draaiboek Tijdsreizigers projectkamp 2014

Idee Kids vzw – Zwaantjesstraat 33 – 9090 Melle – 070 22 55 66 – monifoon: 0497 41 82 31 Pagina 1 van 54
monitor@ideekids.be – www.ideekids.be
IIddeeee KKiiddss
PPrroojjeeccttkkaammpp
((11ee
tt..ee..mm.. 66ee
lleeeerrjjaaaarr))
TTiijjddssrreeiizziiggeerrss
WE SPRINGEN IN ONZE TELETIJDMACHINE EN BEGINNEN BIJ DE DINO’S IN DE OERTIJD, TREKKEN NADIEN
NAAR DE ROMEINEN MET HUN GLADIATORENGEVECHTEN EN MAKEN KENNIS MET GRIEKSE GODEN. IN DE
MIDDELEEUWEN WANEN WE ONS ECHTE RIDDERS EN PRINSESSEN EN WE WERPEN OOK EEN BLIK IN DE
TOEKOMST. REIS JE MEE? *
* De ouders en kinderen krijgen deze voorstelling van het kamp. Houd er rekening mee dat dit alles
waargemaakt wordt
DEEL 1: zie bundel ‘Idee Kids projectkamp algemene info’
DEEL 2: Tijdsreizigers
Cover + beschrijving + inhoud
1. MAANDAG .................................................................................................................................................... 4
2. DINSDAG .................................................................................................................................................... 21
3. WOENSDAG ............................................................................................................................................... 29
4. DONDERDAG ............................................................................................................................................. 37
5. VRIJDAG..................................................................................................................................................... 45
IDEE KIDS VZW
Zwaantjesstraat 33, 9090 Melle
T: 070/22 55 66
Monifoon 0497 41 82 31
Facebook: monitor@ideekids.be
E-mail: monitor@ideekids.be URL : www.ideekids.be

Lieve moni
In deze bundel vind je een suggestiedraaiboek.
Je kan dit niet van naaldje tot draadje te volgen want elke groep en elke moni is anders! Dit suggestiedraaiboek
heeft enkel de bedoeling jou ideeën aan te reiken, inspiratie te geven en vooral goesting te doen krijgen in het
thema. Maak gerust jouw eigen draaiboek!
Het is logisch dat de tijdsindeling niet precies zal kloppen, want dit is afhankelijk van zoveel dingen: je eigen
inspiratie, het niveau en werktempo van jouw groepje, het weer…
Dit suggestiedraaiboek kan een leidraad bieden indien nodig, maar het liefst van al zien we graag jouw
persoonlijke toets terug in de activiteiten.
Jouw creatieve brain? Ready? Set! Go!
Voor een bezoek of workshop kunnen we niet ieder draaiboek aan iedere kampplaats en iedere week
aanpassen. Het precieze tijdstip van het bezoek wordt jou nog meegedeeld via de bezoekenfiche die je een
week voor aanvang van ons ontvangt.
Als jouw bezoek bijvoorbeeld op woensdagvoormiddag plaatsvindt i.p.v. op donderdagnamiddag, dan kan je op
donderdagnamiddag de activiteit doen die in het draaiboek op woensdagvoormiddag gepland stond.
Het draaiboek kan je steeds uitgeprint terugvinden op de kampplaats (map draaiboeken), ook de themabox
en de themamap kan je terugvinden op de kampplaats. Vraag ernaar bij de kampverantwoordelijke. We
doen ons best om het materiaal op het juiste moment op de juiste plaats te krijgen.
Mocht dit niet het geval zijn, laat dit zeker weten aan je kampcoördinator. Wij proberen dat dan zo snel mogelijk
in orde te brengen.
Veel plezier deze week!

WEEKSCHEMA (zie ook dagindeling pagina 4)
MAANDAG
DINOSAURIERS uit de
OERTIJD
DINSDAG
GRIEKEN EN ROMEINEN
WOENSDAG
RIDDERS EN
JONKVROUWEN uit de
MIDDELEEUWEN
DONDERDAG
UITVINDERS EN
ONTDEKKINGS-
REIZIGERS uit de
NIEUWE TIJD
VRIJDAG
ROBOTTEN uit de
TOEKOMST
OPENING
9u tot 9u10
Openingstoneeltje
OERKNAL
aerobic aerobic aerobic aerobic
ACTIVITEIT 1
9u10-10u20
Groep 1:
Kennismakingsspelletjes
Groep 2:
Kennismakingsspelletjes
Groep 1: Romeinse brood
en spelen
Groep 2: Grieks borstbeeld
Groep 1: Ridderschild of
ridderjuweel
Groep 2: Een ommuurd
kasteel
Groep 1: Ontdekkingen
en uitvindingen
Groep 2: Gouden
armbanden
Groep 1: De ruimte in!
Groep 2: Robotten
PAUZE10u20-10u40 Toilet, koek en drinken
ACTIVITEIT 2
10u40-12u
Groep 1: Ontwerp
teletijdmachine
Groep 2: Lascaux
Groep 2: Romeinse brood
en spelen
Groep 1: Een ommuurd
kasteel
Groep 2: Ridderschild of
ridderjuweel
Groep 1: Gouden
armbanden
Groep 2: Ontdekkingen
en uitvindingen
Groep 1: Robotten
ACTIVITEIT 3
13u00-14u20
Groep 1: Oerschilderen
Groep 2: Ontwerp
teletijdmachine
Groep 1: Romeinse mozaïek
Groep 2: Griekse en
Romeinse goden spel
Groep 1: Ridders- en
jonkvrouwenquiz
Groep 2: Riddertraining
Groep 1:
Ontdekkingsreizigers!
Groep 2: Schip in een
fles
Groep 1: Flits door de
tijd-quiz
Groep 2: Flits door de
tijd-quiz
PAUZE 14u20-14u40 Toilet, koek en drinken
ACTIVITEIT 4
14u40-15u50
Groep 1 en groep 2
(samen): Dino-stratego
Groep 1: Griekse en
Romeinse goden spel
Groep 2: Ridders- en
jonkvrouwenquiz
Groep 1: Schip in een
fles
Groep 2:
Ontdekkingsreizigers!
Voorbereiding
voorstelling+generale
repetitie
AFSLUITER
15u50-16u00
15u45: Voorstelling
ouders
* Tijdens dit kamp is een UITSTAP gepland. Met dit kamp bezoeken jullie een historische plaats in de buurt van de kamplocatie. Dit kan een
museum zijn, een nagebouwde nederzetting enz. Op de bezoekenfiche (vraag aan je kv) lees je waar jullie naar toe gaan en wanneer.

1. MAANDAG
8u55: Om 8u55 worden alle kinderen verzameld op de verzamelplaats. Monitoren helpen hier actief
aan mee: schoentjes aan doen, springkasteel plat (= verifiëren of er geen kleuters meer op zitten,
stopcontact uittrekken, wanneer alle lucht er uit is, mag het springkasteel dubbelgevouwen worden).
De kampverantwoordelijke doet een ‘startmoment’. Van de monitoren wordt verwacht dat ze hier actief
aan meedoen en de kinderen stimuleren om ook mee te doen. Kleutermonitoren gaan actief op zoek
naar kindjes die huilen of nog in de armen van papa of mama blijven om hen op een lieve manier op
te vangen en te betrekken bij het startmoment.
9u00: Alle monitoren verzamelen hun eigen groepje deelnemers en neemt die meer naar een plaats
waar je je kamp kan starten.
9u00-9u20: Aanwezigheidslijst aanvullen + ontvangen de kinderen en vertellen hen dat we deze
week een echte reis in de tijd zullen maken.
Voor dit kamp is het belangrijk dat je als moni over achtergrondkennis beschikt. Elke dag komt een
andere tijdsperiode aan bod. Zorg zelf dat je geïnformeerd bent en dat je over de gepaste
verkleedkledij beschikt.
Hieronder vind je alvast een aantal sites met wat achtergrondinfo:
http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl/
http://www.aduis-knutselen.nl/werkbladen/geschiedenis/default.aspx?startId=151
http://www.schooltv.nl/vroegerenzo/2204077/werkstukken/
http://www.ksu-montessorischoolbw.nl/website/index.php?pag=64
Je kan met je medemoni elke dag een toneeltje opvoeren over de tijd waarin de kinderen zullen
terechtkomen met hun teletijdsmachine.
9u20-10u20: ACTIVITEIT 1
De groep wordt verdeeld in 2 leeftijdsgroepen. Zorg ervoor dat de groepen ongeveer even groot zijn
(= 16 à 17 kinderen per groep). Broertjes en zusjes, vriendjes en vriendinnetjes mogen uiteraard
samen blijven (ook al hebben ze een verschillende leeftijd). Vanaf nu wordt er verder gewerkt in deze
2 leeftijdsgroepjes.
Groep 1: Kennismakingsspelletjes (in afzonderlijke groepen)
benodigdheden #
algemeen materiaal (knutsel-of
spelkoffer) extra materiaal
De alles over mij robot 16 Themamap
Blad papier 16
Doos kleurpotloden 1
Wat: Deze week gaan we op reis door de tijd. Op maandag komen we terecht bij de dinosauriërs in de
oertijd, op dinsdag bij de Grieken en Romeinen, op woensdag bij ridders en jonkvrouwen uit de
middeleeuwen, op donderdag bij de uitvinders en ontdekkingsreizigers van de nieuwe tijd en op
vrijdag bij de robotten in de toekomst.
Voor we met onze teletijdmachine vertrekken, leren we elkaar en de tijden waar we heen gaan wat
beter kennen.

Werkwijze:
DINOSAURIERS uit de OERTIJD: snel reageren!
Als je als oermens een gevaarlijke mammoet zag, moest je je snel en goed kunnen reageren. Stel je
voor dat je plots oog in oog staat met een wild dier?
De kinderen zitten op stoelen in een kring. Iemand staat in het midden. De moni roept twee 2 namen.
Deze 2 personen proberen dan van plaats te veranderen, zonder dat de persoon in het midden op hun
plaats kan komen zitten. Als het de persoon in het midden toch lukt om een plaats in te nemen, dan
moet de persoon die daar wou gaan zitten in het midden gaan staan. Als de moni ‘Dinosauriers’ roept,
moet iedereen van plaats verwisselen.
Voor de oudste groep: roep telkens drie namen. Dit geeft iedereen meer kansen en maakt het spel
spannender.
GRIEKEN EN ROMEINEN: Stevige tempels?
Alle kinderen gaan per 3 staan. 1 kind is de keizer, de 2 andere kinderen vormen een dak boven het
hoofd van het de keizer, zij vormen de tempel. 1 kind blijft over en staat tussen alle andere kinderen.
Dit kind moet proberen de plaats in te nemen van 1 van de andere kinderen. Dit kan hij doen door 1
van de volgende 3 dingen te roepen: brand, aardbeving of overstroming.
Bij brand: de keizers moeten hun tempel verlaten en zo snel mogelijk in een andere tempel gaan
staan. De tempels mogen gewoon blijven staan.
Bij aardbeving: de tempels moeten zo snel mogelijk met iemand anders een nieuwe tempel vormen
boven een keizer. De keizers mogen gewoon blijven staan.
Bij overstroming: de tempels en de keizers moeten opnieuw beginnen en terug een tempel en een
keizer vormen met andere kinderen. Keizers kunnen hierbij tempels worden en tempels keizers.
RIDDERS EN JONKVROUWEN uit de MIDDELEEUWEN: Ridder/jonkvrouw/Merlijn
Alle kinderen staan in een kring. Een kind staat in het midden. Hij wijst een deelnemer (B) aan en
roept ridder/jonkvrouw/Merlijn – B – 1,2,3. B moet, samen mijn zijn beide buren, voordat A is
uitgesproken is de ridder/jonkvrouw/Merlijn samen met zijn twee buren uitbeelden. Zijn B of zijn buren
te laat, doen ze een foute beweging of slaan ze de bal helemaal mis, dan wisselt die persoon met het
kind in het midden. Dit moet binnen drie seconden gelukt zijn, anders is B af. B is altijd degene die af
is, ook al maken zijn buren de fout.
Het doel van A is dus om B (of de buren) een fout te laten maken. Jij als moni bent de jury en beslist
wie er al dan niet in het midden moet komen.
Ridder: Als er ridder B 1,2,3 geroepen wordt, zet B zijn twee handen in de heupen. C en D houden
beiden een zwaard vast en verdedigen A.
Jonkvrouw: B zet zijn linker – of rechtervoet voor en houdt met twee handen zijn jurk vast. C en D
maken een buiging.
Merlijn: B houdt zijn toverstaf vast en C en D worden in kikkers omgetoverd en zitten in kikkerstand op
de grond.
UITVINDERS EN ONTDEKKINGSREIZIGERS uit de NIEUWE TIJD: uitvindingen springen
De kinderen gaan in een kring op de grond liggen. Ze zijn allemaal uitvindingen die niet mogen
vernietigd worden! Eén persoon moet rechtstaan en over al de uitvindingen springen. Voor hij springt
moet hij eerst de uitvinding/persoon zijn naam zeggen waar hij over gaat springen. Zo moet hij heel de
kring rondgaan. Als hij de naam fout zegt, moet er gewisseld worden met die persoon. Je kan
meerdere personen tegelijkertijd laten springen. De persoon die ligt moet controleren of zijn naam
correct gezegd werd. Je kan de twee springers elkaar proberen te laten tikken: hoe sneller ze de
namen weten, hoe sneller ze vooruit gaan!

ROBOTTEN uit de TOEKOMST – De alles over mij robot
De kinderen krijgen een tekening van een robot uit de themamap en mogen hem volledig invullen en
kleuren. De robotten kunnen opgehangen worden op de kampplaats en gebruikt worden voor verdere
activiteiten later tijdens de week.
Historisch zelfportret
Iedereen krijgt een blad papier. Er zijn kleurpotloden en gewone potloden beschikbaar. Iedereen
maakt een zelfportret maar dan als historisch figuur naar keuze. Zorg voor enkele herkenbare
eigenschappen, bijvoorbeeld kleur haar en kapsel, ogen, vorm van neus, maar voor de rest van het
lichaam teken je een historisch figuur (bvb Napoleon, een oermens, een ridder…) naargelang de
periode die jou het meest aanspreekt. Daarna worden de tekeningen bij de moni verzameld en wordt
er per tekening geraden van wie dit zelfportret zou kunnen zijn.
Groep 2: Kennismakingsspelletjes (in afzonderlijke groepen)
10u20-10u40: PAUZE: laat alle kinderen naar het toilet gaan. Daarna verzamelt iedereen in de refter
om een koek te eten en water te drinken. Een koek en water is gratis ter beschikking van Idee Kids.
Zorg ervoor dat alle kinderen drinken. Bij veel zon worden alle kinderen ingesmeerd met zonnemelk.
Groep 1: Ontwerp teletijdmachine
benodigdheden #
Blad papier
Stoelen, tafels
Oude lakens 3 Zorgt moni voor
Karton
Knutsellijm 1
Rol plakband 1
Touw
Verf
Beker 4
Penselen 16
Water
Schaartje 16
Wat: Om aan onze tijdreis te beginnen moeten we eerst een
teletijdmachine ontwerpen. Wie kent een teletijdmachine? Waarvoor
wordt een teletijdmachine gebruikt? Wat heeft een teletijdmachine
nodig? (kort gesprek met de kinderen)
Werkwijze:
• Elk kind krijgt een blad papier om zijn/haar teletijdmachine op te
ontwerpen.
• Wat moet een teletijdmachine zeker hebben? Welke kleuren?
Laat ze zo vrij mogelijk in de invulling van hun teletijdmachine.
• Daarna stellen we elk om beurt onze machine voor. Op het einde
kiezen we met z’n allen een ontwerp dat we zo goed mogelijk na gaan maken.

• Eerst en vooral kiezen we een geschikte locatie voor onze teletijdmachine, waar hij ergens de
hele week kan blijven staan, aangezien we ons telkens naar een andere tijd moeten kunnen
flitsen
• De oude lakens kunnen we verven en als decoratie gebruiken voor onze teletijdmachine.
• Het komt er dus op aan creatief met aanwezig materiaal om te springen.
• Zorg dat de teletijdmachine voldoende groot is dat we (om beurt) elke ochtend erin kunnen
kruipen om naar een andere tijd te flitsen.
Groep 2: Lascaux
benodigdheden #
Spel Lascaux 4 Themabox
Wat: Dit kaartspel speelt zich af in de Franse grotten van Lascaux.
Deze grotten zijn tegenwoordig een populaire toeristische attractie
vanwege hun realistische schilderingen van reusachtige dieren.
Fossiele bewijzen tonen aan dat deze wezens daar in die tijd
daadwerkelijk hebben geleefd. De oudste afbeeldingen dateren uit het
Stenen Tijdperk, zo tussen 13.000 en 15.000 voor Christus.
Tijdens het spel gaan de kinderen op ontdekkingstocht door de grotten
om verschillende grotschilderingen te verzamelen.
Werkwijze:
Draag goed zorg voor dit spel met de kaarten en materialen! Zo
kunnen andere monitoren dit ook op hun kamp gebruiken!

13u00-13u05: Aanwezigheidslijst invullen en terugbezorgen aan kv.
Groep 1: Oerschilderen
benodigdheden #
Eieren 5 Themabox
Krijt
Satéstokje 4
Penseel 16
Water
Wat: We gaan naar een tijd waarin de mensen in grotten
leefden. Wat gebruikten ze toen om mee te schilderen?
Toen maakten ze verf met eieren.
Werkwijze:
• Meng verfstof met het geel van een vers ei met
een stokje. Goed roeren en daarna snel
verwerken in een grotschildering.
• Je kan eventueel om het nog echter te maken
eerst stoepkrijt vermalen en daarmee het ei
mengen.
• Je kan verschillende kleuren verf maken.
• Daarna kan iedereen aan zijn grotschildering
beginnen.

Bij tijd over kunnen we het toonmoment voor vrijdag oefenen: op vrijdag is er een toonmoment
voorzien, voor alle aanwezige kampen op de kamplocatie. De ouders komen kijken naar alle groepjes.
Voor het toonmoment mogen de jongsten en oudsten samen een toonmoment voorbereiden. Hier
kunnen ze elke dag een kwartiertje samen aan oefenen. Het toonmoment duurt max. 5 minuten per
kamp (= groep 1 + groep 2 samen)
Groep 2: Ontwerp teletijdmachine
Zie maandag, activiteit 2, groep 1
14u20-14u40: PAUZE: Laat alle kinderen naar het toilet gaan. Daarna verzamelt iedereen in de refter
om een koek te eten en water te drinken. Een koek en water is gratis ter beschikking van Idee Kids.
Zorg ervoor dat alle kinderen drinken. Bij veel zon worden alle kinderen ingesmeerd met zonnemelk.
Groep 1 en groep 2 (samen): Dino – stratego + dinospellenboek
benodigdheden #
Gekleurde kaartjes
Knipt moni uit
gekleurd papier
Strategokaartjes 1 Themamap
Kosteloos materiaal voor dino-
ei (vb bal) 2
Algemene info over dinosauriërs. Overloop – aangepast aan het niveau van je groep – op een
interactieve manier (via vragen, laat hen zelf vertellen wat ze allemaal weten over dino’s)
● Waarom noemen we hem 'dinosaurus'?
De naam dinosaurus betekent eigenlijk reuzenhagedis.
(Dino = Reusachtig, Saurus = Hagedis/Reptiel)
Wat wij eigenlijk onder dinosauriërs verstaan, zijn de landreptielen, dus de sauriërs die op het land
leefden.
Vaak wordt ook verteld dat de sauriërs die 'in het water' of 'in de lucht' leefden óók dinosauriërs
waren, maar deze twee groepen rekenen we toch niet tot de dinosauriërs!
Dinosauriërs konden (in tegenstelling tot de betekenis van hun naam) zo klein zijn als reptielen of
kippen, maar óók vele malen groter dan een olifant!

● Wanneer leefden de dinosauriërs?
De dinosauriërs leefden 225 miljoen tot 65 miljoen jaar geleden.
De meeste dinosauriërs leefden in het tijdperk Mesozoicum, waarin we respectievelijk de perioden
Trias, Jura en Krijt onderscheiden.
Alleen door opgravingen en het bestuderen van fossielen zijn we over de dinosauriërs iets te weten
gekomen van hun bestaan, hun bouw, hun eetgewoonten, enz..
Opgravingen
● Hoe zagen ze eruit?
Als je dinosauriërs in soorten verdeelt, kun je op verschillende dingen letten:
1/ Hun manier van voortbewegen:
1 Op twee poten (achterpoten)
2 Op vier poten
De reden hiervan was de bouw van hun bekken.
Zo konden we 2 soorten (orden) onderscheiden, respectievelijk:
de vogelbekken-dinosauriërs en de hagedisbekken-dinosauriërs.
Op twee poten Op vier poten
(De afbeeldingen van bovenstaande dinosauriërs zijn niet in verhouding tot hun werkelijke grootte.)
2/ Hun huid:
Meestal hadden dinosauriërs een geschubde huid.
Dat kon zijn
1 pantservormig
2 met stekels

3 met kammen
4 met horens
Hierdoor hadden ze vaak een heel bizar uiterlijk.
1 pantservormig
2 met stekels
3 met kammen 4 met horens
● Wat aten de dinosauriërs?
De dinosauriërs of dinosaurussen kunnen we onderverdelen in 3 soorten wat betreft hun
eetgewoonten:
- de carnivoren = vleeseters
- de herbivoren = planteneters
- de omnivoren = alleseters
Aan hun gebit kun je zien wat voor soort eters het waren...

Links de schedel van een planteneter en rechts die van een vleeseter
In het echt zagen ze er zo uit:
Kop van een planteneter Kop van een vleeseter
● Hun nestverzorging
De sauriërs die eieren legden, verzorgden hun nest altijd goed.

● Wat waren de grootste dinosauriërs?
De 'Langnekken' waren de grootste soort dinosauriërs. Langnekken worden eigenlijk sauropoden
genoemd.
Hieronder zie je enkele sauropoden in vergelijking met de mens...
● Wat zijn de bekendste soorten dinosauriërs?
De dinosauriërs kenden honderden verschillende soorten.
De bekendste waren:
Iguanodon
Brontosaurus
Diplodocus
Stegosaurus
Tyrannosaurus
Triceratops
Brachiosaurus
Allosaurus
Styracosaurus
Velociraptor
Ankylosaurus
Compsognathus
Archeopteryx
● Weten we alles van de dinosauriërs?
NEE!
We geven ze meestal een bruine of groene kleur, omdat ze veel op hagedissen lijken.|
Of dat klopt, weten we niet! Er zijn namelijk ook hagedissen die felle kleuren hebben.
En zo zijn er nog wel meer onopgeloste vragen zoals:

- Hoe snel konden ze zich bewegen...?
- Hoe oud werden ze...?
- Waarom werden sommige soorten zo groot...?
- Zagen ze kleuren of alleen zwart-wit...?
- Welke inwendige organen hadden zij...?
- Hadden ze oogleden en uitwendige oren...?
- Werden ze vaak ziek...?
- Hoe was hun bloed samengesteld...?
- Waren er herkauwers bij de planteneters...?
- Waren ze al zelfstandig als ze uit het ei kwamen...?
- enz...
Vragen genoeg dus, waar nog lang niet allemaal antwoorden op zijn...
● Hoe zijn de dinosauriërs uitgestorven?
Er bestaan veel theorieën over het uitsterven van de dinosauriërs.
Eén van de theorieën is dat door langdurige droogte de planten harder werden, waardoor de
planteneters te maken kregen met verstoppingen en uiteindelijk stierven.
Maar er zijn meer theorieën:
- De dinosaurussen stierven door een virus...
- Een verhoogde temperatuur op aarde...
- Vulkaanuitbarstingen...
- Honger...
- Een komeet op de aarde...
- Grote bosbranden...
- Of was het een combinatie van factoren?
Paleonthologen zijn nog steeds op zoek naar de ware reden...

Dino-stratego
Wat: We zijn de laatste 2 overlevende dino-stammen op de planeet.
We hebben beiden nog één dino-ei dat we heel hard moeten
beschermen, want het is onze laatste kans tot voortbestaan.
Vooraleer we met het eigenlijke spel kunnen beginnen, moeten we
eerst ons dino-ei nog maken vanuit allerlei kosteloos materiaal dat we
op de kampplaats vinden (kranten, plakband, enz.)
Werkwijze:
• De groep wordt in 2 ploegen verdeeld: de rode dino-stam en de blauwe dino-stam. Elke groep
krijgt tien minuten om een eigen kamp te installeren.
• In elk kamp ligt het dino-ei bij de moni (vb bal met blauw en rood papier rond).
• Elke dino krijgt een controlekaart (gekleurd kaartje met blauw of rood kruis er op) en een
pionkaartje (dinokaartje met blauw of rood kruis er op)
• Wanneer 2 dino’s van een ander kamp elkaar tegenkomen tikken ze elkaar. Op hun kaart
kijken ze wie het hoogst in rang is.
• De winnaar krijgt de pionkaart van de verliezer. De verliezer krijgt de controlekaart van de
winnaar.
• De winnaar geeft zijn gewonnen pionkaart af aan de moni in zijn kamp. Hij krijgt een nieuwe
controlekaart en kan weer weg.
• De verliezer geeft de gekregen controlekaart af aan zijn moni en krijgt een nieuwe pionkaart.
Ook hij kan weer ten aanval. Vergeet niet om zowel de pionkaart als de controlekaart te
voorzien van ofwel een blauw ofwel een rood kruis aan de achterzijde.
• Opgelet! De stegosaurus kan tussen de benen lopen van de Tyrannosaurus, dus hij kan die
verslaan! De tyrannosaurus wint van de stegosaurus.
• Het dino-kamp dat de meeste punten behaalt, mag op heuse dinowijze (op handen en voeten
en met de nodige triomfantelijke houding) het dino-ei uit de anderen hun kamp gaan halen en
zijn verzekerd van hun voortbestaan als dino…
Aandachtspunten:
• Als 2 vijanden van dezelfde rang elkaar kruisen doen ze blad-steen-schaar of hanengevecht
om uit te maken wie de winnaar is.
• Start met een leuke inkleding (Er waren wel degelijk verschillen tussen de dino’s, in hun sterkte
en kracht, hoe sterker en gevaarlijker hoe hoger de punten in het strategospel.)
• Motiveer de spelers om tactisch te spelen.
• Deel in het begin niet te veel hoge rangen uit. Doe dat geleidelijk.

Tyrannosaurus Rex Brontosaurus Diplodocus
10 punten 8 punten 6 punten
Triceratops Velociraptor Stegosaurus
4 punten 2 punten 1 punt
15u50-16u00: AFSLUITER: Ruim samen met de kinderen het lokaal op en voorzie elke avond een
zelfde afsluitmoment met je groepje.
Vandaag zijn ze als tijdreizigers vertrokken voor een boeiende reis.Je kan elke dag een verhaal
voorlezen uit het grote geschiedenisboek. (Dit is een Nederlands boek => vervang Nederland telkens
door Belgie)
Vandaag: Jagers en boeren (o.a. brons/ijzer, goden)
Morgen gaan de kinderen aan de slag met mozaïek in de Romeinse tijd. Vraag hen om een voorwerp
mee te brengen van thuis om te bekleven met mozaïeksteentjes. Ze kunnen bijvoorbeeld een
juweeldoosje bekleden, een fotokadertje, een tafeltje, een dienblad, een kom...
16u00: Zorg ervoor dat je samen met je groepje op de verzamelplaats bent voor het
gemeenschappelijke verzamelmoment.

2. DINSDAG
9u00-9u20: Aanwezigheidslijst aanvullen + Griekse-aerobic. Op het nummer gaan we in een kring de
sirtaki doen. Hou er rekening mee dat de andere groepen ook met aerobic starten dus overleg samen
voor een nummer. Ieder kan dan verspreid staan met zijn eigen groep en de eigen specifieke aerobic
doen. Voor beeldmateriaal van de Sirtaki: http://www.youtube.com/watch?v=hIp5jO1Nk38
benodigdheden #
Muziekinstallatie 1
Cd 1 Zorgt moni voor
Groep 1: Romeinse brood en spelen
benodigdheden # algemeen materiaal (knutsel-of spelkoffer) extra materiaal
Linten in crepe papier 2
Wat: Vandaag komen we terecht in Rome bij de gladiatoren. Wie kent gladiatoren? Wie kent ‘brood
en spelen’? Geef een woordje uitleg, aangepast aan de leeftijdsgroep waarmee je te maken hebt.
Documentatie vind je hieronder.
HET AMFITHEATER
Dit gebouw werd gebruikt voor spelen met dieren en gladiatoren, deze waren vrijwilligers die
zich aansloten bij een groep om daar een training te krijgen en zo te leren vechten in de arena.
De winstpremies lagen erg hoog. Een slaaf kon zijn vrijheid verdienen, een vrij man kon bij
succes driemaal het jaarloon van een legionair opstrijken. Succesvolle gladiatoren konden
beroemd worden en een eigen fanclub hebben.
De gladiatoren streden man tegen man met verschillende wapens, zoals: dolken, drietanden,
netten en korte zwaarden. De verliezer kon om genade smeken door zijn hand op te steken. De
gevechten in het amfitheater in Rome of ook wel Colosseum genoemd waren het spectaculairst
en trokken het meeste volk. Het Colosseum kon 45.000 toeschouwers plaatsen. Het verloop
van een dag in het Colosseum lag nauwkeurig vast. Het begon in de voormiddag met een jacht,
waarbij de daarvoor opgeleide gladiatoren in de arena op wilde dieren jacht maakten en ze
doodden. Het kon ook dat ongewapende mannen het moesten opnemen tegen leeuwen en
tijgers of dat dieren onderling tegen elkaar werden opgejaagd. In de namiddag volgden enkele
tweemansgevechten elkaar op. Het amfitheater is een typisch Romeinse vorm. Het lijkt op twee
tegen elkaar geschoven theaters, want het had een ovalen speelvloer met daaromheen
oplopende tribunes.

HET CIRCUS
Minder wreed maar vast even opwindend waren de wagenrennen in het circus, ook een typisch
Romeins gebouw. Daar verdedigden wagenmenners van twee- of vierspannen hun kleuren in
helse races. De wagenmenners waren gekleed in de kleuren van hun ploeg. Ze droegen op
hun borstkas leren banden om gebroken ribben te voorkomen, beenkappen en een helm. Het
meest bekendste circus was het Circus Maximus, gelegen te Rome. Het was 600m lang, 200m
breed en bood plaats aan ongeveer 250.000 toeschouwers. De lichte, snelle wagens moesten
zeven rondjes rijden en scherpe bochten nemen, zodat ongelukken veel voorkwamen. Tijdens
de race mochten de rijders alle mogelijke trucs uithalen: het publiek genoot ervan. Winnaars
werden dan ook als echte sporthelden geëerd.
Het Romeinse circus was een langwerpige paardenrenbaan; aan de uiteinden bevond zich een
eindpaal waar de wagens moesten omzwenken.
Werkwijze:
We spelen ook een aantal gladiatorengevechten!
• Hanengevecht: We staan in een kring, iedereen kiest een ‘gevechtspartner’ uit. Om beurt gaat
een groepje in het midden van de groep staan. De 2 tegenspelers gaan elk op 1 been staan.
Ze moeten elkaar proberen met beide voeten op de grond doen krijgen, dit kunnen ze doen
door de ander met gekruiste armen springend tegemoet te komen (op één been dus) en door
de ander op die manier een duw te geven op de grond doen belanden. Als er een winnaar is
bij één groepje, is het de beurt aan het volgend groepje. Als je ziet dat de kinderen het leuk
vinden, kan je de verschillende winnaars (of verliezers) ook nog tegen elkaar laten spelen en
zo uiteindelijk tot de ultieme winnaar te komen.
• Armworstelen: We verdelen ons opnieuw in groepjes van 2. dit spel spelen we best aan tafel.
De tegenstanders zitten tegenover elkaar aan tafel. Beiden leggen één arm op tafel. We
pakken elkaar bij de hand vast en proberen zo snel mogelijk de hand van de tegenstander
tegen de tafel te krijgen (ellebogen moeten op tafel blijven!). Hou voldoende in de gaten dat de
kinderen niet te hardhandig met elkaar omspringen, anders wordt het spel stopgezet.
• Staartenkoning: We staan in een kring, iedereen kiest een ‘gevechtspartner’ uit. Om beurt
gaat een groepje in het midden van de groep staan. Elk kind krijgt een sjaal (de staart van de
hagedis) in zijn/haar broek. Let erop dat de sjaal bij beide partijen even diep zit. De bedoeling
is om zo snel mogelijk de staart van de tegenstander te pakken
te krijgen. Ook hier kan je eventueel de winnaars of verliezers
tegen elkaar laten spelen
• Trek de os: één persoon zet zich op handen en knieën. De
andere legt zich ruggelings op de eerste, met zijn benen
geklemd achter de armen van de onderliggende. De
tegenstanders doen hetzelfde. Beide teams reiken elkaar op
deze wijze de handen. Het spel : bij het startsignaal beginnen
beide deelnemers van elkaar weg te kruipen, om zo de andere
partij uit positie te krijgen. Het spel is afgelopen als één van
beide partijen uit balans gaat en valt.
• Berenklem: de deelnemers gaan hoofd / voeten op elkaar
liggen. Dwars tussen hen in komt de " beer " te liggen. De
klemmers houden elkaars enkel stevig vast. Het spel : bij het
startsignaal gaat de " beer " zich proberen te bevrijden uit de
klem. De klem gaat dit proberen te voorkomen. Het spel is
afgelopen als de " beer " los is.

• Haak: de deelnemers gaan naast elkaar liggen. Met het
achterwerk naast elkaar. Het spel : het start signaal gaat 1, 2, 3. Bij
1 en 2 gaan de deelnemers het been in de lucht werpen en op 3
haken ze in elkaar en proberen ze elkaar over te trekken. Net als
bij armworstelen dus.
• Ossentemmer: het touw wordt tot lus geknoopt. De twee
tegenstanders haken het touw onder hun oksels en gaan
omgekeerd van elkaar weg zodat het touw strak staat.
Het spel : bij het startsignaal trekken beide
tegenstanders met hun bovenlichaam aan het touw en
proberen zo hun tegenstander op de grond te trekken.
Handen mogen niet gebruikt worden.
benodigdheden #
Klei
Tandenstokers/satéstokjes
Water
Klad papier 16
Voorbeelden borstbeelden Zorgt moni voor
Wat: Bij de Grieken werden er heel vaak borstbeelden gemaakt (hoofd en
schouders). We gaan dit nu ook doen.
Werkwijze:
• Vooraleer je goed met klei kan werken, dient de klei eerst goed gekneed
te worden. Dit kan je doen a.d.h.v. een aantal spelletjes:
o Iedereen maakt van zijn/haar stuk klei een bol. Gooi de bol zo
hoog mogelijk in de lucht en vang terug op. Ga per 2 staan en gooi tegelijkertijd jullie
bol naar elkaar....
o Iedereen maakt nu van zijn/haar bol een slang. Eerst zo dik mogelijk, daarna zo dun
mogelijk, daarna allemaal de dikte van een vinger. Alle slangen, van alle kinderen
worden aan elkaar bevestigd tot een reuzenslang.
o De slangen worden terug van elkaar losgemaakt en iedereen heeft terug een eigen
stukje klei. Nog even goed kneden tot de klei zacht en warm is en dan kunnen we aan
de slag.
• Daarna gaan we over tot het maken van het borstbeeld
• Voorzie een brede basis (de schouders) waarop het hoofd dan terecht komt, zodat je
borstbeeld nadien zeker kan rechtstaan
• Zorg ervoor dat er geen grote scheuren in de klei zitten, dit kan je verhelpen door deze met
water dicht te wrijven. Het water maakt de klei ook wat flexibeler, doch niet teveel gebruiken,
anders wordt het één grote modderpoel ☺.

• Bij het gezicht kan je met tandenstokers en de achterkant van verfborstels voor de details
zorgen
Als het knutsel/schilder/tekenwerkstuk is afgewerkt, dan leggen de kinderen hun werkstuk netjes aan
de kant (naam erop!), gaan de kinderen hun handen gaan wassen, worden de schilder- of
lijmpenselen uitgespoeld, wordt al het materiaal terug op de juiste plaats gelegd. Het knutsellokaal
steeds netjes achterlaten voor de volgende groep (geen verf, lijm snippers of knutselmateriaal meer
op de grond of op de tafels!)
10u20-10u40: PAUZE
Groep 1:Grieks borstbeeld
Zie dinsdag, activiteit 1, groep 2
Groep 2: Romeinse brood en spelen
benodigdheden #
Voorwerp op mozaïek op te
maken Briefje ouders
Spatels 16 Themabox
Mozaïek steentjes Themabox
Fylak hobbylijm Themabox
Stukken spons 16 Themabox
Plastiek handschoenen Themabox
Stukken stof
Satéstokje 16
Papiertape
Plastiek beker voor
voegmiddel 16
Wat: De Romeinen maakten prachtige afbeeldingen met mozaïek. Deze
mozaïeken werden veel gebruikt ter versiering van gebouwen op de
wanden of de vloeren. Rijke mensen lieten ze aanbrengen in hun villa’s.
Er werden mozaïekbedrijfjes opgezet. De kleine stukjes steen (tesserae)
die gebruikt werden voor de ontwerpen, werden gesneden door slaven.
Voor een vloer van 4 bij 4 meter waren wel 1,5 miljoen steentjes nodig.
Veel Romeinse mozaïeken zien er nu nog net zo mooi uit als toen ze net
gemaakt werden.
We maken onze eigen mozaïek!

Werkwijze:
• De kinderen zorgen ervoor dat de ondergrond waarop ze de mozaïek willen aanbrengen goed
schoon is.
• Indien ze een bepaald patroon willen uitwerken, tekenen ze dit met potlood op hun voorwerp.
• De kinderen verzamelen een aantal steentjes die ze willen gebruiken voor hun mozaïek.
• Ze brengen lijm aan op de onderkant van elk steentje met een satéstokje en plakken dit op hun
voorwerp.
• Ze doen dit voor al hun steentjes en zorgen ervoor dat er 3 à 5mm tussen elk steentje zit.
• Vestig de aandacht er op dat de kinderen ervoor zorgen dat de lijm niet boven de steentjes
uitkomt. Verwijder indien nodig de overtollige lijm.
• Als het hele voorwerp bedekt is, laat het dan zeker 48u drogen.
Later in de week:
• Voor het voegen geef je alle kinderen plastic handschoenen en dragen ze hun knutselschort.
• Dek de tafel af.
• Laat de kinderen controleren of alle steentjes vastzitten alvorens je gaat voegen. Als dit niet
het geval is, moeten de losse steentjes vastgelijmd worden en moet er opnieuw gewacht
worden.
• Delen die niet moeten gevoegd worden, plakken de kinderen af met tape.
• Maak als moni het voegmiddel klaar met water in plastiek bekertjes.
• Elk kind krijgt een bekertje. Doe dit niet in een Partena beker, want de beker krijg je achteraf
nooit helemaal schoon!
• Laat de kinderen goed roeren met een houten spatel tot ze een dikke massa krijgen (+- zoals
yoghurt).
• Wacht een tiental minuten voor je aan het voegen gaat.
• Nu voegen de kinderen met een stuk spons hun werkje. (Als de sponsen nog nieuw in de
themabox zitten, mag je ze in stukken knippen)
• Als ze klaar zijn, wacht dan 30 minuten om het overtollige voegmiddel te verwijderen. Gebruik
hiervoor een niet al te vochtig stuk stof.
• Tijdens het drogen zal er een soort sluier ontstaan op de mozaïek, die ze kunnen weghalen
met een katoenen doek.
• Wacht zeker anderhalf uur vooraleer je de rest van het voegsel weggooit zodat je zeker weet
dat er geen open plekjes meer bijgevoegd moeten worden.
• Laat de werkjes zeker 1 dag drogen op een koele plaats.
Spoel de sponsen goed uit op het einde en verspil geen steentjes of poeder. Dit is duur materiaal!
Groep 2: Grieks en Romeinse goden ganzenbordspel
benodigdheden #
algemeen materiaal (knutselmateriaal of
spelkoffer)
extra materiaal (themabox,
themamap, briefje ouders, zorgt
moni voor)
Krijt of grote rol papier
10 voorwerpen Te verzamelen op de kampplaats
Touw
Lege flesjes
Dobbelsteen 1 Van paardjesspel
Balpen 4
Potlood 8
Papier 20

Historische achtergrond: De volken in het Romeinse Rijk en het Griekse rijk hadden hun eigen
cultuur, met hun eigen goden. De Griekse en de Romeinse goden lijken sterk op elkaar. De goden
hadden allemaal hun eigen taak. Er was een god van de oorlog, een god van de landbouw enz.
(Verwijs naar de vele beeldhouwwerken die de kinderen misschien reeds gezien hebben)
De koning van de Romeinse goden was Jupiter. Hij was een luchtgod met als symbolen
(herkenningstekens) de adelaar en de bliksemschicht. Jupiter leek erg veel op de Griekse god Zeus.
De Grieken en Romeinen bouwden tempels voor alle goden en geloofden dat de goden daar echt in
leefden. Ze mochten vaak zelf niet in de tempel. In de tempel stond een beeld, maar ze geloofden dat
de god in het namaakbeeld zat.
In veel Griekse en Romeinse huizen stond een huisaltaar. De pater familias (vader van de familie)
bracht regelmatig offers aan het altaar.
Wat: We maken een reis door Griekenland en Rome en maken onderweg kennis met de Griekse en
Romeinse goden. Wie kan er het meest opsommen op het einde?
Voorbereiding moni: Teken een ganzenbord met 40 vakjes op de speelplaats met krijt of op de grote
rol papier.
Werkwijze:
De kinderen worden verdeeld in 4 groepen en maken elk een god als pion. Zij moeten elk zo snel
mogelijk als team het einde bereiken van het ganzenbord en zoveel mogelijk Griekse en Romeinse
goden leren kennen.
Het spel wordt gespeeld volgens de klassieke regels van het ganzenbordspel.
Er zijn 4 verschillende vakjes:
- Standaard ganzenbordvakjes (Sla een beurt over, gooi nog een keer enz.)
- Opdrachtvakjes. Slechts als de opdracht correct uitgevoerd is, mogen de kinderen hun weg
verder vervolgen.
- Vraagvakjes. Komen ze op dit vakje, dan krijgen een vraag. Als de vraag correct is, mogen ze
een vakje verder.
- Godenweetje! Als ze op zo’n vakje komen, dan krijgen ze van de moni de naam van twee
Griekse of Romeinse Goden met hun functie. Op het einde zullen ze er zoveel mogelijk
moeten weergeven.
START
1. Ga 3 vakjes vooruit.
2. Opdracht 1: Grieken en Romeinen dronken hun drank uit kruiken, niet uit flesjes. Rond het
middel van alle kinderen uit de groep wordt een touw gehangen. Achteraan bengelt er een
balpen. Op de grond staat een lege fles. Op het startsein moeten de kinderen proberen zonder
handen de balpen in die lege fles te laten zakken. Om verder te mogen gaan, moeten alle
kinderen de balpen in hun fles krijgen.
3. Gooi nog een keer!
4. Vraag 1: Welk houten dier gebruikten de Grieken om Troje te veroveren? Een draak/ een
koe/ een paard/ een hond
5. Godenweetje!
6. Ga 1 vakje vooruit.
7. Opdracht 2: Rome en Griekenland strekten zich uit over een heel groot terrein. Kennen jullie
je kampterrein? De moni heeft een bepaald voorwerp verstopt in de ruimte. De kinderen
moeten het voorwerp vinden.
8. Ga terug naar start.
9. Opdracht 3: oorlog! Het ploegje dat op vakje 9 staat, kiest een ander ploegje uit om tegen te
spelen. De winnaar mag twee vakjes vooruit.
--------------------------------- Grieken

Zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz scheidingslijn
--------------------------------- Romeinen
De Grieken zitten gehurkt met hun gezicht naar de Romeinen. De Romeinen zitten eveneens
gehurkt met hun rug naar de Grieken. Als de moni twee keer in zijn handen klapt, draaien de
Grieken zich om en lopen weg. De Romeinen draaien zich ook om en achtervolgen de
Grieken. Ze proberen zoveel mogelijk Grieken te tikken. Elk ploegje speelt eens beide rollen.
Het ploegje dat als Romeinen het meeste Grieken kon tikken, wint.
10. Godenweetje!
11. Gooi nog een keer en keer dat aantal vakjes terug.
12. Opdracht 4: Verkleed één lid van jullie groepje als Griek of Romein.
13. Ga twee vakjes vooruit.
14. Sla een beurt over.
15. Vraag 2: Hoe noemden de Grieken hun oppergod? Zeus/Athene/Poseidon/Venus
16. Godenweetje!
17. Ga vier vakjes achteruit.
18. Opdracht 5: Om te kunnen reizen doorheen de geschiedenis, moet je heel wat kunnen
onthouden. De kinderen krijgen 1 minuut om zoveel mogelijk voorwerpen te onthouden die op
de tafel liggen. Nadien moeten ze er zoveel mogelijk van opschrijven.
19. Blijf staan tot je zes werpt.
20. Vraag 3: Welk woord of begrip hebben we NIET van de Grieken overgenomen?
Marathon/alfabet/democratie/aquaduct
21. Ga 1 vakje achteruit.
22. Godenweetje!
23. Opdracht 6: Grieken en Romeinen voerder vaak oorlog. Als soldaat moet je snel zijn en een
goede uithouding hebben! Alle kinderen uit het groepje moeten één rondje rond de speelplaats
lopen.
24. Ga twee plaatsen vooruit.
25. Ga twee plaatsen achteruit.
26. Godenweetje!
27. Vraag 4: De Grieken geloofden dat hun goden op een berg woonden. Hoe noemden ze deze
berg? Olympos/ Panathinaikos/Venusberg/Vesuvius
28. Blijf staan tot je vier werpt.
29. Ga 3 plaatsen vooruit.
30. Godenweetje!
31. Ga één plaats achteruit.
32. Vraag 5: Hoe noemde men de plaats in Rome waar de belangrijkste gebouwen stonden?
Akropolis/Forum/bazaar/palazzo
33. Godenweetje!
34. Vraag 6: Wat zijn thermen? zeer strenge wetten/ plaats waar gladiatoren vechten/ lange kledij
van de Romeinen/openbare badplaatsen
35. Opdracht 7: De keizer was de belangrijkste persoon en werd dan ook vereerd. Draag elk lid
van het groepje 1 keer rond een tafel als een keizer.
36. Godenweetje!
37. Blijf staan tot je drie gooit.
38. Vraag 7: Wat zijn aquaducten? Rioleringen/waterleidingen/bruggen/tempels
39. Je mag twee vakjes vooruit!
40. Julius Caesar veroverde onze gebieden. Welk volk woonde hier toen?
Galliërs/Germanen/Franken
41. Einde!

Romeinse god
1. Amor
2. Aurora
3. Ceres
4. Diana
5. Mars
6. Neptunus
7. Pluto
8. Sol
9. Venus
10.Vulcanus
Griekse god
1. Eros
2. Eos
3. Demeter
4. Artemis
5. Ares
6. Poseidon
7. Hades
8. Helios
9. Aphrodite
10.Hephaistos
Functie van de god
1. god v.d. liefde
2. godin v.d. dageraad
3. godin v.d. landbouw
4. godin v.d. jacht
5. god v.d. oorlog
6. god v.d. zee
7. god v.d. onderwereld
8. god v.d. zon
9. godin v.d. liefde
10.god v.h. vuur
Als iedereen aangekomen is proberen ze de bovenstaande reeks zo goed mogelijk op te schrijven.
Wie het meest goden kan aanvullen, wint!
Hoe liep het verder af?
Honderden jaren later werd het Christendom steeds belangrijker. Het Romeinse rijk was inmiddels in 2
stukken verdeeld. Het Oostromeinse Rijk en het Westromeinse Rijk. Na de dood van keizer
Diocletianus begon er een strijd om de macht over de Romeinse gebieden. Een van de 7 “vechters”
was Constantijn. Op een dag in 312 kreeg Constantijn een visioen (soort droom). Hij was net in oorlog
tegen zijn tegenstander Maximinius en Constantijn droomde dat hij de schilden van zijn soldaten
moest bekladden met Christelijke symbolen (tekens). Omdat Constantijn erg godsdienstig was, deed
hij dit. Constantijn won na zijn droom deze belangrijke veldslag. Constantijn dacht dat hij gewonnen
had met de steun van de Christelijke god. Als bedanking besloot hij in 313 dat de Christenen niet
meer opgepakt mochten worden. Vanaf nu af mocht je dus Christen zijn. Pas op zijn sterfbed besloot
keizer Constantijn om zelf ook Christen te worden. Hij was dus de eerste Christelijke keizer.
14u20-14u40: PAUZE
Groep 1: Grieks en Romeinse goden ganzenbordspel
15u50-16u00: AFSLUITER: Ruim samen met de kinderen het lokaal op en
voorzie elke avond een zelfde afsluitmoment met je groepje.
Je kan elke dag een verhaal voorlezen uit het grote geschiedenisboek.
Vandaag: Grieken en Romeinen (o.a. Rome, Egypte)
16u00: Zorg ervoor dat je samen met je groepje op de verzamelplaats bent
voor het gemeenschappelijke verzamelmoment.

3. WOENSDAG
9u00-9u20: Aanwezigheidslijst aanvullen + MIDDELEEUWSE aerobic (zie dinsdag), ditmaal nog
steeds in een kring dansen, maar dan met de handen in de zij en regelmatig van richting verwisselen.
benodigdheden #
Muziekinstallatie 1
Geef als moni uitleg over de middeleeuwen: welke tijd was dit, hoe leefden de mensen enz.
Groep 1: Ridderschild of jonkvrouwjuweel
benodigdheden #
Karton
Verf
Penselen 16
Water
Beker 4
Touw of ijzerdraad
Kralen
Potloden 16
Schaar 16
Wat: Elke ridder heeft een wapenuitrusting: een zwaard, een harnas en een
schild. Met het schild kunnen ze zich beschermen. Een schild is altijd mooi
versierd met een tekening die ook voorkomt op hun vlag en soms ook op hun
drinkbeker, hun bord… Jonkvrouwen dragen mooie juwelen!
Werkwijze schild:
• Plak de tafels op voorhand af met papier.
• Bekijk met de kinderen een paar wapenschilden.
• Leg hen uit wat er allemaal in een wapenschild te zien kan zijn.
• Toon de vormen die hiervoor gebruikt worden: vierkant, kruis, ster, bol
en bespreek deze vormen kort.
• Voorzie voor elk kind een stuk karton van +/- 30 cm x 40 cm, je zal
dus op voorhand het karton in stukken moeten snijden. Teken op elk
stuk karton de vorm van een schild.
• Knip op voorhand enkele sjablonen uit karton. Vb. franse lelie, sterren,
kroon.
• De kinderen beschilderen hun eigen schild.
• Elk kind knipt twee stroken van karton uit die even lang zijn als het schild. Dit
worden de handgrepen die achter op het schild komen. Vouw beide
uiteinden van één strook om. Zet ze met plakband links op de achterkant
van het schild vast. Doe het zo dat de strook bol staat. Plak de tweede

strook op dezelfde manier rechts achter op het schild. Buig het schild daarna zo dat de
voorkant iets bol staat.
Eventuele variaties:
- De kinderen kunnen op hun wapenschild met papiertape eerst hun naam kleven voordat ze het
schild verven. Als het schild droog is, halen ze de papiertape letters weg en staat hun naam op
hun schild. Je kan dit ook met enkel de eerste letter van hun voornaam doen.
Werkwijze kralenketting:
Foto Schema Uitleg
Gebruik 2 draden.
Ga met beide draden door 1 parel.
Splits de draden en rijg op elke draad 3 parels.
Voeg de draden terug tesamen en rijg er 1 parel door.
Nu terug splitsen en 3 parels op elke draad rijgen...
Herhaal de vorige stappen tot je ketting klaar is.
Gebruik 4 draden.
Ga met de 4 draden door 7 parels.
Splits de draden en rijg op elke draad 6 parels.
Voeg de draden terug tesamen en rijg er 7 parels door.
Nu terug splitsen en 6 parels op elke draad rijgen....
Herhaal de vorige stappen tot je ketting klaar is.
Gebruik 1 draad (lang genoeg)
Gebruik 2 draden

Groep 2: Een ommuurd kasteel
benodigdheden #
spelkoffer)
moni voor)
Bal
Kegels
Stoelen 16
Kaartjes met nummer 1 tot
10 Zorgt moni voor
Krant 1 Zorgt moni voor
Wasknijpers 16 Zorgt moni voor
Fluitje Zorgt moni voor
Kaartjes grondstoffen Themamap
Wat: Een kasteel is niet alleen mooi, maar ook biedt ook bescherming tegen invallen van andere
legers. De ridders en jonkvrouwen, prinsen en prinsessen en kasteelheren en – dames van de stad
willen allemaal een kasteel bouwen. Om een kasteel te kunnen bouwen, moeten ze uiteraard heel wat
grondstoffen verzamelen.
Wie kan het meest grondstoffen verzamelen en het grootste en stevigste kasteel bouwen?
Voorbereiding moni: Knip de kaartjes met grondstoffen uit.
Werkwijze:
Groepsindeling
Verdeel de kinderen in drie groepen aan de hand van een spelletje: als je één keer fluit moet iedereen
op z’n buik gaan liggen, twee keer fluiten is per twee staan, drie keer fluiten per drie, vier keer per
vier… Ga zo een
tijdje door tot je het aantal keer fluit dat je nodig hebt om drie ploegen te vormen. Zorg ervoor dat de
groepen visueel herkenbaar zijn. Dat kan door een kleurtje verf op de neus, een kaartje, een
gekleurde bandana… Voor
de kinderen is het handig als ze in een oogopslag kunnen identificeren wie er in hun ploeg zit.
Spelverloop
Hieronder staan 9 opdrachten waarbij de ridders en jonkvrouwen, prinsen en prinsessen en
kasteelheren en – dames grondstoffen kunnen verdienen om te bouwen aan hun stad. Je kan de
winnaar van het spel steeds een aantal grondstoffen geven, maar bij sommige spelletjes kan je ook de
ploeg die als tweede eindigde ook grondstoffen geven. Op die manier verliezen de andere ploegen de
moed niet, en schiet je spel sneller op. De kinderen kunnen steen, cement of hout verdienen. Jij
bepaalt welk kaartje je geeft, maar om te kunnen bouwen hebben ze 2 stenen, 1 cement en 1 hout
nodig.
Wie op het einde het meest juiste combinaties kan afgeven, wint. De ploeg met het meeste kaartjes is
dus niet noodzakelijk de winnaar.

• Over de slotgracht
Baken een rechthoekig terrein af, het voorste stuk (1/3) is de slotgracht. In het vierkant dat
overblijft staan twee van de drie ploegen. De derde ploeg staat aan de overkant van de
slotgracht. Zij proberen om de beurt een bal (kanonskogel) over de slotgracht te werpen. Als
dat lukt, mogen ze rond het veld beginnen lopen. Wanneer de bal gevangen is en terug aan de
overkant van de slotgracht is, moeten ze stoppen met lopen en blijven staan waar ze staan.
Wanneer de volgende bal geworpen wordt, mogen ze verder lopen. Speel dit drie keer, zodat
elke ploeg een keer aan slag is. De ploeg met de meeste rondjes rond het veld wint.
• De ridder in de toren
Er staan zoveel stoelen in het veld als er kinderen zijn. In het midden van het veld staat de
moni. Wanneer die “ten aanval” roept, komen de ridders (alle kinderen) uit hun torens (van hun
stoelen af). Ze tikken de moni, en gaan daarna zo snel mogelijk weer op hun stoel staan. Wie
als laatste op zijn stoel staat, valt af. De ploeg waarvan aan het einde de meeste spelers
overblijven is gewonnen.
• Kringrace
Alle kinderen staan in een kring, om beurten iemand van elke ploeg (zodat er steeds twee
anderen tussen jou en je ploegmaat staan). Er worden drie voorwerpen doorgegeven, voor
elke ploeg één. De voorwerpen vertrekken op gelijke afstand van elkaar op een ander punt in
de kring. Als het startsein gegeven wordt geven de ploegen hun voorwerp zo snel mogelijk
door aan de volgende van hun ploeg. Zo proberen ze het voorwerp van de andere ploegen in
te halen. Een ploeg wiens voorwerp wordt ingehaald valt af. Je speelt door tot één ploeg
gewonnen is. Tip: Je kan dit ook met hoofddeksels spelen. De helm (ridders en jonkvrouwen),
de kroon (prinsen en prinsessen) of de hoed (kasteelheren en dames) wordt dan niet
doorgegeven maar op elkaars hoofd gezet.
• Jonkvrouw in nood
Baken drie terreinen af waar een boom in staat. Van elke ploeg staat er iemand tegen de
boom staan in het terrein van de andere ploeg, dit is de jonkvrouw. Probeer zo snel mogelijk je
eigen jonkvrouw vrij te krijgen door haar aan te tikken zonder getikt te worden door de
tegenpartij. Wie het eerst zijn jonkvrouw vrij krijgt, is gewonnen.
• Eén boer, twee ridders, drie struikrovers,…
De drie ploegen staan naast elkaar op een rijtje (estafetteopstelling). Enkele meters verder ligt
voor elke groep een aantal kaartjes omgekeerd op de grond met nummertjes erop van 1 tot 10.
Bij het startsignaal loopt de eerste van elke ploeg naar de kaarten. Die mag één van de
kaarten omdraaien. Heeft hij meteen geluk en staat nummertje één op de kaart die hij
omdraaide, dan mag hij die kaart meenemen. Is dat niet het geval, dan loopt hij terug, zodat de
tweede zijn kans kan wagen. Het is zo de bedoeling dat de kaarten in de juiste volgorde
worden opgehaald: eerst één, dan twee, dan drie… Wie een verkeerde kaart omdraait, legt die
weer netjes bij de rest. Welke ploeg haalt als eerste alle kaarten binnen?
• Levend dammen
Alle inwoners van de stad hebben één zwakke plek: hun tenen. Als ze daar geraakt worden,
zijn ze uitgeschakeld. De kinderen proberen elkaar zo snel mogelijk uit te schakelen. De
ploegen staan in een driehoek tegenover elkaar. Om beurten mag elke ploeg op het signaal
van de moni een sprong maken (met de benen samen). Wanneer iemand na zijn sprong met
zijn handen de tenen van een tegenstander kan tikken, valt die tegenstander af. Ze mogen
alles proberen om de voeten te tikken, maar hun eigen voeten moeten blijven staan waar ze
zijn neergekomen.
• Steekspel
De drie ploegen verdelen zich in duo’s. Het kind dat vooraan staat is het paard dat zijn ruiter
moet beschermen. Het kind achteraan is de ruiter die de andere ruiters kan verslaan door een
wasknijper op hun kleren te steken. Elke ruiter start met één wasknijper in de hand. De ploeg
die op het einde van het spel het minste wasknijpers heeft (in de hand of op de kleren) is
gewonnen. Spreek op voorhand af dat je kinderen de wasknijpers niet mogen weggooien.

• De draak en de schat
De moni staat geblinddoekt en met een krantenknuppel op een stoel. Onder die stoel liggen
een heleboel grondstoffen die de kinderen willen bemachtigen. Dat doen ze door te sluipen.
Wie geraakt wordt door de krantenknuppel, mag niet meer meespelen.
• De boom in!
De kinderen ontmoeten elkaar voor een duel in het bos. De enige manier om te vluchten? De
bomen! Iedereen gaat per twee staan en geeft handen, zodat de armen een cirkel vormen.
Iemand is de tikker, iemand anders (van een andere ploeg) wordt achternagezeten.
Ontsnappen kan door onder de armen van een duo door te duiken en in de plaats van één van
de twee kinderen in te nemen. Wie uit de cirkel geduwd wordt, wordt nu achternagezeten. Als
je getikt wordt keren de rollen om. De ploeg waarvan bij het eindsignaal niemand de tikker of
achternagezetene is, is gewonnen.
10u20-10u40: PAUZE
Groep 1: Een ommuurd kasteel
zie woensdag, activiteit 1, groep 2
Groep 2: Ridderschild of jonkvrouwjuweel
Groep 1: Ridders en jonkvrouwenquiz!
benodigdheden #
Jutezakken 4
Kegels
Wat: Wie heeft de meeste kennis over ridders en jonkvrouwen?
Werkwijze:
Tijdens een quiz kan je naast de quiz-vragen allerlei opdrachten inbouwen vooraleer de deelnemers
het juiste antwoord geven: http://nl.scoutwiki.org/Quiz
Je verdeelt de groep in groepjes van 3 a 4 kinderen. Je stelt een vraag uit de quiz. Dan overleggen ze
per groepje over het juiste antwoord. Het moment dat ze het juiste antwoord denken te weten, wordt
één van hen gekozen om het juiste antwoord te gaan aanduiden. Daartoe moeten ze eerst op een
bepaalde manier bij de moni komen (de moni geeft een opdracht). De moni kan een hindernisparcours
opstellen (met materiaal van op kamp), zodanig dat de kinderen telkens op een andere manier het
hindernisparcours moeten afleggen:
- op één been (als ze vallen, opnieuw beginnen)
- huppelen
- achterwaarts
- enz.

Vragen en antwoorden:
1. Hoe lang duurde de opleiding tot ridder?
1. 10 jaar? X
2. 5 jaar?
3. 15 jaar?
2. Wanneer werd het kanon uitgevonden?
1. 1650
2. 1350 X
3. 1450
3. Hoe oud was een jonkvrouw gemiddeld als ze trouwde?
1. 14 jaar? X
2. 18 jaar?
3. 20 jaar?
DOE-OPDRACHT: Per groepje moeten ze een klerenketting van 2 m maken. Wie is het eerste klaar?
4. Welke rechten had een middeleeuwse vrouw?
1. dezelfde als nu?
2. minder dan nu? X
3. ze mochten stemmen?
5. Wat werd als eerste gedaan in een kasteel als een oorlog dreigde?
1. vluchten voor de vijand?
2. wapens aanmaken?
3. voedsel verzamelen en opslaan? X
6. Wat was het meest effectieve middel wanneer troepen een kasteel willen veroveren?
1. pijl en boog?
2. kanon?
3. honger en wanhoop veroorzaken? X
DOE-OPDRACHT: Je bakent een parcours af die de groepjes moeten afleggen terwijl ze zaklopen.
Ze staan in hun groepjes. Ieder eerste kindje van elke groep vertrekt met zijn jutezak tot aan de kegel.
Daarna zo snel mogelijk (met jutezak) tot aan de groep. Daarna vertrekt het volgende kindje. Welke
groep is als eerste klaar?
7. Wat is een maliënkolder?
1. een liefdesdrankje
2. een wapen?
3. een ‘jurkje’ van in elkaar gehaakte ijzeren ringetjes? X
8. Wat gebeurt er als je een ‘ridderslag’ krijgt?
1. dan word je ridder? X
2. dan word je gedood?
3. dan mag je voor het eerst met pijl en boog schieten?
DOE- OPDRACHT: We gaan in een kring staan. Iedereen kiest iemand van een ander groepje uit.
Daarmee gaan we om beurt (één groepje per keer) hanengevecht doen. Dit gaat als volgt: We
springen op één been met onze armen gekruist voor ons en op die manier moeten we proberen (via
springen en duwen –niet té geweldig!) de andere op 2 benen te doen krijgen. Wie eerst op zijn beide
voeten terechtkomt, is verloren.

benodigdheden # algemeen materiaal (knutsel-of spelkoffer)
moni voor)
Stuk stof 1
Verschillende voorwerpen 10
Zwaard Themabox
Wat: Hoe goed zijn de ridderkrachten van de kids? Zijn ze klaar om de strijd aan te vatten? We
trainen om voorbereid te zijn!
Werkwijze:
Om te leren hoe we snel kunnen wegduiken voor gevaarlijke personen spelen we 'kat en muis' (voor
de gelegenheid dus ‘ridder’ en ‘dief’): iedereen staat in een kring en in het midden staan twee spelers:
één is ridder en de ander is dief. Als de dief door de benen van iemand in de kring duikt wordt die
persoon ridder en wordt de ridder dief.
Ridders en jonkvrouwen moeten supersnel zijn als gevaar de kop op steekt! Iedereen staat in een
kring. Als de moni tussen twee ridders en jonkvrouwen komt staan en een vlag omhoog steekt,
moeten ze om ter snelste rond de kring lopen om de vlag terug te pakken te krijgen. Op het punt waar
ze elkaar kruisen, moeten ze elkaar een hand geven. De snelste mag verder de kring rond gaan.
Een ridder of jonkvrouw moet zich verstoppen als dat nodig is. We spelen ‘kiekeboe’. Een ridder of
jonkvrouw telt af van tien terwijl iedereen zich verstopt. Vervolgens kijkt hij of zij rond tot hij niemand
meer kan vinden. Dan telt hij of zij af van negen, maar ondertussen moet iedereen hem of haar
kunnen tikken en zich terug verstoppen. Dan telt hij of zijaf van acht, enzoverder. De tijd wordt steeds
korter en dus wordt het steeds moeilijker om je opnieuw te verstoppen. Wie gezien is, komt bij de
ridder of jonkvrouw zitten.
Een ridder of jonkvrouw moet zich serieus kunnen houden als dat nodig is. Een speler is de ridder of
jonkvrouw, die zit in het midden. De andere kinderen kunnen hem of haarverschalken door hem aan
het lachen te brengen. De kinderen mogen allemaal vragen stellen, maar de ridder of jonkvrouw mag
alleen antwoorden met 'Ridders en jonkvrouwen'. Wie de vraag stelt die de ridder doet lachen, is als
volgende aan de beurt.
Ridders en jonkvrouwen moeten zich goed kunnen vermommen in andere figuren. We spelen 1,2,3
ridder. De moni staat aan de muur. De moni roept telkens wat er moet uitgebeeld worden: 1,2,3
sporter, 1,2,3 dier, 1,2,3 superster, 1,2,3 duiker…
De kinderen worden verdeeld in twee groepen. De ene groep beeldt uit wat de moni zegt, de andere
raden wat ze uitbeelden. Hetzelfde kan gedaan worden in kleine groepjes. Alle leden van het groepje
beelden samen een standbeeld uit (dat ze samen gekozen hebben). De andere groepjes raden wat
wordt uitgebeeld.
Ridders en jonkvrouwen moeten goed kunnen luisteren om te weten wat er gebeurd rond het
kasteel. (zoals ratten en raven) De groep wordt in 2 gedeeld. Eén groep ‘ridder’ en één groep
‘jonkvrouw’. Per groep staan de kinderen in een rij naast elkaar. Tussen beide groepen is ongeveer 2
meter. De moni verzint ter plekke een spannend verhaal dat plaatsvindt in de ridderwereld, waarbij je
regelmatig de woorden ‘ridder’ en ‘jonkvrouw’ gebruikt. Als je het woord ‘ridder’ uitspreekt, loopt de
groep ridders zo snel mogelijk weg tot aan een afgesproken plaats waar ze veilig zijn. De jonkvrouwen
moeten dan de ridders proberen tikken. De ridders die getikt worden, sluiten aan bij de groep

jonkvrouwen. Als je het woord ‘jonkvrouw’ uitspreekt, moeten de jonkvrouwen zo snel mogelijk
weglopen, enzovoort. Welke groep blijft het langst?
Op het einde van de dag kan je elk kind tot ridder slaan met het zwaard.
14u20-14u40: PAUZE
Groep 2: Ridders- en jonkvrouwenquiz
Tijd over?
Rond 1500 hadden rijke vorsten de macht in Europa. Om zich te verdedigen hadden ze machtige
legers met vuurwapens. Veel sterker dan boogschutters en stadsmuren. Het gevaar loerde voor de
koningen dus om de hoek.
We spelen even een spelletje ‘moordenaartje’, waarbij de detectives de koningen proberen te
beschermen.
• “Moordenaartje”: De kinderen liggen in een kring op hun buik en bedekken hun handen met
hun ogen, zodat ze niet zien wat er gebeurt.
• Dan geeft de monitor 2 kinderen in de groep 1 tikje op de rug, die kinderen zijn de detectives.
• De monitor geeft ook 3 kinderen 2 tikjes op de rug, die kinderen zijn de ‘moordenaars’.
• Als de tikjes zijn uitgedeeld staat iedereen recht. Iedereen loopt door elkaar en kijkt in het rond.
• De kinderen die de moordenaars zijn, knipogen naar de andere kinderen, die zijn allen
koningen. Als dat gebeurt, valt dat kind ‘dood’. Hij/zij gaat dus op de grond liggen.
• Gelukkig zijn er nog de detectives. Zij moeten zo snel mogelijk, voor alle kinderen ‘dood’ zijn,
de ‘moordenaars’ vinden.
Vandaag: Monniken en ridders (o.a. liefde, macht)
Morgen gaan de kinderen naar de nieuwe tijd. Vraag hen om een wc-
rolletje mee te brengen.
16u00: Zorg ervoor dat je samen met je groepje op de verzamelplaats bent
voor het gemeenschappelijke verzamelmoment.

4. DONDERDAG
9u00-9u20: Aanwezigheidslijst aanvullen + NIEUWE TIJDaerobic: We doen de polonaise (treintje)
over de hele kampplaats
benodigdheden #
Muziekinstallatie 1
Groep 1: Ontdekkingen en uitvindingen
benodigdheden #
Rol wit papier 1
4 verschillende
kleurpotloden 4
Bal 1
Kegel 4
Jutezak 4
Lege kaart Tekent moni zelf
Ingevulde kaart Draaiboek
Wat: In de nieuwe tijd vonden heel veel ontdekkingen plaats. Er waren ontdekkingsreizigers die
verschillende werelddelen ontdekten (Columbus ontdekte Amerika, Vasco Da Gama ontdekte Indië
toen hij rond Afrika zeilde) en uitvinders die de basis legden voor onze moderne toestellen. We
vertrekken op ontdekkingsreis. Wie ontdekt er het meest uitvindingen?
Voorbereiding moni: Teken een rooster op een grote flap.
Werkwijze:
De kinderen worden verdeeld in 4 groepen. De moni heeft een uitvindingenkaart bij zich bij zich die
niemand anders mag zien en op deze kaart staat waar alle uitvindingen verborgen liggen.
Daarnaast hangt een grote affiche uit.
De verschillende groepen voeren opdracht tegen elkaar uit. De winnaar van de opdracht mag 4 hokjes
aanduiden op de kaart. De tweede mag 3 hokjes aanduiden, de derde mag 2 hokjes aanduiden en de
verliezer mag 1 hokje aanduiden.
Wanneer er op het aangeduide vakje een uitvinding ligt, zet de moni een kruisje in de kleur van de
groep. Wanneer er niets op deze plaats ligt, zet de moni een bolletje in het vakje in het kleur van de
groep.
De groep die op het einde van het spel het meest uitvindingen heeft gevonden, wint maar uiteraard
blijkt dat elke groep voldoende uitvindingen verzameld heeft om de wereld te laten zijn zoals hij nu is!
Opdrachten:
• Estafette: De kinderen lopen rond een kegel en wisselen elkaar af.
• Zo lang mogelijke kleerketting maken.
• 10-bal: De groep die als eerst 10 keer naar elkaar kan passen in de winnaar.
• Estafette: De kinderen springen op 1 been rond de kegel en wisselen elkaar af.

Eerst groep 1 tegen groep 2 en groep 3 tegen groep 4. Daarna de winnaars tegen elkaar en de
verliezers tegen elkaar.
• Estafette: De kinderen lopen op handen en voeten rond de kegel en wisselen elkaar af.
• Zo vlug mogelijk een piramide maken van 3 verdiepingen.
• Estafette: kruiwagen
• Estafette: zaklopen
Lege kaart
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
Ingevulde kaart (voor de moni)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
A x x
B x
C x x x x
D x x
E x x x
F x x
G x
H x x
I x x x x
J x
K x
L x x x x
M x
N x
O x x
Te verdienen uitvindingen: Gloeilamp, naaimachine, kompas, boekdrukkunst, karveel (=verbeterd
schip), vuurwapens, fotografie, fiets, lucifer, horloge, telefoon, naaimachine, penicilline, ritssluiting,
vliegtuig.

Groep 2: Gouden armbanden
benodigdheden #
Lijm
Schaar
Krantenpapier Zorgt moni voor
Gouden spuitbus Themabox
Wc rolletjes Briefje ouders
Wat: Goud werd gebruikt voor koningen en koningen. Smeden maakten er de mooiste sierraden mee.
We maken zelf onze eigen gouden juwelen … die we later wel nog eens zouden kunnen gebruiken.
Voorbereiding moni: Voorzie een aantal
kranten waar je de armbanden op kan leggen
om te spuiten.
Werkwijze:
• De kinderen knippen hun meegebrachte
toiletrol doormidden in de lengte.
• Vervolgens knippen de het rolletje ook
in de breedte doormidden.
• Ze bekleven hun toiletrol met de pasta.
• Daarna komen ze één voor één bij de
moni (buiten) waar ze hun rolletje
mogen bespuiten met goud.
10u20-10u40: PAUZE

Groep 1: Gouden armbanden
Zie donderdag, activiteit 1, groep 2
Groep 2: Ontdekkingen en uitvindingen
Groep 1: Ontdekkingsreizigers
benodigdheden #
Crepepapier
Materiaal op parcours te
maken
Bal
Spelbord Zorgt moni voor
Papieren bootjes Zorgt moni voor
Kruiden Themabox
Wat: We gaan op ontdekkingsreis over de wereldzeeën om ons goud te ruilen voor kruiden. Wie vaart
het verst met zijn schip en ontdekt verschillende kruiden?

Voorbereiding moni: vouw 4 papieren bootjes en maak een scorebord van golven. (met krijt op de
speelplaats)
Voorbeeld =
START
EINDE

Werkwijze:
De kinderen worden opgedeeld in 4 teams als vertegenwoordigers van een ontdekkingsreiziger.
4 teams:
Christoffel Columbus
Vasco Da Gama
James Cook
Marco polo
De kinderen krijgen elk hun eigen schip en moeten zo ver mogelijk varen. Telkens als ze op een
eiland botsen, mogen ze goud inruilen voor een kruid.
Goud = de armbanden die ze in de voormiddag maakten.
Is hun goud op, kunnen ze ook niet meer ruilen. Ze mogen proeven van/ruiken aan hun kruiden.
De ontdekkingsreizigers die op het einde van het spel het meeste kruiden juist geraden hebben,
winnen.
Opdrachten:
• Golvenslag
Elke ontdekkingsreiziger heeft een strookje crêpepapier in zijn groepskleur. Iedereen loopt rond op
het terrein en moet proberen om twee staarten van een ander team te bemachtigen. De eerste
vier die het eerst twee staarten van een gelijke kleur brengen naar de moni, verdienen 4 golven.
• Door de jungle
Alle ontdekkingsreizigers staan aan de ene kant van het terrein, er worden 4 gelijke parcours
opgesteld. Wie (= het hele team) is de snelste? Eerste groep mag 4 golven vooruit, tweede groep
3 golven, derde groep 2 golven en de laatste groep 1 golf.
• Tik tak boem:
Op het eiland zijn er een of meerdere giftige planten (=ballen) die de ontdekkingsreizigers
doorgeven, als er gefloten wordt (degene die fluit, mag echter niet kijken), vergiftigen de planten
de ontdekkingsreizigers. Als je afvalt moet je neerliggen op je buik, diegene met de bal moet er
over lopen om de bal te kunnen doorgeven. De laatste vijf die overblijven winnen een golf voor
hun groep.
• Tikkertje slang:
Elke groep vormt een slang door de handen aan elkaar te geven, de eerste van elke groep moet
proberen de staart (=strook crêpepapier) van de andere groep te nemen. De groep moet aan
elkaar hangen als ze willen tikken. De winnende groep krijgt 2 golven.
• Over en onder
Alle spelers van elke groep staan achter elkaar. Ze geven een bal door boven het hoofd – tussen
de benen – boven het hoofd enz.
Eerste groep mag 4 golven vooruit, tweede groep 3 golven, derde groep 2 golven en de laatste
groep 1 golf.
• In het water
Alle ontdekkingsreizigers vertoeven op een eiland (een stuk terrein die afgebakend is), ze duwen
de leden van de andere groepen van het eiland, maar moeten er zelf opblijven. Als iemand er uit
geduwd is (duidelijk voorbij kegels), is hij af. De laatste vijf die overblijven, krijgen een golf.
• Schipper mag ik overvaren?
De 4 laatste spelers die overblijven, krijgen 2 golven.

Groep 2: Schip in een fles
benodigdheden #
Lijm
Schaar
Papier
Kleurpotloden
Wat: Als ontdekkingsreiziger heb je natuurlijk een echt schip nodig!
Werkwijze:
− Teken voor alle kinderen een fles op blauw papier of geef hen een
voorbeeld.
− Laat hen een schip tekenen op plakken in de fles.
Extra:
Indien je voldoende toiletrollen hebt kan je ook het schip als
volgt maken:

14u20-14u40: PAUZE
Groep 1: Schip in een fles
Groep 2: Ontdekkingsreizigers
Vandaag: Ontdekkers en hervormers (o.a. Leonardo, Marco Polo)
16u00: Zorg ervoor dat je samen met je groepje op de verzamelplaats bent voor het
gemeenschappelijke verzamelmoment.

5. VRIJDAG
9u00-9u20: Aanwezigheidslijst aanvullen + ROBOT aerobic (zie dinsdag). We bewegen als robots op
de muziek
benodigdheden #
Muziekinstallatie 1
Ons zonnestelsel op de speelplaats
benodigdheden #
spelkoffer)
moni voor)
Skippybal 1
Knikker 2 Zorgt moni voor
Kleine kralen 2
Bal 1
Tennisbal 1
Klein balletje 2
Klein steentje 1 Te zoeken op de kampplaats
Kinderen 9
Ballonnen 16
Propje papier 1
Kroonkurk 2
Wat: In de toekomst zullen we waarschijnlijk naar verschillende planeten kunnen reizen. We bouwen
ons zonnestelsel na met alle planeten.
Werkwijze:
Wil je weten hoe ver de planeten van de zon en van elkaar af liggen? En hoe groot ze ongeveer zijn?
Doe dan deze proef.
Ga naar een ruime plek, de speelplaats bijvoorbeeld. Leg de skippybal neer. Dat is de zon. Elk kind
pakt een voorwerp en neemt een aantal stappen vanaf de zon.
planeet voorwerp afstand tot de zon
Mercurius kraal kleine stap = 40 cm
Venus knikker 2 kleine stappen = 70 cm
Aarde knikker 2 gewone stappen = 1 m
Mars kraal 3 stappen = 1,5 m
Jupiter Tennisbal 10 stappen = 5,2 m
Saturnus Propje papier 19 stappen = 9,5 m
Uranus kroonkurk 38 stappen = 19 m
Neptunus kroonkurk 60 stappen = 30 m

Staan jullie op je plek? Leg je ‘planeet’ op de grond. Ga zelf aan de kant staan. Kijk eens om je heen.
Tussen de zon en Neptunus ligt niet veel. Een paar kralen, bal, tennisbal, klein balletje, steentje en
knikkers. Verder is er niets, alleen leegte. Nu snap je vast wel waarom het heelal ook wel ‘de ruimte’
wordt genoemd.
Je eigen zonnestelsel
benodigdheden #
spelkoffer)
moni voor)
Lijm 4
Schaar 8
Wit papier 32
Kleurpotloden
Verf donkerblauw of zwart 1
Penselen 16
Kleurplaat planeten 16 Themamap
Wat: We maken ons eigen zonnestelsel op papier.
Werkwijze:
• Elk kind neemt twee bladen papier en knipt ze in de
lengte doormidden. Zo bekom je vier stroken.
• De kinderen kleven de vier stroken aan elkaar.
• Vervolgens schilderen ze de volledige strook donkerblauw
of zwart.
• Vervolgens worden alle planeten uitgeknipt in ingekleurd
met kleurpotlood.
Afwerking:
• Als het heelal droog is, worden de planeten er op
bevestigd.
• Bespreek met de kinderen waar welke planeet komt.
OF (bij een actieve groep die geen zin heeft om te knutselen)
Astronautentraining
benodigdheden #
spelkoffer)
moni voor)
Doek/sjaaltje 1
Wat: Eén van de mogelijkheden die de toekomst voor ons in petto heeft, is reizen naar Mars en zelfs
de optie om ons volledige hebben en houden naar daar te verhuizen en daar te wonen.
Om dit te kunnen zullen we ons een beetje moeten trainen. We zijn even allen astronauten om ons
voor te bereiden op deze situatie.

Werkwijze:
• Erop of eronder
Een astronaut moet zich in verschillende hachelijke situaties weten te redden. De
kinderen gaan naast elkaar liggen. Geef ze allen een nummer. De even kinderen gaan
plat op de grond liggen (gezicht naar beneden) en de oneven kinderen gaan op handen
en knieën staan. 1 persoon zal onder de ene en boven de andere moeten kruipen om
aan de andere kant te geraken. Op een fluitsignaal zullen de andere kinderen wisselen
van houding. Laat de kinderen vooral hun schoenen uittrekken.
• Het nummerspel
Een astronaut moet namelijk in staat zijn om snel te handelen en tegelijkertijd zeer
geconcentreerd te zijn. De groep wordt in 2 verdeeld en dan krijgt iedereen per groep een
nummer. De ene groep zit aan de ene kant van het terrein en de andere groep aan de andere
kant. In het midden wordt een doek gelegd. De monitor zegt een willekeurig nummer. De
kinderen van beide groepen met dat bepaald nummer lopen zo snel als ze kunnen naar het
doek en moeten die proberen naar hun kamp te krijgen zonder getikt te worden. Als ze getikt
worden, moeten ze het doek afgeven aan de tegenstander. Die probeert dan ook de doek naar
zijn kamp te brengen zonder getikt te worden. Als hij dan weer getikt wordt, moet hij het doek
terug afgeven, enz. totdat het doek eindelijk in het kamp is aangekomen. Dan krijgt die groep
een punt. Daarna zegt de monitor een ander nummer.
• Oefening met de zwaartekracht
De kinderen staan allen achter een lijn en moeten lopen tot achter een andere lijn. Eén kind
staat in het midden van het terrein. De kinderen moeten tot over de andere lijn lopen zonder
gepakt te worden door de astronaut in het midden. Als de astronaut in het midden ervoor kan
zorgen dat je volledig van de grond raakt, voegt dat kind zich bij hem/haar en probeer je ook
zoveel mogelijk andere kinderen op te heffen.
• Oefening 2 met de zwaartekracht
We verdelen ons in 2 groepen. 1 groep op springkasteel en de andere groep op de trampoline.
We proberen zo lang mogelijk in de lucht hangen en dit zwevend met gestrekte armen en
benen. Zo kunnen we al een beetje aan wennen aan ons astronaut zijn.
• Vertrek naar de ruimte
We leggen stoelen plat neer op de grond. Ieder neemt plaats op een stoel. De moni geeft een
signaal dat de raket bijna vertrekt. We tellen allen samen af…3,2,1. We maken schuddende
bewegingen door het vertrek met de raket.
Groep 2: Robotten uit de toekomst
benodigdheden #
Blad papier 16
Wat: We tekenen onze eigen robotten uit de toekomst.
Werkwijze: Zie volgende bladzijde

10u20-10u40: PAUZE
Groep 1: Robotten uit de toekomst
Zie vrijdag, activiteit 1, groep 2
Zie vrijdag, activiteit 1, groep 1
Groep 1: De grote flits door de tijd quiz!
benodigdheden # algemeen materiaal (knutsel-of spelkoffer) extra materiaal
Blad papier 3
Alcoholstift 1
Rol plakband 1
Na een volledige week in de tijd gereisd te hebben, is het nu tijd voor een ware ‘flits door de tijd’ quiz:
(het juiste antwoord staat in het vet)
Je verdeelt de groep in groepjes van 3 a 4 kinderen. Je stelt een vraag uit de quiz. Dan overleggen ze
per groepje over het juiste antwoord. Het moment dat ze het juiste antwoord denken te weten, wordt
één van hen gekozen om het juiste antwoord te gaan aanduiden. Daartoe moeten ze eerst op een
bepaalde manier bij de moni komen (de moni geeft een opdracht), daar hangen 3 bladen met A, B en
C op. Als ze dus denken dat het juiste antwoord op de vraag A is, moeten ze bij A gaan staan, B bij B,
enz. Voorbeelden van opdrachtjes om tot de moni te geraken: op één been, koprollend, enz.
1. In welk jaar ontdekte Christoffel Columbus Amerika?
• 1992
• 1492
• 1792
2. Hoe noemen we de Romeinse vechters in het Amfitheater?
• Gladiolen
• Gladde jongens
• Gladiatoren
3. Wie van de 3 is geen Dinosauriër?
• Tyranosaurus Rex
• Spongebobaurus Tex
• Brontosaurus
4. Wie vond de teletijdsmachine uit?
• Professor Barabas
• Professor Gobelijn
• Professor Niemendal

5. Wie zijn de typische Gallische helden?
• Suske en Wiske
• De rode ridder
• Asterix en Obelix
6. Wat is de naam van de snelste vikingboot?
• Hangar
• Drakkar
• Barbaar
7. Wanneer vonden de Middeleeuwen ongeveer plaats?
• Tussen het jaar 300 en 1500
• Tussen het jaar 1500 en 2000
• Tussen het jaar 2000 voor christus en 1500 voor christus
8. Hoe noemde men de tochten die ridders ondernamen om oorlogen te gaan winnen?
• Kuistochten
• Kruistochten
• Oorlogstochten
9. Wie is geen bekende figuur uit de geschiedenis?
• Napoleon
• Ridder Arthur
• Pretman
10. Wie vond de telefoon uit?
• Bell
• Allo allo
• Meneer Telefoon
11. Op welke planeet zouden we eventueel nog kunnen leven als de aarde zou vergaan?
• Mars
• Maan
• Venus
12. Wat is ‘Jurassic Parc’?
• Een bekende film over dinosauriërs
• Een bekende film over Asterix en Obelix
• Een bekende film over de Middeleeuwen
13. Hoe noemt men het ontstaan van het heelal?
• Het begin
• De oerknal
• De oerbal
14. Wat zijn fossielen?
• Versteende overblijfselen van vroeger
• De naam voor de ridders van Koning Arthur
• De uitwerpselen van dinosauriërs

15. Wat is de naam van de bekendste Disney-robot?
• Marcel
• Wall-E
• Kwallie
16. Hoe kwamen de mensen in de prehistorie aan hun eten?
• Ze gingen naar de dichtstbijzijnde supermarkt
• Door te jagen
• Ze aten bladeren van de bomen
17. Wat dronken kinderen in de Middeleeuwen?
• Water (was te gevaarlijk wegens te vervuild, van water drinken kon je toen erg ziek
worden)
• Bier
• thee
18. Waarin sliepen Romeinse soldaten?
• Tent
• Hotel
• Mobilhome
19. Hoe aten de Romeinen?
• Terwijl ze naar tv aan het kijken waren
• Terwijl ze neerlagen
• Terwijl ze aan het lopen waren
20. Wie waren er eerst, de Romeinen of de ridders?
• De romeinen
• De ridders
• Ze leefden samen
Groep 2: zie groep 1 (maar aparte groepen)
14u20-14u40: PAUZE
GENERALE REPETITIE!!!!!
benodigdheden #
Muziekinstallatie 1
15u45-16u15: toonmoment voor alle mama’s en papa’s (van alle kampen)
benodigdheden #
Muziekinstallatie 1

Tijdens het toonmoment doet elk kamp (dus niet per leeftijdsgroep) een korte opvoering (max. 5 min
per kamp). Wanneer jouw kampgroep niet aan het optreden is, dan zorg je dat ze netjes neerzitten en
naar de andere kinderen kijken. Hou al je kinderen in de gaten en tel regelmatig. Als een kindje naar
toilet moet, dan zorg je ervoor dat er tijdens het afsluitmoment zeker een monitor meegaat. Verwittig
een andere moni, zodat die jouw groep in de gaten kan houden.

Bronnen
@ http://members.home.nl/keesdebrouwer/index.htm: site met tijdmachine met uitleg over alle
onderdelen uit de geschiedenis op kindermaat.
@ http://home.wanadoo.nl/r.driedijk/
@ http://www.aboutbelgium.net/subpaginas/z-smartkid.html
@ http://geschiedenis.leukestart.nl/
@ http://www.jeugdwerknet.be/spelen/
@ http://blog.hwtm.com/2012/04/amazing-egyptian-spa-themed-birthday-party/
@ http://taakkaarten.nl
@ http://www.artsonia.com/museum/art.asp?id=17050635&exhibit=483707&gallery=y
@ http://jufshanna.blogspot.nl/2013/07/schip-in-een-fles_2.html

draaiboek Tijdsreizigers projectkamp 2014

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to draaiboek Tijdsreizigers projectkamp 2014

Similar to draaiboek Tijdsreizigers projectkamp 2014 (20)

More from IdeeKids

More from IdeeKids (8)

draaiboek Tijdsreizigers projectkamp 2014