We zijn inmiddels 50 jaar geleden als mens voor het eerst op een wereld buiten de Aarde geweest en wel op de Maan. Tegenwoordig zijn we alleen nog aanwezig in ruimtestations om de Aarde, waaronder het bekende ‘International Space Station’ (ISS). Dit is echter hard aan het veranderen. Elon Musk is met zijn SpaceX ruimtevaartorganisatie zo goed als in staat om de ‘hardware’ te leveren om mensen heen en weer te laten reizen naar de planeet Mars, maar verwacht van andere ruimteorganisaties, waaronder de NASA, dat daar vanaf het begin een zinvolle invulling aan gegeven gaat worden, om nog maar niet te spreken van kolonisatie. Wat is een zinvolle invulling? Is het de investering waard of is het grootmoedswaanzin? Misschien komt er binnen afzienbare tijd een moment dat we dachten: Hadden we hierin maar op tijd in geïnvesteerd.
Is de planeet Mars geschikt om met mensen naar toe te reizen en aldaar te verblijven, of kunnen we beter investeren in een maanbasis? Is er interplanetaire handel noodzakelijk en waaruit bestaat deze commercie dan? Zijn het Internationale Ruimetstation en/of de Maan zinvolle tussenstops? Levert Mars voldoende delfstoffen om zelfvoorzienend te zijn voor bewoning binnen afzienbare tijd, want je kunt niet alles vanaf de Aarde in laten ‘vliegen’. Welke serieuze plannen zijn op dit moment voor de reizen tussen de Aarde en Mars en voor bewoning? Daarbij kijken we niet al te ver vooruit. Te ver vooruit kijken leidt tot fantasieverhalen.
De actuele waarnemingen van de James Webb Space Telescope (JWST) tonen aan dat deze wordingsschiedenis vroeger begonnen is dan mogelijk werd geacht. Het kan een vroegtijdig ontstaan van de grootschalige hemelstructuren niet uitsluiten, en de ‘gewijzigde oerknaltheorie’ is daarmee ook incompleet. We lopen door de waarnemingen van de JWST heen en schatten dat op waarde. Deze laten zien wat er binnen de ‘gewijzigde oerknaltheorie’ binnen afzienbare jaren zal moeten veranderen om de waarnemingen te duiden met de theorie die we vaak wel kennen.
het heelal, een ontdekkingsreis,
zie ook YouTube: www.bit.ly/het-heelal
door Alfred Driessen op 17-3-2018
Een heldere winternacht, buiten de drukte van de steden en met de blik naar boven. Sinds duizenden jaren ziet de mens de immense sterrenhemel en wordt stil. Intussen weten wij dat wij een bijna oneindige ruimte inkijken: ieder ster is op zijn beurt een zon zoals de onze, die echter op een enorme afstand staat. In deze voordracht gaan wij op reis naar de meest verre plaatsen die tegelijk een reis terug in de tijd is, miljarden en miljarden jaren. Wat was er in het begin, en hoe kon het tot een begin komen? De wetenschap heeft uiteindelijk geen definitief antwoord. Het oudste boek echter stelt eenvoudig: in het begin schiep God hemel en aarde.
inhoud
inleiding
ons zonnestelsel
onze melkweg
nu begint het pas echt
wat zegt de Bijbel?
We zijn inmiddels 50 jaar geleden als mens voor het eerst op een wereld buiten de Aarde geweest en wel op de Maan. Tegenwoordig zijn we alleen nog aanwezig in ruimtestations om de Aarde, waaronder het bekende ‘International Space Station’ (ISS). Dit is echter hard aan het veranderen. Elon Musk is met zijn SpaceX ruimtevaartorganisatie zo goed als in staat om de ‘hardware’ te leveren om mensen heen en weer te laten reizen naar de planeet Mars, maar verwacht van andere ruimteorganisaties, waaronder de NASA, dat daar vanaf het begin een zinvolle invulling aan gegeven gaat worden, om nog maar niet te spreken van kolonisatie. Wat is een zinvolle invulling? Is het de investering waard of is het grootmoedswaanzin? Misschien komt er binnen afzienbare tijd een moment dat we dachten: Hadden we hierin maar op tijd in geïnvesteerd.
Is de planeet Mars geschikt om met mensen naar toe te reizen en aldaar te verblijven, of kunnen we beter investeren in een maanbasis? Is er interplanetaire handel noodzakelijk en waaruit bestaat deze commercie dan? Zijn het Internationale Ruimetstation en/of de Maan zinvolle tussenstops? Levert Mars voldoende delfstoffen om zelfvoorzienend te zijn voor bewoning binnen afzienbare tijd, want je kunt niet alles vanaf de Aarde in laten ‘vliegen’. Welke serieuze plannen zijn op dit moment voor de reizen tussen de Aarde en Mars en voor bewoning? Daarbij kijken we niet al te ver vooruit. Te ver vooruit kijken leidt tot fantasieverhalen.
De actuele waarnemingen van de James Webb Space Telescope (JWST) tonen aan dat deze wordingsschiedenis vroeger begonnen is dan mogelijk werd geacht. Het kan een vroegtijdig ontstaan van de grootschalige hemelstructuren niet uitsluiten, en de ‘gewijzigde oerknaltheorie’ is daarmee ook incompleet. We lopen door de waarnemingen van de JWST heen en schatten dat op waarde. Deze laten zien wat er binnen de ‘gewijzigde oerknaltheorie’ binnen afzienbare jaren zal moeten veranderen om de waarnemingen te duiden met de theorie die we vaak wel kennen.
het heelal, een ontdekkingsreis,
zie ook YouTube: www.bit.ly/het-heelal
door Alfred Driessen op 17-3-2018
Een heldere winternacht, buiten de drukte van de steden en met de blik naar boven. Sinds duizenden jaren ziet de mens de immense sterrenhemel en wordt stil. Intussen weten wij dat wij een bijna oneindige ruimte inkijken: ieder ster is op zijn beurt een zon zoals de onze, die echter op een enorme afstand staat. In deze voordracht gaan wij op reis naar de meest verre plaatsen die tegelijk een reis terug in de tijd is, miljarden en miljarden jaren. Wat was er in het begin, en hoe kon het tot een begin komen? De wetenschap heeft uiteindelijk geen definitief antwoord. Het oudste boek echter stelt eenvoudig: in het begin schiep God hemel en aarde.
inhoud
inleiding
ons zonnestelsel
onze melkweg
nu begint het pas echt
wat zegt de Bijbel?
Nieuwe inzichten rondom de oerknal (ervoor en erna)Robert de Jong
• De oerknaltheorie is al zo’n 100 jaar de basis voor onze beeldvorming t.a.v. de wordingsgeschiedenis van ons universum. Echter komen er sinds die tijd steeds meer waarnemingen die ons doet herinneren dat we deze beeldvorming moeten herzien, wetende dat geen kosmoloog weet hoe. De Hubble Space Telescope en met name de James Webb Space Telescope doen hier nog een schepje bij. Wat betekent dit voor de toekomstige ontwikkelingen van deze Big Bang theorie? Waar wetenschap ons in de steek laat, wordt als toegift ook uitgelegd welke eigenschappen er waren voor ons heelal ontstond.
Sterrenbeelden de Andromeda staat bekend om zijn Andromedanevel (Messier hemelobject M31). Bekijk wat hier redelijk eenvoudig met een telescoop nog meer te vinden is.
Geen sterrenbeeld is zo makkelijk te vinden in in de herst dan het sterrenbeeld de Pegasus, daar het een groot sterrenbeeld is, een makkelijk vierkant-vorm heeft met heldere sterren. wat is hier nog meer te zien met een telescoop? een uitdaging is het wel.
Het klimaat in de afgelopen en komende 100 jaar door Peter SiegmundRobert de Jong
Door de stijgende concentratie van kooldioxide en andere broeikasgassen in de atmosfeer zal naar verwachting het klimaat op aarde veranderen. Zo'n klimaatverandering kan worden nagebootst met modellen van het klimaatsysteem: de atmosfeer, de oceanen, ijs, en de vegetatie. Deze modellen geven aan dat deze eeuw de temperatuur wereldwijd met 1,5 tot 4,5 °C zal stijgen. De afgelopen dertig jaar is de gemiddelde temperatuur op aarde geleidelijk aan hoger geworden. Dit is waarschijnlijk grotendeels het gevolg van het versterkte broeikaseffect. Waarom lijkt de kans klein dat het hier gaat om een natuurlijke variatie in het klimaat? En waarom denken we het klimaat honderd jaar vooruit te kunnen voorspellen, terwijl we niet eens in staat zijn een goede weersverwachting van twee weken vooruit te geven? Wat voor redenen hebben we om onze voorspellingen van het toekomstige klimaat te vertrouwen, en welke redenen bezorgen ons twijfel over hun juistheid? Wat zijn de minder goed begrepen aspecten van het klimaatsysteem, en hoe proberen we onze kennis op die gebieden te vergroten?
In de lezing wordt ingegaan op deze en andere vragen over het klimaat in de afgelopen en komende honderd jaar. Een belangrijk doel van de lezing is de toehoorders een genuanceerd beeld te geven over wat we weten en nog niet weten over de invloed van menselijk handelen op het klimaat.
Dr. Ir. Peter Siegmund is natuurkundige, deed twintig jaar onderzoek op het KNMI op het gebied van het klimaat, klimaatverandering en de ozonlaag, en is momenteel wetenschappelijk secretaris van de sector Klimaat en Seismologie van het KNMI.
Nieuwe inzichten rondom de oerknal (ervoor en erna)Robert de Jong
• De oerknaltheorie is al zo’n 100 jaar de basis voor onze beeldvorming t.a.v. de wordingsgeschiedenis van ons universum. Echter komen er sinds die tijd steeds meer waarnemingen die ons doet herinneren dat we deze beeldvorming moeten herzien, wetende dat geen kosmoloog weet hoe. De Hubble Space Telescope en met name de James Webb Space Telescope doen hier nog een schepje bij. Wat betekent dit voor de toekomstige ontwikkelingen van deze Big Bang theorie? Waar wetenschap ons in de steek laat, wordt als toegift ook uitgelegd welke eigenschappen er waren voor ons heelal ontstond.
Sterrenbeelden de Andromeda staat bekend om zijn Andromedanevel (Messier hemelobject M31). Bekijk wat hier redelijk eenvoudig met een telescoop nog meer te vinden is.
Geen sterrenbeeld is zo makkelijk te vinden in in de herst dan het sterrenbeeld de Pegasus, daar het een groot sterrenbeeld is, een makkelijk vierkant-vorm heeft met heldere sterren. wat is hier nog meer te zien met een telescoop? een uitdaging is het wel.
Het klimaat in de afgelopen en komende 100 jaar door Peter SiegmundRobert de Jong
Door de stijgende concentratie van kooldioxide en andere broeikasgassen in de atmosfeer zal naar verwachting het klimaat op aarde veranderen. Zo'n klimaatverandering kan worden nagebootst met modellen van het klimaatsysteem: de atmosfeer, de oceanen, ijs, en de vegetatie. Deze modellen geven aan dat deze eeuw de temperatuur wereldwijd met 1,5 tot 4,5 °C zal stijgen. De afgelopen dertig jaar is de gemiddelde temperatuur op aarde geleidelijk aan hoger geworden. Dit is waarschijnlijk grotendeels het gevolg van het versterkte broeikaseffect. Waarom lijkt de kans klein dat het hier gaat om een natuurlijke variatie in het klimaat? En waarom denken we het klimaat honderd jaar vooruit te kunnen voorspellen, terwijl we niet eens in staat zijn een goede weersverwachting van twee weken vooruit te geven? Wat voor redenen hebben we om onze voorspellingen van het toekomstige klimaat te vertrouwen, en welke redenen bezorgen ons twijfel over hun juistheid? Wat zijn de minder goed begrepen aspecten van het klimaatsysteem, en hoe proberen we onze kennis op die gebieden te vergroten?
In de lezing wordt ingegaan op deze en andere vragen over het klimaat in de afgelopen en komende honderd jaar. Een belangrijk doel van de lezing is de toehoorders een genuanceerd beeld te geven over wat we weten en nog niet weten over de invloed van menselijk handelen op het klimaat.
Dr. Ir. Peter Siegmund is natuurkundige, deed twintig jaar onderzoek op het KNMI op het gebied van het klimaat, klimaatverandering en de ozonlaag, en is momenteel wetenschappelijk secretaris van de sector Klimaat en Seismologie van het KNMI.
2. www.AstraAlteria.nl
Agenda
1. Terugkoppeling
2. Wat kan ik zien met een verrekijker?
3. Welke landsdelen kent de Maan?
4. Welke vormen zijn er op de Maan?
5. De LunarTop100.pdf
6. Huiswerk volgende keer (wo 17-05-2023)
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 2
16. www.AstraAlteria.nl
Wat jullie gedaan hebben
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 16
Sebastiaan van Kuik
31-03-2023
Renate van den Broek
30-03-2023
Remco de Waaij
30-03-2023
Sebastiaan van
Kuik
02-04-2023
[23:30]
40mm oculair, dob 8 inch
en de foto is gemaakt
met een iPad
Marcel Giesbers
30-03-2023
Remco de Waaij
02-04-2023
Marianne van Atten
04-04-2023
Marcel Giesbers
0?-04-2023
Marcel Giesbers
05-04-2023
Marcel Giesbers
11-04-2023?
Marcel Giesbers
15-04-2023?
Marcel Giesbers
15-04-2023?
EK
VM
LK
Inge van Rossum
02-04-2023?
Elvira Hughan
Karin van den Top
19. www.AstraAlteria.nl
Tobias Peelen
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 19
Grappig genoeg is het volgens mij geen
maansverduistering, maar het komt denk ik doordat
het nog redelijk licht was en de sensitiviteit van de
camera had aangepast, de gedetailleerde donkere
foto en de foto overdag zijn namelijk op het zelfde
moment genomen.
22. www.AstraAlteria.nl
Nieuwe maanervaringen
• Het opkomen van de maan lijkt heel snel te
gaan, even rommelen met de camera en de
maan staat alweer een stuk verder (Marcel
Giesbers)
• Wat zijn de nieuwe maanervaringen van de
afgelopen 3 weken?
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 22
23. www.AstraAlteria.nl
Agenda
1. Terugkoppeling
2. Wat kan ik zien met een verrekijker?
– Uitlenen verrekijker
3. Welke landsdelen kent de Maan?
4. Welke vormen zijn er op de Maan?
5. De LunarTop100.pdf
6. Huiswerk volgende keer (wo 17-05-2023)
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 23
24. www.AstraAlteria.nl
Prijs / kwaliteitverhouding
1) Huis, tuin en keuken middelen (€0)
2) Goede verrekijker met statief (€150 / 300)
3) Telescoop (nieuw) (€800)
4) + WebCam (€75)
5) + Camera (€400)
6) + Koepel (€2.000)
7) + Beeldbewerking
– Dicht bij professioneel (€25.000)
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 24
25. www.AstraAlteria.nl
Hoe groot zijn de kleinste details op de Maan?
5/17/2023 Waarneming van het maanoppervlak (M1135) 25
2 km
100 km
10 cm
De geologische vormen moeten
minstens 5x zo groot zijn
25 km
800 km
10 km
26. www.AstraAlteria.nl
De verrekijker
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 26
35mm
42mm
50mm
7 x 35
Vogel
Maan
Dubbelsterren
Nevels vinden
Uittredepupil: Maximale oogdiameter = 35/7 = 5 mm
Lichtsterkte = diameter x diameter
27. www.AstraAlteria.nl
Agenda
1. Terugkoppeling
2. Wat kan ik zien met een verrekijker?
– Uitlenen verrekijkers?
3. Welke landsdelen kent de Maan?
4. Welke vormen zijn er op de Maan?
5. De LunarTop100.pdf
6. Huiswerk volgende keer (wo 17-05-2023)
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 27
28. www.AstraAlteria.nl
Waarneming van het maanoppervlak (M1135)
5/17/2023 28
Z
Mare
Imbrium
Mare
Serenitatis
Mare
Tranquillitatis
Mare
Crisium
Mare
Fecunditatis
Mare
Nectaris
Mare
Nubium
Mare
Humorum
Mare
Cognitum
Mare
Frigoris
N
Mare
Insularem
Mare
Vaporum
Crater
Tycho
Crater
Copernicus
Crater
Kepler
Crater
Aristarchus
Zichtbaar bij EK
Zichtbaar bij LK
29. www.AstraAlteria.nl
Agenda
1. Terugkoppeling
2. Wat kan ik zien met een verrekijker?
3. Welke landsdelen kent de Maan?
4. Welke vormen zijn er op de Maan?
5. De LunarTop100.pdf
6. Huiswerk volgende keer (wo 17-05-2023)
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 29
30. www.AstraAlteria.nl
Welke geologische structuren kan ik zien?
5/17/2023 Waarneming van het maanoppervlak (M1135) 30
Kraters
Bergen
Zeeën
Valleien
Ketting
Domes
Bergkam
Moerassen
Meren
Rillen Breukranden
Kapen
Baai
48. www.AstraAlteria.nl
Agenda
1. Terugkoppeling
2. Wat kan ik zien met een verrekijker?
3. Welke landsdelen kent de Maan?
4. Welke vormen zijn er op de Maan?
5. De LunarTop100.pdf
6. Huiswerk volgende keer (wo 17-05-2023)
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 48
53. www.AstraAlteria.nl
De best zichtbare kraters
5/17/2023 Waarneming van het maanoppervlak (M1135) 53
Copernicus
Kepler
Mare Crisium
Mare Crisium (605 km)
Krater Proclus (28 km)
Krater Tycho (85 km)
Krater Kepler (32 km)
Krater Copernicus (107 km)
Krater Aristarchus (40 km)
Apenijnen bergen (600 km)
54. www.AstraAlteria.nl
Hoe?
• LunarTop100.pdf L5 Copernicus
• Lunar Field Atlas EI v2.01.pdf Zoek
Copernicus Kaart 25
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 54
55. www.AstraAlteria.nl
Agenda
1. Terugkoppeling
2. Wat kan ik zien met een verrekijker?
3. Welke landsdelen kent de Maan?
4. Welke vormen zijn er op de Maan?
5. De LunarTop100.pdf
6. Huiswerk volgende keer (wo 17-05-2023)
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je verrekijker) 55
56. www.AstraAlteria.nl
Huiswerk volgende keer
• Binnen
– Herken de 13 geologische vormen (boek erbij)
– Leer de 16 (of 6) werelddelen van de voorkant
van de Maan uit het hoofd (Boek / blz 17)
– Telescoop & WebCam ‘buddy’ geregeld
• Buiten (verrekijker)
– L1 t/m L6 van de LunarTop100.pdf
– Maak een ludieke ‘mens-maan’ foto
5/17/2023 Inleiding in de sterrenkunde / De Maan (met je ogen) 56
57. www.AstraAlteria.nl
Inleiding in de sterrenkunde
Avond 3: Maan (met je verrekijker)
5/17/2023 . 57
www.marnixcollege.nl/pageflip/motief-65/#page/31