1. Deniz Ticareti Hukuku
3-4/12/2012
.

2. Deniz Kirliliği
III. Kirlilik (Kirlenme) Zararından
Doğan Sorumluluk
= “Gemilerden kaynaklanan”
www.tdk.gov.tr :
“kirlenme” (AY m. 56 f. 2) = “kirlilik”
(Çevre Kanunu)
2 terim de cins isim.

3. Çevre Kanunu - 1/14
A) Çevre Kanunu (“ÇevK”)
1. Yasal Düzenleme
T: 9/8/1983, Sayı: 2872
Çok sayıda dşk., önemli: 3/3/1988
Son önemli: 26/4/2006 t. ve 5491 s. K.
(RG T: 13/5/2006, Sayı: 26167)
= Esaslı dşk. ve ekler.

4. Çevre Kanunu - 2/14
Sistematik açıdan bir facia:
Örn. “Yasak” (m. 8), temel sorumluluk
maddesi (m. 28) “Çeşitli Hükümler”in
arasında son bölümde, “masraf”
sorumluluğu “ilkeler” arasında (m. 3 b.
(g)).
Dikkat: 3/3/2005 t. ve 5312 s. K. (“DKK”)
uyarınca “gemi” kaynaklı kirlenmede ÇevK
uygulama alanı sınırlandı.

5. Çevre Kanunu - 3/14
2. Kirletme Yasağı
Çevre kirliliğinin önlenmesi = görev (ÇevK
m. 3 b. (a), m. 8 f. 2)
Kirletme yasağı: her türlü “atık” (= ÇevK
m. 2: çevreye bırakılan her türlü madde)
ve “artığı” (= tanım yok), “çevreye zarar
verecek şekilde” “alıcı ortama” (ÇevK m. 2
= su) vermek yasak (ÇevK m. 8 f. 1).

6. Çevre Kanunu - 4/14
3. İdarî Para Cezası
İhlâl → “İdarî nitelikteki cezalar” (m. 20
vdm.)
→ 26/4/2006 dşk.:
“Gemiler” ile ilgili yeni düzenleme: m. 20 f.
1 b. (ı)
Hesap yöntemi: “GRT başına TL”.

7. Çevre Kanunu - 5/14
GRT başına hesap:
→ “Stena Convoy” (2000) / “Volgoneft
247” (1999) çelişkisi
İcra: 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı
Kabahatler Kanunu (ÇevK m. 25 f. 3)
DKK kapsamındaki gemiler hakkında da
geçerli.

8. Çevre Kanunu - 6/14
4. Masraf
Aslında bir ZR (aşağıda 5) kalemi ama
ayrı bir düzeni var;
İlke: 3. Bölüm’deki “kirletme yasağı”
maddesi: ÇevK m. 8 f. 2 → sözcüklere
dikkat
Yaptırım: 1. Bölüm’deki “ilkeler” maddesi:
ÇevK m. 3 b. (g) → sözcüklere dikkat.

9. Çevre Kanunu - 7/14
Kural:
“Kirlenme ve bozulma (?)”
→ “Önleme / sınırlandırma / giderme /
çevreyi iyileştirme” masraflarını
“Kirleten veya bozulmaya neden olan
öder” (c. 1);
Eğer Kamu K/K “ödemişse” → AATUHK
uyarınca takip usulü (c. 2).
Kurtuluş kanıtı: kaldırıldı (2006)!

10. Çevre Kanunu - 8/14
Uygulama: “Nassia” (1994), “TPAO”
(1997), “Volgoneft 247” (1999)
Yanlış takip usulü: bazı davalar sürüyor!
İlgisiz istemler, örn.:
Bakanın verdiği öğle yemeği
Çiçekler
Kondisyon aleti!

11. Çevre Kanunu - 9/14
5. Çevre Zararından Doğan Sorumluluk
= Kirletenin sorumluluğu → ÇevK m. 28
a) Sorumlu kim? (2006):
aa) “Kirleten” (sonraki yansı) ve
bb) “Çevreye zarar veren” = ?
→ ayrı bir tanım yok; karşılaştır:
“Bozulmaya neden olan”!

12. Çevre Kanunu - 10/14
“Kirleten” kim? = ÇevK m. 2 b. (d):
2006’ya kadar: “Fiilleri sonucu çevre
kirliliğine sebep olan kişiler”
“Fiil yoksa, kirleten değil” yorumu tehlikesi.
2006 dşk.: “Faaliyetleri sırasında veya
sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak
çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve
çevrenin bozulmasına neden olan GK/TK”.

13. Çevre Kanunu - 11/14
b) Çevre zararı nedir?
“Çevre kirliliği” tanımı (ÇevK m. 2) + m. 28
f. 1: “kirlenme ve bozulmadan doğan ZR”
Uygulama:
aa) Somut ZR: balıkçılık, kirlenen tekne ve
sahil tesisleri, ağ ve başka avlanma
malzemesi, turistik tesis zararı...
bb) Soyut ZR: Hazine istemleri.

14. Çevre Kanunu - 12/14
c) Sorumluluğun niteliği:
ÇevK m. 28 f. 1 “sebep oldukları”
→ tehlike sorumluluğu
Kurtuluş kanıtı: yok
Dikkat: Nedensellik bağını kesen sebepler
(mücbir sebep, 3. kişinin veya zarar
görenin kusuru) uygulanır mı?

15. Çevre Kanunu - 13/14
ç) Zamanaşımı
2006 öncesi: tartışmalı
2006 dşk.: m. 28 yeni f. 3:
Süre: 5 yıl
Başlangıç: zararı ve borçluyu öğrenme
tarihi.

16. Çevre Kanunu – 14/14
d) Yarışan istemler
ÇevK m. 28 f. 1’de öngörülen sorumluluk
sisteminin yanında yarışan talep var mı?
Evet (ÇevK m. 28 f. 2) → BK, TTK vs.
saklı
ÇevK = tehlike sorumluluğu → yine de
diğer hükümler avantajlı olabilir mi?

17. DKK - 1/12
B) Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı
Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda
Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına
Dair Kanun (“DKK”)
1. Yasal Düzenleme
T: 3/3/2005, Sayı: 5312 (RG T: 11/3/2005, Sayı:
25752)
AB uyum çalışmaları (İspanya ile eşleşme),
“İyi amaç, kötü sonuç”.

18. DKK - 2/12
2. Uygulama Alanı (m. 2)
“Petrol” (= m. 3 b. (m)) ve “diğer zararlı
maddeler” (= m. 3 b. (d)) [= “kirlenme
yaratan her türlü madde” = ÇevK “atık ve
artık”]
a) taşıyan “500 GRT+ gemiler” (tanım
yok!);
b) ile kirlenmeye neden olabilecek
faaliyetleri icra eden “kıyı tesisleri”; VE:

19. DKK - 3/12
c) m. 23 c. 1:
aa) DKK’ya tâbi bir geminin yakıt olarak
taşıdığı petrol veya türevlerinden, veya
bb) DKK’ya tâbi olmayan (= 500 GRT’den
küçük) bir geminin yakıt olarak taşıdığı
petrol veya türevlerinden veya taşıdığı
diğer zararlı maddeler / yüklerden
Doğan zarar!

20. DKK - 4/12
Sonuç:
DKK m. 23 c. 1 hükmü çerçevesinde,
DKK tüm “gemi”lere uygulanır;
Yalnızca zorunlu sigorta ile ilgili hükümler
500 GRT+ gemiler hakkında geçerlidir.
DKK’nın uygulama alanına girmeyen →
ÇevK kapsamında olay = ???:
“Gemi” sayılmazsa “sondaj platformu” vb.

21. DKK - 5/12
3. Sorumlu Kim?
“Geminin sorumlu tarafları” müteselsilen
sorumludur (m. 6 f. 1)
= “Zararın tazmini ve koruyucu önlemlerin
karşılanması konusunda yükümlülük
atfedilebilecek (???), gemilerin sahipleri,
işletenleri, kaptanları, idare edenleri,
kiracıları, zilyetleri ve garantörleri” (m. 3 b.
(n)). (!?!) BİTMEDİ:

22. DKK - 6/12
Ayrıca:
2 ve daha çok geminin karışmasıyla
meydana gelen olay:
Zarardan tüm gemilerin “sorumlu tarafları”
Müştereken ve müteselsilen sorumludur
(m. 6 f. 3).
Ödeyenin rücû hakkı saklı (m. 6 f. 4).

23. DKK - 7/12
Garantör:
Sorumluluk sigortacısı
Denizde: Protection and Indemnity Club
Uygulamada: P&I K(u)lübü
P&I Sigorta(cı)sı
DKK m. 8 ve 9: belli gemiler için zorunlu
sigorta (ayrıca kıyı tesisleri için).

24. DKK - 8/12
4. Zarar
Kirlenme (veya tehlikesi)
Ayrıntılı tanım = m. 3 b. (h) + m. 6 f. 1
Sonuç: en geniş şekilde her türlü zarar.

25. DKK - 9/12
5. Sorumluluk
Tehlike sorumluluğu (m. 6 f. 1),
Kurtuluş kanıtı yok,
Nedensellik bağını kesen sebepler?

26. DKK - 10/12
6. Zarar Tespiti ve Tazminat Ödemesi
DKK m. 10 ve m. 11 (!!!!!)
“Kamusal” zarar tespit komisyonu,
Komisyon gerekirse yerli/yabancı uzman
görevlendirir,
Zararı saptar.
Ödeme için başvuru: Komisyona DEĞİL:

27. DKK - 11/12
Alacaklı, “Denizcilik Müsteşarlığı”na
başvurur (Dikkat: 1/11/2011: UDHBak),
Tazminat ister,
Müsteşarlık ödemeyi “sağlar” (???)
Çok sayıda sorun; örn. UDHBak borçlu
mu, yargı yolu kapandı mı, alacağın
bildirilmesi ile zamanaşımı kesilir mi, gemi
alacaklısının rehin hakkı nasıl ileri
sürülecek.

28. DKK – 12/12
7. Zamanaşımı (m. 12 c. 1)
a) Zararın ve “sorumlu taraf”ın tespit
edildiği tarihten başlayarak: 5 yıl
b) Her hâlde olay / son olaydan
başlayarak: 10 yıl.
Saklı: “Diğer kanunlar”da (?) daha uzun
süre.