’Animals are painted by Nature, darkest on those parts which tend to be most lighted by the sky’s light, and vice versa’ Abbott Thayer 1896

1. DEEL 8
BIOTISCHE RELATIES
Onderdeel mimicry en
camouflage

2. Inhoud
5 Korte toelichting
6 Automimicry met oogvlekken zet aanvallers op het verkeerde been
7 Andere voorbeelden van automimicry bij vlinders
8 Ook rupsen beschermen zichzelf met nepogen – Hemeroplanes
triptolemus als boomslang
9 Aposematische kleuring als evolutieve tandem van opvallendheid
en schadelijkheid
10 Recombinatie binnen supergenen als basis van Mülleriaanse en
Batesiaanse mimicrykringen
11 Geel met zwart waarschuwt de hongerige jagers voor
oneetbaarheid en gevaar
12 Batesiaans tekenfilmpje en koraalslangen
13 Maritieme Mülleriaanse mimicry van platwormen, zeekomkommers
en naaktslakken
14 Onzichtbaar gecamoufleerd in rust waarschuwen blauwgeringde
octopussen voor hun gif bij verstoring
15 Zwartzadelvijlvissen worden door de gelijkenis met toxische
Valentini kogelvissen niet als prooi gezien
16 De valse poetsvis bootst dans en gedrag na van het model, de
poetslipvis
17 Agressieve vormen van mimicry – bidsprinkhanen als meesters van
vermomming

3. Inhoud
18 Onzichtbaar voor jagers imiteert de orchidee-bidsprinkhaan de
vorm van Phalaenopsis-bloemen
19 Australische krabspinnen reflecteren UV in contrast met het UV-
absorberend hart van bloemen
20 Door nabootsing van de duetten van cicaden lokt de Australische
Chlorobalius leucoviridis mannetjes in de val
21 Als we goed konden luisteren, zouden we weten dat dieren met
elkaar praten
22 Cycnia tenera-nachtvlinders verstoren de sonar vleermuizen en
geven hen zo de kans op een betere snack
23 Als femmes fatales leggen vrouwtjes van Photuris-glimwormen
mannetjes van andere soorten in de luren
24 Broedparasieten en eimimicry
25 Orchideeën zetten bestuivers in vuur en vlam maar laat ze zonder
beloning en met gele hoorntjes achter
26 Andere vormen van mimicry in het plantenrijk
Ik ben een steentje – verbazingwekkende Lithops sp.
27 Mimesis of maskerade
Bladstaartgekko’s in Madagascar
28 Zelfs de eitjes van de Australische flappentak nemen mieren in het
ootje

4. Inhoud
29 Vele soorten geleedpotigen zijn beschermd door miermimicry of
myrmecomorfie
30 Bewegings-, tast- en geurmimicry
31 Cryptische dieren gaan volledig op in hun omgeving
32 Hoewel vliegende draakjes perfect cryptisch gecamoufleerd zijn en
versmelten met hun achtergrond …
33 Als de prooi er het raden naar heeft waar de jager sluipt
34 Wie de uil niet zien wil … - Oostelijke schreeuwuil
35 In een cryptische verhouding met korstvormige thalli
36 Hoe de zebra zijn strepen verdiende – disruptieve patronen die in
beweging in elkaar overlopen
37 Openwatertactieken – doorschijnende larven en onzichtbare
scholen haring door schaduwspel en verblinding
38 Kokerjuffers in een uniek badpak van schelpjes, zand, twijgjes en
dierenresten zijn onzichtbaar in hun habitat
39 Veranderende schutkleur naar het seizoen
Poolvos
40 Veranderende kleuren en patronen voor camouflage en
communicatie – Jacksonkameleon
41 Cryptisch gedrag – Zeedraakjes kabbelen rustig mee met het water
42 - 47 Referenties

5. Korte toelichting
… betekent dat je een korte videolink opent
De onderdelen van ‘Deel 8 Biotische Relaties’ waarvan
‘Mimicry en camouflage’ het tweede deel is, zijn vooral
toepassingen, verdiepingen, uitwijdingen en illustraties
met weinig concrete uitleg
U kan er zelf vele wegen mee uit – u kan kiezen via de
referenties of het hoofdwerk, via de vele links de inhoud
te benaderen of gewoon genieten van het verhaal en het
beeldmateriaal
De referenties vindt u achteraan
De IUCN-status van de betrokken diersoorten is
aangegeven, indien deze bedreigd zijn

6. Automimicry met oogvlekken zet aanvallers
op het verkeerde been
Het patroon van de vleugels van Caligo memnon gelijkt op slangen-
of uilenhoofden waarvoor hagedissen als jagers terugdeinzen
De fitness van de soort neemt zo toe, die van de jager blijft gelijk

7. Andere voorbeelden van automimicry bij vlinders

8. Ook rupsen beschermen zichzelf met nepogen –
Hemeroplanes triptolemus als boomslang

9. Aposematische kleuring als evolutieve tandem van
opvallendheid en schadelijkheid
Hoornaarvlinders (Sesia apiformes) imiteren zelfs de ontbrekende
taille van hoornaars (Vespa crabro) met een bruine driehoekige vlek

10. Recombinatie binnen supergenen als basis van
Mülleriaanse en Batesiaanse mimicrykringen
‘Tijger’-mimicry van Müller treedt op tussen Heliconius-soorten
onderling, maar ook over de grenzen van genera of families heen
H. pardalinus (2) is een spiegelbeeld van Melinaea menophilus (4)
Succesvolle waarschuwingskleuren houden jagers weg, beschermen
de hele kring waardoor selectie deze patronen begunstigt

11. Geel met zwart waarschuwt de hongerige jagers
voor oneetbaarheid en gevaar
Je moet niet eerst door een wesp, dan door een bij en nog eens door
een hoornaar gestoken worden om te weten dat geel-zwart slecht is

12. Batesiaans tekenfilmpje en koraalslangen
De melkslang (Lampropeltis triangulum), licht-giftige valse
koraalslangen (Erythrolamprus sp.) en dodelijke koraalslangen
(Micrurus sp.) vormen een mimicryring, waarin de melkslangen en
Micrurus sp. de nabootsers zijn en Lampropeltis het model is
Als dodelijke prooien minder schadelijke imiteren, spreken we van
Mertensiaanse mimicry

13. Maritieme Mülleriaanse mimicry van platwormen,
zeekomkommers en naaktslakken
Phylidiidae zijn van de enige naaktslakken die zich overdag voeden
P. coelestis, giftig door de sponzen waarmee ze zich voeden en een
juveniele Bohadschia graeffei-zeekomkommer

14. Onzichtbaar gecamoufleerd in rust waarschuwen
blauwgeringde octopussen voor hun gif bij verstoring
In een tijdspanne van 0,3 seconden veranderen de bruine ringen
door neuraal gecontroleerde pigmentchromatoforen en door
lichtreflectie in iriserende paarsblauwe ringen
Hapalochlaena maculosa

15. Zwartzadelvijlvissen worden door de gelijkenis met
toxische Valentini kogelvissen niet als prooi gezien
Batesiaanse mimicry tussen Paraluteres prionurus (links) en de
kogelvis Canthigaster valentini (rechts), Filipijnen
Met eenzelfde aposematisch patroon, zijn de soorten het meest
eenvoudig te onderscheiden door een verschillende vorm van rugvin

16. De valse poetsvis bootst dans en gedrag na van het
model, de poetslipvis (Labroides dimidiatus)
Een horizontale zwarte streep helpt grote vissen bij poetsstations om
hun parasietbevrijdende vrienden te herkennen
Beweging en gedrag worden zelden aan mimicry toegeschreven
v
Sepia pharaonis
Valse poetsvis (Aspidontus taeniatus)

17. Agressieve vormen van mimicry – bidsprinkhanen
als meesters van vermomming
Bewegingsloos gecamoufleerd verschalkt de duivelsbidsprinkhaan
(Idolomantis diabolica) kleine vliegende insecten
Predatoren blijven op afstand door felgekleurde vleugels en patronen
van borststuk en achterlijf bij het openen van de voorpoten

18. Onzichtbaar voor jagers imiteert de orchidee-
bidsprinkhaan de vorm van Phalaenopsis-bloemen
Een klein zwart vlekje op het achterlijf van Hymenopus coronatus
verleidt mannetjesvliegen om te landen en de poten waarmee het
insect zich voortbeweegt zijn perfecte kroonbladeren

19. Australische krabspinnen (Thomisidae) reflecteren UV
in contrast met het UV-absorberend hart van bloemen
Honingbijen, ingevoerd in Australië, verkiezen een bloem met een
krabspin boven één zonder spin indien de spin UV reflecteert
De Argentijnse Argiopa argentata lokt bijen met UV-zigzags in het web

20. Door nabootsing van de duetten van cicaden lokt de
Australische Chlorobalius leucoviridis mannetjes in de val
Sonogrammen met de valse klikken
(‘R) van de sabelsprinkhaan als
antwoord op de geluiden (‘C) van 14
soorten cicadenvrouwtjes

21. Als we goed konden luisteren, zouden we weten dat
dieren met elkaar praten
Rups van een berggentiaanblauwtje (Phengaris rebeli - VU),
in het nest gedragen door een kokermier (Myrmica schencki)
De rups port als de koningin en bovendien herkent de
werkster de rupsferomonen als die van hun larven

22. Cycnia tenera-nachtvlinders verstoren de sonar
vleermuizen en geven hen zo de kans op een betere snack
Deze aposematische waarschuwing is een vorm van Mülleriaanse
mimicry waarbij de vlinders met thoraxtymbalen een ultrasoon geluid
van 4500 bps uitzenden en de jagers een giftige ervaring besparen

23. Als femmes fatales leggen vrouwtjes van Photuris-
glimwormen mannetjes van andere soorten in de luren
Onmogelijk weerstand te bieden aan deze schijnhofmakerij worden
de slachtoffers door deze hongerige verschalksters verorberd
Photuris-vrouwtje zich voedend met een Photinus-mannetje

24. Broedparasieten en eimimicry
Het vrouwtje van de Europese koekoek (Cuculus canorus)
specialiseert zich op een bepaalde soort, en legt de eieren die in kleur
en tekening aangepast zijn aan die van de gastsoort
Hoe het vrouwtje weet welk nest uit te kiezen blijft een raadsel
Kraaiennesten met koekoeksjong hebben meer succes dan zonder
waardoor de grens tussen parasitisme en mutualisme vervaagt

25. Orchideeën zetten bestuivers in vuur en vlam maar laat ze
zonder beloning en met gele hoorntjes achter
Gewone langhoornbij (Eucera longicornis), Ophrys fuciflora
The orchid world is full of violence, sex and lies!

26. Andere vormen van mimicry in het plantenrijk
Ik ben een steentje – verbazingwekkende Lithops sp.
Heliconiusvlinders die Passifloraplanten met nepeitjes
mijden, Vavilovs mimicry van rogge tussen tarwe en de
nabootsing van dovenetels zijn enkele andere voorbeelden
• Ge

27. Mimesis of maskerade
Bladstaartgekko’s (Uroplatus sp.) in Madagascar
• Ge
In mimesis, vooral bij prooi- maar ook bij roofdieren
zoals bladsprinkhanen, lijkt het dier op iets zonder
belang voor de waarnemer

28. Zelfs de eitjes van de Australische flappentak
(Extatosoma tiaratum) nemen mieren in het ootje
• Ge
In mimesis, vooral bij prooi- maar ook bij roofdieren
Zoals de nimfen perfecte spiegelbeelden zijn van
de insecten in wiens nest ze geboren zijn

29. Vele soorten geleedpotigen zijn beschermd door
miermimicry of myrmecomorfie
• Ge
Myrmarachne spinnen in agressieve Batesiaanse vermomming
vermijden gegeten te worden door hun gelijkenis maar doen
zich ook te goed aan eitjes en nimfen van soortgenoten

30. Bewegings-, tast- en geurmimicry
• Ge
Bij aankomst in het nest, moeten mierenkrekels (Myrmecophilus
acervorum) rennen voor hun leven, waarna ze de bewegingen en
geur van hun gastheren overnemen en getolereerd worden

31. Cryptische dieren gaan volledig op in hun omgeving
• Ge
Roethalsnachtzwaluw (Caprimulgus pectoralis)

32. Hoewel vliegende draakjes (Draco volans) perfect cryptisch
gecamoufleerd zijn en versmelten met hun achtergrond …
• Ge
… geven ze op andere manieren roofdieren het kijken na

33. Als de prooi er het raden naar heeft waar de jager sluipt
• Ge
Je wil niet op een luipaard (Panthera pardus, NT IUCN 2012)
stoten die op een verrassingsaanval broedt

34. Wie de uil niet zien wil …
Oostelijke schreeuwuil (Megascops asio)
• Ge
Zeemkleurig gestippeld verbergen bosuilen (Strix aluco) hun
silhouet tussen de bomen tijdens hun dutje overdag

35. In een cryptische verhouding met korstvormige thalli
• Ge
Lichen sabelsprinkhaan Markia hystrix, westelijk Zuid-Amerika

36. Hoe de zebra (Equus zebra) zijn strepen verdiende –
disruptieve patronen die in beweging in elkaar overlopen
• Ge
Voor een kleurenblinde leeuw (Panthera leo – VU IUCN 2012) is het
hard te zien waar het ene dier stopt en het andere begint

37. Openwatertactieken – doorschijnende larven en
onzichtbare scholen haring door schaduwspel en verblinding
• Ge
’Animals are painted by Nature, darkest on those parts which tend to
be most lighted by the sky’s light, and vice versa’ A. Thayer 1896
Bij vele landdieren bijvoorbeeld gazellen en sprinkhanen en zeedieren
zoals dolfijnen en haaien is de buik wit en de rug donker gekleurd

38. Kokerjuffers in een uniek badpak van schelpjes, zand,
twijgjes en dierenresten zijn onzichtbaar in hun habitat
• Ge
Deze onderwaterarchitecten beheersen de kunst van het
recycleren al sinds het Trias

39. Veranderende schutkleur naar het seizoen
Poolvos (Vulpes lagopus)
• Ge

40. Veranderende kleuren en patronen voor camouflage en
communicatie – Jacksonkameleon (Trioceros jacksonii)
• Ge
Triocerops laterispinis, Tanzania, EN IUCN 2012
Hoe schildert een kameleon passie op zijn lichaam?
Panterkameleon (Furcifer pardalis)

41. Cryptisch gedrag – Zeedraakjes (Phycodurus eques, NT
IUCN 2012) kabbelen rustig mee met het water
• Ge

42. Referenties
6: https://en.wikipedia.org/wiki/Mimicry
https://www.youtube.com/watch?v=7p2k0B5Zk3s
https://en.wikipedia.org/wiki/Owl_butterfly
http://www.gbif.org/species/1918150
7, 8: http://www.slideshare.net/sciencepowerpointcom/mimicry-lesson-
powerpoint-animals-environment?qid=c744ddf0-6aac-4ba3-b1e3-
7b3e47c8f27f&v=default&b=&from_search=6
https://www.youtube.com/watch?v=MzIlT2PlbaM
https://www.youtube.com/watch?v=yPjbR5_ahmc
9: https://en.wikipedia.org/wiki/Aposematism
https://www.youtube.com/watch?v=0MC5OBblol0
http://www.pbase.com/klaasvanhaeringen/image/135601493
https://en.wikipedia.org/wiki/European_hornet
https://nl.wikipedia.org/wiki/Hoornaarsvlinder
10: https://www.youtube.com/watch?v=DisHiDsRn1g
https://cadra.wordpress.com/2013/05/07/butterfly-mimicry-rings-a-case-of-
natural-selection/comment-page-1/ https://en.wikipedia.org/wiki/Heliconius
11: http://thewannabescientist.com/tag/bees/
https://www.youtube.com/watch?v=CFQoth5BtR4
12: https://en.wikipedia.org/wiki/Mimicry
https://www.youtube.com/watch?v=ujxiU8xje8Y

43. Referenties
13: https://www.youtube.com/watch?v=wwlfRJGqaBw
https://en.wikipedia.org/wiki/Aposematism
http://www.seaslugforum.net/find/mimicry http://what-when-
how.com/protostomes/behavior/ http://www.rzuser.uni-
heidelberg.de/~bu6/Introduction06.html
14: http://marinebio.org/species.asp?id=403
http://jeb.biologists.org/content/215/21/3752.full.pdf
http://www.arkive.org/southern-blue-ringed-octopus/hapalochlaena-
maculosa/image-G83621.html
https://www.youtube.com/watch?v=SNxJwCGJtsA
15: https://www.youtube.com/watch?v=6NRHlv06cUM
https://en.wikipedia.org/wiki/Blacksaddle_filefish
https://en.wikipedia.org/wiki/Valentinni%27s_sharpnose_puffer
https://www.flickr.com/photos/the_three_p_romblon/4714882180/
16: https://www.youtube.com/watch?v=P1JMkPi3_oE
https://en.wikipedia.org/wiki/False_cleanerfish
https://en.wikipedia.org/wiki/Labroides
17: https://en.wikipedia.org/wiki/Idolomantis_diabolica
http://www.zooschule-
rheinberg.de/gallery3/index.php/terrazoo/tiere/invertebrata/insectia/mantida
e/gottesanbeterin_7975 https://www.youtube.com/watch?v=0wleok1ewP8

44. Referenties
18: https://www.youtube.com/watch?v=iHJMhNrde8w
https://en.wikipedia.org/wiki/Hymenopus_coronatus
http://www.isopoda.net/photo-stories/short-photo-stories/46-the-orchid-
mantis
19: https://www.youtube.com/watch?v=r5vvA_vCsOA
http://bio.mq.edu.au/research/groups/cheng_lab/kcheng/crabspider.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Thomisidae
http://snailseyeview.blogspot.be/2013/09/getting-hang-of-camouflage.html
https://www.flickr.com/photos/nickadel/sets/72157642356572583
http://bio.mq.edu.au/research/groups/cheng_lab/kcheng/HelingBehav06.pdf
20: http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0004185
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Versatile-Aggressive-Mimicry-of-
Cicadas-by-an-Australian-Predatory-Katydid-pone.0004185.s001.ogv
21: https://en.wikipedia.org/wiki/Phengaris_rebeli
https://www.youtube.com/watch?v=-tewqJDAnxs
https://ferrebeekeeper.wordpress.com/tag/ant/
http://www.dailymotion.com/video/x2ckk3o_myrmica-schencki-and-phengaris-
rebeli_school https://en.wikipedia.org/wiki/Myrmica_schencki

45. Referenties
22: http://www.scientificamerican.com/video/sonar-jamming-moths-hinder-
hungry-b2013-09-25/ http://echolocation-physiology-
ansc3301.weebly.com/moths.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Cycnia_tenera
http://www.smithsonianmag.com/science-nature/how-one-moth-species-can-
jam-bats-sonar-systems-10208105/?no-ist
23: http://ase.tufts.edu/biology/firefly/ https://vimeo.com/108269175
https://en.wikipedia.org/wiki/Photuris
24: https://natureshalfacre.wordpress.com/birds-x/never-an-empty-nest-
brood-parasites/ http://www.hfsp.org/frontier-science/awardees-
articles/how-avoid-being-spotted-pigments-help-cuckoo-eggs-blend-host-eggs
http://www.arkive.org/cuckoo/cuculus-canorus/video-09a.html
25: https://www.youtube.com/watch?v=-h8I3cqpgnA
https://www.flickr.com/photos/nico_bees_wasps/5821085410/in/photostrea
m/lightbox/
26: http://i.ytimg.com/vi/ofmJaZZS0WM/maxresdefault.jpg
http://www.wildfilmhistory.org/film/247/clip/748/Mimicry+in+the+plant+kin
gdom.html https://www.youtube.com/watch?v=ofmJaZZS0WM
27: https://www.youtube.com/watch?v=S4dJA26nBso
https://en.wikipedia.org/wiki/Camouflage

46. Referenties
28: https://www.youtube.com/watch?v=Cs1Xs3Eheag
https://en.wikipedia.org/wiki/Extatosoma_tiaratum
http://www.phasmes.com/phpBB3/viewtopic.php?f=16&t=21861
29: http://blogs.discovermagazine.com/notrocketscience/2009/07/01/spider-
mimics-ant-to-eat-spiders-and-avoid-being-eaten-by-spiders/#.VbXsH7UnNrY
http://www.harunyahya.com/en/Books/985/the-miracle-in-the-
spider/chapter/3750 https://www.youtube.com/watch?v=YTUxL_MI6gw
30: https://en.wikipedia.org/wiki/Ant_mimicry
https://nl.wikipedia.org/wiki/Mierenkrekel
http://www.biolib.cz/en/image/id234104/
https://www.youtube.com/watch?v=zxw1VKBhJxE
31: http://sensoryecology.com/people/jolyon-troscianko.html
http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-2565113/Can-YOU-spot-bird-
incredible-video-reveals-one-nature-s-best-camouflage.html
32: https://www.youtube.com/watch?v=FxSGpCOtkSc
https://www.flickr.com/photos/flickrascal/4774971834
https://en.wikipedia.org/wiki/Crypsis
33: https://en.wikipedia.org/wiki/Leopard
https://www.youtube.com/watch?v=Z7hTZjKmmZQ
http://theskunkpot.com/index.php/vanishing-act-by-photographer-art-wolfe-
nature

47. Referenties
34: http://www.dailymail.co.uk/news/article-2903571/Hiding-plain-sight-
Amazing-Eastern-Screech-Owl-uses-power-camouflage-dodge-predators-
ambush-prey.html https://www.youtube.com/watch?v=fm9SoRir2XI
https://www.youtube.com/watch?v=2mQgFA1l9bM
https://en.wikipedia.org/wiki/Eastern_screech_owl
https://en.wikipedia.org/wiki/Tawny_owl http://www.garden-
birds.co.uk/birds/tawnyowl.htm
35: https://www.youtube.com/watch?v=bHeiNTe6N9M
http://cdn.c.photoshelter.com/img-
get/I0000EsOV1eK4hWI/s/750/750/Markia-hystrix-katydid.jpg
36: http://www.animalplanet.com/tv-shows/other/videos/fooled-by-nature-
zebras-stripes/ http://marksgottheblues.blogspot.be/2012/02/optical-illusion-
or-herd-of-zebras.html
37: http://www.arkive.org/atlantic-herring/clupea-harengus/image-
A12923.html http://www.arkive.org/atlantic-herring/clupea-harengus/video-
00.html
38: https://www.youtube.com/watch?v=HPqrNwBproM
https://www.youtube.com/watch?v=FLEuOmHBjgc
http://www.abundantnature.com/2013/02/winter-aquatic-life-in-a-boiling-
sand-spring.html https://en.wikipedia.org/wiki/Caddisfly

48. Referenties
39: http://goodnature.nathab.com/live-from-churchill-october-26-2009/
https://en.wikipedia.org/wiki/Arctic_fox
http://video.nationalgeographic.com/video/fox_arctic
40: https://www.youtube.com/watch?v=3NKS-C0RwUk
https://en.wikipedia.org/wiki/Jackson%27s_chameleon
http://www.reptileforums.co.uk/forums/lizard-classifieds/924143-trioceros-
laterispinis-very-rare.html https://en.wikipedia.org/wiki/Spiny-
flanked_chameleon http://animals.howstuffworks.com/28369-fooled-by-
nature-chameleon-colors-video.htm
41: https://en.wikipedia.org/wiki/Leafy_seadragon
http://www.arkive.org/leafy-seadragon/phycodurus-eques/image-
G108745.html https://www.youtube.com/watch?v=DuI4ncViU4Y
Achtergrond: http://heartpeep.com/tag/your/