Azərbaycan dili fənni, Xİ sinif

1. DilDil v dilçilikəv dilçilikə
liyeva N rminƏ əliyeva N rminƏ ə
28.02.201228.02.2012

2. Dil n dirəDil n dirə ??
Dil insanlar arasında ünsiyy tə
vasit sidir.ə
Dil bizi hat ed n şya və ə ə ə ə
hadis l rin adlarını bildirir.ə ə
Dil fikri ifad edir.ə

3. Dil nDil n dirədirə ??
 Dil ictimai hadis dir.ə
 Dil irqi v irsi c h tl bağlı deyil.ə ə ə ə
 Dil yalnız insana m xsusdur v onunə ə
yaranmasında orqanizmin şaquli v ziyy tə ə ə
keçm si mühüm faktordur.ə
 Dil m nsub olduğu xalqın h yati il sıxə ə ə
bağlıdır.

4. YazıYazı
• Yazı s sli dilin norma il qavrayışınıə ə
t min ed n işar l r sistemidir.ə ə ə ə
• Yazınin növl riə :
 şy vi yazıƏ ə ;
Ş kli yazıə ;
Fikri yazı;
H rfi yazıə .
Heca yazısı

5. DilçilikDilçilik
Dilçilik elmi dild olan qayda-qanunlarıə
öyr nir.ə
Dilçiliyin sah l riə ə :
Etimologiya;
Leksikoqrafiya;
Dialektologiya.

6. EtimologiyaEtimologiya
Sözün m nş yini,kökünü,n d n tör m siniə ə ə ə ə ə
öyr n n dilçilik sah sidir.ə ə ə
Sözün kökünu üz çıxarmaq,onun başqaə
sözl rl bağlılığını öyr nm k üçün aparılanə ə ə ə
dilçilik araşdırmasına etimoloji t hlil deyilir.ə
Etimologiya iki cür olur:
Elmi etimologiya
Yalançı etimologiya

7. LeksikoqrafiyaLeksikoqrafiya
Lüğ tl rin yaranma qaydalarını v t rtibiniə ə ə ə
öyr nir.ə
Dilçiliyin praktik sah sidir.ə
Bu elml m şğul olan müt x ssisə ə ə ə lüğ tçiəlüğ tçiə v yaə
leksikoqrafleksikoqraf adlanır.
Lüğ tşğçil rimizə ə ə
M.Qaşqari,Ü.Hacıb yov,Q.Qarab yov, .Şıxlınski,Mə ə Ə
irz Kazım b y v s. misal ola bil r.ə ə ə ə

8. DialektologiyaDialektologiya
Dialekt v ya şiv ni öyr n n dilçilikə ə ə ə
sah sidir.ə
Dialektl r yerli-m h lli sözl rdir v onlarə ə ə ə ə
dilimizin tarixini,onun inkişaf m rh l l riniə ə ə ə
öyr nm k üçün çox h miyy tlidirl r.ə ə ə ə ə ə
B dii s rl rin dilind işl n n m h lliə ə ə ə ə ə ə ə ə
xarakterli sözl rə ə dialektiziml rədialektiziml rə deyilir.

9. Türk dill ri ail siə əTürk dill ri ail siə ə
Bir kükd n tör y n dill rə ə ə ə ə qohum dill rəqohum dill rə
deyilir.Qohum dil r isə ə dil ail siniədil ail siniə yaradır.
Az rbaycan dili turk dill ri alil sinə ə ə ə
m nsubdur ve türk dill ri ail si bu qruplaraə ə ə
bölünür:
Oguz qrupu Qıpçaq qrupu Qarluq qrupu
Türkiy və ə
Az rbaycanə
tükc si,türkm n,ə ə
qaqauz
Qazax,qırğız,ta
tar,başqırd,qu
muq
Özb k,salur,ə
uyğur

11. Dill rin morfoloji quruluşuəDill rin morfoloji quruluşuə
Kök v ya amorf dill rə ə ;
Flektiv dill rə ;
İltisaqi v yaə
aqqülütinativ dill rə .

12. SonSon
Diqq tiniz görə ə əDiqq tiniz görə ə ə
minn tdaram.əminn tdaram.ə