1. ХАНГАЙ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ÝÐÄÝÌ ØÈÍÆÈËÃÝÝÍÈÉ
БИЧИГТ ªÃ¯¯ËÝË ÁÈ×ÈÕ ÇÀÀÂÀÐ
Íèéòëýã ¿íäýñëýë
Оíîë, àðãàç¿éí ñóäàëãààã õºãæ¿¿ëýõ, ýðäýìòýä, ñóäëàà÷èä, ñóðàëöàæ
áóé ìàãèñòðàíò, äîêòîðàíòûí ñóäàëãààíû àæëûí ¿ð ä¿íã нийтэд õ¿ðãýæ
ñóðòàë÷ëàõ çîðèëãîîð улирал òóòàìä íýã äóãààðûã ãàðãàíà.
Õî¸ð. Ýðäýì øèíæèëãýýíèé ºã¿¿ëýë áè÷èõýä òàâèãäàõ øààðäëàãà
1. Ýðäýì øèíæèëãýýíèé ºã¿¿ëýë (Ýت) íü äàðààõ õýñã¿¿äòýé áàéíà.
à. ªã¿¿ëëèéí íýð
á. Çîõèîã÷èéí îâîã íýð, eëåêòðîí áîëîí àëáàíû õàÿã
â. ªã¿¿ëëèéí õóðààíãóé
ã. Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã
ä. ªã¿¿ëëèéí îðøèë
å. ªã¿¿ëëèéí ¿íäñýí õýñýã
æ. Ä¿ãíýëò
ç. Èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñ
è. Çîõèîã÷èéí òóõàé
ê.Àííîòàöè
2. Ýت íü õóðààíãóé, ò¿ëõ¿¿ð ¿ã, îðøèë, òåêñò, çóðàã (ãðàôèê áîëîí
ôîòî çóðàã), õ¿ñíýãò, ä¿ãíýëò, èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñ,
çîõèîã÷èéí òîâ÷ íàìòðûã îðîëöóóëàí 260Õ/õ 180ìì õóóäñàíä áàãòñàí
áàéíà.
3. ªã¿¿ëëèéã çºâõºí Windows-èéí Microsoft 2003, 2007 ïðîãðàì äýýð
*.doc áóþó *.rtf ºðãºòãºëòýé ôîðìàòûã àøèãëàí Àrial Mon ôîíä
äýýð ºã¿¿ëëèéí õýñýã òóñ á¿ðýýñýý õàìààð÷, 10 pt ¿ñãèéí ºíäðèéã
ñîíãîí áè÷íý.
4. ªã¿¿ëëèéã А4 õýìæýýòýé öààñàí äýýð õóóäàñíû äýýä 2,0, äîîä 2,0,
áàðóóí 2,0, ç¿¿í òàëààñ 3,0 ñì çàéã ¿ëäýýæ áè÷íý. ªã¿¿ëëèéã
áè÷èõäýý header, footer, footnote êîììàíäûã àøèãëàõã¿é. ̺í
õóóäàñíû äóãààð òàâèõã¿é.
5.Ç¿éë íü äîãîë ìºðíººñ ( Format-Paragragh-Special-First line-1ñì )
ýõëýõ áà ìºð¿¿ä õîîðîíäîî 1 sp çàéòàé áàéíà. ̺ð¿¿ä íü áàðóóí,
ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýí áè÷èãäýíý.
6. Ýت -èéí õóðààíãóéã 15 ìºð, 200 ¿ãýíä áàãòààí áè÷íý.
7. ªã¿¿ëýëä 4-5 ò¿ëõ¿¿ð ¿ã õýðýãëýíý. ªã¿¿ëëèéí íýðýíä îðñîí ¿ã
ò¿ëõ¿¿ð ¿ãýíä îðîõã¿é. Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã íü íýð ¿ã, íýðëýõèéí òèéí
ÿëãàë, ãàíö òîîí äýýð áàéíà.
8. Á¿õ ìàòåìàòèê áè÷ëýã¿¿ä Equition ïðîãðàìààð áè÷èãäýõ áºãººä
åðäèéí ìàòåìàòèê áè÷èãëýë 10 pt ºíäºðòýé áàéíà. Òîìú¸î íü äýýä,
äîîä òàëààñàà 10 pt çàéòàé áàéõ áà ìºð ãîëëîí áè÷èãäýíý.
Òîìú¸îíû äóãààðûã òóõàéí ìºðíèé òºãñãºëä áàãà õààëòàíä áè÷íý.
9. Ôîòî çóðàã, çóðàã, õ¿ñíýãò íü çºâõºí õàð, öàãààí ºíãºòýé áàéíà.
Scanner àøèãëàæ îðóóëñàí á¿ä¿¿â÷ çóðàã áîëîí ôîòî çóðàã íü 300
dpi-ààñ äîîøã¿é íÿãòðàëòàéãààð çóðãèéí *.TIF, *.JPEG, *.BMP,
*.GIF ºðãºòãºëòýéãýýð áóóëãàãäàæ òåêñòýí äîòîð ç¿¿í òàëäàà
çýðýãöýæ, òàéëáàð íü áàðóóí äîîä õýñýãò 9 pt ºíäºðòýé ¿ñãýýð
áè÷èãäñýí áàéíà. Çóðãèéí õýìæýý õóóäàñíû 1/4-ýýñ áàãàã¿é,3/4-ààñ
èõã¿é, õóóäàñíû çºâõºí äýýä, äîîä õýñýãò áàéðëàñàí áàéíà. Çóðàã
äýýðõ ¿ñýã, òîîíû ºíäºð íü åðºíõèé òåêñòèéí ¿ñýãíèé ºíäºðòýé
òýíö¿¿ áàéíà.
1

2. 10. ªã¿¿ëëèéí òºãñãºëä èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñèéã òàâèõ áà
ºã¿¿ëýëä èø òàòñàí äàðààëëààð íü äóãààðëàíà. ªã¿¿ëýëä èøëýë
àâñàí íîìûí äóãààð, õóóäñûã áè÷èõäýý äóíä õààëòàíä áè÷íý.
11. Íèéòýýð õýðýãëýæ çàíøààã¿é òîâ÷èëñîí ¿ãèé㠺㿿ëýëä
õýðýãëýõã¿é áàéâàë çîõèíî.
12. Ò¿¿íèé äàðàà Ýت-èéí ¿íäñýí àãóóëãûã îðîñ, àíãëè õýëíèé àëü
íýãýýð àëäààã¿é çºâ îð÷óóëàí 15 ìºðºíä áàãòààí áè÷èæ áàéðëóóëíà.
13. Ýت-èéí ýöýñò òóõàéí ºã¿¿ëëèéã áè÷ñýí õ¿íèé òîâ÷ íàìòðûã 8
ìºð, 80 ¿ãýíä áàãòààæ Arial Mon ôîíä äýýð 9 pt ¿ñãèéí
ºíäºðòýéãýýð áè÷íý. Ýíä çîõèîã÷èéí îâîã íýð, òºãññºí ñóðãóóëü,
óäèðäàã÷, ñóäàëãààíû àæëûí òóðøëàãà, ÷èãëýë, á¿òýýë çýðãèéã
áè÷íý.
14. Ýت íü À4 õýìæýýíèé öààñíû çºâõºí íýã òàë äýýð ¿ã ¿ñãèéí
áîëîí áè÷ãèéí ä¿ðìèéí àëäààã¿éãýýð õýâëýãäñýí áàéíà.
15. Õýâëýãäñýí ýõ ìàòåðèàëûã ôàéëûí õàìò эрдмийн зөвлөлийн нарийн
бичиг Р.Энхбаярт ºãíº. Ôàéëûã hangaiinstitute@yahoo.com
õàÿãààð цахим øóóäàíãààð äàìæóóëíà.
16. Шààðäëàãà õàíãààã¿é ºã¿¿ëëèéã áóöààõ, çîõèõ õýìæýýíä õ¿ðòýë
òîâ÷ëîõ ýðõèéã эрхлэн хэвлүүлэгч, эрдмийн зөвлөлийн нарийн бичиг
ýäëýíý. Ýت-ä äýýðõ á¿õ øààðäëàãûã õàíãàæ ºãñºí õóãàöààã
èð¿¿ëñýí õóãàöàà ãýæ òîîöíî.
Гурав. Çààâàðò õýðýãëýñýí çàðèì ¿ã, õýëëýã, óõàãäàõóóíû òàëààðõ
òàéëáàð
ºã¿¿ëëèéí õóðààíãóé – Ýíä òóõàéí ºã¿¿ëëèéí àãóóëãûã òîâ÷ëîí 15
ìºð, 200 ¿ãýíä áàãòààí áè÷íý.
ºã¿¿ëëèéí îðøèë - ªã¿¿ëýëä àâ÷ ¿çýæ áàéãàà àñóóäëûí ìºí ÷àíàð,
õýðýãöýý, øààðäëàãà áîëîí óðüä ºìíºõ ñóäàëãààíû òºâøèí, ãîë
îíöëîãóóäûã áè÷íý.
Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã – òóõàéí ºã¿¿ëëèéí óòãà ñàíààã èëýðõèéëýõ áîëîìæòîé
¿ã
Microsoft Word 2003, 2007- áè÷èã áàðèìò áîëîâñðóóëàõ ïðîãðàì
Ç¿éë- íýãýí óòãà ñàíààã èëýðõèéëæ áàéãàà íýã áóþó õýä õýäýí
ºã¿¿ëáýðèéí öîãö ýñâýë íýã enter êîììàíäààñ íºãºº enter êîììàíä
õ¿ðòýëõ õýñýã (Paragraph)
Çýðýãö¿¿ëýõ – áàðèìò áè÷ãèéã ìºð¿¿äýä áàéðëóóëàõ ãîðèì
Áàðóóí òàëä çýðýãö¿¿ëýõ ãîðèì (align right)
Ç¿¿í òàëä çýðýãö¿¿ëýõ ãîðèì (align left)
Áàðóóí áîëîí ç¿¿í òàëä çýðýãö¿¿ëýõ (justify)
̺ð ãîëëîõ – òóõàéí ìºðºíä ãîëëóóëàí áè÷èõ ãîðèì (center)
Arial Mon - ºã¿¿ëëèéã áè÷èõ ¿ñãèéí ôîíäûí íýð
ðt - ¿ñãèéí ºíäðèéã èëýðõèéëýõ íýãæ
header – äýýä õýñãèéí ìýäýýëýë
footer – äîîä õýñãèéí ìýäýýëýë
footnote- áàðèìò áè÷ãèéí õóóäàñíû äîîä õýñýãò õèéãäýõ
ç¿¿ëò, òàéëáàð
sp – ìºð õîîðîíäûí çàéã èëýðõèéëýõ íýãæ (1 sp, 1,5 line,
double, at least, exactly)
2

3. dpi – çóðãèéí ÷àíàðûã èëýðõèéëýõ íýãæ (íýã èí÷ çàéä
àãóóëàãäàõ öýãèéí òîî)
*.tif, *.jpeg, *.bmp, *.gif – çóðãèéí ôàéëûí ºðãºòãºë
(10 pt ºíäºðòýé 4 õîîñîí ìºð)
ªÃ¯¯ËËÈÉÍ ÍÝÐ
(Areal Mon, 12pt, Bold, ÒÎÌ ¯ÑÃÝÝÐ ìºð ãîëëîí)
(10pt ºíäºðòýé õîîñîí ìºð)
Çîõèîã÷äûí íýðñ (Arial Mon, regular, 12pt, ìºð ãîëëîí)
(10pt ºíäºðòýé õîîñîí ìºð)
Óëñûí íýð, Áàéãóóëëàãûí íýð(Arial Mon, 10pt, Italic, ìºð ãîëëîí)
Çîõèîã÷òàé õàðüöàõ e-mail õàÿã (Arial Mon, 10pt, Italic, ìºð ãîëëîí)
(10 pt ºíäºðòýé 2 ìºð õîîñîí)
Õóðààíãóé (Areal Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëä çýðýãöýõ)
ªã¿¿ëýëä õóðààíã¿é áè÷íý. Õóðààíãóéã Arial Mon ôîíä äýýð 10 pt ¿ñãèéí
ºíäºðòýéãýýð Italiic õýëáýðýýð áè÷íý. Õóðààíãóé íü 15 ìºð, 200 ¿ãýíä áàãòñàí áàéõ
¸ñòîé.
Ç¿éë íü äîãîë ìºðíººñ( Format-Paragragh-Special-First line-1ñì ) ýõëýõ áà
ìºð¿¿ä õîîðîíäîî 1 sp çàéòàé áàéíà. ̺ð¿¿ä íü áàðóóí, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýí
áè÷èãäýíý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã (Arial Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëä çýðýãöýõ): ò¿ëõ¿¿ð ¿ã íü Arial Mon
ôîíä äýýð 12pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð Regular õýëáýðýýð áè÷èãäýíý. ªã¿¿ëýëä 4-5
ò¿ëõ¿¿ð ¿ã õýðýãëýíý. Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã íü íýð ¿ã, ãàíö òîîí äýýð áè÷èãäýíý. ªã¿¿ëëèéí
íýðýíä îðñîí ¿ã ò¿ëõ¿¿ð ¿ãýíä îðîõã¿é. 3
10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Îðøèë (Arial Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)

4. 1.1 Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold,
ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
ªã¿¿ëëèéã áè÷èõäýý header, footer, footnote êîìàíäûã àøèãëàõã¿é.
̺í õóóäàñíû äóãààðûã òàâèõã¿é.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í
òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ç¿éë íü äîãîë ìºðíººñ ( Format-Paragragh-Special-First line-
1ñì ) ýõëýõ áà ìºð¿¿ä õîîðîíäîî 1sp çàéòàé áàéíà. ̺ð¿¿ä íü
áàðóóí, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýí áè÷èãäýíý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
2. Á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í
òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Õ¿ñíýãò íü ºã¿¿ëýëä îðñîí äàðààëëààðàà äóãààðëàãäàíà. Õ¿ñíýãòèéí
ãàð÷èã íü Arial Mon ôîíä äýýð Italic õýëáýðýýð 9pt ¿ñãèéí
ºíäºðòýéãýýð ìºð ãîëëîí áè÷èãäýíý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Õ¿ñíýãò 1.1
(10pt ºíäºðòýé 1õîîñîí ìºð)
Õ¿ñíýãòèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Italic,
ìºð ãîëëîí)
Õ¿ñíýãò
1
2
(10pt ºíäºðòýé 1õîîñîí ìºð)
Õ¿ðýý øóãàì íü 0,5pt ºðãºíòýé äàí øóëóóíààð áàéíà.
(10pt ºíäºðòýé 1õîîñîí ìºð)
2.1 Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold,
ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
Á¿õ ìàòåìàòèê áè÷ëýã¿¿ä Equition ïðîãðàìààð áè÷èãäýõ áºãººä åðäèéí
ìàòåìàòèê áè÷èãëýë 10 pt ºíäºðòýé áàéíà. Òîìú¸î íü äýýä, äîîä
òàëààñàà 10pt çàéòàé áàéõ ìºð ãîëëîí áè÷èãäýíý.
z(t+ t)=z(t)+0.5[w(t+ t)+w(t)] (1)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í
òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ôîòî çóðàã, çóðàã, õ¿ñíãýò íü çºâõºí õàð, öàãààí ºíãºòýé
áàéíà. Scanner
4

5. àøèãëàæ îðóóëñàí á¿ä¿¿â÷ çóðàã áîëîí ôîòî çóðàã íü 300 dpi-ààñ
äîîøã¿é íÿãòðàëòàéãààð çóðãèéí *.TIF, *.JPEG, *.BMP, *.GIF
ºðãºòãºëòýéãýýð áóóëãàãäàæ òåêñòýí äîòîð ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýæ,
òàéëáàð íü áàðóóí äîîä õýñýãò 9 pt ºíäºðòýé ¿ñãýýð áè÷èãäñýí áàéíà.
Çóðãèéí õýìæýý õóóäàñíû 1/4-ýýñ áàãàã¿é,3/4-ààñ èõã¿é, õóóäàñíû
çºâõºí äýýä, äîîä õýñýãò áàéðëàñàí áàéíà. Çóðàã äýýðõ ¿ñýã, òîîíû
ºíäºð íü åðºíõèé òåêñòèéí ¿ñýãíèé ºíäºðòýé òýíö¿¿ áàéíà.
Scanner àøèãëàæ îðóóëñàí á¿ä¿¿â÷ çóðàã áîëîí ôîòî çóðàã íü 300dpi
íÿãòðàëøèëòàéãààð çóðãèéí -.TIF, *.JPEG, *.BMP, *.GIF
ºðãºòãºëòýéãýýð áóóëãàãäàæ òåêñòýí äîòîð ìºð ãîëëîæ áàéðëàñàí
áàéíà.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
1 ä¿ãýýð çóðàã. Ãàíãèéí ñóíãàëòûí äèàãðàìì (Arial Mon, 10pt,
Italic, ìºð ãîëëîõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Çóðàã äýýðõ ¿ñýã, òîîíû ºíäºð íü åðºíõèé òåêñòèéí ¿ñýãíèé ºíäºðòýé
òýíö¿¿ áàéíà.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ä¿ãíýëò (Arial Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Òóõàéí ºã¿¿ëëèéã ä¿ãíýæ Arial Mon ôîíä äýýð 10pt ¿ñãèéí
ºíäºðòýéãýýð Regular ãîðèìä áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Àøèãëàñàí íîì, õýâëýë (Arial Mon, 9pt, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
ªã¿¿ëëèéí òºãñãºëä èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñèéã òàâèõ áà
ºã¿¿ëýëä èø òàòñàí äàðààëëààð íü äóãààðëàíà. Íýðñèéã Arial Mon ôîíä
äýýð 10pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð äàðààõ õýëáýðýýð áè÷íý. Õýðýâ 3-ààñ
äýýø õ¿íèé õàìòûí á¿òýýëýýñ èøëýë òàòñàí áîë ýõíèé ãóðâàí õ¿íèé
íýðñèéã áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
1. Âàí÷èãñ¿ðýí Ä.,Øàâü òºâòýé ñóðãàëòûí îíîë, àðãàç¿é. ÓÁ.:1996. –
295õ
2. Áýãç Í., Íÿìäàâàà ¨.. Ìîíãîëûí áîëîâñðîëûí ò¿¿õèéí óíøèõ áè÷èã.
ÓÁ.:1995.77õ
3. Àâåðüÿíîâ À.Í. Ñèñòåìíîå ïîçíàíèå ìèðà. Ì.,1985, 263ñ
( 10ðt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð )
Àííîòàöèéã áýëòãýõäýý 15 ìºðºíä áàãòààí Arial Mon ôîíäîîð 9 pt
¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð àíãëè, îðîñ õýëíèé àëü íýãýýð ºã¿¿ëëèéí ¿íäñýí
àãóóëãûã ãàðãàæ áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Çîõèîã÷èéí òóõàé: ªã¿¿ëëèéí ýöýñò òóõàéí ºã¿¿ëëèéã áè÷ñýí õ¿í
á¿ðèéí òîâ÷ íàìòðûã 8 ìºð, 80 ¿ãýíä áàãòààæ Arial Mon ôîíä äýýð 9pt
¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð áè÷íý. Ýíä çîõèîã÷èéí îâîã íýð, òºãññºí áîëîí
ýðäìèéí çýðýã, öîë õàìãààëñàí ñóðãóóëü, óäèðäàã÷, ñóäàëãààíû àæëûí
÷èãëýë, òóðøëàãà, á¿òýýë çýðãèéã áè÷íý.
5

6. Хангай дээд сургуулийн эрдмийн зºâëºë
hangaiinstitute@yahoo.com
6