CTY CP TƯ Vấn Đầu Tư Dự Án Việt Lập dự án | Thiết kế Quy hoạch | Tư vấn Môi trường | Xử lý nước thải

1. 1
CÔNG NGHỆ - KỸ THUẬT
TRỒNG CÂY BA KÍCH DƯỢC LIỆU
Ba Kích là loại cây chịu bóng, mọc tốt ở các vùng đất khác nhau kể cả nơi
đất nghèo kiệt, vùng có độ tàn che thấp (0,3-0,5). Thấy có ở khắp nơi thuộc Bắc
bộ, phổ biến ở nơi có nhiệt độ mùa lạnh 8-250
C và mùa nóng từ 25-380
C. Lượng
mưa hàng năm trên dưới 2.000mm, đất ẩm, thoát nước tốt.
Tên phổ thông: Ba kích
Tên khác: Ba kích thiên, Dây ruột gà.
Tên khoa học: Morinda officinalis How.
Họ: Cà phê (Rubiaceae)
Cây thân leo quấn, sống nhiều năm. Ngọn có cạnh, màu tím, có lông, khi
già thì nhẵn. Lá mọc đối, hình mác hoặc bầu dục thuôn nhọn; phiến lá cứng có
lông tập trung ở mép và ở gân, khi già ít lông, màu trắng mốc, cuống ngắn. Lá
kèm mỏng ôm sát vào thân. Hoa nhỏ tập trung thành tán ở đầu cành, lúc mới nở
màu trắng, sau hơi vàng; tràng hoa liền ở phía dưới thành ống ngắn, có từ 2-10
cánh hoa, 4 nhị. Quả hình cầu có cuống riêng rẽ, khi chín màu đỏ mang đài tồn
tại ở đỉnh. Mùa hoa tháng 5-6, mùa quả tháng 7-12. Rễ củ xoắn như ruột gà dài
15-20cm, to 1-2cm chia nhiều đoạn to thắt đều đặn.
Ba Kích là loại cây chịu bóng, mọc tốt ở các vùng đất khác nhau kể cả nơi
đất nghèo kiệt, vùng có độ tàn che thấp (0,3-0,5). Thấy có ở khắp nơi thuộc Bắc

2. 2
bộ, phổ biến ở nơi có nhiệt độ mùa lạnh 8-25o
C và mùa nóng từ 25-38o
C. Lượng
mưa hàng năm trên dưới 2.000mm, đất ẩm, thoát nước tốt.
Cây thường mọc hoang ở vùng đồi, núi thấp các tỉnh trung du, miền núi
phía Bắc nước ta như: Lạng Sơn, Hà Giang, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hòa Bình,
Bắc Giang, Quảng Ninh. Ở Thừa Thiên Huế bắt gặp tại xã Phong Mỹ, huyện
Phong Điền.
Dùng làm thuốc có tác dụng bổ trí não, trợ dương, ích tinh, mạnh gân cốt;
Trị thận hư, liệt dương, di tinh, mộng tinh, lãnh cảm, lưng gối mỏi, tê bại, phong
thấp, thần kinh suy nhược, mất ngủ, tiểu tiện không tự chủ, tử cung lạnh, kinh
nguyệt không đều, bị trúng phong, ho suyễn, chóng mặt, tiêu chảy, người già
mỏi mệt, kém ăn, ít ngủ....
Cây thuộc Sách Đỏ Việt Nam (2007). Bị khai thác quá mức để làm thuốc
và phá rừng làm nương rẫy. Cần có kế hoạch bảo tồn và tích cực phát triển gây
trồng.
+ Nguồn giống và gieo ươm: Tạo cây con từ hạt: Lấy giống hạt giống
những cây từ 5 tuổi trở lên, chọn quả chín đỏ lấy về ủ vài ngày cho chín nhũn rồi
đem chà xát và rửa sạch, đãi lấy hạt phơi khô, gieo hạt trên khay cát hoặc trên
luống theo rạch cách nhau 15cm, lấp đất kín hạt dày 3-5cm, phủ rơm rạ và tưới
nước đủ ẩm. Khi hạt mọc đều thì nhổ cây cấy vào bầu. Cũng có thể gieo hạt
thẳng vào bầu có thành phần 78% đất mặt tốt với 20% phân chuồng hoai mục và
2% Supe lân theo khối lượng. Tạo cây con từ hom: lấy hom từ cây mẹ 3 năm
tuổi trở lên, đoạn từ gốc đến hết phần bánh tẻ của thân, chọn cắt thành từng đoạn
dài 25-35cm, to trên 3mm, có từ 1-3 lóng gồm 2-4 mắt, cắt bỏ bớt lá, ươm hom
vào bầu hay trên luống đã chuẩn bị sẵn theo rạch, cắm hom sâu 7-10cm, rạch nọ
cách rạch kia 20-30cm. Che bóng và tưới nước ẩm thường xuyên, sau 20-25
ngày hom ra rễ và nảy chồi. Khi chồi thứ cấp đạt chiều cao 20-25cm, có 5-6 cặp
lá trở lên và bộ rễ đã ổn định có thể bứng đem trồng.
+ Chọn đất trồng: Đất ẩm mát và thoát nước, thành phần cơ giới trung bình,
tầng dày trên 0,5m, nhiều mùn, tơi xốp, thoát nước tốt; đất dưới tán rừng hay
vườn cây. Trồng tốt nhất là dưới tán rừng trồng, rừng tự nhiên, trồng dưới tán
cây ăn quả đã khép tán, có độ tàn che 0,3 - 0,5; ở nơi đất trống cần trồng cây che
phủ.
+ Làm đất, bón phân: Phát dọn cục bộ quanh hố trồng đường kính 1m, để
lại cây làm giá đỡ cho Ba Kích bám leo, hố đào kích thước 40 x 40 x 40cm, bón
lót 3-5kg phân chuồng hoai và 0,2kg supe lân mỗi hố. Cự ly giữa các hố khoảng
1,5 x 1,5m hay 1 x 2m.

3. 3
+ Trồng và chăm sóc: Khi trồng chọn ngày râm mát hoặc có mưa vào vụ
xuân hoặc vụ thu. Trộn đều phân với đất rồi trồng mỗi hố một cây, xé bỏ bầu,
lấp đất kín, nén chặt xung quanh gốc. Phủ thảm mục hoặc rơm rạ lên kín miệng
hố để giữ ẩm và hạn chế cỏ dại. Khi cây đã vươn cao, cần cắm que làm giá thể
cho cây leo. Sau khi cây trồng đã phát triển ổn định, kiểm tra để dặm lại những
cây bị chết, làm cỏ, xới đất quanh gốc và bón thúc theo định kỳ, thường xuyên
theo dõi phòng trừ sâu bệnh và bảo vệ cây trồng. Thông thường mỗi năm 2 lần
phát cây cỏ xâm lấn và vun xới quanh gốc với đường kính 0,8m, vun xới đất kết
hợp với bón phân chuồng hoặc NPK. Chú ý điều chỉnh độ che phủ 40-50%.
Thường thu hoạch sau 3 năm trồng; Để lâu lâu hơn có thể cho năng suất và
chất lượng tốt hơn. Đào lấy củ, rửa sạch, phơi nắng nhẹ hay sấy ở nhiệt độ thấp
cho đến thật khô.