaberak egokitzea; dutxen eremua
egokitzea; eta sareko kableak berritzea.
 Aukerak. Espetxeetako lana eta enplegurako prestakuntza
Aukerak entitateak lanean jarraitu du iaz hasitako kartzela-tailerretako lanaren
berrantolaketa produktiboa eta modernizazioa eta profesionalizazioa lortzeko.
Tailer bakoitzeko langile kopuru optimoa birdimentsionatzearen eta jarduera
berriak sortzearen ondorioz (adibidez, arrisku autolitikoak dituzten pertsonei
laguntzea), 2023an 575 pertsona enplegatu dira batez beste (373 zerbitzu-
tailerretan eta 171 kanpo-enpresetan).
Lantegietan 200 langile baino gehiago daude, eta gaur egun espetxeetako
biztanleen % 47ri ematen diote lana.
Emakumeen partaidetza-ratio handiak daude (barneko emakumeen % 56 lanean
ari dira, eta gizonen % 45).
Helburua da askatasunaz gabetutako biztanleriaren % 50 enplegatzea, eta, aldi
berean, lanean jarduteko beharrezkoa den lanbide-prestakuntzako lanarekin
jarraitzea.
Produkzio- eta zerbitzu-tailerretan eskatzen diren lanbide-profilen sailkapen
egituratua egin da, eta, horri esker, horiei lotutako lan-baldintzak eta beharrezko
prestakuntzak ezar daitezke.
Eta lan-orientazioko eta laneratzeko eredu propioaren diseinu funtzionala lantzen
ari gara, ibilbide-kopuru hori handitu ahal izateko.
Prestakuntzaren arloan
Aukerak entitateak ahalegin handia egin du prestakuntza-ekintzen katalogoa
berritzeko. Horretarako, Euskal Enplegu Zerbitzua-Lanbidek egindako
enkarguaren bidez, hasierako prestakuntza batzuk sartzen dira, eta horiekin
batera lanbide heziketako egiaztagiria lortzen da. Horrez gain, etengabeko
prestakuntzaren eta lanbide-birziklapenaren arloan ere lan egiten da, hala nola
elikagaien industriako segurtasun eta higienean, askatasunik ez duten pertsonen
osasun mentalari edo elikadura-alergiarik edo -intolerantziarik ez dutenen artean.
2023an, 435 lagunentzako 28 prestakuntza-ekintza programatu dira.

15. 14
Orientazioaren eta laneratzearen arloan
Aukerak entitateak hitzarmen bat sinatu zuen 2022an La Caixa Fundazioarekin,
Reincorpora programa garatzeko. Programa horrek askatasunik ez duten
pertsonen gizarteratzea eta laneratzea sustatzen du. Horrekin, iaz 20
birgizarteratze-ibilbide hasi ziren, eta urte honen amaieran 60 lortzeko lan egiten
da. Hitzarmena 2025 arte berritzea aurreikusten da.
Reincorpora ibilbideek sei hilabeteko iraupena dute gutxienez, eta ibilbide
bakoitzaren faseak eta jarduerak espetxeetatik kanpo jarraitzeko moduan
dauden askatasunaz gabetutako pertsonen gizarteratzea eta laneratzea
erraztera bideratuta daude. Horietan sartzen dira hautaketa, laneko
posizionamendua, prestakuntza eta lanekoak ez diren praktikak enpresan,
komunitatearentzako zerbitzuak, enplegu-bilaketa aktiboa eta laneratzea
programaren bidez.
Aldi berean, aurten lanean ari gara laneratzeko eta orientatzeko sistema propio
bat diseinatzeko, 2024an ibilbide berriak sortzen lagunduko duena, sistema
ezarri ondoren.
HURRENGO URRATSAK: 2024
2024ko ekitaldian, espetxe-azpiegiturei eta giza baliabideei eta baliabide
materialei buruzko plangintza estrategikoan jasotako ekintzak jarriko dira
martxan, eta gizarteratze-sarea eta komunitatean birgizarteratzea sustatzeko
mekanismoak finkatuko dira.
 Espetxeen kudeaketa
 Zigor eta espetxeratze zerbitzuen antolaketa eta funtzionamendurako
erregelamendua prestatzea.
 Sailkatzeko, aurrera egiteko eta gradua berrikusteko prozedurak
bizkortzea eta erdi-askatasuneko erregimenetan betetzeko beharrezko
baldintzak indartzen jarraitzea.
 Harrera-baliabideen eta eguneko zentroen sarea sendotzea eta, hala
badagokio, zabaltzea.
 Gaixotasun larriak eta sendaezinak dituzten presoak artatzeko baliabide
soziosanitarioetara bideratzea, eta Eusten zerbitzua beste baliabide
soziosanitario batzuetara igarotzeko baliabide gisa erabiltzea.

16. 15
 Gaixotasun larriak dituzten pertsonen beharrak kontuan hartzea, bai eta
70 urtetik gorako presoenak edo epe luzeak bertan eman dituztenak ere.
 Birgizarteratzeko tratamendu-estrategia berriak egokitzea, espetxeen
profilen aldaketei erreparatuz (adibidez, patologia duala duten pertsonen
hazkundea) eta joera kriminologiko berriei erreparatuz, hala nola delitu
zibernetikoak, genero-indarkeriaren delituak edo sexu-delituak
areagotzea.
 Espetxeetan dauden errestauratibo programa eta tailerrei jarraipena
ematea.
 Erregimen itxiko modulu bat irekitzea Arabako espetxean, horretarako
berariazko tratamendu-programa bat eratuz eta bertan lan egiten duten
langileak prestatuz.
 Osasun-arloko eta osasun-laguntzako agintari arduradunekin lankidetzan
aritzea droga-mendekoen eta osasun mentaleko arazo larriak dituzten eta
segurtasun-zigorrak edo -neurriak dituzten pazienteen tratamenduan.
 Hezkuntza sailarekin lankidetzan aritzea, espetxeetan hezkuntza arautua
maila guztietan sustatzeko.
 Unibertsitateko irakaskuntza arautua sustatzea, Euskal Herriko
Unibertsitate Publikoarekin eta Urrutiko Hezkuntzarako Unibertsitate
Nazionalarekin (UNED) egindako akordioen bidez. EHUrekin eta
Hezkuntza Sailarekin horretarako hitzarmena sinatzea.
 Espetxeratuen artean euskara ikastea ahalbidetzea, HABErekin
sinatutako hitzarmen baten bidez gizarteratzeko eta laneratzeko
prozesuak errazteko.
 Aukerak-en bidez, lan- eta gizarte-ibilbideak sustatzea, askatasunik ez
duten pertsonei beren enplegagarritasuna eta gizarteratzea handitzeko
aukera emateko.
 Produkzio lantegietako lanpostuen eskaintza bultzatzea, Aukerak-eri
kudeaketa enkarguak eginez, bai eta arautu gabeko prestakuntza
jarduerak eta gizarte eta lan arloko orientaziokoak ere.
 Euskal produkzio-sektorearen eta hirugarren sektorearen konpromisoa
eta inplikazioa bilatzea gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuetan
lankidetzan.
 Espetxeetako gizarte-prestazioak arautzea, haien zuzkidura handitzea eta
Aukerak entintateak eskainitako prestakuntza.
 Gizarte zerbitzuekin koordinazioa bultzatzea birgizarteratze prozesuak
errazteko, batez ere behin betiko askatasunean irteera prestatzeko.
 Espetxearen-webgune berria argitaratzea.
 Espetxeratutako pertsonei eta haien familiei informazioa eta orientazioa
emateko gida argitaratzea.

17. 16
 Nelson Mandela-Mandela Egunaren urteko ospakizuna sendotzea,
espetxeetako gizarte-lanari balioa emateko eta Gomez Elosegi Saria
espetxe-arloko ibilbideari edo ikerketari emateko.
 Espetxeratzearen aurkako zigor eta neurri alternatiboak betearazten
laguntzeko orientabide psikosozialeko zerbitzuei bultzada ematea.
Zerbitzuen kontratua esleitzea.
 Hirugarren sektore sozialak zigortutako eta askatasunik gabe dauden
pertsonak birgizarteratzeko programak sustatzeko bi urtean behin (2024-
25) egiten den diru-laguntzen programaren deialdia eta kudeaketa.
 Birgizarteratze-programen eraginkortasuna eta Euskal Autonomia
Erkidegoko errealitate kriminologiko eta biktimologikoa ebaluatzeko
unibertsitate-ikerketak sustatzea. Azterlan horien berri emango zaio
gizarteari, zigortutako pertsonak gizarteratzeari buruzko estereotipo
faltsuak urruntzeko.
 Giza baliabideak
 Lanpostuen zerrenda berria onetsi eta argitaratzea, benetako beharrei
egokitutako plantillekin. Horren ondorioz, lanpostu berriak eta sortzen
diren lanpostu hutsak betetzeko lan-eskaintza publikoak sortuko dira
etorkizunean.
 Espetxeetan aldi baterako beharrak betetzeko lan poltsak garatu eta
kudeatzea.
 Lanpostu hutsak lehiaketa, izendapen aske edo zerbitzu-eginkizunen
bidez betetzea, dagokionaren arabera.
 Lan eskaintza publikoaren proposamenak egitea.
 Espetxeetako langileen lan baldintzen negoziazioa.
 Espetxeetako langileen berdintasuna sustatzeko plana prestatzea
 Espetxeetako langileentzako urteko prestakuntza plana prestatzea.
 Azpiegiturak eta baliabide materialak
 Sistemen plana garatzea.
 Espetxeak kudeatzeko erabiltzen diren sistema eta aplikazio informatikoei
jarraipena ematea, berezkoak ez dituen bitartean.
 Kudeaketako aplikazio informatikoak egokitzeko hasitako lanekin
jarraitzea eta horiek euskal administrazioko gainerako sistemekin, Justizia
Administraziokoekin eta Eusko Jaurlaritzaren informazioaren segurtasun-
politikarekin integratzea.

18. 17
 Avantius kudeaketa prozesaleko sistemara egokitutako kudeaketa
informatikoko tresnen zigor eta neurri alternatiboak ematea zerbitzuei.
 Espetxe-azpiegituren plana garatzea, espetxe-ereduaren garapen osoa
baldintzatzen duten egungo gabeziei aurre eginez.
 Gipuzkoako espetxe berria egin eta martxan jartzea, eta zentro zaharra
ixtea.
Hiru espetxeetan behar diren obrak, eraberritzeak eta mantentze-lanak
egitea.
 Aukerak. Espetxeetako lana eta enplegurako prestakuntza
 Langile barneko langileen prestakuntza eta birziklatze profesionaleko
beharrak betetzen dituen urteko Prestakuntza Plana gauzatzea,
prestakuntza egiaztagarria sustatuz.
 Espetxeetako produkzio-tailerren prozesuak berrantolatzea,
profesionalizatzeko.
 Lanean ari diren pertsonen ratioa% 50 arte gehitzea.
 Lanbide profesionalen katalogoaren definizioarekin bat datorren
ordainsari-sistema diseinatzea
 Ibilbide pertsonalizatuak ezartzea ahalbidetuko duen orientazio- eta
laneratze-eredua diseinatzea.

19. 18
Espetxeetan dauden preso kopuruak 2023ko irailaren 11n
Zigortuak Prebentiboak
Judizialki
barneratuak guztira
Araba 778 90 1 869
Gipuzkoa 264 59 0 323
Bizkaia 311 73 1 385
Euskadi 1.353 222 2 1.577
 Askatasunik gabeko pertsonak, lurralde historikoaren eta espetxe-araubidearen arabera
Erregimen
arrunta
Erregimen
irekia
Araba Emakumeak 71 10
Gizonak 734 54
Gipuzkoa Emakumeak 13 13
Gizonak 191 106
Bizkaia Emakumeak 0 20
Gizonak 139 226
 Atzerriko askatasunik gabeko pertsonen kopurua
Emakumeak Gizonak Guztira
Araba 17 227 244
Gipuzkoa 4 114 118
Bizkaia 2 132 134
Euskadi 23 473 496

20. 19
 Askatasunik gabeko pertsonen kopurua, adinaren eta sexuaren arabera
Gizonak Emakumeak Guztira
18-20 17 . 17
21-25 128 4 132
26-30 171 12 183
31-40 399 35 434
41-50 409 44 453
51-60 230 27 257
61-70 86 4 90
> 70 10 1 11
Euskadi 1.450 127 1.577
Lekualdaketak
Eskabideak Baimenduak Ukatuak Egiteke
SGIPetik EAEra 656 242 384 30
EAEtik SGIPera 328 261 49 18

21. 20
 Lurralde historikoaren eta presoen sailkapenaren arabera
Sailkatu
gabe 1. maila 2. maila 3. maila Guztira
Araba 136 2 660 71 869
Gipuzkoa 88 . 119 116 323
Bizkaia 93 . 54 238 385
Euskadi 317 2 833 425 1.577
Baldintzapeko askatasunean: 221 (24 emakume eta 197 gizon)
 Terrorismo-delituak, lurralde historikoaren eta espetxe-sailkapenaren arabera.
Sailkatu
gabe 1. maila 2. maila 3. maila Guztira
Araba 1 - 74 5 80
Gipuzkoa . - 31 8 39
Bizkaia 1 - 13 9 23
Euskadi 2 - 118 22 142
Baldintzapeko askatasunean: 14 (0 emakume 14 gizon)
425 hirugarren graduan 22 terrorismoari lotual (% 5,1)

22. 21
2021-10-1etik aurrerako hasierako sailkapenen eta progresioen
datuak
Hasierako
sailkapenak/
hirugarren
mailako
progresioak
Ezeztapenak Errebokatuak
eta aurreratuak
berriro
Tramitazioan eta
etenaldian daudenak
Kondenatuen
sailkapen
orokorra 846 16 7 4
Kondenatuen
sailkapena
banda
armatuaren
arabera
50 12 6 4
ETArekin lotutako pertsonei egindako aurrerapenak guztizkoaren %5,9 dira