Dieu kien co hieu luc cua di chuc

CÔNG TY LUẬT HỢP DANH FDVN
702 Tôn Đức Thắng, Đà Nẵng, Việt Nam
Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Website: www.fdvn.vn
më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi
Thõa kÕ lµ mét quan hÖ ph¸p luËt phæ biÕn trong ®êi sèng x·
héi. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi sè lîng vµ gi¸ trÞ tµi s¶n cña ç nh©n
ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó th× vÊn ®Ò thõa kÕ di s¶n còng n¶y
sinh nhiÒu d¹ng tranh chÊp. Bé luËt d©n sù cña Céng hßa x· héi chñ
nghÜa ViÖt Nam n¨m 1995 quy ®Þnh çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña
di chóc, nhng viÖc hiÓu vµ ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh ®ã trong viÖc
gi¶i quyÕt ph©n chia di s¶n thõa kÕ theo di chóc trªn thùc tÕ cßn
nhiÒu bÊt cËp. Nh÷ng khã kh¨n thêng ®îc thÓ hiÖn trong viÖc x¸c
®Þnh ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn g× th× di chóc míi ®îc coi lµ hîp ph¸p,
®iÒu kiÖn cña ngêi lËp di chóc, ý chÝ cña ngêi lËp di chóc, néi dung
cña di chóc vµ h×nh thøc cña di chóc. Trong thùc tiÔn th× çc quy
®Þnh cña ph¸p luËt vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc cßn cã
nh÷ng çch hiÓu kh¸c nhau, dÉn tíi viÖc nhËn ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh
kh«ng gièng nhau cña mét sè b¶n ¸n gi¶i quyÕt cïng mét vô ¸n tranh
chÊp vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc. Do vËy, viÖc nghiªn
cøu nh»m lµm râ nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ çc ®iÒu kiÖn cã
hiÖu lùc cña di chóc theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vµ
Bé luËt d©n sù n¨m 2005 lµ ®¸p øng kÞp thêi nh÷ng ®ßi hái cña lý
luËn vµ thùc tiÔn. Qua nghiªn cøu ®Ò tµi, t¸c gi¶ còng muèn x¸c ®Þnh
ý nghÜa cña chÕ ®Þnh vÒ quyÒn thõa kÕ nãi chung vµ thõa kÕ theo
di chóc nãi riªng. Víi viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi, t¸c gi¶ muèn hoµn thiÖn
h¬n n÷a nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña
1

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
di chóc, nh»m môc ®Ých n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh
cña nh÷ng quy ®Þnh nµy trong Bé luËt d©n sù.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi
Còng nh thõa kÕ theo ph¸p luËt, thõa kÕ theo di chóc nãi
chung vµ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc nãi riªng ®· ®îc hÇu
hÕt çc luËt gia, çc nhµ lËp ph¸p cña çc níc trªn thÕ giíi nghiªn cøu.
Cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy r»ng, Bé luËt d©n sù cña çc níc ®Òu quy
®Þnh vÒ quyÒn ®Þnh ®o¹t b»ng di chóc cña chñ së h÷u tµi s¶n nh»m
chuyÓn dÞch tµi s¶n cña m×nh cho ngêi kh¸c. QuyÒn ®Þnh ®o¹t b»ng
di chóc lµ quyÒn d©n sù ®îc Nhµ níc b¶o hé, ®îc ghi nhËn trong HiÕn
ph¸p cña Nhµ níc ta vµ cña çc níc kh¸c trªn thÕ giíi.
ë níc ta, viÖc nghiªn cøu vÒ thõa kÕ theo di chóc nãi chung vµ
nghiªn cøu vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc nãi riªng ®· cã tõ
xa xa. Chóng ta cã thÓ kÓ ®Õn nhiÒu bé luËt nh: Bé luËt Hång §øc,
Bé luËt Gia Long, D©n luËt B¾c kú, D©n luËt Trung Kú...
Sau khi níc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa ra ®êi, çc ®iÒu kiÖn
cã hiÖu lùc cña di chóc còng ®· ®îc çc nhµ lËp ph¸p nghiªn cøu, nhng
nh÷ng quy ®Þnh ®ã cßn ®¬n gi¶n vµ cha ®Çy ®ñ. Trong sè çc lo¹i
v¨n b¶n nµy, ®¸ng chó ý lµ Th«ng t sè 81-TATC ngµy 24-7-1981 cña
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao híng dÉn gi¶i quyÕt tranh chÊp thõa kÕ (®óc
kÕt tõ thùc tiÔn xÐt xö cña ngµnh Tßa ¸n nh©n d©n) vµ Ph¸p lÖnh
Thõa kÕ ngµy 10-9-1990. ChØ khi Bé luËt d©n sù n¨m 1995 ®îc ban
hµnh th× vÊn ®Ò çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc míi ®îc quy
2

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
®Þnh râ rµng h¬n. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn Bé luËt nµy,
còng cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i trao ®æi.
VÒ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña çc luËt gia: TÝnh ®Õn thêi ®iÓm
hiÖn nay còng ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu vÒ thõa
kÕ, nhng chØ cã mét sè Ýt c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ thõa kÕ theo di
chóc. §¸ng chó ý trong çc c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy, ph¶i kÓ ®Õn
®Ò tµi: "Thõa kÕ theo ph¸p luËt cña c«ng d©n ViÖt Nam tõ n¨m 1945
®Õn nay" cña tiÕn sÜ Phïng Trung TËp; ®Ò tµi: "Thõa kÕ theo di
chóc theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù ViÖt Nam" cña tiÕn sÜ Ph¹m
V¨n TuyÕt; cuèn s¸ch: "Mét sè suy nghÜ vÒ thõa kÕ trong luËt d©n sù
ViÖt Nam" cña tiÕn sÜ NguyÔn Ngäc §iÖn... Tuy nhiªn, nh÷ng c«ng
tr×nh trªn kh«ng nghiªn cøu riªng vµ cã tÝnh hÖ thèng vÒ çc ®iÒu
kiÖn cã hiÖu lùc cña
di chóc.
NhËn thøc ®îc vÊn ®Ò nµy, t¸c gi¶ luËn v¨n ®· nghiªn cøu
trong mét diÖn hÑp vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc ®Ó
nh»m lµm s¸ng tá viÖc x¸c ®Þnh çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di
chóc theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vµ Bé luËt d©n sù
n¨m 2005. Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi: "Çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu
lùc cña di chóc theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù" sÏ gióp çc c¬ quan
lËp ph¸p ban hµnh çc v¨n b¶n díi luËt ®Ó hoµn thiÖn nh÷ng quy
®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc, ®ång thêi gióp çc c¬
quan ¸p dông ph¸p luËt trong viÖc nhËn thøc ®óng ®¾n vµ toµn diÖn
khi gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di
chóc.
3

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
3. Ph¹m vi nghiªn cøu ®Ò tµi
Néi dung cña luËn v¨n kh«ng nghiªn cøu toµn diÖn nh÷ng quy
®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thõa kÕ nãi chung vµ thõa kÕ theo di chóc nãi
riªng, mµ chØ tËp trung nghiªn cøu vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña
di chóc ®îc quy ®Þnh trong Bé luËt d©n sù cña Céng hßa x· héi chñ
nghÜa ViÖt Nam n¨m 1995 vµ cã sù ®èi chiÕu víi nh÷ng quy ®Þnh t-
¬ng øng trong Bé luËt d©n sù cña Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt
Nam n¨m 2005 (cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy 1-1-2006). Qua ®ã, t¸c gi¶ so
s¸nh, ®èi chiÕu víi nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt tríc khi Bé luËt d©n sù
®îc ban hµnh ®Ó lµm næi bËt tÝnh hiÖn ®¹i cña nh÷ng quy ®Þnh vÒ
çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc trong Bé luËt d©n sù n¨m 1995
vµ Bé luËt d©n sù n¨m 2005. MÆt kh¸c, ®Ò tµi còng cã sù so s¸nh (ë
diÖn hÑp) vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc ë çc níc nh NhËt
B¶n, Céng hßa Ph¸p víi ViÖt Nam ®Ó lµm næi bËt nh÷ng nÐt ®Æc thï
vµ tÝnh hiÖn ®¹i cña ph¸p luËt ViÖt Nam quy ®Þnh vÒ çc ®iÒu kiÖn
cã hiÖu lùc cña di chóc.
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, mét sè çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt
cã liªn quan ®Õn néi dung cña ®Ò tµi còng ®îc t×m hiÓu nh: N¨ng lùc
ph¸p luËt d©n sù, n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, giao dÞch d©n sù... theo
ph¸p luËt d©n sù ViÖt Nam ®Ó cã sù so s¸nh, ®èi chiÕu, víi môc
®Ých lµm næi bËt nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ çc ®iÒu kiÖn
cã hiÖu lùc cña di chóc.
4. NhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi
- LuËn v¨n nghiªn cøu mét çch cã hÖ thèng vÒ çc ®iÒu kiÖn
cã hiÖu lùc cña di chóc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ë ViÖt Nam.
4

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
- LuËn v¨n tËp trung nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ toµn diÖn tõng
®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù
n¨m 1995 vµ Bé luËt d©n sù n¨m 2005, hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh cña
nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ çc ®iÒu kiÖn ®ã. LuËn v¨n t×m ra
nh÷ng ®iÓm phï hîp víi ®êi sèng x· héi vµ nh÷ng ®iÓm cÇn ph¶i bæ
sung çc quy ®Þnh vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc theo quy
®Þnh cña Bé luËt d©n sù.
- Qua nghiªn cøu, t¸c gi¶ luËn v¨n cã nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m
hoµn thiÖn mét bíc nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ çc ®iÒu kiÖn
cã hiÖu lùc cña di chóc, gióp çc nhµ lËp ph¸p bæ sung nh÷ng quy
®Þnh cßn thiÕu vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc ®Ó ®¸p
øng kÞp thêi nh÷ng ®ßi hái cña x· héi trong quan hÖ thõa kÕ nãi
chung vµ thõa kÕ theo di chóc nãi riªng.
5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
Dùa trªn ph¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå
ChÝ Minh vÒ Nhµ níc vµ ph¸p luËt, luËn v¨n sö dông ph¬ng ph¸p luËn
cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö.
Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng ph¬ng ph¸p khoa häc kh¸c nh: So s¸nh, ph©n
tÝch, tæng hîp, thèng kª còng ®îc sö dông ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn
®Ò mµ ®Ò tµi ®· ®Æt ra.
Mét sè vô ¸n gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu
lùc cña di chóc còng ®îc sö dông cã chän läc ®Ó b×nh luËn vµ çc sè
liÖu thèng kª cña ngµnh Tßa ¸n nh©n d©n còng ®îc tham kh¶o ®Ó
viÖc nghiªn cøu ®îc toµn diÖn vµ s©u s¾c h¬n.
5

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
6. KÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ nh÷ng ®iÓm míi cña luËn v¨n
- LuËn v¨n ph©n tÝch cã hÖ thèng nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt
vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc. Qua nghiªn cøu, luËn v¨n
chØ ra nh÷ng quy ®Þnh phï hîp víi quan hÖ thõa kÕ theo di chóc vµ
nh÷ng ®iÓm cßn bÊt cËp vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc
trong Bé luËt d©n sù n¨m 1995, nh÷ng ®iÓm cÇn híng dÉn thùc hiÖn
theo Bé luËt d©n sù n¨m 2005.
- KÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi, t¸c gi¶ ®· cã nh÷ng ®iÓm míi sau
®©y:
+ §©y lµ ®Ò tµi khoa häc ®îc nghiªn cøu lÇn ®Çu tiªn ë níc ta ë
cÊp th¹c sÜ luËt häc.
+ LuËn v¨n hÖ thèng hãa ®îc nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ
®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc ë ViÖt Nam tõ n¨m 1945 ®Õn nay,
lµm c¬ së ®Ó nghiªn cøu toµn diÖn vµ hÖ thèng nh÷ng quy ®Þnh cña
ph¸p luËt vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc ®îc quy ®Þnh
trong Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vµ Bé luËt d©n sù n¨m 2005.
+ LuËn v¨n chØ ra nh÷ng h¹n chÕ, nh÷ng vÊn ®Ò cßn thiÕu
cña nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc
trong Bé luËt d©n sù n¨m 1995, ph©n tÝch nh÷ng quy ®Þnh vÒ çc
®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù
n¨m 2005, qua ®ã cã nh÷ng kiÕn nghÞ khoa häc nh»m hoµn thiÖn
nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc
trong Bé luËt d©n sù n¨m 2005.
+ LuËn v¨n chØ ra ®îc nh÷ng bÊt cËp trong viÖc hiÓu kh«ng
®óng çc quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di
6

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
chóc trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt, ®ång thêi cã nh÷ng kiÕn nghÞ ®Ó
c¸c c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n híng dÉn
cÇn thiÕt.
7. KÕt cÊu cña luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o,
néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch¬ng, 10 môc.
7

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Ch¬ng 1
Kh¸i qu¸t chung vÒ di chóc
1.1. Vµi nÐt vÒ thõa kÕ vµ quyÒn thõa kÕ
Ngay tõ khi nhµ níc vµ ph¸p luËt cha ra ®êi th× quan hÖ thõa
kÕ ®· tån t¹i nh mét yÕu tè kh¸ch quan. Thõa kÕ víi ý nghÜa lµ mét
ph¹m trï kinh tÕ cã mÇm mèng vµ xuÊt hiÖn ngay trong thêi kú s¬
khai cña x· héi loµi ngêi. Thõa kÕ vµ ®Ó l¹i thõa kÕ mÆc dï cha ®îc
®iÒu chØnh b»ng çc quy ph¹m ph¸p luËt, nhng nã vÉn tån t¹i mét
çch kh¸ch quan trong x· héi. ë thêi kú nµy, quan hÖ thõa kÕ dùa trªn
quan hÖ huyÕt thèng vµ do nh÷ng phong tôc tËp qu¸n riªng cña tõng
bé l¹c, thÞ téc quyÕt ®Þnh.
Quan hÖ thõa kÕ lµ mét quan hÖ ph¸p luËt xuÊt hiÖn ®ång
thêi víi quan hÖ së h÷u vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi
loµi ngêi. Khi cã t h÷u, nhµ níc ra ®êi, quyÒn thõa kÕ ®îc ph¸p luËt
quy ®Þnh, b¶o vÖ. Mçi nhµ níc kh¸c nhau cã hÖ thèng nh÷ng quy
ph¹m ph¸p luËt vÒ thõa kÕ kh¸c nhau. Ph¸p luËt thõa kÕ thÓ hiÖn râ
b¶n chÊt giai cÊp. QuyÒn thõa kÕ víi t çch lµ mét chÕ ®Þnh ph¸p
luËt, lu«n g¾n liÒn víi mét nhµ níc nhÊt ®Þnh.
Trong chÕ ®é phong kiÕn vµ t b¶n, giai cÊp bãc lét chiÕm h÷u
hÇu hÕt t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi. Çc quy ®Þnh cña ph¸p
luËt thõa kÕ phong kiÕn vµ t b¶n ®¶m b¶o sù chuyÓn dÞch tµi s¶n tõ
ngêi bãc lét nµy sang ngêi bãc lét kh¸c. Qua viÖc chuyÓn dÞch tµi s¶n
b»ng h×nh thøc thõa kÕ, giai cÊp t s¶n, giai cÊp phong kiÕn duy tr×
8

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
sù thèng trÞ c¶ vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. B»ng c«ng cô ph¸p luËt nãi
chung vµ ph¸p luËt vÒ thõa kÕ nãi riªng, giai cÊp bãc lét duy tr× sù
thèng trÞ x· héi tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c qua viÖc n¾m gi÷ çc
t liÖu s¶n xuÊt, ®Ó tõ ®ã n¾m gi÷ thµnh qu¶ lao ®éng cña x· héi. Cã
thÓ nhËn thÊy r»ng, b¶n th©n thõa kÕ kh«ng t¹o ra quyÒn thèng trÞ
cho giai cÊp bãc lét mµ nã chØ duy tr× quyÒn lùc ®ã mµ th«i.
Díi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, t liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ nh©n
d©n lao ®éng. V× vËy, ph¸p luËt thõa kÕ tríc hÕt ®¶m b¶o cho c«ng
d©n yªn t©m lao ®éng, s¶n xuÊt, hëng thµnh qu¶ lao ®éng cña m×nh
vµ cã quyÒn ®Ó l¹i thµnh qu¶ lao ®éng ®ã cho ngêi kh¸c theo di chóc
hoÆc theo ph¸p luËt khi ngêi ®ã chÕt. Ph¸p luËt vÒ thõa kÕ trong
chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ®· ®éng viªn, khuyÕn khÝch ®îc nh©n d©n
trong viÖc t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm cho x· héi.
1.2. Di chóc vµ ®Æc ®iÓm cña di chóc
1.2.1. Di chóc
Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 649 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vµ §iÒu
646 Bé luËt d©n sù n¨m 2005: "Di chóc lµ sù thÓ hiÖn ý chÝ cña ç
nh©n nh»m chuyÓn tµi s¶n cña m×nh cho ngêi kh¸c sau khi chÕt". Di
chóc chÝnh lµ ph¬ng tiÖn ®Ó ph¶n ¸nh ý chÝ cña ngêi cã tµi s¶n
trong viÖc ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña hä cho ngêi kh¸c hëng sau khi ngêi
lËp di chóc chÕt. Mét ngêi cã thÓ cã nhiÒu b¶n di chóc ®Þnh ®o¹t
mét lo¹i tµi s¶n vµ nh÷ng di chóc nµy ®Òu thÓ hiÖn ý chÝ tù nguyÖn
cña hä, phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt nhng kh«ng ph¶i tÊt
c¶ çc di chóc trªn ®Òu ph¸t sinh hiÖu lùc mµ di chóc cã hiÖu lùc ph¸p
luËt lµ di chóc thÓ hiÖn ý chÝ sau cïng cña ngêi lËp di chóc.
9

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Di chóc thêng ®îc thÓ hiÖn th«ng qua mét h×nh thøc nhÊt
®Þnh. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 652 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 (§iÒu
649 Bé luËt d©n sù n¨m 2005), di chóc ®îc thÓ hiÖn díi hai h×nh thøc:
Di chóc b»ng v¨n b¶n vµ di chóc miÖng. Ph¸p luËt chØ cho phÐp ngêi
lËp di chóc miÖng trong nh÷ng trêng hîp ®Æc biÖt theo quy ®Þnh t¹i
§iÒu 654 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 (§iÒu 651 Bé luËt d©n sù n¨m
2005). VÒ ch÷ viÕt trong di chóc còng ®îc ph¸p luËt quy ®Þnh: §èi víi
ngêi d©n téc thiÓu sè cã quyÒn lËp di chóc b»ng ch÷ viÕt hoÆc tiÕng
nãi cña d©n téc m×nh.
Víi nh÷ng quy ®Þnh trªn, ph¸p luËt d©n sù níc ta ®· cã nh÷ng
quy ®Þnh cô thÓ vÒ di chóc. Cïng chung sèng trªn ®Êt níc ta gåm cã
nhiÒu d©n téc, nªn ph¸p luËt d©n sù còng ®· tÝnh ®Õn yÕu tè lÞch
sö, nhËn thøc… t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi c¸ nh©n thùc hiÖn quyÒn lËp
di chóc, nÕu c¸ nh©n ®ã cã n¨ng lùc lËp di chóc theo luËt ®Þnh.
§èi víi di chóc b»ng v¨n b¶n, ph¸p luËt quy ®Þnh cã 4 lo¹i di
chóc b»ng v¨n b¶n: Di chóc b»ng v¨n b¶n kh«ng cã ngêi lµm chøng, di
chóc b»ng v¨n b¶n cã ngêi lµm chøng, di chóc b»ng v¨n b¶n cã chøng
thùc cña c«ng chøng nhµ níc hoÆc chøng thùc cña ñy ban nh©n d©n
x·, phêng, thÞ trÊn vµ di chóc b»ng v¨n b¶n cã gi¸ trÞ nh di chóc ®îc
chøng nhËn, chøng thùc.
QuyÒn cña ngêi lËp di chóc ®îc ph¸p luËt quy ®Þnh t¹i §iÒu
651 Bé luËt d©n sù n¨m 1995, bao gåm nh÷ng quyÒn sau:
- ChØ ®Þnh ngêi thõa kÕ; truÊt quyÒn hëng di s¶n cña ngêi
thõa kÕ;
- Ph©n ®Þnh phÇn di s¶n cho tõng ngêi thõa kÕ;
10

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
- Dµnh mét phÇn tµi s¶n trong khèi di s¶n ®Ó di tÆng, thê
cóng;
- Giao nghÜa vô cho ngêi thõa kÕ trong ph¹m vi di s¶n;
- ChØ ®Þnh ngêi gi÷ di chóc, ngêi qu¶n lý di s¶n, ngêi ph©n chia
di s¶n.
Trong thùc tÕ th× kh«ng ph¶i bÊt cø ngêi lËp di chóc nµo còng
thùc hiÖn ®óng c¸c quyÒn ®îc ghi nhËn trªn, hoÆc lµ sö dông mét
phÇn, hoÆc l¹i sö dông qu¸ c¶ phÇn quyÒn ®îc ph¸p luËt quy ®Þnh.
VÒ thùc hiÖn quyÒn ph©n ®Þnh di s¶n th× ngêi lËp di chóc còng cã sù
ph©n ®Þnh di s¶n kh¸c nhau: Cã di chóc chØ ph©n ®Þnh mét phÇn di
s¶n cho ngêi thõa kÕ, cßn mét phÇn di s¶n di chóc kh«ng nh¾c ®Õn.
Trªn thùc tÕ còng cã nh÷ng di chóc ®Þnh ®o¹t c¶ phÇn tµi s¶n cña ngêi
kh¸c (thêng lµ ®Þnh ®o¹t toµn bé tµi s¶n chung vî chång). Trong trêng hîp
nµy, di chóc chØ cã hiÖu lùc mét phÇn t¬ng øng víi di s¶n cña ngêi
lËp di chóc.
Theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù Ph¸p th× di chóc cã nhiÒu
®iÓm t¬ng tù nh ph¸p luËt d©n sù níc ta, ®îc thÓ hiÖn:
§iÒu 895 quy ®Þnh: "Di chóc lµ mét chøng th theo ®ã ngêi ®Ó
l¹i di chóc ®Þnh ®o¹t sau khi chÕt, mét phÇn hoÆc toµn bé tµi s¶n
cña m×nh, ngêi ®ã cã thÓ hñy bá di chóc" [5].
§iÒu 967 quy ®Þnh: "Mäi ngêi ®Òu cã thÓ ®Þnh ®o¹t b»ng di
chóc ®Ó lËp thõa kÕ hoÆc ®Ó di tÆng hoÆc ®îc gäi b»ng bÊt cø tªn
nµo kh¸c ®Ó thÓ hiÖn ý chÝ cña m×nh" [5].
§iÒu 969 quy ®Þnh: "Di chóc cã thÓ viÕt tay, lËp c«ng chøng
th hoÆc di chóc bÝ mËt" [5].
11

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Cßn Bé luËt d©n sù NhËt B¶n quy ®Þnh di chóc tuy cã nh÷ng
®Æc trng riªng, nhng vÒ c¬ b¶n c¸c quy ®Þnh còng t¬ng tù nh Bé luËt
d©n sù cña Céng hßa Ph¸p.
Ph¸p luËt d©n sù cña Céng hßa Ph¸p vµ ph¸p luËt d©n sù NhËt
B¶n cßn cã quy ®Þnh h×nh thøc cña di chóc bÝ mËt. B¶n chÊt cña di
chóc bÝ mËt t¬ng tù nh di chóc ®îc lËp t¹i c«ng chøng nhµ níc ë níc
ta, nhng cã thñ tôc chÆt chÏ h¬n (chóng t«i xin ph©n tÝch kü h¬n ë
phÇn h×nh thøc cña di chóc).
1.2.2. §Æc ®iÓm cña di chóc
Di chóc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt so víi c¸c giao dÞch
d©n sù kh¸c ë nh÷ng ®iÓm sau:
Tríc hÕt, di chóc chÝnh lµ sù thÓ hiÖn ý chÝ ®¬n ph¬ng cña
ngêi lËp di chóc. ý chÝ ®¬n ph¬ng nµy ®îc thÓ hiÖn qua viÖc ngêi
lËp di chóc toµn quyÒn ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u cña
m×nh cho ngêi kh¸c sau khi chÕt. Ngêi lËp di chóc kh«ng ph¶i bµn b¹c
víi bÊt kú ai trong viÖc ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u cña
m×nh (trêng hîp lËp di chóc chung vî chång thùc chÊt th× vÉn lµ phÇn
tµi s¶n cña ai th× ngêi ®ã cã quyÒn ®Þnh ®o¹t). Ngêi lËp di chóc
kh«ng cã nghÜa vô ph¶i trao ®æi víi nh÷ng ngêi thõa kÕ vÒ néi dung
di chóc. Ngêi lËp di chóc ph¶i tù nguyÖn, kh«ng bÞ ®e däa, cìng Ðp
trong viÖc lËp di chóc. Di chóc thÓ hiÖn ý chÝ cña ngêi lËp di chóc,
kh«ng bÞ sù chi phèi nµo cña ngêi kh¸c. B»ng viÖc lËp di chóc, ngêi
®Ó l¹i di s¶n ®· x¸c lËp mét giao dÞch d©n sù vÒ thõa kÕ theo di
chóc.
12

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
ý chÝ ®¬n ph¬ng cña ngêi lËp di chóc cßn ®îc thÓ hiÖn viÖc
ngêi lËp di chóc toµn quyÒn ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc së h÷u cña
m×nh cho bÊt kú ai vµ cã quyÒn cho ai bao nhiªu phÇn tr¨m sè tµi s¶n
thuéc quyÒn së h÷u cña m×nh mµ kh«ng phô thuéc vµo viÖc ngêi ®îc
hëng thõa kÕ theo di chóc cã quan hÖ huyÕt thèng, nu«i dìng hay
th©n thÝch víi ngêi lËp di chóc. Ngêi lËp di chóc cã thÓ cho ngêi nµy
nhiÒu, ngêi kia Ýt, hoÆc kh«ng cho ngêi nµo ®ã trong sè nh÷ng ngêi
thuéc diÖn thõa kÕ theo ph¸p luËt.
Nh vËy, nÕu nh trong tÊt c¶ çc lo¹i hîp ®ång d©n sù ®Òu ph¶i
thÓ hiÖn ý chÝ cña çc bªn tham gia hîp ®ång vµ çc bªn ®Òu ph¶i tù
nguyÖn tháa thuËn, bµn b¹c, trao ®æi..., th× di chóc chØ thÓ hiÖn ý
chÝ cña bªn lËp di chóc. Hîp ®ång d©n sù chØ ph¸t sinh hiÖu lùc khi
çc bªn tham gia hîp ®ång thèng nhÊt ®îc nh÷ng ®iÒu kho¶n ghi nhËn
trong hîp ®ång vµ cïng nhau ký kÕt hîp ®ång, cßn trong di chóc th×
kh«ng cã sù thèng nhÊt gi÷a ngêi lËp di chóc vµ ngêi ®îc thõa kÕ theo
di chóc. Thùc tÕ ®· cã nhiÒu trêng hîp ngêi ®îc hëng thõa kÕ theo di
chóc kh«ng thÓ biÕt m×nh cã quyÒn ®îc hëng di s¶n theo di chóc v×
di chóc cha ®îc c«ng bè vµ ®îc cÊt gi÷ bÝ mËt.
§èi víi nh÷ng di chóc do vî chång lËp chung, trong ®ã mÆc dï
thÓ hiÖn ý chÝ chung cña hai ngêi, nhng thùc chÊt vÉn thÓ hiÖn ý chÝ
®¬n ph¬ng cña tõng ngêi trong viÖc ®Þnh ®o¹t tµi s¶n chung (ý chÝ
®¬n ph¬ng cña chång vµ vî trïng nhau trong viÖc ®Þnh ®o¹t tµi s¶n
chung vî chång). MÆt kh¸c, di chóc chung cña vî chång vÉn chØ thÓ
hiÖn ý chÝ cña mét bªn - bªn chuyÓn giao tµi s¶n.
13

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
ý chÝ ®¬n ph¬ng nµy lµ ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt cña di chóc víi
çc lo¹i giao dÞch d©n sù kh¸c. §©y kh«ng ph¶i chØ riªng di chóc theo
ph¸p luËt d©n sù ViÖt Nam mµ ph¸p luËt d©n sù cña hÇu hÕt çc níc
th× vÊn ®Ò nµy còng ®îc quy ®Þnh râ nh: Bé luËt d©n sù cña Céng
hßa Ph¸p, §øc…
§Æc ®iÓm thø hai: Di chóc thÓ hiÖn sù ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña
ngêi lËp di chóc nh»m chuyÓn dÞch tµi s¶n cho ngêi kh¸c, sau khi ngêi
lËp di chóc chÕt.
NÕu nh çc lo¹i hîp ®ång d©n sù ®Òu thÓ hiÖn ý chÝ tháa
thuËn cña çc chñ thÓ nh»m chuyÓn dÞch tµi s¶n tõ ngêi nµy sang
ngêi kh¸c th× di chóc l¹i nh»m chuyÓn dÞch tµi s¶n cña ngêi ®· chÕt
sang cho ngêi cßn sèng. Ngêi thõa kÕ theo di chóc ph¶i cßn sèng vµo
thêi ®iÓm më thõa kÕ.
Thùc tÕ cho thÊy kh«ng ph¶i bÊt cø ai tríc khi chÕt còng lËp di
chóc, mµ cã ngêi tríc khi chÕt hä chØ ®Ó l¹i nh÷ng lêi dÆn dß, vÝ dô:
DÆn dß çc con ph¶i th¬ng yªu nhau, ph¶i cè g¾ng häc tËp, tr¸nh xa
çc thãi h, tËt xÊu...
Víi kh¸i niÖm vÒ di chóc t¹i §iÒu 649 Bé luËt d©n sù n¨m 1995
(§iÒu 646 Bé luËt d©n sù n¨m 2005) th× di chóc ph¶i thÓ hiÖn viÖc
chuyÓn dÞch tµi s¶n cña ngêi lËp di chóc cho ngêi kh¸c sau khi ngêi
lËp di chóc chÕt. V× vËy, nÕu nh mét tµi liÖu nµo ®ã cña ngêi chÕt
®Ó l¹i mµ kh«ng hµm chøa néi dung chuyÓn tµi s¶n cho ngêi kh¸c, th×
kh«ng thÓ ®îc coi lµ di chóc. Ph¸p luËt cho phÐp c«ng d©n cã quyÒn
®Þnh ®o¹t tµi s¶n, trong ®ã cã viÖc ®Ó l¹i di s¶n thõa kÕ theo di
chóc, nhng ph¸p luËt còng chØ c«ng nhËn khi di chóc cña c«ng d©n
14

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
®ã tháa m·n nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Trong thùc tiÔn ®· cã
kh«ng Ýt nh÷ng di chóc kh«ng tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p
luËt vÒ h×nh thøc vµ néi dung, dÉn tíi di chóc kh«ng ®îc c«ng nhËn
hoÆc chØ ®îc c«ng nhËn mét phÇn.
§Æc ®iÓm thø ba: Di chóc lµ mét lo¹i giao dÞch d©n sù ®Æc
biÖt, chØ cã hiÖu lùc khi ngêi lËp di chóc chÕt.
Kho¶n 1 §iÒu 670 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 (kho¶n 1 §iÒu 667
Bé luËt d©n sù n¨m 2005) quy ®Þnh: "Di chóc cã hiÖu lùc ph¸p luËt tõ
thêi ®iÓm më thõa kÕ" [6], [7].
VÒ thêi ®iÓm më thõa kÕ, Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vµ Bé
luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh thêi ®iÓm më thõa kÕ lµ thêi ®iÓm
ngêi cã tµi s¶n chÕt. Trong trêng hîp Tßa ¸n tuyªn bè mét ngêi lµ ®·
chÕt, th× thêi ®iÓm më thõa kÕ lµ ngµy ®îc x¸c ®Þnh theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt.
§©y lµ mét ®Æc ®iÓm thÓ hiÖn râ nÐt sù kh¸c biÖt gi÷a di
chóc víi c¸c lo¹i giao dÞch d©n sù kh¸c, vÝ dô nh hîp ®ång d©n sù cã
hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm giao kÕt trõ trêng hîp c¸c bªn cã tháa thuËn
hoÆc ph¸p luËt cã quy ®Þnh kh¸c, cßn thêi ®iÓm cã hiÖu lùc cña di
chóc l¹i phô thuéc vµo thêi ®iÓm mµ ngêi lËp di chóc chÕt hoÆc thêi
®iÓm mµ quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n tuyªn bè ngêi lËp di chóc chÕt cã
hiÖu lùc ph¸p luËt. V× vËy, viÖc x¸c ®Þnh ®óng thêi ®iÓm më thõa kÕ
(thêi ®iÓm ngêi lËp di chóc chÕt) cã ý nghÜa trong viÖc x¸c ®Þnh thêi
®iÓm cã hiÖu lùc cña di chóc. MÆt kh¸c, x¸c ®Þnh ®óng thêi ®iÓm më
thõa kÕ cã ý nghÜa quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh di chóc nµo lµ di
chóc cã hiÖu lùc trong trêng hîp mét ngêi cã nhiÒu di chóc. Di chóc thÓ
15

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
hiÖn ý chÝ ®¬n ph¬ng cña ngêi lËp di chóc vµ ngêi lËp di chóc cã
quyÒn thay ®æi mét phÇn hoÆc toµn bé néi dung di chóc hay hñy bá
di chóc. Sù thay ®æi hay hñy bá di chóc cã thÓ ®îc thÓ hiÖn díi h×nh
thøc ngêi ®ã lËp di chóc míi ghi nhËn vÒ viÖc thay ®æi hay hñy bá di
chóc, nhng còng cã thÓ b»ng di chóc míi (mÆc dï kh«ng nãi r»ng thay
®æi hay hñy bá di chóc) ngêi lËp di chóc ®Þnh ®o¹t tµi s¶n mµ néi
dung ®Þnh ®o¹t kh¸c víi di chóc ®· viÕt tríc ®ã. ViÖc ®¸nh gi¸ hiÖu lùc
cña di chóc nh vËy dùa theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 5 §iÒu 670 Bé luËt
d©n sù n¨m 1995: "Khi mét ngêi ®Ó l¹i nhiÒu b¶n di chóc ®èi víi mét
tµi s¶n, th× chØ cã b¶n di chóc sau cïng míi cã hiÖu lùc ph¸p luËt" [6].
Tãm l¹i, khi ngêi lËp di chóc cßn sèng th× di chóc dï cã phï hîp
víi çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ h×nh thøc vµ néi dung, th× di chóc
còng cha ph¸t sinh hiÖu lùc. Do di chóc cha ph¸t sinh hiÖu lùc (khi ng-
êi lËp di chóc cha chÕt) nªn nh÷ng ngêi thõa kÕ theo di chóc cha cã
bÊt kú mét quyÒn nµo ®èi víi tµi s¶n mµ hä sÏ ®îc hëng. QuyÒn ®èi
víi tµi s¶n vÉn thuéc vÒ ngêi lËp di chóc cho ®Õn khi ngêi lËp di chóc
chÕt.
1.3 TiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ thõa kÕ nãi
chung vµ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc nãi riªng ë ViÖt Nam
1.3.1. Giai ®o¹n tríc n¨m 1945
Díi chÕ ®é phong kiÕn, ®êi sèng cña nh©n d©n ta v« cïng khæ
cùc v× chÕ ®é su cao, thuÕ nÆng. Ngêi n«ng d©n chiÕm ®¹i ®a sè
trong x· héi, nhng bÞ trãi buéc bëi ruéng ®Êt cña ®Þa chñ, phong
kiÕn. Giai cÊp ®Þa chñ chiÕm sè Ýt trong x· héi nhng l¹i n¾m ®a sè
çc t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu. Nhµ níc phong kiÕn dïng ph¸p luËt trong
16

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
®ã cã ph¸p luËt vÒ thõa kÕ ®Ó duy tr× vµ cñng cè quyÒn së h÷u cña
giai cÊp ®Þa chñ ®èi víi ruéng ®Êt tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c.
ChÕ ®é phong kiÕn ®· tån t¹i ë níc ta qua nhiÒu thÕ kû. Tr¶i
qua nhiÒu triÒu ®¹i, mçi Nhµ níc phong kiÕn ®Òu ban hµnh çc v¨n
b¶n ph¸p luËt ®Ó cñng cè quyÒn lùc vµ phôc vô viÖc qu¶n lý ®Êt níc.
Tõ xa xa, çc bé cæ luËt cña çc triÒu ®¹i phong kiÕn ®· cã nhiÒu quy
®Þnh cô thÓ vÒ thõa kÕ. §¸ng chó ý cña thêi kú phong kiÕn lµ: Bé
luËt Hång §øc (n¨m 1943), Bé luËt Gia Long (n¨m 1815), Bé D©n luËt
B¾c kú (n¨m 1931), Bé D©n luËt Trung kú (n¨m 1936). Ngoµi çc bé
luËt, çc nhµ níc phong kiÕn cßn ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n nh chiÕu,
chØ, dô, lÖnh cña vua…
Trong Bé luËt Hång §øc hay cßn gäi lµ Quèc triÒu h×nh luËt
hoÆc LuËt h×nh triÒu Lª cã quy ®Þnh t«n träng ý muèn vµ quyÒn
quyÕt ®Þnh cña ngêi cã tµi s¶n.
§iÒu 388 Bé luËt Hång §øc quy ®Þnh:
Cha mÑ mÊt c¶, cã ruéng ®Êt, cha kÞp ®Ó l¹i chóc
th, mµ anh em chÞ em tù chia nhau, th× lÊy mét phÇn 20 sè
ruéng ®Êt lµm h¬ng háa, giao cho ngêi con trai trëng gi÷,
cßn th× chia nhau. PhÇn con cña vî lÏ, nµng hÇu, th× ph¶i
kÐm. NÕu ®· cã lÖnh cña cha mÑ vµ chóc th, th× ph¶i theo
®óng, tr¸i th× mÊt phÇn m×nh.
§iÒu 390 Bé luËt Hång §øc quy ®Þnh: "Ngêi lµm cha mÑ ph¶i
liÖu tuæi giµ mµ lËp s½n chóc th…" [11].
17

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Nh vËy, Bé luËt Hång §øc ®· quy ®Þnh quyÒn lËp chóc th ®Ó
l¹i di s¶n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi tuæi cao.
Di chóc ®îc lËp díi d¹ng v¨n b¶n gäi lµ chóc th. Bé luËt Hång
§øc còng quy ®Þnh vÒ h×nh thøc lËp di chóc t¹i §iÒu 366: "Nh÷ng ng-
êi lµm chóc th, v¨n khÕ mµ kh«ng nhê quan trëng trong lµng viÕt thay
vµ chøng kiÕn, th× ph¶i ph¹t 80 trîng, ph¹t tiÒn theo viÖc nÆng nhÑ.
Chóc th v¨n khÕ Êy kh«ng cã gi¸ trÞ. NÕu biÕt ch÷ mµ viÕt lÊy th× ®-
îc" [11].
Nh vËy, ngêi cã tµi s¶n cã thÓ tù m×nh viÕt chóc th. NÕu ngêi
®Ó l¹i di s¶n kh«ng biÕt ch÷ th× chØ ®îc phÐp nhê quan trëng viÕt
thay, kh«ng ®îc nhê ngêi kh¸c. NÕu nhê ngêi kh¸c viÕt hé di chóc mµ
kh«ng nhê quan trëng th× ngoµi viÖc bÞ ph¹t, di chóc kh«ng cã gi¸ trÞ,
di s¶n ®îc chia theo ph¸p luËt. VÊn ®Ò h×nh thøc lËp di chóc trong
thêi kú nµy ®· ®îc coi träng.
Bé luËt Gia Long (hay cßn gäi lµ Hoµng ViÖt luËt lÖ) lµ phiªn
b¶n cña Bé luËt M·n Thanh (Trung Quèc). Bé luËt kh«ng thõa nhËn
quyÒn thõa kÕ cña con g¸i mµ chó träng ®Õn quyÒn lîi cña con trai,
thÓ hiÖn râ viÖc träng nam khinh n÷. Bé luËt còng c«ng nhËn vai trß
cña viÖc thõa kÕ theo di chóc, thÓ hiÖn t¹i §iÒu 388 Bé luËt nµy quy
®Þnh: "NÕu cã mÖnh lÖnh cña cha mÑ, ph¶i theo ®óng. Vi ph¹m
®iÒu nµy sÏ mÊt phÇn" [9].
Bé D©n luËt B¾c kú ®îc ban hµnh b»ng mét NghÞ ®Þnh cña
Thèng sø B¾c kú ngµy 30-3-1931. Bé luËt bao gåm 1.464 ®iÒu, ®îc
chia lµm 4 quyÓn. QuyÓn thø nhÊt bao gåm 12 thiªn quy ®Þnh vÒ gia
®×nh, chÕ ®é h«n s¶n vµ thõa kÕ, trong ®ã cã 17 ®iÒu luËt quy
18

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
®Þnh vÒ thõa kÕ theo di chóc. Néi dung cña bé luËt ph¶n ¸nh ®îc
nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n cña ngêi ViÖt Nam nh: ViÖc thê cóng tæ
tiªn lµ tÝn ngìng truyÒn thèng vµ ®Æc trng cña ngêi ViÖt Nam…
Bé D©n luËt B¾c kú quy ®Þnh ngêi lËp di chóc cã quyÒn dµnh
mét phÇn di s¶n ®Ó thê cóng. ViÖc ch¨m sãc nu«i dìng nhau gi÷a
nh÷ng ngêi trong cïng mét gia ®×nh ®îc coi lµ bæn phËn cña ®¹o
®øc. Bé luËt quy ®Þnh con ch¸u kh«ng ®îc ph©n chia khèi tµi s¶n cña
gia ®×nh khi cha mÑ cßn sèng nÕu kh«ng ®îc sù ®ång ý cña hä. Con
ch¸u cña ngêi chÕt buéc ph¶i nhËn di s¶n cña ngêi ®ã vµ thay hä thùc
hiÖn çc nghÜa vô vÒ tµi s¶n mµ hä ®Ó l¹i... Bé luËt cßn quy ®Þnh
cha mÑ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm nu«i dìng con çi, ph¶i ®¶m b¶o cho cuéc
sèng l©u dµi cña con çi nªn hä ph¶i ®Ó l¹i tµi s¶n cña m×nh cho
nh÷ng ngêi ë thÕ hÖ sau khi hä chÕt. §iÒu 321 Bé D©n luËt B¾c kú
quy ®Þnh ngêi vî kh«ng cã quyÒn lËp di chóc ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n
riªng cña m×nh nÕu kh«ng ®îc ngêi chång ®ång ý. Ngêi cha cã thÓ
lËp chóc th ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh tïy theo ý m×nh, nhng
ph¶i gi÷ quyÒn lîi cho ngêi vî chÝnh. Ngêi lËp chóc th cã thÓ truÊt
quyÒn thõa kÕ cña mét hay nhiÒu ngêi trong nh÷ng ngêi ®îc thõa kÕ.
ViÖc truÊt quyÒn thõa kÕ ph¶i lËp thµnh v¨n b¶n do viªn qu¶n lý v¨n
khÕ lËp hoÆc do lý trëng n¬i c tró cña ngêi lËp chóc th. Chóc th ph¶i
lµm thµnh v¨n b¶n hoÆc do viªn qu¶n lý v¨n khÕ lµm ra hoÆc cã c«ng
chøng thÞ thùc. Chóc th kh«ng cã viªn chøc thÞ thùc ph¶i do ngêi lËp
chóc th viÕt lÊy vµ ký tªn. NÕu ngêi lËp chóc th ®äc ®Ó ngêi kh¸c viÕt
thay th× ph¶i cã Ýt nhÊt hai ngêi ®· thµnh niªn lµm chøng. Ngêi lµm
chøng thêng lµ lý trëng t¹i n¬i tró qu¸n cña ngêi lËp chóc th, nÕu ë xa
19

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
kh«ng vÒ n¬i tró qu¸n ®îc th× chóc th Êy ph¶i cã sù chøng kiÕn cña lý
trëng n¬i hiÖn ë cña ngêi lËp chóc th (§iÒu 326 D©n luËt B¾c kú). Chóc
th ph¶i ghi râ ngµy, th¸ng n¨m lËp chóc th; tªn, hä, tuæi, n¬i tró qu¸n cña
ngêi lµm chøng. Chóc th khi ®· lµm xong th× lý trëng ®äc to cho mäi
ngêi cïng nghe råi lý trëng, ngêi lËp chóc th, ngêi viÕt hé (nÕu cã) vµ
nh÷ng ngêi lµm chøng cïng ký tªn vµo v¨n b¶n. Cã bao nhiªu ngêi ®îc
thõa kÕ th× chóc th ®îc lµm thµnh bÊy nhiªu b¶n gèc ®Ó göi cho mçi
ngêi thõa kÕ mét b¶n.
Khi ngêi lËp chóc th muèn thay ®æi mét phÇn hay toµn bé
chóc th, th× b¶n chóc th sau ph¶i tiÕn hµnh ®óng nh÷ng thñ tôc trªn
vµ ph¶i nªu râ viÖc ngêi lËp chóc th thay ®æi mét phÇn hay toµn bé
b¶n chóc th, nÕu kh«ng nãi râ th× chØ nh÷ng ®iÒu kho¶n nµo kh«ng
hîp hoÆc cã tr¸i víi b¶n chóc th sau míi bÞ bá mµ th«i.
§iÒu 113 Bé D©n luËt B¾c kú quy ®Þnh: Khi ngêi vî chÕt tríc,
ngêi chång trë thµnh chñ së h÷u duy nhÊt tÊt c¶ cña c¶i chung trong
®ã cã c¶ phÇn cña vî (tøc lµ tµi s¶n riªng cña vî). Cßn nÕu chång
chÕt th× ngêi vî chØ cã quyÒn hëng dông tµi s¶n riªng cña chång khi
kh«ng cßn ngêi thõa kÕ nµo bªn néi, bªn ngo¹i cña chång (§iÒu 346).
NÕu ngêi vî gãa t¸i gi¸ th× tµi s¶n riªng cña chång ph¶i tr¶ l¹i nhµ
chång, tµi s¶n riªng cña vî ®îc mang theo ®i, cßn tµi s¶n cña vî chång
th× ®Ó l¹i cho con (§iÒu 360) [14].
Bé luËt Trung kú hay cßn gäi lµ Hoµng ViÖt Trung Kú Hé luËt
gåm 1709 ®iÒu, ®îc chia lµm 5 quyÓn. Cã thÓ nãi, Bé luËt nµy hÇu
nh sao chÐp l¹i nhiÒu ®iÒu kho¶n trong Bé luËt B¾c kú, vÝ dô: §iÒu
341 Bé luËt Trung kú gièng §iÒu 346 Bé D©n luËt B¾c kú; §iÒu 359
20

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Bé D©n luËt Trung kú gièng §iÒu 360 Bé D©n luËt B¾c kú; §iÒu 111
Bé D©n luËt Trung kú gièng §iÒu 113 Bé D©n luËt B¾c kú; §iÒu 313
Bé D©n luËt Trung kú gièng §iÒu 321 Bé D©n luËt B¾c kú... [15].
1.3.2. Giai ®o¹n tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1990
Víi th¾ng lîi rùc rì cña Çch m¹ng th¸ng T¸m, Nhµ níc ViÖt Nam
d©n chñ céng hßa ra ®êi, ®¸nh dÊu mét trang sö míi cña çch m¹ng n-
íc ta. Ngay sau khi thµnh lËp, nhµ níc non trÎ ®· ph¶i ®èi phã víi rÊt
nhiÒu nh÷ng khã kh¨n c¶ vÒ chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa x·
héi… §Ó gi÷ v÷ng thµnh qu¶ çch m¹ng, Nhµ níc ta ®· cã nh÷ng chÝnh
s¸ch võa mÒm dÎo, võa c¬ng quyÕt ®Ó tËp trung quyÒn lùc vÒ tay
Nhµ níc. Trong thêi kú nµy, nh÷ng vÊn ®Ò lín ®Òu ®îc ®iÒu chØnh
b»ng çc S¾c lÖnh, cßn nh÷ng vÊn ®Ò thuéc vÒ d©n sù th× Nhµ níc
vÉn cho phÐp ¸p dông çc v¨n b¶n cò, nÕu nã kh«ng tr¸i nguyªn t¾c vi
ph¹m ®Õn ®éc lËp cña Nhµ níc ViÖt Nam vµ chÝnh thÓ d©n chñ
céng hßa (S¾c lÖnh sè 90/SL ngµy 10-9-1945). Trong quan hÖ vÒ
thõa kÕ, Nhµ níc ta vÉn cho phÐp ¸p dông çc quy ®Þnh trong çc Bé
D©n luËt B¾c kú, Bé D©n luËt Trung Kú.
Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi th× nh÷ng ®iÒu
kho¶n cña çc Bé d©n luËt trë nªn l¹c hËu. §Ó xãa bá sù bÊt b×nh
®¼ng gi÷a nam vµ n÷, nh»m môc ®Ých b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n
lao ®éng... Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký S¾c lÖnh sè 97/SL ngµy 22-
5-1950. §iÒu 5 cña S¾c lÖnh quy ®Þnh: "Chång vµ vî cã ®Þa vÞ b×nh
®¼ng trong gia ®×nh". VÒ thõa kÕ còng ®îc S¾c lÖnh quy ®Þnh:
Con ch¸u hoÆc vî chång cña ngêi chÕt còng kh«ng b¾t buéc ph¶i nhËn
thõa kÕ cña ngêi Êy. Khi nhËn thõa kÕ th× çc chñ nî cña ngêi chÕt
21

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
còng kh«ng cã quyÒn ®ßi nî qu¸ sè di s¶n ®Ó l¹i (§iÒu 10). Trong lóc
cßn sinh thêi ngêi chång gãa hay vî gãa, çc con ®· thµnh niªn cã quyÒn
xin chia phÇn tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u cña ngêi chÕt, sau khi ®·
thanh to¸n tµi s¶n chung (§iÒu 11) [38].
Víi nh÷ng quy ®Þnh nµy, tuy cßn ë møc ®é nhÊt ®Þnh nhng
nã ®· thÓ hiÖn sù tiÕn bé vît bËc cña ph¸p luËt nãi chung vµ vÒ thõa
kÕ nãi riªng so víi Bé d©n luËt B¾c kú vµ Bé d©n luËt Trung kú.
Sù ra ®êi cña HiÕn ph¸p n¨m 1959 ®· ®¸nh dÊu bíc trëng thµnh
lín cña c«ng t¸c lËp ph¸p níc ta. QuyÒn thõa kÕ ®îc HiÕn ph¸p ghi
nhËn t¹i §iÒu 19: "Nhµ níc chiÓu theo ph¸p luËt ®Ó b¶o hé quyÒn
thõa kÕ vÒ tµi s¶n cña c«ng d©n" [24]. §©y lµ mét nguyªn t¾c HiÕn
®Þnh, lµ c¬ së ®Ó çc c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn b¶o vÖ quyÒn
thõa kÕ cho c«ng d©n.
Ngµy 29-12-1959 Chñ tÞch níc ®· ký lÖnh c«ng bè LuËt H«n
nh©n vµ gia ®×nh, cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 13-1-1960 (gäi lµ LuËt H«n
nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1959). Víi LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ®Çu tiªn
nµy ®· ph¸ bá chÕ ®é gia ®×nh phô quyÒn cña chÕ ®é cò, ®¶m b¶o
chÕ ®é h«n nh©n tù nguyÖn, tiÕn bé, mét vî, mét chång. Vî chång cã
quyÒn b×nh ®¼ng trong mäi quyÒn lîi, trong ®ã cã quyÒn thõa kÕ tµi
s¶n cña nhau; con çi trong vµ ngoµi gi¸ thó còng ®îc ®èi xö b×nh
®¼ng... [31].
§Ó thùc hiÖn LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1959, Tßa ¸n
nh©n d©n tèi cao ®· thêng xuyªn tæng kÕt c«ng t¸c xÐt xö, ban hµnh
nhiÒu th«ng t, híng dÉn cho Tßa ¸n çc ®Þa ph¬ng trong viÖc ¸p dông
thèng nhÊt ph¸p luËt.
22

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
T¹i Héi nghÞ tæng kÕt c«ng t¸c n¨m 1964 cña ngµnh Tßa ¸n,
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao ®· híng dÉn viÖc xÐt xö cña Tßa ¸n cÊp díi
trong viÖc xÐt xö çc vô ¸n tranh chÊp di s¶n thõa kÕ. Theo tæng kÕt
nµy th× cã ba hµng thõa kÕ sau:
- Hµng thõa kÕ thø nhÊt: Vî gãa hay chång gãa; çc con ®Î vµ
con nu«i cña ngêi chÕt; bè mÑ mÊt søc lao ®éng ®îc ngêi ®Ó l¹i di
s¶n nu«i dìng.
- Hµng thõa kÕ thø hai: Bè mÑ cßn søc lao ®éng.
- Hµng thõa kÕ thø ba: Anh chÞ em ruét vµ anh chÞ em nu«i.
Ngµy 27-8-1968, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao ban hµnh Th«ng t sè
594/NCPL híng dÉn ®êng lèi xÐt xö çc viÖc tranh chÊp thõa kÕ.
Th«ng t ®· nªu râ çc ®Æc ®iÓm c¬ b¶n (thùc chÊt lµ çc nguyªn t¾c)
cña chÕ ®é thõa kÕ cña nhµ níc ta: Nam n÷ b×nh ®¼ng vÒ quyÒn
thõa kÕ, ngêi thõa kÕ ®îc hëng çc quyÒn tµi s¶n cña ngêi chÕt ®Ó l¹i
vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh çc nghÜa vô tµi s¶n do ngêi chÕt
®Ó l¹i trong ph¹m vi gi¸ trÞ tµi s¶n nhËn ®îc, t«n träng quyÒn ®Þnh
®o¹t b»ng di chóc cña ngêi cã di s¶n, ®ång thêi b¶o vÖ thÝch ®¸ng
quyÒn lîi cña mét sè ngêi thõa kÕ theo luËt. Th«ng t nãi râ: Di s¶n
thõa kÕ bao gåm kh«ng nh÷ng quyÒn së h÷u ç nh©n vÒ nh÷ng tµi
s¶n mµ ngêi chÕt ®Ó l¹i mµ cßn gåm c¶ nh÷ng quyÒn tµi s¶n vµ
nghÜa vô tµi s¶n ph¸t sinh do quan hÖ hîp ®ång hoÆc do viÖc g©y
thiÖt h¹i mµ ngêi chÕt ®Ó l¹i. VÒ thõa kÕ theo ph¸p luËt, Th«ng t ®a
ra kh¸i niÖm diÖn thõa kÕ vµ hµng thõa kÕ theo ph¸p luËt, thø tù h-
ëng di s¶n c¨n cø vµo hµng thõa kÕ. DiÖn nh÷ng ngêi thõa kÕ theo
ph¸p luËt gåm: Vî gãa (vî c¶ gãa vµ vî lÏ gãa) hoÆc chång gãa, con ®Î
23

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
vµ con nu«i, bè mÑ ®Î hoÆc bè mÑ nu«i, «ng néi, bµ néi, «ng ngo¹i,
bµ ngo¹i, anh chÞ em ruét. Nh vËy, trong diÖn nh÷ng ngêi thõa kÕ
theo ph¸p luËt cã thªm «ng néi, bµ néi, «ng ngo¹i, bµ ngo¹i. Nh÷ng ngêi
trong diÖn thõa kÕ ®îc xÕp lµm hai hµng thõa kÕ:
Hµng thõa kÕ thø nhÊt: Vî gãa (vî c¶ gãa vµ vî lÏ gãa) hoÆc
chång gãa, c¸c con ®Î vµ con nu«i, bè mÑ ®Î hoÆc bè mÑ nu«i.
Hµng thõa kÕ thø hai: Anh chÞ em ruét vµ anh chÞ em nu«i,
«ng néi, bµ néi, «ng ngo¹i, bµ ngo¹i.
Th«ng t ®· ghi nhËn: Anh chÞ em cïng mÑ kh¸c cha hoÆc cïng
cha kh¸c mÑ cã quan hÖ huyÕt thèng víi nhau kh«ng hoµn toµn nhng
trong nhiÒu gia ®×nh hä ®èi xö víi nhau th©n mËt kh«ng kh¸c g× anh
chÞ em cïng cha, cïng mÑ. Do ®ã, cÇn x¸c ®Þnh hä cã quyÒn thõa
kÕ di s¶n cña nhau.
VÒ thõa kÕ theo di chóc: Th«ng t 594 x¸c nhËn quyÒn tù do
®Þnh ®o¹t theo di chóc nhng kh«ng ®îc tr¸i víi chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt
hiÖn hµnh, kh«ng tr¸i víi tinh thÇn ®oµn kÕt, t¬ng trî trong gia ®×nh vµ
ph¶i b¶o ®¶m ®êi sèng cho vî hoÆc chång, con vÞ thµnh niªn hoÆc
con ®· thµnh niªn nhng mÊt søc lao ®éng vµ cha mÑ giµ yÕu, tóng
thiÕu. Do ®ã, ngêi lËp di chóc khi ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh ph¶i
gi÷ mét phÇn tµi s¶n cho nh÷ng ngêi nãi trªn. PhÇn di s¶n b¾t buéc
ph¶i dµnh l¹i cho nh÷ng ngêi nµy nªn tÝnh tïy theo t×nh h×nh di s¶n vµ
sè ngêi thõa kÕ cÇn ®îc b¶o vÖ quyÒn lîi, nã kh«ng nªn qu¸ thÊp so
víi phÇn di s¶n mµ hä ®¸ng lÏ ®îc hëng nÕu kh«ng cã di chóc. Trêng
hîp di chóc kh«ng dµnh phÇn b¾t buéc thÝch ®¸ng cho nh÷ng ngêi
nãi trªn th× cÇn ph¶i ®iÒu chØnh l¹i. PhÇn di s¶n d ra sau khi ®· dµnh
24

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
nh÷ng phÇn b¾t buéc, Tßa ¸n vÉn chiÕu theo di chóc ®Ó chia cho
ngêi thõa kÕ ®îc chØ ®Þnh trong di chóc.
Th«ng t sè 594 ngµy 27-8-1968 cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao
®· xãa bá quan ®iÓm cña D©n luËt cò thêi Ph¸p thuéc (§iÒu 321 D©n
luËt B¾c kú, §iÒu 313 Hoµng ViÖt Trung kú Hé luËt) vÒ quyÒn tù do
tuyÖt ®èi khi lËp di chóc. §©y lµ vÊn ®Ò míi tõ thùc tiÔn xÐt xö nªn ë
thêi ®iÓm ®ã Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao cha thÓ Ên ®Þnh cô thÓ phÇn
di s¶n b¾t buéc nµy lµ bao nhiªu [41].
Víi th¾ng lîi to lín cña chiÕn dÞch Hå ChÝ Minh lÞch sö, ®Êt n-
íc ta ®· hoµn toµn thèng nhÊt n¨m 1975. Th¾ng lîi cña cuéc tæng
tuyÓn cö tù do trong c¶ níc th¸ng 7-1976, Nhµ níc ta lÊy tªn lµ Céng
hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. Ngµy 25-3-1977 Héi ®ång ChÝnh
phñ ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè 76/CP quy ®Þnh vÒ viÖc thùc hiÖn
thèng nhÊt ph¸p luËt trªn c¶ níc. KÓ tõ
thêi ®iÓm nµy, ph¸p luËt ®· ®îc ¸p dông thèng nhÊt trong toµn quèc.
Tuy nhiªn, ë giai ®o¹n nµy vÉn cha cã mét v¨n b¶n ph¸p luËt nµo quy
®Þnh riªng vÒ thõa kÕ.
Tríc sù thay ®æi lín cña ®Êt níc, t¹i kú häp thø 7 Quèc héi khãa
VI ®· th«ng qua b¶n HiÕn ph¸p (gäi lµ HiÕn ph¸p 1980) - HiÕn ph¸p
®Çu tiªn trong thêi kú thèng nhÊt ®Êt níc - lµ c¬ së nÒn t¶ng cho viÖc
ph¸t triÓn cña ph¸p luËt ViÖt Nam nãi chung vµ ph¸p luËt vÒ thõa kÕ
theo di chóc nãi riªng. HiÕn ph¸p n¨m 1980 lµ ®¹o luËt gèc, ®¹o luËt c¬
b¶n cña Nhµ níc. HiÕn ph¸p ®· quy ®Þnh vÒ chÕ ®é chÝnh trÞ, chÕ
®é kinh tÕ, v¨n hãa x· héi, quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng
25

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
d©n… t¹o tiÒn ®Ò, c¬ së ph¸p lý cho viÖc ban hµnh çc v¨n b¶n ph¸p
luËt vÒ thõa kÕ sau nµy.
§iÒu 27 HiÕn ph¸p n¨m 1980 quy ®Þnh: "Nhµ níc b¶o hé quyÒn
së h÷u cña c«ng d©n vÒ thu nhËp hîp ph¸p, cña c¶i ®Ó dµnh, nhµ ë,
t liÖu sinh ho¹t, nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt dïng trong nh÷ng trêng hîp ®îc
phÐp lao ®éng riªng lÎ. Ph¸p luËt b¶o hé quyÒn thõa kÕ tµi s¶n cña c«ng
d©n". HiÕn ph¸p n¨m 1980 còng quy ®Þnh mäi c«ng d©n ®Òu b×nh
®¼ng tríc ph¸p luËt, sù b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷, Nhµ níc vµ x· héi
kh«ng thõa nhËn sù ph©n biÖt, ®èi xö gi÷a çc con...
HiÕn ph¸p n¨m 1980 ®· quy ®Þnh ®Êt ®ai thuéc së h÷u nhµ n-
íc. Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý ®Êt ®ai theo quy ho¹ch chung, nh»m
b¶o ®¶m ®Êt ®ai ®îc sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm. Nh÷ng tËp thÓ vµ
ç nh©n ®ang sö dông ®Êt ®ai ®îc tiÕp tôc sö dông vµ hëng kÕt qu¶
lao ®éng cña m×nh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt [25].
§Ó ®¶m b¶o thèng nhÊt ®êng lèi xÐt xö, trªn c¬ së tæng kÕt
c«ng t¸c xÐt xö, ®ång thêi bæ sung mét sè vÊn ®Ò cho phï hîp víi çc
quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p n¨m 1980, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao ®· ban
hµnh Th«ng t sè 81-TANDTC ngµy 24-7-1981 híng dÉn gi¶i quyÕt
tranh chÊp vÒ thõa kÕ. Ngay tõ PhÇn nguyªn t¾c chung (PhÇn I),
Th«ng t ®· quy ®Þnh vÒ quyÒn lËp di chóc cña c«ng d©n ®Ó ®Þnh
®o¹t tµi s¶n cña m×nh sau khi chÕt. NÕu kh«ng cã di chóc th× míi
chia thõa kÕ theo ph¸p luËt, t«n träng quyÒn ®Þnh ®o¹t b»ng di chóc
cña ngêi cã di s¶n, ®ång thêi b¶o hé thÝch ®¸ng quyÒn lîi cña mét sè
ngêi thõa kÕ theo luËt (ngêi thõa kÕ b¾t buéc kh«ng phô thuéc vµo
néi dung di chóc), phô n÷ vµ nam giíi b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lËp di
26

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
chóc, ngêi thõa kÕ cã quyÒn nhËn hay kh«ng nhËn di s¶n thõa kÕ,
ngêi nhËn thõa kÕ ®îc hëng çc tµi s¶n vµ çc quyÒn vÒ tµi s¶n cña
ngêi chÕt ®Ó l¹i, ®ång thêi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh çc nghÜa
vô vÒ tµi s¶n mµ ngêi chÕt ®Ó l¹i trong ph¹m vi gi¸ trÞ tµi s¶n ®· nhËn
®îc. Th«ng t sè 81 ®· híng dÉn vÒ viÖc x¸c ®Þnh di s¶n thõa kÕ, diÖn
vµ hµng thõa kÕ, viÖc ph©n chia di s¶n thõa kÕ... §Æc biÖt, Th«ng t
®· dµnh ch¬ng IV ®Ó híng dÉn vÒ thõa kÕ theo di chóc, trong ®ã quy
®Þnh râ vÒ h×nh thøc cña di chóc, quyÒn ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña ngêi
lËp di chóc, nghÜa vô ph¶i dµnh l¹i mét phÇn tµi s¶n cho nh÷ng ngêi
thõa kÕ b¾t buéc cña ngêi lËp di chóc (h¹n chÕ quyÒn cña ngêi lËp di
chóc)… Nh÷ng ngêi thõa kÕ b¾t buéc gåm: Vî gãa hoÆc chång gãa,
con cha thµnh niªn hoÆc tuy ®· thµnh niªn nhng kh«ng cã kh¶ n¨ng
lao ®éng, bè mÑ giµ yÕu vµ tóng thiÕu. PhÇn di s¶n ph¶i dµnh cho
mçi ngêi thõa kÕ b¾t buéc Ýt nhÊt lµ 2/3 suÊt cña thõa kÕ theo ph¸p
luËt [44].
Ngµy 29-12-1986 LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1986 ®îc
ban hµnh vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 3-1-1987 ®· ®¸nh dÊu mét bíc
ph¸t triÓn cña ph¸p luËt h«n nh©n gia ®×nh níc ta, thay thÕ cho LuËt
H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1959. LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh 1986
cã nh÷ng ®iÒu kho¶n quan träng ®èi víi nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p
luËt thõa kÕ. VÝ dô: LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1986 x¸c ®Þnh
nghÜa vô nu«i dìng gi÷a çc thµnh viªn trong gia ®×nh lµ c¬ së cho
ph¸p luËt thõa kÕ x¸c ®Þnh ai lµ ngêi thõa kÕ ®îc hëng di s¶n kh«ng
phô thuéc vµo néi dung di chóc [32].
27

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Th¾ng lîi cña §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI (n¨m 1986) ®·
t¹o bíc ngoÆt míi trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. C¬ chÕ kinh
tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp ®· bÞ xãa bá, nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn (trong ®ã cã kinh tÕ t nh©n) ®· ®îc ph¸p luËt thõa nhËn vµ
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn.
Ngµy 29-12-1987 Quèc héi níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt
Nam ®· th«ng qua LuËt §Êt ®ai (gäi lµ LuËt §Êt ®ai n¨m 1987). LuËt
§Êt ®ai ®· quy ®Þnh chÕ ®é së h÷u toµn d©n ®èi víi ®Êt ®ai vµ ®Êt
®ai do Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý. Nhµ níc giao ®Êt cho ngêi sö dông
®Êt ®Ó sö dông æn ®Þnh, l©u dµi hoÆc t¹m thêi, cã thêi h¹n. §iÒu 5
cña LuËt §Êt ®ai n¨m 1987 quy ®Þnh: "Nghiªm cÊm viÖc mua, b¸n,
lÊn, chiÕm ®Êt ®ai, ph¸t canh thu t« díi mäi h×nh thøc, nhËn ®Êt ®îc
giao mµ kh«ng sö dông, sö dông ®Êt kh«ng ®óng môc ®Ých, tù tiÖn
sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng vµo môc ®Ých kh¸c, lµm hñy
ho¹i ®Êt ®ai". Nhµ níc b¶o ®¶m cho ngêi sö dông ®Êt ®îc hëng nh÷ng
quyÒn lîi hîp ph¸p trªn ®Êt ®îc giao, kÓ c¶ quyÒn chuyÓn, nhîng, b¸n
thµnh qu¶ lao ®éng, kÕt qu¶ ®Çu t trªn ®Êt ®îc giao khi kh«ng cßn sö
dông ®Êt vµ ®Êt ®ã ®îc giao cho ngêi kh¸c sö dông theo tr×nh tù, thñ
tôc do ph¸p luËt quy ®Þnh [28].
1.3.3. Giai ®o¹n tõ n¨m 1990 ®Õn 1 th¸ng 7 n¨m 1996
§Ó ®¸p øng víi sù biÕn ®éng, ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña x·
héi, ngµy 30-8-1990 Héi ®ång Nhµ níc níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa
ViÖt Nam ®· th«ng qua Ph¸p lÖnh Thõa kÕ, cã hiÖu lùc tõ ngµy 10-9-
1990. §©y lµ v¨n b¶n ph¸p luËt cã hÖ thèng vµ ë tÇm v¨n b¶n ph¸p lý
28

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
cao nhÊt vÒ thõa kÕ nãi chung vµ thõa kÕ theo di chóc nãi riªng kÓ tõ
ngµy thµnh lËp níc. Ph¸p lÖnh Thõa kÕ gåm 38 ®iÒu, ®îc chia lµm 6
ch¬ng, trong ®ã ®· x¸c ®Þnh ®îc nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ thõa
kÕ, vÒ quyÒn b×nh ®¼ng vÒ thõa kÕ cña c«ng d©n. Ph¸p lÖnh Thõa
kÕ ®a ra nh÷ng kh¸i niÖm vÒ: Thêi ®iÓm më thõa kÕ, ®Þa ®iÓm më
thõa kÕ, di s¶n, ngêi thõa kÕ… Thõa kÕ theo di chóc ®îc Ph¸p lÖnh
quy ®Þnh t¹i ch¬ng II tõ §iÒu 10 ®Õn §iÒu 23. Ph¸p lÖnh ®· quy
®Þnh vÒ quyÒn cña ngêi lËp di chóc. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 10 cña
Ph¸p lÖnh th× c«ng d©n cã quyÒn lËp di chóc ®Ó chuyÓn quyÒn së
h÷u mét phÇn hoÆc toµn bé tµi s¶n cña m×nh cho mét hoÆc nhiÒu
ngêi trong hoÆc ngoµi c¸c hµng thõa kÕ theo ph¸p luËt, còng nh cho
Nhµ níc, c¬ quan nhµ níc, tæ chøc x· héi, tæ chøc kinh tÕ. Ngêi lËp di
chóc cã quyÒn chØ ®Þnh ngêi thõa kÕ, ph©n ®Þnh tµi s¶n cho ngêi
thõa kÕ, giao nghÜa vô cho ngêi thõa kÕ, truÊt quyÒn hëng di s¶n
cña mét hoÆc nhiÒu ngêi thõa kÕ theo ph¸p luËt mµ kh«ng nhÊt thiÕt
ph¶i nªu lý do. Ngêi lËp di chóc cã quyÒn söa ®æi, bæ sung di chóc
®· lËp, thay thÕ di chóc ®· lËp b»ng di chóc kh¸c, hñy bá di chóc.
Ph¸p lÖnh Thõa kÕ còng quy ®Þnh vÒ di chóc hîp ph¸p lµ di
chóc do ngêi tõ ®ñ mêi t¸m tuæi trë lªn tù nguyÖn lËp trong khi minh
mÉn, kh«ng bÞ lõa dèi vµ kh«ng tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Di
chóc còng ®îc coi lµ hîp ph¸p nÕu do ngêi tõ ®ñ mêi s¸u tuæi trë lªn
nhng cha ®ñ mêi t¸m tuæi tù nguyÖn lËp trong khi minh mÉn vµ ph¶i
®îc sù ®ång ý cña cha mÑ hoÆc ngêi ®ì ®Çu, kh«ng bÞ lõa dèi vµ
kh«ng tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Di chóc do c«ng d©n ViÖt Nam
29

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
lËp ë níc ngoµi theo ph¸p luËt cña níc ngoµi, nÕu cã néi dung kh«ng
tr¸i víi ph¸p luËt ViÖt Nam còng ®îc coi lµ di chóc hîp ph¸p.
VÒ néi dung cña di chóc ®îc Ph¸p lÖnh quy ®Þnh t¹i §iÒu 13:
Trong b¶n di chóc ph¶i ghi râ ngµy, th¸ng, n¨m lËp di chóc, hä, tªn vµ
n¬i thêng tró cña ngêi lËp di chóc, hä, tªn ngêi ®îc hëng di s¶n, tªn c¬
quan tæ chøc ®îc hëng di s¶n… §Æc biÖt, Ph¸p lÖnh quy ®Þnh râ vÒ
viÖc ph¶i cã ch÷ ký hoÆc ®iÓm chØ cña ngêi lËp di chóc.
Ph¸p lÖnh quy ®Þnh vÒ hiÖu lùc cña di chóc viÕt ®îc c¬ quan
c«ng chøng hoÆc ñy ban nh©n d©n chøng thùc, di chóc viÕt ®îc c¬
quan ®¹i diÖn ngo¹i giao hoÆc l·nh sù cña ViÖt Nam ë níc ngoµi
chøng thùc, di chóc viÕt kh«ng cã chøng thùc, x¸c nhËn vµ di chóc
miÖng…
Ph¸p lÖnh Thõa kÕ ®· quy ®Þnh cô thÓ vÒ nh÷ng ngêi ®îc h-
ëng di s¶n kh«ng phô thuéc vµo néi dung cña di chóc t¹i §iÒu 20. Theo
quy ®Þnh nµy th× trong trêng hîp kh«ng ®îc ngêi lËp di chóc cho hëng
di s¶n hoÆc chØ cho hëng phÇn di s¶n Ýt h¬n hai phÇn ba suÊt cña
mét ngêi thõa kÕ theo ph¸p luËt, nÕu nh di s¶n ®îc chia theo ph¸p
luËt, th× con cha thµnh niªn, cha, mÑ, vî, chång, con ®· thµnh niªn
kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng lao ®éng vµ tóng thiÕu cña ngêi lËp di chóc vÉn
®îc hëng phÇn di s¶n b»ng Ýt nhÊt lµ hai phÇn ba suÊt ®ã, trõ trêng
hîp hä lµ ngêi kh«ng cã quyÒn hëng di s¶n theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1
§iÒu 7 cña Ph¸p lÖnh. §©y lµ sù kÕ thõa vµ ph¸p ®iÓn hãa so víi quy
®Þnh vÒ ngêi thõa kÕ b¾t buéc t¹i Th«ng t sè 81-TANDTC ngµy 24-7-
1981 cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao.
30

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Ph¸p lÖnh còng quy ®Þnh vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung, thay thÕ
di chóc, hiÖu lùc cña di chóc, di s¶n dïng vµo viÖc thê cóng [35].
§Ó ®¸p øng yªu cÇu cña t×nh h×nh vµ nhiÖm vô míi do sù ®æi
míi toµn diÖn cña ®Êt níc kÓ tõ §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng, Quèc héi
níc ta ®· söa ®æi HiÕn ph¸p n¨m 1980. Håi 11 giê 45 phót ngµy 15-4-
1992 Quèc héi níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam khãa VIII, kú
häp thø 11 ®· nhÊt trÝ th«ng qua HiÕn ph¸p n¨m 1992. HiÕn ph¸p n¨m
1992 ®· kh¼ng ®Þnh vÒ viÖc tiÕp tôc ®a ®Êt níc ta ®i theo con ®-
êng chñ nghÜa x· héi, ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn
theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, theo ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa. Víi t tëng chñ ®¹o nµy, trong ch¬ng II vÒ chÕ ®é kinh
tÕ, HiÕn ph¸p ®· quy ®Þnh viÖc ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt cña sù
ph¸t triÓn kinh tÕ sao cho nÒn kinh tÕ ®îc ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ
trêng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau theo ®Þnh híng x· héi
chñ nghÜa...
HiÕn ph¸p n¨m 1992 ®· quy ®Þnh vÒ quyÒn b×nh ®¼ng cña
c«ng d©n tríc ph¸p luËt, quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷, Nhµ níc
vµ x· héi kh«ng thõa nhËn viÖc ph©n biÖt, ®èi xö gi÷a c¸c con. §iÒu
58 HiÕn ph¸p n¨m 1992 quy ®Þnh: "C«ng d©n cã quyÒn së h÷u vÒ
thu nhËp hîp ph¸p, cña c¶i ®Ó dµnh, nhµ ë, t liÖu sinh ho¹t, t liÖu s¶n
xuÊt, vèn vµ tµi s¶n kh¸c trong doanh nghiÖp hoÆc trong c¸c tæ chøc
kinh tÕ kh¸c... Nhµ níc b¶o hé quyÒn së h÷u hîp ph¸p vµ quyÒn thõa
kÕ cña c«ng d©n".
HiÕn ph¸p n¨m 1992 quy ®Þnh vÒ viÖc Nhµ níc b¶o hé quyÒn
lîi chÝnh ®¸ng cña ngêi ViÖt Nam ®Þnh c ë níc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn
31

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
cho ngêi ViÖt Nam ®Þnh c ë níc ngoµi gi÷ quan hÖ g¾n bã víi gia
®×nh vµ quª h¬ng, gãp phÇn x©y dùng quª h¬ng ®Êt níc.
§Ó thi hµnh HiÕn ph¸p n¨m 1992, t¹i kú häp thø ba, Quèc héi n-
íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam khãa IX ®· th«ng qua LuËt
§Êt ®ai n¨m 1993, cã hiÖu lùc kÓ tõ 15-10-1993. KÓ tõ ®©y, viÖc "®-
îc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®îc Nhµ níc giao theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt" cña tæ chøc vµ ç nh©n theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 18 HiÕn
ph¸p n¨m 1992 ®· ®îc thÓ chÕ hãa. Kho¶n 2 §iÒu 3 LuËt §Êt ®ai n¨m
1993 quy ®Þnh:
Hé gia ®×nh, ç nh©n ®îc Nhµ níc giao ®Êt cã quyÒn
chuyÓn ®æi, chuyÓn nhîng, cho thuª, thõa kÕ, thÕ chÊp
quyÒn sö dông ®Êt.
Çc quyÒn nãi trªn chØ ®îc thùc hiÖn trong thêi h¹n
giao ®Êt vµ ®óng môc ®Ých sö dông cña ®Êt ®îc giao theo
quy ®Þnh cña LuËt nµy vµ çc quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt.
§iÒu 76 LuËt §Êt ®ai n¨m 1993 quy ®Þnh:
1. Ç nh©n ®îc Nhµ níc giao ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó
trång c©y hµng n¨m, nu«i trång thñy s¶n, sau khi chÕt th×
quyÒn sö dông ®Êt cña hä ®îc ®Ó l¹i cho nh÷ng ngêi thõa
kÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt thõa kÕ.
2. Hé gia ®×nh ®îc Nhµ níc giao ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó
trång c©y hµng n¨m, nu«i trång thñy s¶n, nÕu trong hé cã
thµnh viªn chÕt th× çc thµnh viªn kh¸c trong hé ®îc quyÒn
tiÕp tôc sö dông diÖn tÝch ®Êt mµ Nhµ níc ®· giao cho hé.
32

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Trêng hîp trong hé gia ®×nh kh«ng cßn thµnh viªn nµo th×
Nhµ níc thu håi ®Êt.
3. Ç nh©n, thµnh viªn cña hé gia ®×nh ®îc giao ®Êt
n«ng nghiÖp trång c©y l©u n¨m, ®Êt l©m nghiÖp ®Ó trång
rõng, ®Êt ë, sau khi chÕt, quyÒn sö dông ®Êt cña hä ®îc
®Ó l¹i cho nh÷ng ngêi thõa kÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt
thõa kÕ [29].
Víi nh÷ng quy ®Þnh trªn, quyÒn sö dông ®Êt ®· ®îc coi lµ di s¶n
thõa kÕ.
1.3.4. Giai ®o¹n tõ 1-7-1996 ®Õn nay
Víi ®êng lèi chÝnh trÞ, kinh tÕ ®óng ®¾n ®îc §¶ng vµ Nhµ níc
ta thÓ hiÖn trong HiÕn ph¸p n¨m 1992, tÊt c¶ mäi mÆt trong ®êi sèng
x· héi tõ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi ®Òu thay ®æi trªn mäi
b×nh diÖn. V× vËy, trong ®êi sèng d©n sù còng ph¸t sinh nhiÒu vÊn
®Ò mµ ph¸p luËt cha kÞp ®iÒu chØnh hoÆc ®iÒu chØnh cha ®Çy
®ñ. Çc v¨n b¶n ph¸p luËt díi nhiÒu h×nh thøc nh: NghÞ ®Þnh, Ph¸p
lÖnh, Th«ng t, NghÞ quyÕt... cha ®ñ bao qu¸t ®Ó ®iÒu chØnh mét
çch réng kh¾p çc quan hÖ d©n sù nãi chung vµ vÊn ®Ò çc ®iÒu
kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc nãi riªng.
ChÝnh tõ thùc tiÔn ®ßi hái, ngµy 28-10-1995, Quèc héi khãa
IX, kú häp thø 8 ®· th«ng qua Bé luËt d©n sù ®Çu tiªn cña níc Céng
hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (gäi lµ Bé luËt d©n sù n¨m 1995).
Bé luËt d©n sù n¨m 1995 t¬ng ®èi ®å sé víi 7 phÇn, 838 ®iÒu.
Trong mçi phÇn ®îc chia lµm nhiÒu ch¬ng, môc. Bé luËt cã hiÖu lùc
33

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
kÓ tõ ngµy
1-7-1996 (riªng nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vÒ
chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cã hiÖu lùc ¸p dông kÓ tõ ngµy LuËt §Êt
®ai 1993 cã hiÖu lùc 15-10-1993).
Bé luËt d©n sù n¨m 1995 lµ c«ng cô ph¸p lý thóc ®Èy giao lu
d©n sù, t¹o m«i trêng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña
®Êt níc. Bé luËt gãp phÇn b¶o ®¶m cuéc sèng céng ®ång æn ®Þnh,
lµnh m¹nh, gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng ®oµn kÕt, t¬ng th©n, t-
¬ng ¸i trong nh©n d©n.
Bé luËt ®· dµnh h¼n PhÇn thø t vµ Ch¬ng VI PhÇn thø n¨m
®Ó quy ®Þnh vÒ thõa kÕ víi tæng sè 63 ®iÒu luËt (nÕu tÝnh c¶ 9
®iÒu thuéc ch¬ng nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ chuyÓn quyÒn sö dông
®Êt mµ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt ph¶i ¸p dông th× tæng sè lªn ®Õn
72 ®iÒu).
Bé luËt ®· ®a ra nh÷ng kh¸i niÖm vÒ thêi ®iÓm, ®Þa ®iÓm më
thõa kÕ, ngêi thõa kÕ, ngêi qu¶n lý di s¶n, di chóc… §Æc biÖt, Bé
luËt cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ quyÒn, nghÜa vô cña ngêi qu¶n lý di s¶n,
ngêi thõa kÕ, viÖc tõ chèi nhËn di s¶n, vÒ nh÷ng ngêi kh«ng ®îc hëng
di s¶n…
Do sù ph¸t triÓn ®Êt níc, c¸c tranh chÊp d©n sù diÔn ra ngµy
cµng phøc t¹p, Bé luËt d©n sù n¨m 1995 ®· béc lé nh÷ng khiÕm
khuyÕt cña nã. T¹i kú häp thø 7, Quèc héi khãa XI, tõ ngµy 5-5-2005
®Õn ngµy 14-6-2005 Quèc héi níc ta ®· th«ng qua Bé luËt d©n sù n¨m
2005. Bé luËt d©n sù n¨m 2005 cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1-1-2006.
34

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Víi 7 phÇn, 777 ®iÒu, Bé luËt d©n sù n¨m 2005 kh«ng "®å sé"
®îc nh Bé luËt d©n sù n¨m 1995, nhng nh÷ng quy ®Þnh vÒ thõa kÕ
cã nhiÒu tiÕn bé h¬n Bé luËt d©n sù n¨m 1995, ®Æc biÖt vÒ thõa
kÕ quyÒn sö dông ®Êt. VÒ çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc
th× nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vÒ c¬ b¶n vÉn ®-
îc Bé luËt d©n sù n¨m 2005 gi÷ l¹i vµ cã sù ph¸t triÓn.
KÕt luËn ch¬ng 1
Thõa kÕ theo di chóc lµ mét trong hai h×nh thøc thõa kÕ ®îc
ph¸p luËt quy ®Þnh. Thõa kÕ theo di chóc lµ viÖc dÞch chuyÓn di s¶n
cña mét ngêi ®· chÕt cho ngêi kh¸c theo sù ®Þnh ®o¹t ý chÝ cña ngêi
®Ó l¹i di s¶n khi cßn sèng. Trong nh÷ng trêng hîp cô thÓ, quyÒn
®Þnh ®o¹t cña ngêi lËp di chóc ®îc ph¸p luËt thõa nhËn toµn bé, nhng
trong mét sè trêng hîp kh¸c th× quyÒn tù ®Þnh ®o¹t cña ngêi lËp di
chóc l¹i bÞ h¹n chÕ. Di chóc lµ giao dÞch d©n sù mét bªn, do vËy di
chóc còng cÇn ph¶i tháa m·n çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc.
Theo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña ph¸p luËt thõa kÕ, çc ®iÒu kiÖn
cã hiÖu lùc cña di chóc trong mçi thêi kú còng ®îc quy ®Þnh kh¸c
nhau. Nhng nh×n chung, ph¸p luËt cña Nhµ níc ta lu«n nh»m b¶o vÖ
nh÷ng quyÒn d©n sù hîp ph¸p cña ç nh©n, trong ®ã cã quyÒn lËp di
chóc vµ quyÒn nµy ngµy cµng ®îc ph¸p luËt quy ®Þnh cô thÓ h¬n.
Víi sù ra ®êi cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995, çc quy ®Þnh ph¸p
luËt vÒ ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc nãi riªng vµ ph¸p luËt vÒ
thõa kÕ nãi chung ®· ®îc quy ®Þnh mét çch hÖ thèng. Tuy nhiªn,
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, Bé luËt d©n sù n¨m 1995 ®· ph¸t sinh nh÷ng
35

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, ®ßi hái ph¶i cã sù kh¾c phôc kÞp thêi. T¹i kú häp
thø 7 Quèc héi khãa VI, tõ ngµy 5-5-2005 ®Õn ngµy 14-6-2005, Quèc
héi níc ta ®· th«ng qua Bé luËt d©n sù n¨m 2005. Bé luËt d©n sù n¨m
2005 ®· cã nh÷ng tiÕn bé h¬n so víi Bé luËt d©n sù n¨m 1995 trong
viÖc quy ®Þnh vÒ thõa kÕ nãi chung vµ c¸c ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc
cña di chóc nãi riªng.
36

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Ch¬ng 2
Çc ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc
2.1. Ngêi lËp di chóc
Theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vµ Bé luËt d©n sù
n¨m 2005 th× ngêi lËp di chóc ph¶i ®¸p øng ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt
®Þnh th× di chóc míi cã hiÖu lùc. Ngêi lËp di chóc ph¶i ®¶m b¶o ®îc
nh÷ng ®iÒu kiÖn sau ®©y:
§iÒu 650 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 (§iÒu 647 Bé luËt d©n sù n¨m
2005) quy ®Þnh vÒ ngêi lËp di chóc:
1- Ngêi ®· thµnh niªn cã quyÒn lËp di chóc, trõ trêng
hîp ngêi ®ã bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc m¾c çc bÖnh kh¸c
mµ kh«ng thÓ nhËn thøc vµ lµm chñ ®îc hµnh vi cña m×nh.
2- Ngêi tõ ®ñ mêi l¨m tuæi ®Õn cha ®ñ mêi t¸m tuæi
cã thÓ lËp di chóc, nÕu ®îc cha, mÑ hoÆc ngêi gi¸m hé
®ång ý.
Nh vËy, ph¸p luËt d©n sù ®· quy ®Þnh cô thÓ vÒ ngêi ®îc lËp di
chóc.
Theo quy ®Þnh t¹i çc ®iÒu luËt trªn cã thÓ nhËn thÊy hai yªu
cÇu vÒ ngêi lËp di chóc, ®ã lµ:
- Yªu cÇu vÒ ®é tuæi cña ngêi lËp di chóc.
- Yªu cÇu vÒ nhËn thøc cña ngêi lËp di chóc.
37

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
2.1.1. Yªu cÇu vÒ ®é tuæi cña ngêi lËp di chóc
Ph¸p luËt d©n sù quy ®Þnh chØ ngêi thµnh niªn míi cã quyÒn
lËp di chóc, cßn ngêi tõ ®ñ mêi l¨m tuæi ®Õn cha ®ñ mêi t¸m tuæi
muèn lËp di chóc ph¶i ®îc sù ®ång ý cña cha, mÑ hoÆc ngêi gi¸m hé
cña ngêi ®ã.
Cã quy ®Þnh trªn bëi v× chØ khi ®¹t ®Õn mét ®é tuæi nhÊt
®Þnh th× con ngêi míi cã ®ñ nhËn thøc ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi cña
m×nh.
§èi víi nh÷ng ngêi ®· thµnh niªn, nhng bÞ m¾c bÖnh t©m thÇn
hoÆc m¾c c¸c bÖnh kh¸c mµ kh«ng thÓ nhËn thøc vµ lµm chñ ®îc
hµnh vi cña m×nh th× nh÷ng ngêi ®ã kh«ng cã quyÒn lËp di chóc.
Trong trêng hîp nh÷ng ngêi nµy lËp di chóc, th× di chóc ®ã kh«ng ph¸t
sinh hiÖu lùc ph¸p luËt.
Bé luËt d©n sù n¨m 1995 quy ®Þnh vÒ ngêi thµnh niªn: Ngêi tõ
®ñ mêi t¸m tuæi trë lªn lµ ngêi thµnh niªn (§iÒu 20). Ngêi thµnh niªn cã
n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ, trõ trêng hîp ngêi thµnh niªn ®ã bÞ
mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù vµ h¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù.
Nh vËy, nh÷ng ngêi thµnh niªn bÞ mÊt quyÒn lËp di chóc khi hä lµ
ngêi:
- M¾c bÖnh t©m thÇn hoÆc m¾c c¸c bÖnh kh¸c.
- Kh«ng thÓ nhËn thøc ®îc hµnh vi cña m×nh.
- Kh«ng thÓ ®iÒu chØnh ®îc hµnh vi cña m×nh [6].
38

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
Ph¸p luËt d©n sù cña Nhµ níc ta còng quy ®Þnh ngêi tõ ®ñ mêi
l¨m tuæi ®Õn cha ®ñ mêi t¸m tuæi cã thÓ lËp di chóc, nÕu ®îc cha,
mÑ hoÆc ngêi gi¸m hé ®ång ý.
Ngêi mêi l¨m tuæi ®Õn cha ®ñ mêi t¸m tuæi mÆc dï lµ ngêi cha
thµnh niªn, nhng hä cã nh÷ng nhËn thøc nhÊt ®Þnh. VÒ mÆt thùc tÕ
th× cã ngêi trong sè hä ®· cã tµi s¶n riªng do ®îc thõa kÕ hoÆc ®îc
tÆng cho, thËm chÝ cã ngêi ®· tÝch lòy tõ lao ®éng phï hîp víi søc lao
®éng cña m×nh. §Ó ®¶m b¶o phÇn nµo quyÒn ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña
hä, ph¸p luËt ®· cho phÐp hä lËp di chóc nÕu ®îc cha, mÑ hoÆc ngêi
gi¸m hé cña hä ®ång ý. Bµn vÒ quy ®Þnh nµy cßn cã nh÷ng ý kiÕn
kh¸c nhau do cha cã sù híng dÉn cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm
quyÒn:
- Cha, mÑ hoÆc ngêi gi¸m hé ®ång ý lµ ®ång ý vÒ viÖc cho
phÐp ngêi tõ ®ñ mêi l¨m tuæi ®Õn cha ®ñ mêi t¸m tuæi lËp di chóc
hay lµ ®ång ý vÒ néi dung di chóc?
- Sù ®ång ý cña cha hoÆc mÑ hay lµ c¶ cha vµ mÑ. Trêng hîp
nµo th× cÇn ®Õn sù ®ång ý cña ngêi gi¸m hé?
VÒ vÊn ®Ò thø nhÊt, chóng t«i cho r»ng chØ lµ viÖc ®ång ý
cho phÐp ngêi tõ ®ñ mêi l¨m tuæi ®Õn cha ®ñ mêi t¸m tuæi lËp di
chóc v× nÕu hiÓu lµ ®ång ý víi néi dung di chóc th× v« h×nh chung
ph¸p luËt ®· can thiÖp ®Õn quyÒn tù ®Þnh ®o¹t, ®Õn ý chÝ tù
nguyÖn cña ngêi lËp di chóc, trong khi ý chÝ tù nguyÖn lµ mét trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó di chóc ®îc coi lµ hîp ph¸p. Víi t c¸ch lµ ngêi thõa
kÕ hµng thø nhÊt theo ph¸p luËt cña ngêi con, ngêi cha, ngêi mÑ cã
thÓ can thiÖp vµo néi dung cña di chóc, can thiÖp vµo sù ®Þnh ®o¹t
cña ngêi con nÕu ®îc hiÓu theo c¸ch viÖc lËp di chóc cña ngêi tõ ®ñ
39

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
mêi l¨m tuæi ®Õn cha ®ñ mêi t¸m tuæi ph¶i ®îc sù ®ång ý cña cha,
mÑ vÒ néi dung di chóc. Vµ mét ®iÒu ®¬ng nhiªn, nÕu hiÓu cha mÑ
ph¶i ®ång ý vÒ néi dung di chóc th× ®· bao hµm c¶ viÖc ®ång ý cho
lËp di chóc.
VÒ vÊn ®Ò thø hai, c¨n cø vµo çch hµnh v¨n cña ®iÒu luËt th×
chØ cÇn mét trong hai ngêi lµ cha hoÆc mÑ ®ång ý lµ ®ñ, mµ kh«ng
cÇn thiÕt ph¶i ®îc sù ®ång ý cña hai ngêi. Ph¸p luËt d©n sù còng ®·
quy ®Þnh râ rµng vÒ viÖc gi¸m hé t¹i Môc 5 Ch¬ng II, PhÇn thø nhÊt
Bé luËt d©n sù n¨m 1995. Gi¸m hé lµ viÖc ç nh©n, tæ chøc hoÆc c¬
quan nhµ níc (gäi lµ ngêi gi¸m hé) ®îc ph¸p luËt quy ®Þnh hoÆc ®îc
cö ®Ó thùc hiÖn viÖc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña
ngêi cha thµnh niªn, ngêi bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc m¾c çc bÖnh
kh¸c mµ kh«ng thÓ nhËn thøc, lµm chñ ®îc hµnh vi cña m×nh (gäi lµ
ngêi ®îc gi¸m hé). Trong quan hÖ ph¸p luËt thõa kÕ theo di chóc, th×
ngêi tõ ®ñ mêi l¨m tuæi ®Õn cha ®ñ mêi t¸m tuæi chØ cã quyÒn lËp
di chóc khi ®îc sù ®ång ý cña ngêi gi¸m hé trong trêng hîp ngêi cha
thµnh niªn nµy kh«ng cßn cha, mÑ hoÆc kh«ng x¸c ®Þnh ®îc cha,
mÑ hoÆc cha vµ mÑ ®Òu mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, bÞ h¹n chÕ
n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, bÞ Tßa ¸n h¹n chÕ quyÒn cña cha, mÑ hoÆc
cßn cha, mÑ nhng cha, mÑ kh«ng cã ®iÒu kiÖn ch¨m sãc, gi¸o dôc
ngêi cha thµnh niªn ®ã vµ nÕu cha, mÑ cã yªu cÇu.
Mét vÊn ®Ò cÇn ®Æt ra khi nghiªn cøu vÒ sù ®ång ý cña cha,
mÑ hoÆc ngêi gi¸m hé ®èi víi hµnh vi lËp di chóc cña ngêi tõ ®ñ mêi
l¨m tuæi ®Õn cha ®ñ mêi t¸m tuæi, ®ã lµ: Sù ®ång ý nµy ph¶i ®îc thÓ
hiÖn díi h×nh thøc nh thÕ nµo? Cã b¾t buéc viÖc ®ång ý ph¶i ®îc
thÓ hiÖn b»ng v¨n b¶n riªng hay chØ cÇn x¸c nhËn vµo di chóc, hay
40

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
chØ cÇn b»ng miÖng? Sù ®ång ý ®ã cã cÇn ph¶i ®îc c¬ quan nhµ n-
íc cã thÈm quyÒn c«ng nhËn hay kh«ng? Sù ®ång ý ®îc thÓ hiÖn tríc
hay sau khi ngêi cha thµnh niªn lËp di chóc?...
§©y lµ mét c©u hái v× vÊn ®Ò nµy cha ®îc sù híng dÉn, gi¶i
®¸p cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn.
2.1.2. Yªu cÇu vÒ nhËn thøc
KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ y häc cho thÊy ®é tuæi vµ nhËn thøc
cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Con ngêi chØ khi ®¹t ®Õn mét ®é tuæi
nhÊt ®Þnh th× míi cã ®ñ nhËn thøc ®Ó ®iÒu chØnh ®îc hµnh vi d©n
sù cña m×nh (trong ®ã cã hµnh vi lËp di chóc), trõ trêng hîp ngêi ®ã
bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc c¸c bÖnh kh¸c mµ kh«ng thÓ nhËn thøc vµ
lµm chñ ®îc hµnh vi cña m×nh. Ph¸p luËt d©n sù níc ta quy ®Þnh ngêi
tõ ®ñ mêi t¸m tuæi trë lªn lµ ngêi thµnh niªn. Ngêi thµnh niªn cã n¨ng
lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ, trõ trêng hîp hä mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n
sù hoÆc bÞ h¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù. V× vËy, ®é tuæi vµ kh¶
n¨ng nhËn thøc lµ hai tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh n¨ng lùc hµnh vi d©n sù cña
c¸ nh©n.
T¹i kho¶n 1 §iÒu 655 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vµ ®iÓm a,
kho¶n 1 §iÒu 652 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 cã quy ®Þnh nh nhau vÒ
nhËn thøc cña ngêi lËp di chóc: "Ngêi lËp di chóc minh mÉn, s¸ng suèt
trong khi lËp di chóc…".
Tuy nhiªn, ngêi lËp di chóc ph¶i minh mÉn, s¸ng suèt ®Õn møc
®é nµo? Ngêi lËp di chóc cã ph¶i gi¸m ®Þnh søc kháe tríc khi lËp di
chóc hay kh«ng? NÕu ngêi lËp di chóc ph¶i gi¸m ®Þnh søc kháe tríc
khi lËp di chóc th× c¬ quan nµo cã thÈm quyÒn gi¸m ®Þnh? Cã cÇn
41

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
hay kh«ng cÇn kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh søc kháe th× c¬ quan nhµ níc cã
thÈm quyÒn míi ®îc chøng thùc vµo di chóc ?...
HiÖn nay, ph¸p luËt d©n sù cña níc ta cha cã quy ®Þnh nµo vÒ
viÖc ngêi lËp di chóc ph¶i gi¸m ®Þnh søc kháe tríc khi lËp di chóc. V×
vËy, ngêi lËp di chóc cã thÓ kh¸m søc kháe hoÆc kh«ng kh¸m søc
kháe tríc khi lËp di chóc. Cã mét sè trêng hîp kh¸m søc kháe th× c¬
quan kh¸m søc kháe còng kh«ng thèng nhÊt: Cã trêng hîp kh¸m t¹i
trung t©m y tÕ cÊp huyÖn, tØnh; nhng còng cã trêng hîp l¹i ®i kh¸m ë
çc bÖnh viÖn vÒ t©m thÇn.
Trªn thùc tÕ ngêi lËp di chóc Ýt khi ®i gi¸m ®Þnh søc kháe,
kh¸m søc kháe tríc khi lËp di chóc. V× vËy, t×nh tr¹ng søc kháe cña
ngêi lËp di chóc t¹i thêi ®iÓm lËp di chóc kh«ng ®îc thÓ hiÖn. Khi cã
tranh chÊp x¶y ra, bªn ®¬ng sù nµo cho r»ng ngêi lËp di chóc kh«ng
®ñ søc kháe, ¶nh hëng ®Õn sù minh mÉn cña ngêi lËp di chóc trong
khi lËp di chóc th× hä ph¶i cã nghÜa vô chøng minh. Thùc tiÔn gi¶i
quyÕt tranh chÊp thõa kÕ t¹i Tßa ¸n nh©n d©n cho thÊy t×nh tr¹ng nµy
diÔn ra t¬ng ®èi phæ biÕn. Bªn yªu cÇu chia thõa kÕ theo di chóc cã
nghÜa vô xuÊt tr×nh tríc Tßa ¸n çc chøng cø liªn quan ®Õn viÖc ngêi
lËp di chóc hoµn toµn minh mÉn, s¸ng suèt khi lËp di chóc. Ngîc l¹i,
bªn yªu cÇu chia thõa kÕ theo ph¸p luËt cã nghÜa vô xuÊt tr×nh çc
chøng cø ®Ó chøng minh ngêi lËp di chóc kh«ng minh mÉn, s¸ng suèt
®Ó b¸c bá yªu cÇu chia thõa kÕ theo di chóc.
VÒ nguyªn t¾c, tÊt c¶ çc di chóc ®Òu ®îc coi lµ do ngêi ®Ó l¹i
di s¶n lËp trong lóc minh mÉn, s¸ng suèt. V× vËy, ®¬ng sù nµo cho
r»ng khi lËp di chóc ngêi lËp di chóc kh«ng minh mÉn, s¸ng suèt ph¶i
42

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
cã nghÜa vô chøng minh tríc Tßa ¸n cã thÈm quyÒn. ChØ khi cã ®Çy
®ñ c¬ së kh¼ng ®Þnh ngêi lËp di chóc kh«ng minh mÉn, s¸ng suèt
nh: KÕt luËn cña c¬ quan y tÕ, b¶n ¸n cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Tßa
¸n… th× Tßa ¸n cã thÈm quyÒn tuyªn bè di chóc v« hiÖu. Th«ng th-
êng, nh÷ng di chóc ®îc chøng nhËn, chøng thùc cña c¬ quan nhµ níc
cã thÈm quyÒn Ýt khi x¶y ra tranh chÊp vÒ viÖc ngêi lËp di chóc cã
minh mÉn, s¸ng suèt hay kh«ng. Tranh chÊp vÒ viÖc minh mÉn, s¸ng
suèt cña ngêi lËp di chóc l¹i thêng x¶y ra ®èi víi nh÷ng di chóc kh«ng
cã chøng nhËn, chøng thùc. V× vËy, ®Ó h¹n chÕ tranh chÊp th× viÖc
lËp di chóc cã chøng thùc, chøng nhËn cÇn ®îc khuyÕn khÝch.
Quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy, ph¸p luËt d©n sù Céng hßa Ph¸p
chØ yªu cÇu ngêi lËp di chóc cã tinh thÇn minh mÉn (§iÒu 901 Bé
luËt d©n sù Céng hßa Ph¸p). Cßn §iÒu 963 Bé luËt d©n sù NhËt B¶n
quy ®Þnh: "Ngêi lËp di chóc t¹i thêi ®iÓm lËp di chóc ph¶i cã ®ñ n¨ng
lùc ®Ó lµm viÖc nµy" [5].
N¨ng lùc hµnh vi d©n sù cña ç nh©n chÝnh lµ kh¶ n¨ng cña ç
nh©n b»ng hµnh vi cña m×nh ®Ó x¸c lËp, thùc hiÖn quyÒn, nghÜa vô
d©n sù. NÕu nh n¨ng lùc ph¸p luËt cña ç nh©n ph¸t sinh ngay tõ khi ç
nh©n ®îc sinh ra th× n¨ng lùc hµnh vi d©n sù cña ç nh©n chØ ph¸t
sinh ®Çy ®ñ khi ngêi ®ã ®¹t ®Õn ®é tuæi nhÊt ®Þnh (®ñ 18 tuæi);
nÕu nh n¨ng lùc ph¸p luËt cña ç nh©n chØ chÊm døt khi ngêi ®ã
chÕt th× n¨ng lùc hµnh vi d©n sù cña ç nh©n chÊm døt khi ngêi ®ã
bÞ mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù.
Nh vËy, mét ngêi ®îc coi lµ cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù (trong
®ã cã n¨ng lùc hµnh vi viÕt di chóc), khi ngêi ®ã b»ng kh¶ n¨ng cña
43

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
m×nh thùc hiÖn hµnh vi, mµ b»ng hµnh vi ®ã, ngêi ®ã ®· x¸c lËp quyÒn
vµ nghÜa vô d©n sù. Trong quan hÖ ph¸p luËt thõa kÕ, ngêi lËp di chóc
b»ng hµnh vi ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc së h÷u cña m×nh th«ng qua viÖc
lËp di chóc, ngêi lËp di chóc ®· x¸c lËp quyÒn hëng di s¶n cho ngêi ®îc
thõa kÕ theo di chóc. Còng ®ång thêi víi viÖc x¸c lËp quyÒn hëng di s¶n
cho ngêi thõa kÕ theo di chóc, ngêi lËp di chóc ®¬ng nhiªn ®· x¸c lËp
nghÜa vô cho ngêi qu¶n lý di s¶n. B»ng hµnh vi lËp di chóc, ngêi lËp di
chóc ®· thùc hiÖn quyÒn ®Þnh ®o¹t ®èi víi nh÷ng tµi s¶n cña m×nh cho
ngêi thõa kÕ ®îc chØ ®Þnh trong di chóc. ViÖc thùc hiÖn quyÒn cña
ngêi lËp di chóc thÓ hiÖn ë chç: Ngêi lËp di chóc cã quyÒn ®Þnh ®o¹t
cho ai, cho ai cho bao nhiªu, chØ cho sö dông tµi s¶n hay cho së h÷u
tµi s¶n…
Ph¸p luËt d©n sù kh«ng quy ®Þnh vÒ viÖc ngêi bÞ h¹n chÕ
n¨ng lùc hµnh vi d©n sù bÞ mÊt quyÒn lËp di chóc. ChØ trong nh÷ng
trêng hîp nhÊt ®Þnh: Mét ngêi bÞ nghiÖn ma tóy hoÆc nghiÖn c¸c
chÊt kÝch thÝch kh¸c dÉn tíi ph¸ t¸n tµi s¶n cña gia ®×nh th× theo yªu
cÇu cña ngêi cã quyÒn, lîi Ých liªn quan, c¬ quan hoÆc tæ chøc h÷u
quan, Tßa ¸n cã thÓ ra quyÕt ®Þnh tuyªn bè lµ ngêi bÞ h¹n chÕ n¨ng
lùc hµnh vi d©n sù. §ång thêi víi quyÕt ®Þnh tuyªn bè mét ngêi h¹n
chÕ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, Tßa ¸n quyÕt ®Þnh ngêi ®¹i diÖn theo
ph¸p luËt cña ngêi bÞ h¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù vµ ph¹m vi ®¹i
diÖn. Nh vËy, ngêi bÞ h¹n chÕ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù kh«ng ph¶i lµ
ngêi bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc m¾c c¸c bÖnh kh¸c mµ kh«ng thÓ
nhËn thøc vµ lµm chñ ®îc hµnh vi cña m×nh theo quy ®Þnh cña §iÒu
650 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 nªn hä vÉn cã quyÒn lËp di chóc mµ
kh«ng ph¶i ®îc sù ®ång ý cña ngêi ®¹i diÖn.
44

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
§èi víi nh÷ng ngêi ®· thµnh niªn nhng bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc
m¾c çc bÖnh kh¸c mµ kh«ng thÓ nhËn thøc vµ lµm chñ ®îc hµnh vi
cña m×nh th× kh«ng cã quyÒn lËp di chóc. NÕu hä lËp di chóc, th× di
chóc ®ã kh«ng ®îc c«ng nhËn.
2.2. ý chÝ cña ngêi lËp di chóc
2.2.1. Ngêi lËp di chóc hoµn toµn tù nguyÖn
Nguyªn t¾c tù nguyÖn trong viÖc tham gia çc giao dÞch d©n
sù lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n ®îc ghi nhËn t¹i Bé luËt d©n sù n¨m 1995
vµ Bé luËt d©n sù n¨m 2005. Trong giao lu d©n sù, çc bªn ®Òu ph¶i
hoµn toµn tù nguyÖn, kh«ng bªn nµo ®îc ¸p ®Æt, cÊm ®o¸n, cìng Ðp,
®e däa, ng¨n c¶n bªn nµo.
LËp di chóc lµ giao dÞch d©n sù, lµ hµnh vi ph¸p lý ®¬n ph¬ng
cña ngêi lËp di chóc. V× vËy, còng nh çc giao dÞch d©n sù kh¸c, viÖc
lËp di chóc còng ph¶i thÓ hiÖn ý chÝ tù nguyÖn cña ngêi lËp di chóc.
Tù nguyÖn ®îc hiÓu theo nghÜa kh¸i qu¸t chÝnh lµ viÖc thùc hiÖn
mét viÖc g× ®ã hoµn toµn theo ý m×nh, do m×nh nghÜ ra vµ thùc
hiÖn. VÒ mÆt b¶n chÊt, tù nguyÖn lµ sù thèng nhÊt gi÷a ý chÝ vµ
bµy tá ý chÝ. V× vËy, khi ®¸nh gi¸ ý chÝ cña mét ngêi vÒ mét vÊn ®Ò
nµo ®ã cã ph¶i tù nguyÖn hay kh«ng, cÇn ph¶i dùa vµo sù thèng nhÊt
biÖn chøng gi÷a hai ph¹m trï: ý chÝ vµ sù bµy tá ý chÝ.
ý chÝ lµ çi bªn trong, lµ çi mµ ngêi kh¸c khã cã thÓ nhËn biÕt
®îc, nÕu ý chÝ ®ã cha ®îc thÓ hiÖn ra ngoµi b»ng hµnh ®éng thùc
tiÔn. §Ó ngêi kh¸c nhËn biÕt ®îc mong muèn cña m×nh, con ngêi ph¶i
thÓ hiÖn ý chÝ b»ng nh÷ng hµnh vi cô thÓ. ý chÝ vµ sù bµy tá ý chÝ
45

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò, cã quan hÖ mËt thiÕt, g¾n bã kh¨ng
khÝt víi nhau.
Trong viÖc lËp di chóc, ngêi lËp di chóc thÓ hiÖn ý chÝ cña
m×nh th«ng qua hµnh vi lËp di chóc. Th«ng qua viÖc cho ngêi nµy
nhiÒu, ngêi kia Ýt… ngêi lËp di chóc thÓ hiÖn t©m t, t×nh c¶m… víi
ngêi thõa kÕ. V× vËy, muèn x¸c ®Þnh mét di chóc cã ph¶i lµ ý chÝ tù
nguyÖn cña ngêi lËp di chóc hay kh«ng, cÇn ph¶i dùa vµo sù thèng
nhÊt gi÷a ý chÝ cña ngêi lËp di chóc vµ sù thÓ hiÖn ý chÝ ®ã trong
néi dung cña di chóc. ChØ khi nµo di chóc ph¶n ¸nh mét çch trung
thùc, kh¸ch quan nh÷ng mong muèn cña ngêi lËp di chóc th× sù ®Þnh
®o¹t ®ã míi ®îc coi lµ tù nguyÖn.
Thùc tiÔn xÐt xö çc vô ¸n tranh chÊp vÒ thõa kÕ theo di chóc
cho thÊy, viÖc x¸c ®Þnh di chóc cã ®îc lËp mét çch tù nguyÖn hay
kh«ng lµ mét vÊn ®Ò g©y nhiÒu khã kh¨n cho Toµ ¸n. Mét bªn ®¬ng
sù xuÊt tr×nh di chóc vµ yªu cÇu ®îc chia thõa kÕ theo di chóc vµ hä
cho r»ng di chóc hoµn toµn do ngêi ®Ó l¹i di s¶n tù nguyÖn lËp. §¬ng
sù phÝa bªn kia th× l¹i cho r»ng, nguyªn nh©n cña sù ph©n chia di s¶n
kh«ng c«ng b»ng (®a sè çc di chóc ®Òu cã sù ph©n chia di s¶n kh¸c
nhau, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ngêi ®îc nhiÒu, ngêi ®îc Ýt) lµ do ngêi lËp
di chóc kh«ng tù nguyÖn. §Ó gi¶i quyÕt çc vô ¸n nµy, tríc tiªn ngêi
ThÈm ph¸n buéc ph¶i yªu cÇu c¶ hai bªn ®¬ng sù xuÊt tr×nh nh÷ng
chøng cø ®Ó chøng minh cho nh÷ng lêi khai cña m×nh. Bªn c¹nh ®ã,
viÖc lÊy lêi khai nh©n chøng, x¸c minh chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, ®èi
chÊt… còng lµ nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó t×m ra sù thËt cña vô
¸n: Ngêi lËp di chóc cã tù nguyÖn lËp di chóc hay kh«ng?...
46

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
2.2.2. Ngêi lËp di chóc kh«ng bÞ ®e däa
§e däa trong giao dÞch d©n sù lµ hµnh vi cè ý cña mét bªn lµm
cho bªn kia sî h·i mµ ph¶i thùc hiÖn giao dÞch d©n sù nh»m tr¸nh
thiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, uy tÝn, nh©n phÈm, tµi
s¶n cña m×nh hoÆc cña nh÷ng ngêi th©n thÝch.
Còng nh c¸c lo¹i giao dÞch d©n sù kh¸c, ®e däa trong viÖc lËp
di chóc tríc hÕt ph¶i ®îc thùc hiÖn b»ng hµnh vi cè ý. Hµnh vi cè ý nµy
ph¶i cã sù toan tÝnh tõ phÝa ngêi ®e däa vÒ viÖc ®e däa ngêi lËp di
chóc nh thÕ nµo, h×nh thøc, ®Þa ®iÓm ®e däa, ph¬ng tiÖn ®Ó thùc
hiÖn viÖc ®e däa… HËu qu¶ cña viÖc thùc hiÖn hµnh vi ®e däa lµ
ngêi lËp di chóc ph¶i sî h·i ®Õn møc ph¶i lËp di chóc theo ý muèn cña
ngêi ®e däa. ViÖc ph¶i lËp di chóc ®ã cã thÓ kh«ng g©y thiÖt h¹i cho
ngêi lËp di chóc vÒ tÝnh m¹ng, søc kháe, tµi s¶n v× viÖc ®e däa míi ë
møc ®é nhÑ. Thùc tÕ cho thÊy, ngêi lËp di chóc kh«ng bao giê bÞ
thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n c¶, v× khi chÕt, hä kh«ng thÓ mang theo ®îc tµi
s¶n mµ hä ®ang cã vµ chØ khi ngêi ®Ó l¹i di s¶n chÕt th× di chóc míi
ph¸t sinh hiÖu lùc. V× vËy, ®èi víi ®e däa trong viÖc lËp di chóc th×
ngêi lËp di chóc lu«n lu«n kh«ng bÞ thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n. Ngêi bÞ thiÖt
h¹i vÒ tµi s¶n sÏ lµ nh÷ng ngêi th©n thÝch cña ngêi lËp di chóc v× khèi
tµi s¶n cña ngêi lËp di chóc cã h¹n, nªn cho ngêi nµy hëng råi th× ®-
¬ng nhiªn nh÷ng ngêi kh¸c kh«ng cßn ®Ó hëng. Tuy nhiªn, do bÞ ®e
däa nªn ngêi lËp di chóc ph¶i viÕt di chóc theo ý kiÕn cña ngêi ®e
däa, nªn sÏ cã ¶nh hëng ®Õn danh dù, uy tÝn cña ngêi lËp di chóc. VÝ
dô: Ngêi lËp di chóc tªn lµ NguyÔn V¨n A, cã 4 con lµ NguyÔn V¨n B,
NguyÔn V¨n C, NguyÔn V¨n D, NguyÔn V¨n E. ¤ng A ®îc C ch¨m sãc,
47

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
nu«i dìng…, cßn B, D, E ®èi xö ngîc ®·i víi «ng A. V× vËy, «ng A tuyªn
bè víi mäi ngêi lµ sau nµy sÏ ®Ó l¹i toµn bé tµi s¶n cho C vµ «ng A ®·
lËp di chóc cho C ®îc hëng toµn bé tµi s¶n cña m×nh. BiÕt ®îc sù
viÖc trªn, B, D vµ E ®· bµn b¹c víi nhau ®e däa buéc «ng A ph¶i lËp di
chóc kh¸c cã néi dung cho B, D, E cïng ®îc hëng di s¶n cña «ng A.
Nh vËy, viÖc «ng A ph¶i lËp di chóc sau ®· ¶nh hëng ®Õn quyÒn lîi
vÒ tµi s¶n cña C, nhng l¹i ¶nh hëng ®Õn uy tÝn, danh dù cña ngêi lËp
di chóc lµ «ng A.
Nh ®· ph©n tÝch, khi bÞ ®e däa th× ngêi lËp di chóc kh«ng
thÓ hiÖn ®îc ý chÝ tù nguyÖn, mµ l¹i thÓ hiÖn ý chÝ cña ngêi ®e
däa. V× vËy, trong trêng hîp ngêi lËp di chóc bÞ ®e däa th× di chóc
®ã bÞ v« hiÖu, kh«ng ph¸t sinh hiÖu lùc ph¸p luËt.
Trong thùc tÕ ®· x¶y ra kh«ng Ýt nh÷ng trêng hîp mµ c¸c ®¬ng
sù khai lµ ngêi lËp di chóc bÞ ®e däa. C¬ quan nhµ níc cã thÈm
quyÒn ph¶i x¸c minh, lÊy lêi khai nh©n chøng, thËm chÝ kiÓm tra c¶
nh÷ng vËt chøng (nÕu cã)... Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh ngêi kh¸c ®· can
thiÖp vµo viÖc lËp di chóc ®Õn møc ®é nµo cã ý nghÜa quan träng
trong viÖc xem xÐt hiÖu lùc ph¸p luËt cña di chóc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ
sù can thiÖp ®ã ®· ®Õn møc lµm cho ngêi lËp di chóc sî h·i vµ ph¶i
lËp di chóc theo ý muèn cña ngêi can thiÖp hay cha? Cßn khi ®· lËp
di chóc theo ý chÝ cña ngêi kh¸c th× ®¬ng nhiªn ®· g©y thiÖt h¹i cho
ngêi lËp di chóc nh ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn. §Ó xem xÐt vÒ viÖc
ngêi lËp di chóc ®· ®Õn møc sî h·i hay cha lµ mét vÊn ®Ò rÊt khã,
®ßi hái Tßa ¸n ph¶i c©n nh¾c kü lìng toµn bé c¸c chøng cø cña vô ¸n.
Trêng hîp ngêi can thiÖp ®· bÞ b¶n ¸n cña Tßa ¸n xö lý vÒ hµnh vi ®e
48

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
däa råi th× sÏ cã nhiÒu thuËn lîi cho viÖc xem xÐt. VÝ dô: Mét ngêi cã
hµnh vi ®e däa ngêi lËp di chóc ®Ó buéc ngêi lËp di chóc ph¶i viÕt di
chóc kh«ng ®óng víi ý chÝ cña ngêi lËp di chóc. §Ó thùc hiÖn hµnh vi
®e däa cña m×nh, anh ta ®· dïng vò lùc vµ g©y ra th¬ng tÝch nÆng
cho ngêi lËp di chóc ®Õn møc bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. B»ng
b¶n ¸n h×nh sù, Tßa ¸n ®· x¸c ®Þnh cã hµnh vi ®e däa trong viÖc lËp
di chóc vµ cã hµnh vi cè ý g©y th¬ng tÝch, ®ång thêi Tßa ¸n ®· xö lý
vÒ mÆt h×nh sù ®èi víi hµnh vi cè ý g©y th¬ng tÝch. Sau ®ã do ngêi
lËp di chóc chÕt, ngêi ®îc thõa kÕ theo di chóc khëi kiÖn yªu cÇu ®îc
thõa kÕ theo di chóc. Trong trêng hîp nµy, Tßa ¸n dÔ dµng trong viÖc
tuyªn bè vÒ viÖc di chóc trªn kh«ng cã hiÖu lùc ph¸p luËt do ngêi lËp
di chóc bÞ ®e däa.
§èi víi trêng hîp çc bªn cã ý kiÕn kh¸c nhau vÒ viÖc ngêi lËp di
chóc cã bÞ ®e däa trong khi lËp di chóc hay kh«ng, th× c¶ hai bªn ®-
¬ng sù ®Òu ph¶i cã nghÜa vô chøng minh theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 79
Bé luËt tè tông d©n sù n¨m 2004 (cã hiÖu lùc tõ ngµy 1-1-2005). Bªn
®¬ng sù cho r»ng, ngêi lËp di chóc bÞ ®e däa trong khi lËp di chóc
ph¶i cã nghÜa vô ®a ra chøng cø ®Ó chøng minh. NÕu çc chøng cø
do bªn khai r»ng cã viÖc ®e däa kh«ng ®ñ hoÆc kh«ng cã c¬ së tin
cËy, th× Tßa ¸n c«ng nhËn di chóc.
§· cã kh«ng Ýt nh÷ng trêng hîp x¶y ra trong thùc tÕ, mÆc dï cã
sù can thiÖp cña ngêi kh¸c, nhng cha ®Õn møc lµm cho ngêi lËp di
chóc sî h·i ph¶i viÕt di chóc tr¸i víi ý muèn cña m×nh. Ngêi lËp di chóc
vÉn lËp di chóc mét çch tù nguyÖn, thÓ hiÖn ý chÝ cña m×nh. Do
vËy, di chóc vÉn cã hiÖu lùc.
49

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
2.2.3. Ngêi lËp di chóc kh«ng bÞ lõa dèi
Lõa dèi trong giao dÞch d©n sù lµ hµnh vi cè ý cña mét bªn
nh»m lµm cho bªn kia hiÓu sai lÖch vÒ chñ thÓ, tÝnh chÊt cña ®èi t-
îng hoÆc néi dung cña giao dÞch nªn ®· x¸c lËp giao dÞch ®ã (§iÒu
142 Bé luËt d©n sù n¨m 1995). Lõa dèi lµ thñ ®o¹n cã tÝnh to¸n tríc
cña ngêi nµy (ngêi lõa dèi) ®èi víi ngêi kh¸c (ngêi bÞ lõa dèi) nh»m
lµm cho ngêi bÞ lõa dèi hiÓu sai vÊn ®Ò, dÉn ®Õn quyÕt ®Þnh mét
viÖc g× ®ã theo môc ®Ých ®· ®Þnh s½n cña ngêi lõa dèi. Thñ ®o¹n
cña ngêi lõa dèi cã thÓ b»ng lêi nãi, cã thÓ b»ng hµnh ®éng. Môc
®Ých cña ngêi lõa dèi lµ lµm cho ngêi bÞ lõa dèi hiÓu sai vÊn ®Ò,
dÉn ®Õn nh÷ng quyÕt ®Þnh kh«ng ®óng, cã lîi cho ngêi lõa dèi.
Trong viÖc lËp di chóc, ngêi lõa dèi lµm cho ngêi lËp di chóc
hiÓu sai lÖch vÒ nh÷ng ngêi thõa kÕ, dÉn ®Õn quyÕt ®Þnh ph©n
chia di s¶n theo ý muèn cña ngêi lõa dèi.
Di chóc lµ giao dÞch d©n sù ®¬n ph¬ng, nã chØ thÓ hiÖn ý
chÝ cña ngêi lËp di chóc. ý chÝ cña ngêi lËp di chóc ph¶i hoµn toµn tù
do, tù nguyÖn, tù ®Þnh ®o¹t trong khi minh mÉn vµ s¸ng suèt. Mäi
hµnh vi lõa dèi, ®e däa, cìng Ðp… ngêi lËp di chóc ®Òu bÞ coi lµ tr¸i
ph¸p luËt.
Trong thùc tiÔn gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ thõa kÕ theo di chóc,
hÇu nh kh«ng cã viÖc c¸c ®¬ng sù tranh chÊp vÒ di chóc cã bÞ lõa
dèi hay kh«ng. Trêng hîp nÕu cã tranh chÊp, th× viÖc gi¶i quyÕt cña
c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn còng lµ vÊn ®Ò khã v× viÖc chøng
minh r»ng ngêi lËp di chóc bÞ lõa dèi lµ viÖc kh«ng ®¬n gi¶n.
50

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
2.2.4. ChØ ®Þnh ngêi thõa kÕ, truÊt quyÒn hëng di s¶n cña
ngêi thõa kÕ, ph©n ®Þnh di s¶n cho tõng ngêi thõa kÕ
§©y lµ quyÒn cña ngêi lËp di chóc ®îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu
651 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 (kho¶n 1 §iÒu 648 Bé luËt d©n sù n¨m
2005) [6], [7].
ChØ ®Þnh ngêi thõa kÕ lµ hµnh vi cña ngêi lËp di chóc cho phÐp
ngêi nµo ®ã ®îc hëng phÇn tµi s¶n thuéc së h÷u cña m×nh, th«ng qua
viÖc lËp di chóc. Mét néi dung kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña di chóc ®ã lµ:
Ai lµ ngêi ®îc hëng di s¶n vµ ®îc hëng nh÷ng tµi s¶n nµo, sè lîng,
®Æc ®iÓm, chñng lo¹i tµi s¶n. Ngêi lËp di chóc cã quyÒn chØ ®Þnh
ngêi thõa kÕ lµ ngêi bÊt kú, mµ kh«ng bã buéc trong sè nh÷ng ngêi
thõa kÕ theo ph¸p luËt cña ngêi lËp di chóc. Ngêi lËp di chóc còng cã
quyÒn chia cho ngêi nµy nhiÒu h¬n ngêi kia, chia cho ngêi nµy ®éng
s¶n, ngêi kia bÊt ®éng s¶n, ngêi kh¸c quyÒn tµi s¶n mµ kh«ng buéc
ph¶i chia ®Òu cho nh÷ng ngêi ®· ®îc chØ ®Þnh. ViÖc chØ ®Þnh ngêi
thõa kÕ vµ ph©n ®Þnh di s¶n cho ngêi thõa kÕ lµ mét néi dung kh«ng
thÓ thiÕu cña di chóc.
Ngêi bÞ truÊt quyÒn hëng di s¶n ph¶i lµ ngêi ®îc thõa kÕ theo
ph¸p luËt cña ngêi lËp di chóc. Ngêi lËp di chóc cã thÓ chØ râ trong di
chóc nh÷ng ngêi thõa kÕ theo ph¸p luËt nµo cña ngêi lËp di chóc bÞ
truÊt quyÒn hëng thõa kÕ. Tuy nhiªn, cã nhiÒu di chóc, ngêi lËp di
chóc chØ chØ ®Þnh ngêi ®îc hëng thõa kÕ theo di chóc, vËy nh÷ng
ngêi thõa kÕ theo ph¸p luËt cña ngêi lËp di chóc cã bÞ coi lµ ngêi bÞ
truÊt quyÒn quyÒn hëng di s¶n hay kh«ng. Bµn vÒ vÊn ®Ò nµy, hiÖn
nay trong khoa häc ph¸p lý cßn cã hai quan ®iÓm kh¸c nhau:
51

Tel: 0511.3738099 Fax: 0511.3738 099
Email: info@fdvn.vn
- Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, khi ngêi lËp di chóc cã di chóc
chØ ®Þnh mét sè ngêi thõa kÕ theo ph¸p luËt hoÆc nh÷ng ngêi kh¸c
®îc hëng thõa kÕ theo di chóc, th× nh÷ng ngêi thõa kÕ theo ph¸p luËt
cßn l¹i lµ ngêi bÞ truÊt quyÒn hëng di s¶n. Nh÷ng ngêi theo quan
®iÓm nµy cho r»ng, ®©y lµ h×nh thøc truÊt quyÒn hëng di s¶n gi¸n
tiÕp. NÕu nh ngêi ®Ó l¹i di s¶n kh«ng cã di chóc th× ®¬ng nhiªn
nh÷ng ngêi thõa kÕ theo ph¸p luËt ®îc hëng di s¶n, cho nªn nÕu nh di
chóc ®· ®Þnh ®o¹t toµn bé tµi s¶n th× ®¬ng nhiªn nh÷ng ngêi thõa kÕ
theo ph¸p luËt cßn l¹i (nÕu ngêi ®îc hëng thõa kÕ theo di chóc lµ mét
hoÆc mét vµi ngêi thõa kÕ theo ph¸p luËt) ®· bÞ truÊt toµn bé quyÒn
hëng di s¶n. NÕu di chóc chØ ®Þnh ®o¹t phÇn lín di s¶n, phÇn di s¶n
cßn l¹i ®îc chia theo ph¸p luËt th× còng chÝnh lµ viÖc ngêi lËp di chóc
®· truÊt mét phÇn quyÒn hëng di s¶n cña nh÷ng ngêi thõa kÕ theo
ph¸p luËt.
- Quan ®iÓm thø hai cho r»ng, nh÷ng ngêi thõa kÕ theo ph¸p
luËt kh«ng ph¶i lµ ngêi bÞ truÊt quyÒn hëng di s¶n trong trêng hîp di
chóc ®· ®Þnh ®o¹t di s¶n cho nh÷ng ngêi kh¸c, mµ hä chØ lµ nh÷ng ng-
êi kh«ng ®îc hëng thõa kÕ theo di chóc mµ th«i. Nh÷ng ngêi thõa kÕ
theo ph¸p luËt kh«ng ®îc hëng di s¶n thõa kÕ v× ngêi lËp di chóc ®·
®Þnh ®o¹t toµn bé di s¶n cho ngêi thõa kÕ theo di chóc, nªn kh«ng cßn
di s¶n ®Ó chia. Nh÷ng ngêi theo quan ®iÓm nµy lËp luËn r»ng, nh÷ng
ngêi bÞ ngêi lËp di chóc truÊt quyÒn hëng di s¶n thêng lµ nh÷ng ngêi
lµm cho ngêi lËp di chóc ph¶i buån phiÒn, ®au lßng… khi cßn sèng.
Cßn nh÷ng ngêi kh«ng ®îc chØ ®Þnh thõa kÕ theo di chóc chØ lµ
nh÷ng ngêi kh«ng ®îc ngêi lËp di chóc yªu quý. MÆt kh¸c, trong trêng
hîp di chóc cha ®Þnh ®o¹t toµn bé di s¶n th× phÇn di s¶n cßn l¹i sÏ ®-
52

Dieu kien co hieu luc cua di chuc

Dieu kien co hieu luc cua di chuc

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

Viewers also liked

Viewers also liked (18)

Similar to Dieu kien co hieu luc cua di chuc

Similar to Dieu kien co hieu luc cua di chuc (20)

Dieu kien co hieu luc cua di chuc