Ponencia realizada en el Curso de Verano "Turismo en Galicia: Pequenos Mercados e Grandes Nichos"-Universidad de Santiago de Compostela (USC)-Julio 2010

1. TURISMO
ENOLÓXICO
Curso de Verán USC: “Turismo
en Galicia: Pequenos Mercados e
Grandes Nichos”
María Mesías. 20 de xullo de 2010

2. INTRODUCIÓN
DEMANDA
PRODUTOS TURÍSTICOS
ENOLÓXICOS
OPORTUNIDADES E RETOS
Iniciativas públicas
Iniciativas privadas

3. INTRODUCIÓN

4. ENOTURISMO
desenvolvemento das actividades
turísticas e de ocio e tempo libre
dedicadas ao descubrimento e goce
cultural e enolóxico da viña, o viño e
o seu territorio.
tipo de turismo dedicado a potenciar e
xestionar a riqueza vitivinícola dunha
determinada zona: relaciónase co
turismo rural, gastronómico, cultural
(arquitectura, arte), da saúde e beleza…

5. TURISMO
ENOLÓXICO
NACE EN 2001
 Descubrir a cultura do viño.
 Vivir experiencias únicas:
turismo experiencial
 Sensacións cos cinco
sentidos.
 Coñecer un destino turístico
dun xeito diferente.

6. SECTOR VITIVINÍCOLA
Algúns datos
 España é o terceiro produtor e terceiro
exportador (en volume de viños) do mundo.
 España dirixe a súa produción ao viño de
mesa, fronte ao viño de calidade producido nunha
rexión determinada (VCPRD).
 España ten 65 Denominacións de Orixe. Síguelle
Australia, cun tercio de denominacións.
 O consumo de viños de alta calidade está en
crecemento.
 O comercio internacional de viño é unha
actividade tamén en crecemento.

7. DESTINOS DE ENOTURISMO
Internacionais  Argentina: Mendoza e San Juan.
La Rioja.
 Europa: Oporto e val do Douro en
Portugal; Burdeos e Alsacia en
Francia.
 Estados Unidos: vales de California.
 Australia: Nova Gales do Sur.
 Chile: Val do Limari no norte ata val
de Itata polo sur.
 México: Ensenada, Baja California;
Parras, Coahuila; Ezequiel Montes,
Querétaro.

8. DESTINOS DE ENOTURISMO
España
 A maior extensión de viñedo do mundo en número
de hectáreas e unha disposición do viñedo curiosa
para visitantes de outras zonas productoras.
 Diversidade da arquitectura das bodegas: bodegas
blancas en Castilla la Mancha, subterranéas en terras
castelán leonesas, caseróns tipo Masía en Cataluña,
etc. Edificación de bodegas a cargo de nomes
emblemáticos como Norman Foster.
 Iniciativas privadas e públicas: Rutas del Vino de
España

9. TURISMO ENOLÓXICO
Algúns datos
 Estimacións de 1,4 millóns de visitas en 2009.
 Aumento significativo do número de visitantes
(en 2009 case un 19% máis con respecto ao ano
2008).
 Actividade desestacionalizadora: abril, maio,
setembro e outubro son os meses de maior demanda
de visitantes.
 As “Rutas del Vino de España” máis visitadas:
Ruta do Viño e do Cava do Penedés e Ruta do
Viño e o Brandy do Marco de Xerez.

10. DESTINOS DE ENOTURISMO
Galicia
 A vide e o viño forman parte da
identidade histórica, cultural e mesmo
paisaxística do noso país
 Sector vitivinícola: peza chave do
complexo agroalimentario galego
 Articúlase fundamentalmente en torno
ás cinco Denominacións de Orixe
existentes: Monterrei, Rías Baixas, Ribeira
Sacra, Ribeiro e Valdeorras.
 Enotur: Primeira Feira de Enoturismo de
España. Carácter Internacional e vocación
itinerante. Gastronomía e viños

11. DEMANDA

12. PERFIL DO TURISTA
ENOLÓXICO
 Nivel cultural alto.
 Viaxan en familia e/ou grupo.
 Pernoitación en hoteis de categoría media – alta (3* e 4*) e
establecementos de turismo rural.
 Estancias curtas (fins de semana e pontes).
 Capacidade de gasto elevada.
 Turismo de proximidade.
 Gasto medio: 100€/día.
 Nivel de esixencias superior.

13. TURISTA ENOLÓXICO
Motivacións
 Gusto polo viño.
 Coñocer e/ou ampliar coñecementos
sobre o viño, variedades e rexións produtora
 Experimentar e coñecer o proceso de
elaboración do viño.
 Saborear a gastronomía (enoturismo e
turismo gastronómico van da man).
 Gozar dun entorno rural (viñedos, etc.)

14. TURISTA ENOLÓXICO
Segmentos e necesidades
a) Segmento de enólogos: Grupo de persoas que
aman e coñecen os viños e buscan a compra de
produtos de calidade. 10%-15% da porcentaxe.
Factores para a elección do destino:
 Territorio coma unha extensión
natural da calidade dos viños.
 A autenticidade do viño
 Valor enolóxico da comarca

15. TURISTA ENOLÓXICO
Segmentos e necesidades
b) Segmento dos interesados no viño e na rexión:
Grupo de turistas que adoitan viaxar á rexión onde se ofrece
como atractivo turístico a cultura de viño. Representan un
35%
Factores para a elección do
destino:
 Valor enolóxico da comarca
 Calidade gastronómica do
destino (elemento de
continuidade respecto ao viño).
 Equipamentos e servizos de
alta calidade

16. TURISTA ENOLÓXICO
Segmentos e necesidades
c)Segmento de turistas en xeral: Grupo xeral de turistas
que buscan descubrir unha rexión, na cal teñen o viño coma un
atractivo turístico máis. 45-55% do total
Factores para a elección do
Factores para a elección do
destino: destino:
 Territorio: resposta diversificada, integral e
coherente
Hospitalidade e información turística
 Calidade gastronómica
 Vivencia cultural da comarca

17. TURISTA ENOLÓXICO
Segmentos e factores chave de éxito
Interesados no Grupo turistas
Grupo enólogos
viño e a rexión xeral
.
Imaxe do produto *** ** . *
Turista e territorio ** ** ***
Valor enolóxico destino *** *** *
Autenticidade *** ** *
Vivencia cultural ** ** ***
Calidade gastronómica ** *** *
Hospitalidade e información turística * ** ***
Calidade dos equipamentos ** *** **
Infraestruturas ** ** ***
Fonte: Manual de produto Rutas del Vino de España

18. TURISMO ENOLÓXICO
Beneficios
 Alternativa económica para as empresas
vinícolas: diversificación da oferta.
 Cultura do viño como valor engadido á oferta
turística dun territorio,
 Produto turístico integrado na oferta global do
territorio (turismo rural, cultural, de natureza).
 Fixación de negocios de turismo e artesanía,
evitar despoboación das zonas rurais.
 Turismo rendible e con moitas perspectivas de
futuro
 Aposta da administración como estratexia de
desenvolvemento turístico.

19. PRODUTOS
TURÍSTICOS
ENOLÓXICOS

20. Que é o Plan de Turismo
Español Horizonte 2020?
É o Plan Estratéxico do Goberno de España
cuxo obxectivo é lograr que, no ano 2020, o
sector turístico español sexa más competitivo e
sostible.
É froito do consenso entre o sector turístico
público e privado. Trátase dun traballo desde e
para o sector turístico español.

21. Cales son os obxectivos
do Plan Turismo 2020?
 Consolidar o liderazgo mundial de España en
turismo.
 Mellorar a competitividade do sector turístico
español, a través de:
- O desenvolvemento de modelos de negocio
sostibles tanto medioambientalmente, como social e
culturalmente.
- A incorporación da cultura da innovación e de a
mellora permanente como algo habitual no Sector.
- A sensibilización da Sociedade na importancia do
sector turístico e as súas implicacións.

22. Busca crear novos
produtos turísticos de alto
valor para o cliente, con
referentes de amplo
recoñecemento, baseados
na identidade e
singularidade dos
destinos.

23. Que é un produto
turístico?
Suma de compoñentes tanxibles e intanxibles que
inclúen:
Recursos e atractivos do territorio ou destino
+
Equipamentos e infraestruturas
+
Servizos turísticos (aloxamento, restauración...)
+
Actividades recreativas (Visitas guiadas, compras…)
+
Valores simbólicos (vinculación coa cultura tradicional,
patrimonio)
PARA
Atraer a grupos determinados de consumidores
aos que
se lles pode satisfacer unha motivación

24. As Rutas do viño
A ruta do viño é un produto turístico
organizado entorno ao eixo temático do viño e
localizado nun territorio concreto identificado
cunha denominación de orixe vitivinícola.
As rutas inclúen recursos de interese
enolóxico, cultural e paisaxístico, entre os que
se poderán atopar, ademais de adegas, outros
establecementos que presten servizos de
restauración, hospedaxe, educativos e de ocio
e lecer que, cumprindo uns requisitos
preestablecidos, estean adheridos á dita ruta.

25. MARCA DE CALIDADE “RUTAS DEL VINO DE ESPAÑA”

26. 2001, ACEVIN -
Secretaría General de
Turismo
Programa "Calidad en
los Productos
Turísticos", integrado
dentro do Plan Integral
de Calidad del Turismo
Español (PICTE 2000-
2006):

27. Produto turístico representado
por unha rede de cooperación
empresarial e de cooperación
público-privada. Integra, tanto a
empresas turísticas, como a
outras cuxos sectores que
estiveron tradicionalmente lonxe
do turismo ( adegas, enotecas,
tendas especializadas, etc.).

28. Cales son as “Rutas del
Vino de España”?
As que acreditan, periodicamente, o cumprimento
dos criterios de calidade e produto que ACEVIN e a
Secretaría de Estado de Turismo estableceron no
Manual de Produto Turístico “Rutas del Vino de
España”.

29.  13 Rutas
certificadas
 Ruta do Viño
Rias Baixas
 Ruta do Viño
do Ribeiro
 8 Rutas en
proceso de
certificación

30. Que é o Manual de Produto
“Rutas del Vino de España”?
Un documento no que se definen un conxunto de
requisitos aplicables á entidade xestora da ruta,
tales como o sistema de xestión da mesma, a
sinalización, as accións de promoción e apoio á
comercialización, así como os relativos ás
distintas tipoloxías de establecementos que
poden formar parte dela: restaurantes,
aloxamentos, bodegas, comercios, etc.

31. Cales son os requisitos de adhesión?
 Cumprir os requisitos mínimos que establece o sistema de calidade “Ruta
del Vino de España” . Mínimo de:
- 15% das bodegas territorio da Ruta
- Oferta suficiente servizos turisticos relacionados: Restauracion
(min.5), aloxamento (min.3), comercios produtos enolóxicos (min.2)
 Que os establecementos pertenzan aos concellos adheridos á Ruta.
 Os requisitos se dividen en:
 Obrigatorios: teñen que cumprirse na súa totalidade
 Complementarios: deberán cumprirse ao menos un 60%
 2 subsistemas:
 Subsistema de servizos turísticos
 Subsistema de enoloxía

32. Subsistema de servizos turísticos:
 Aloxamentos
 Restaurantes
 Axencias receptivas
 Comercios
Subsistema de enoloxía:
 Bodegas
 Museos e centros de interpretación
 Tendas especializadas- Enotecas
 Oferta de ocio temática
 Cursos de cata

33. Como debe ser o ente xestor?
 Representativo e participativo. Só un Ente
xestor por Ruta.
 É o responsable da Planificación e Xestión da
ruta e encargado da súa xestión operativa.
 Está composto por:
 Órganos de decisión: Padroado.
 Órganos de asesoramento: Consello
Sectorial do Viño e Consello Sectorial de
Turismo.
 Órgano de xestión. Xerencia.

34. Funcións do ente xestor
 Manter un inventario das infraestructuras e
servizos públicos vinculados á Ruta.
 Manter un inventario do patrimonio do viño no
territorio da ruta.
 Velar polo correcto estado de conservación do
patrimonio.
 Velar polo cumprimento da normativa de
seguridade e hixiene no traballo.
 Garantir a calidade, adecuación e
mantemento do medioambiente en todo o ámbito
da Ruta.
 Asegurar a correcta sinalización da Ruta.

35. Como é o proceso de implantación
e certificación?
Fase 1: Lanzamento
Fase 2: Desenvolvemento
Fase 3: Consolidación.

36. RUTA DO VIÑO RÍAS BAIXAS
Certificada coa marca de calidade “Ruta del Vino de España”.2005
http://www.rutadelvinoriasbaixas.com/

37. SENSIBILIZACIÓN E IMPLANTACIÓN
DA RUTA DO VIÑO RÍAS BAIXAS-O
SALNÉS
Fundación Comarcal do
Salnés.
1. Plan de Sensibilización,
Captación, Formación e
Auditoría para a adhesión
de empresas

38. 2. Elaboración do Plan
de marketing,
comercialización e
distribución da
Ruta do Viño Rías
Baixas

39. 3. Elaboración de material promocional da Ruta
do Viño Rías Baixas

40. 4. Asistencia técnica ao Ente Xestor no proceso
de auditoría
A Ruta do Viño Rías Baixas foi certificada coa marca Rutas del
Viño de España en abril de 2005, renovando esta certificación
unha vez superada a fase de desenvolvemento, sendo a cuarta
Ruta en España en obter esta acreditación e obtendo unha
calificación de notable na auditoría externa da Secretaría General
de Turismo.
Na actualidade ampliouse esta
ruta á subzona do Rosal, e
está en previsión Ribeira do
Ulla (Vedra)

41. RUTA DO VIÑO DO RIBEIRO
Certificada coa marca de calidade “Ruta del Vino de España”.2009
http://www.rutadelvinoribeiro.com/

42. RUTA DO VIÑO RIBEIRA SACRA.
En inicio do proceso
http://www.ribeirasacra.org/

43. RUTAS DEL VINO DE ESPAÑA

44. TURESPAÑA

45. DECRETO CREACIÓN MARCA RUTAS DO VIÑO DE GALICIA

46. Borrador Decreto Creación marca
Rutas do viño de Galicia. 2 de Xullo 2008
 Obxecto: creación e regulación da marca “Rutas do viño de Galicia” e
establecemento das bases para a súa utilización polos operadores
interesados, fixándose os estándares mínimos de calidade aplicables e a
súa forma de xestión.
Fins:
a) Poñer en valor os recursos dun territorio para crear produtos que
convertan esa zona en destino turístico, a través dunha oferta específica e
coherente organizada en torno ao mundo do viño.
b) Acadar a adecuación paisaxística das adegas e as viñas, así como dos
establecementos turísticos da ruta ao previsto pola Convención Europea da
Paisaxe.
c) Promover o desenvolvemento socioeconómico do territorio ligado ás
comarcas vitivinícolas de Galicia, mediante a posta en valor dos seus
recursos culturais e paisaxísticos e a difusión da cultura do viño

47. RUTAS DO VIÑO DE GALICIA E NORTE DE PORTUGAL

48. ‘Rutas do Viño da Eurorrexión
Galicia-Norte de Portugal’
 Obxectivo: crear un producto turístico organizado en torno ao viño e
localizado nun territorio específico identificado cunha Denominación de
Orixe.
 Búscase un incremento do número de enoturistas e a diversificación
del medio rural da Eurorrexión a través dunha oferta turística de
calidade vencellada ao viño
 Financiado polo Programa Operativo de Cooperación Transfronteriza
España-Portugal (POCTEP), inversión de 1,4 millóns de euros ata
2010.
 Socios do Proxecto: Agader, a Sociedade de Imaxe e Promoción
Turística de Galicia (Turgalicia), Concello de Ribadavia e Comissao de
Viticultura da Regiao dos Vinhos Verdes

49. Catro eixos:
diagnóstico e deseño do produto
e marca,
creación de estruturas de
cooperación público-privadas
(constitución dun ente xestor en
cada ruta),
desenvolvemento do produto,
promoción e internalización
(sinalización, páxina web e
asistencia conxunta a feiras)

50. OPORTUNIDADES

51.  GLOCALIDADE: Turismo do viño en
aumento en prácticamente todas as rexions
productoras do mundo.
 Masificación do turismo de sol e praia:
Enoturismo: mercado con moito futuro que
coincide co perfil do turista moderno
 Internet como oportunidade de mellorar a
comunicación e comercialización.
 Enoturismo como factor de
desenvolvemento e equilibrio
socioterritorial, incluído dentro das
estratexias turísticas, con intervención
directa na búsqueda de sinerxias co
turismo de interior e a fixación de negocios
orientados co turismo e artesanía,
fenómeno de triples consecuencias:
-Económica –Psicolóxica -Social.

52. RETOS

53.  Caracteristicas e necesidades do turista enolóxico
Normativa, necesidade de
adaptación de instalacións…
Profesionais especializados e
específicos para desenvolver o
enoturismo.
Problemas de comercialización
e comunicación: a oferta crea
demanda.

54.  Escaseza e homoxeneidade na
oferta, necesidade de desenvolver
produtos diferenciados, poñer en
valor cada recurso e ofertalo xunto
co enolóxico (cultura do viño)
 Aglutinar bodegas e territorio,
compatibilizar Turismo e Viño
 Participación e coordinación como
elementos chave: unir sector
turístico e vitivinícola, recursos
tanxibles e intanxibles, públicos e
privados…
“Un destino turístico é un acto de vontade social”.

55. TERRITORIOS ENOTURÍSTICOS SOSTENIBLES
Sostenibilidade e desenvolvemento territorial: apoio a emprendedores e
traballadores de servizos enoturísticos para a mellora da competitividade.

56. VIÑOBUS
Creación e diversificación da oferta e mellora dos servizos de
enoturismo

57. ENODESTINO
Axencias especializadas en enoturismo

58. VIAJES EMBOTELLADOS
Paquetes turísticos para regalar

59. INNOVACIÓN
I+D+i en enoturismo: Centro de distribución de viño e produtos locais;
Plataforma telemática para a configuración de paquetes turisticos e
novas aplicacións do XIS (descarga información a dispositivos
móbiles).

60. RUTA DEL VINO DEL CAMINO DE SANTIAGO
Novos produtos enoturismo. Creación de sinerxias e aproveitamento
de oportunidades

61. RUTAS AGROALIMENTARIAS
Proxecto. Cantata(Interreg IIIB Espazo Atlántico): Comarcas do Eume, O
Ribeiro e A Ulloa.
Proxecto Cantata 2: Rutas agroalimentarias de produtos D.O
(AGADER)

62. RUTA DOS ARRIEIROS
Plan de Desenvolvemento de Produto Turístico. Mancomunidade
Terras de Pontevedra. Concellos de Pontevedra e Pontecaldelas.

63. UN AÑO SABÁTICO EN LA TIERRA CON NOMBRE DE VINO
Promoción: do produto turístico á identidade do destino

64. Moitas grazas!
María Mesías
maria.j.mesias@gmail.com