Een bijzondere biotoop deze maand: niet een leraar maar een ouder centraal. Thomas Bernhardt mobiliseerde ouders en bedrijven voor een low-budget renovatie van de Barbaraschool in Amsterdam.

1. november 201530
Ouders pakten kwast en
roller ter hand voor een
mooiere school
‘Een verbouwing zou
tonnen kosten, dus
besloten we: we doen
het zelf’
D
it is een waargebeurd verhaal waarin
geen plaats is voor Dikke Ikken. Wel
voor veel doe-het-samen-ouders, enkele
maatschappelijk betrokken bedrijven en een
schoolhoofd met visie. Premier Mark Rutte zal er
zijn vingers bij aflikken.
Het speelt zich af op het Eikenplein in
Amsterdam-Oost. Daar staat een neoclassicistisch
kloostergebouw waarin een van de oudste
basisscholen van de hoofdstad is gehuisvest:
de katholieke Barbaraschool. Er staat een fijn
trapgeveltje op de punt van het gebouw, de
dakkapellen dragen een puntmuts van leisteen
met elk een trotse piek erop en onder de dakgoten
ligt een band van gemetselde ornamenten. Het
gebouw is eigenlijk te groot voor de 88 leerlingen
dat het schooltje telt. Een mooie plek voor een hip
hotel, zou een achteloze
voorbijganger kunnen
denken.
Enkele jaren geleden
ging het niet al te best
met de school. Het
leerlingenaantal liep
terug, de wijzers van
de inspectierapporten
stonden op rood en van
binnen was het gebouw
tot op de draad versleten. De lokalen waren wel
huiselijk en liefdevol ingericht, maar het waren
minibiotoopjes in een beroerde context. De hal,
de gangen, de trappenhuizen en de toiletten waren
donker, stoffig en vies. Er viel nauwelijks tegenop
te poetsen en budget voor een goede opknapbeurt
was er niet. De dagen leken geteld voor de
Barbaraschool.
Dat was ook de eerste indruk
van Thomas Bernhardt (40),
architect en vader van twee
jonge kinderen. Hij was
in 2005 in deze populaire
buurt komen wonen, kreeg
kinderen en was op zoek
naar een school. ‘Het liefst
natuurlijk een buurtschool,
samen met kinderen uit de straat,’ zegt hij. Maar
hij aarzelde, en met hem veel ouders met jonge
kinderen die relatief nieuw waren in de buurt.
Toch besloot hij, samen met enkele buurtgenoten,
te kiezen voor de Barbaraschool. Tegelijkertijd
begonnen zijn architectenhanden te jeuken.
‘Het gebouw had alles om er echt iets moois
van te maken, maar de school was naar binnen
gekeerd. Lokalen bevonden zich op de eerste
etage, bij binnenkomst had je niet het gevoel
dat hier een school was. De muren waren grauw,
de trapleuningen jaren-80-oranje.’ Een goede
verbouwing zou tonnen kosten, maar, dacht
Bernhardt, waarom doen we het niet gewoon zelf?
Van klusdag naar renovatie
En zo ontstond het project Pimp My School. Het
begon met een bescheiden klusdag waarop een team
van ouders het speellokaal aanpakte met rollers,
kwasten en een heerlijke Surinaamse lunch. Daarna
groeiden de ambities van het klusteam. Bernhardt
schreef een creatief renovatieplan dat stapsgewijs
werd uitgevoerd. Enkele leslokalen verhuisden naar
de begane grond, de wanden en plafonds in de hal
en gangen werden wit. Er kwam nieuwe verlichting
en de vloer werd belegd met lichtgrijs linoleum.
Aan de wanden werd in mooie lijsten kleurrijke
Een bijzondere biotoop deze maand: niet
een leraar, maar een ouder centraal. Thomas
Bernhardt mobiliseerde ouders voor een
renovatie van de Barbaraschool in Amsterdam.
Participatie-
sprookje
PO BIOTOOP
november 2015 31
Schoolhoofd
Cilia van
Oostveen
is volgens
Thomas
Bernhardt
‘de juiste
vrouw op
het juiste
moment’
P
AREN
T
kreeg er weer zin in. We hebben keihard gewerkt
om het onderwijs, de leerlijnen en de onderlinge
samenwerking hier op orde te krijgen. We zijn nu
ook meer naar buiten gericht,’ zegt Van Oostveen.
‘Vorig jaar hadden we een instroom van zeventien
nieuwe leerlingen, dit jaar zitten we al op 25.’
Het is allemaal niet onopgemerkt gebleven. Het
bestuur van de school maakte middelen vrij om de
opknapbeurt in fasen te faciliteren, bedrijven uit de
buurt leverden mankracht en materialen met grote
kortingen, de buurtbank deed een gift en Stadsdeel
Oost heeft inmiddels ook het participatieproject
omarmd.
Gulden Feniks
Ook in de architectuurwereld heeft het project hoge
ogen gegooid. Het bureau van Thomas Bernardt
– Network of Architects and Planners (NAP) –
ontving onlangs de prestigieuze Gulden Feniks. Dat
is dé nationale renovatieprijs voor duurzaam gebruik
van de bestaande omgeving. Het juryrapport
juicht: ‘De Barbaraschool is een “schoolvoorbeeld”
van hoe bevlogen ouders zich opwerpen om de
onvervangbare kwaliteit van een buurt niet teloor
te laten gaan. Slimme en mooie bouwkundige
ingrepen die een verloederde school nieuw cachet
geven en indirect de kwaliteit van onderwijs en
aanzien verbeteren, dat zijn de noodzakelijke
stappen om iets unieks te behouden.’
Het was de wethouder die de school kwam
heropenen, maar eigenlijk had dat natuurlijk Mark
Rutte moeten zijn. ■
kunst van leerlingen gehangen. Als kroon op de
renovatie kwam er in de entree een prachtige
designkroonluchter , ‘de spin’.
Cilia van Oostveen (63), het nieuwe schoolhoofd, is
volgens Bernardt ‘de juiste vrouw op de juiste plek
op het juiste moment’. Ze is verguld met de nieuwe
energie die er sinds Pimp My School in de school
is gekomen. ‘Zo’n renovatie samen met ouders
werkt direct door op de sfeer in de school en het
team. Niet alleen het gebouw, ook het leerklimaat
is hier enorm “gepimpt”. Het was mijn taak om het
pedagogisch klimaat weer op orde te brengen en
het onderwijs op niveau. Maar alles begint met een
inspirerende leeromgeving. Het onderwijzend team
Tekst Stef Verhoeven
Beeld Thomas Bernhardt