TBD 31. Ulusal Bilişim Kurultayı, 06-09 Kasım 2014

1. Drone (insansız hava aracı) kullanımı,
medya ve toplum
Doç.Dr. Osman Köroğlu
Fatih Üniversitesi
okoroglu@fatih.edu.tr

2. Doç. Dr. Osman Köroğlu
• 1978 Eskişehirli. İlköğrenim: Eskişehir.
• 1995-1999: Marmara İletişim Gazetecilik Bilişim Anabilim Dalı: BA
• 2002: MA, 2009: PhD.
• Nisan 2014: Uygulamalı iletişim doçentliği.
• BA tezi "E-ticaret", MA tezi "Mobil İletişim, Etkileşimli Yayıncılık ve
Türkiye'deki Uygulamalar", PhD tezi "Mobil İçerik ve Yayıncılıkta
İzne Bağlı Bireysel Pazarlama Modeli”.
• Nisan-Ekim 2003: NATO bünyesinde Kosova'da askerlik.
• 1998-2007: Bilişim muhabir, editör ve internet danışmanı.
• 2008'den bu yana: Fatih Üniversitesi.
• Dersler: Reklamcılık, Halkla İlişkiler, İletişim Sosyolojisi, Sosyal
Medya ve İletişim Ağları, Yeni İletişim Ortamları ve Yayıncılık,
Sunum Teknikleri, Siyasal İletişim, Medya ve Psikoloji,
Medeniyetler Tarihi.
• Akademik ilgi: Yeni iletişim teknoloji ve ortamlarının (yeni medya
veya sayısal medyanın) birey ve toplumla ilişkisi, etkisi ve
etkileşimi. Enformasyon ve iletişim teknolojilerinin kullanımı ve
uygulamaları. Medya okuryazarlığı. Eleştirel düşünme.

3. Gündem
• Drone türleri ve temel özellikleri
• Başlıca drone kullanım alanları
• Medya ve drone kullanımı
• Havacılık kuralları ve kanunları
açısından dronelar
• Drone kullanımının toplumsal etkileri

4. İnsansız hava aracı sistemi
veya “drone”
• Pilotun uzaktan kumanda ettiği, uçuş
ve güzergâh için programlanıp
otonomlaştırılabilen hava aracı.
• İnsan operatör taşımayan,
aerodinamik güçleri kullanıp
havalanan, uzaktan kumanda
edilebilen veya otonom uçabilen, yük
taşıyabilen ve tekrar kullanılabilen
hava aracı.

5. Neden drone?
• Sektör derneklerince geçerli kabul
edilen ve en çok kullanılan terim.

6. Tarihte drone kullanımı
• 1849’da Avusturyalılar Venedik
karşısında bombalı balonlar kullanılır.
• Askeri nişancılık eğitimlerinde hedef
ve bomba olarak dronelar kullanılır.

7. 1990’lardan bu yana
• İnsanlar için “sıkıcı, kirli, tehlikeli,
uzun” olan görevler kolaylaşıyor.

8. Sivil ve ticari uygulamalar
• Polis, itfaiye, enerji hattı gözetimi…
• Düzenlemeler olmaksızın sivil ve
ticari kullanımlarda sorunlar
kaçınılmaz.

9. Drone bölümleri
• İnsansız hava aracı,
• Denetim sistemi,
• denetim ve veri bağlantısı,
• diğer ilişkili destek donanımı.

10. Gömülü işletim sistemi ve
kumanda yazılımları
• Linux türevi sistemler
• iOS ve Android tabanlı akıllı
telefonlar ile uzaktan kumanda.
• Kumanda mesafesi 500 m.-binlerce
km. arası.

11. Drone türleri
• Model uçak veya helicopter
boyutundakiler
• Yüzlerce kilogram ağırlık (donanım,
silah) taşıyabilenler

12. Kişisel ve ticari kullanım
• küçük, hafif ve kolay işletilebilir.
• Örnek: AR Parrot: 51x51x45 cm, 400
gr., 12 dakika uçuş, 720x1280 piksel
30fps HD kamera.

13. Askeri ve daha üst modeller
• Dayanıklı, uzun görev süreli.
• Örnek: 2010 model QinetiQ Zephyr:
Gündüz güneş enerjili, gece
bataryalı, 14 gün kesintisiz uçuş, 21
km. irtifa, 965 km. çapında gözlem
alanı, 22,5 m. kanat açıklığı, 50 kg.
toplam ağırlık.

14. Türkiye’de durum
• 2011’den itibaren dronelara devlet
yatırımı.
• Savunma bakanlığına ait 168 drone.
• TAI üretimi ANKA: 9 km irtifa, 24
saat uçuş, 200 kg. yük taşıma.

15. Türkiye’nin ithal ettiği
dronelar
• Gözetim amaçlı Killer Bee, Shadow,
Heron
• Saldırı amaçlı Harpy

16. Başlıca drone kullanım
alanları
• Askeri amaçlı.
• Sınır denetleme,
• itfaiye yangın denetleme ve önleme,
• karayolu trafik gözetimi,
• kayıp insanların termal kameralarla
aranması,
• vahşi yaşam ve doğa gözlemi ile hayvan
hakları takibi,
• meteorolojik gözlem, atmosfer ve iklim
araştırmaları,
• hava kirliliği denetleme.

17. Diğer kullanım alanları
• Kargo ve lojistik taşımacılığı
• İlaç nakliyesi
• Habercilik
• Televizyon programı ve film çekimi
• Spor etkinliklerinin görüntülenmesi
• Elektromanyetik spektrum
algılayıcıların dronelarla kullanımı.

18. Avantajlar
• Potansiyel ekonomik tasarruf, daha
az yakıt tüketimi ile çevreye verilen
zararın azaltılması, CO2 salınımının
azaltılması, insanlı hava araçlarından
daha az ses kirliliği ortaya çıkması.
• Hafif dronelar kolay nakledilip hızlı
kullanılabiliyor.

19. Havacılığın gelişimi
• Sivil drone kullanımı ile çarpışma
önleyici teknolojilerin geliştirilmesi
araştırmaları.

20. Sivil uygulamalarda
• Küçük dronelarda ilk maliyet daha
düşük, kamera gibi donanımlar daha
az karmaşık, kullanıcıları eğitmek
daha kolay.

21. Japonya Fukushima
• Nükleer santral kazası sonrası,
dronelar temizlik çalışmalarına
yardımcı oluyor.

22. Amazon.com
• 2.3 kg’lık paketleri saatte 80 km
hızla taşıyabilecek drone modellerini
deniyor.
• Site satışlarının yüzde 86’sı ortalama
2.3 kg.
• Dronelar şirketin deneme yaptığı 9.
nesil prototipler.

23. DHL
• İlaç paket taşımacılığı denemeleri:
1.2 kg’lık paketler.
• “Uzun vadede droneların nakliyede
kullanımı paradigma değişimine yol
açacak”.

24. Birleşik Arap Emirlikleri
• Kamu hizmetleri drone filosu:
Parmak izi ve retina tanıma sistemli
filo ile pasaport, kimlik kartı ve
sürücü belgeleri ile acil durum
yardımları aktarılacak.
• 1 milyon USD ödüllü bir uluslararası
yarışma: droneların insani yardım,
gelişim ve kamu hizmetinde
kullanımında fikir üretimi.

25. Dronelarla kablosuz
internet erişimi
• Facebook ve Google
• Altyapısı sorunlu ülke ve bölgeler
hedef
• Dronelar, zeplin gibi uzun süre belli
konumda sabit kalıp, güneş enerjili
olması planlanıyor.

26. Medya ve drone kullanımı
• Habercilik: Genelde zor ulaşılabilen
yer ve zamanlarda yapılır; yazı, ses
ve görsel yayına hazırlanır.

27. Gökyüzünden çekim
yapmak
• Eskiden ancak resmî yetkililerle
uçarak veya
• Helikopter/uçak kiralayarak.

28. Yasal olarak tartışmalı
• Ama habercilik amaçlı dronelar
2010’dan bu yana satışta.
• Eğitim kuruluşları da var.
• 2015’ten itibaren öncelikle ABD’de
ticari kullanımın yasallaşması
bekleniyor.

29. Drone haberciliği
• En uygun durumlar: Felaket,
protesto, gösteri, çatışma.
• Geniş perspektif gerektiren tüm
haberler.

30. Magazin haberciliği
• Fırsat ve tehditler.

31. Maliyet
• ABD Alabama 2011: 314 kişinin
öldüğü fırtına hasarının
görüntülenmesi. 550 USD
maliyetindeki donanım.
• Gelişmiş bir drone 1000 USD. Bir
saatlik helikopter kirası ise 2000
USD.

32. Zorluklar
• Bağlantıda Wi-Fi kullanılması.
• Rüzgârlı havalarda kullanım zorluğu.

33. Faydalar
• Güvenlik, hız, verimlilik ve maliyet.

34. ABD Drone Gazeteciliği
Derneği
• “Her haberci bu teknolojiyi
kullanmayı öğrenmeli. Çünkü
haberlerde görsel ve konum
verilerinin önemi arttı. Ayrıca
gazeteci güven içinde soruşturmacı
habercilik yapıp, başka türlü
ulaşılamayacak verilere ulaşabilir.”

35. BBC
• Drone haberciliği ekibi oluşturan az
sayıdaki medya
organizasyonlarından.
• İlk haber, Tayland’da hükümete karşı
gerçekleştirilen gösteriler.
• Ekip BBC doğa belgesellerinde de bu
teknolojiyi kullanıyor.

36. Medya için gerçekçi
yaklaşım
• Drone kullanımını, mobil iletişim
teknolojilerine ve çokluortam
yayıncılığına yapılan yatırımların bir
parçası olarak düşünmek.

37. Havacılık düzenlemeleri
• Avrupa: Azami uçuş ağırlığı 150
kg’dan fazla olanlar, European
Aviation Safety Agency (EASA)
düzenlemelerine bağlı. Az olanlar ise
Hafif İnsansız Hava Aracı şeklinde
isimlendirilip ulusal sivil havacılık
otoritelerinin düzenlemelerine bağlı.

38. Havacılık düzenlemeleri
• Çoğunlukla ülkelerin bir düzenlemesi
yok veya varolanlar yetersiz.
• Farklı ülke sınırlarından geçişlerde
kanuni altyapı yok.
• Görüş mesafesinde ve 150 metrenin
altında kullanıldıklarında insanlı hava
araçlarının hava sahasına
girmiyorlar.

39. Sorun
• Hobi amaçlı uzaktan kumandalı uçak
ve helikopterler için yapılan yasal
düzenlemeler, drone ticari işletmeler
veya gazetecilik için kullanılınca
geçersiz.

40. Kanada
• Ticari drone kullanımı için, tek
uçuşluk ücretsiz bir özel sertifika (üç
hafta beklemek gerek).

41. ABD
• Sadece güvenlik teşkilatları ve drone
üreticileri deneme ve normal
uçuşlara resmi izinli.
• Yasadışı drone kullanımı 10 bin USD
ceza alabiliyor.
• 2030’a kadar 30 bin drone
kullanılmaya başlanacağı tahmin
ediliyor.

42. Hobi amaçlı kullanım
sınırları
• Yükselme sınırı 120 metre,
kullanıcının görebileceği alanın
dışında veya yoğun nüfuslu yerlerde
ve havaalanı yakınında kullanım
yasak.

43. Avustralya
• Drone kullanımı yasal ve medya
tarafından kullanılıyor.

44. İngiltere
• Önemli sınırlamalar var.
• AB’de yasallaşma 2016’yı bulacak.

45. Tehdit
• Drone fiziksel veya elektronik saldırı
ile ele geçirilip çalınabilir veya çeşitli
kaza veya saldırılarda, mal ve can
güvenliği sorunları ortaya çıkabilir.

46. Mahremiyet
• Hava ve su gibi ihtiyaç, kaybedilince
değeri anlaşılıyor, kanunlarla
korunuyor.

47. Sosyal medya ve teknoloji
• Mahremiyete bakışı değiştiriyor.

48. ABD’de
• Drone ile özel mülk mahremiyet ihlali
yasal olarak tartışılıyor.

49. Mahremiyet ve güvenlik
dışında
• Drone kullanımını sınırlayan bir
düzenleme gerekli mi?
• Gösterinin haberleştirilmesi ile özel
bir evin içinin veya bahçesinin
gözetlenmesi farklı ve kanunlar
teknolojiden bağımsız olarak
ikincisini suç kabul ediyor.

50. Medya ve gözetim
• Gözetim medyanın temel
işlevlerinden.
• Dronelar kurum ve kişilerin gözetim
yeteneklerini artırıyor.

51. Panoptikon platform modeli
• Otorite herkesi gözler, kendisi
gözlenmekten korunmuştur.
• Güç kavramı ile ilişkili.

52. Internet
• Yaygın. Otoriteler ve kurumların
gözetim yeteneğinden endişe
duyuluyor.
• Bireyi çevrim içi ve dışı takip ediliyor
ve güç merkezileşiyor.

53. Birey ve medya drone
kullanırsa
• Gözetim işlevi, otoritelerden ve ticari
kurumlardan halka geçebilir.

54. Panoptikondan Sinoptikon'a
• Gözetimin sinoptik hale gelmesi: Az
sayıdaki güç sahibi gözetimci ve çok
sayıdaki gözetlenenden, çok sayıdaki
gözetimci ve az sayıdaki güç sahibi
gözetlenene dönüşüm.

55. Polis ve kamu güvenliği
çalışanları
• Yersiz ve kanun dışı eylemlere karşı
gözetim ve
• Etkinlik denetimindeki kanun
dışılıkların belgelenmesinde
dronelardan yararlanılabilir.

56. İstanbul Gezi Parkı
• Video kaydeden drone, polis ateşi ile
düşürülmüştü.
• Türkiye’de drone kullanılan vatandaş
gazeteciliği arasında önde gelen
örnek.

57. Gözetimin
demokratikleşmesi
• Etkinlik katılımcılarının kendilerini de
kaydetmeye başlaması.

58. Özçekim, selfie, dronie
• Alternatif bir toplumsal olgu.

59. Drone kullanımı = otorite
karşıtlığı?
• Hükümet sınırlamalarını aşmayı
sağlayabilir.

60. Otoriter veya demokratik
ülkelerde
• Gösteri veya protestolarda, etkinlik
büyüklüğü, gerçekleşenlerin doğru
aktarımı ve yanıltıcı bilgilerin
azaltılmasında.
• Geleneksel medyanın sınırlılıkları
aşılır ve yurttaş gazeteciliği yapılır.

61. Sensepost drone
• Üstünden geçtiği WiFi sistemi açık
telefonlara erişip, daha önce
bağlandıkları bir ağı taklit edip, parola
ve bankacılık bilgileri ile kişisel
bilgilerini kopyalayabiliyor.
• Otoriter bir rejim, protestolarda
göstericilerin mahrem bilgilerine
erişebilir.
• Bu teknolojiler, Defcon ve BlackHat
konferanslarında 2010’dan bu yana
tartışılıyor.

62. Veri madenciliği ve güvenlik
kameraları
• Kamusal ve mahrem alanların
sınırlarını belirsizleştiriyor.
• Bireyin mahremiyet beklentisini
daraltıyor.
• Drone kullanımının artması bunu
daha da hızlandırabilir.

63. Drone kullanıcısı
• Olayla arasındaki mesafeden dolayı,
eylemden kendini soyutlayabilir.

64. Dünya medyası
• Yönetici, editör ve sektörel STK'lar,
etik drone kullanımı için gerekli
kuralları, tıpkı gizli kamera ve diğer
teknolojilerdeki gibi belirlemeliler.
• 2012’de uluslararası drone üreticileri
derneği iş ahlakı bildirisi yayınladı.

65. SONUÇ
• Mobil teknolojiler hayatın hemen her
alanında.
• Medya da buna uyum sağlıyor.
• Drone gazeteciliği güncel bir örnek.

66. Teknolojiler ne zaman
benimsenir?
• Avantajlar dezavantajlardan daha
büyükse.
• Acil ilaç nakliyesi, yangın engelleme
gibi hizmetler için drone kullanımı
kaçınılmaz.
• Ama bazı yasal düzenlemelerle
mahremiyet ve etik uygulamaları
güvenceye alınmalı.

67. Dronelar
• Görme duyumuzu güçlendiriyor,
heyecanlandırıyor, hayal gücünü
harekete geçiriyor.
• "Adeta olay yerindeyim": Drone ile
canlı yayınlanan etkinliğe, mobil
iletişim donanımı ile erişim.

68. İletişim fakülteleri
• Drone haberciliği müfredata girecek.
• Drone kullanımı bilgisayar destekli
gazetecilik gibi normalleşecek.