Artykuł o pracy krakowskich naftowców w Mozambiku

1. „Bom dia Vilankulo, Pande, Inhanssoro,
sięcy pracowników, który słynie z tego, że
ma opanowaną technologię otrzymywania
benzyny syntetycznej z węgla kamiennego
Mozambik, Bom perto Pielgrzymka…”
i gazu ziemnego. Firma SASOL z Republiki
Południowej Afryki kupiła tę technologię od
Niemców w czasie embarga na import ropy
naftowej ustanowionego dla RPA za segre-
gację rasową. SASOL obecnie produkuje me-
todą Fischer-Tropscha około 4.5 ml ton paliw
płynnych rocznie.
SASOL po ulepszeniu technologii przerobu
węgla na paliwa płynne sprzedał ją firmom
Krzysztof A. Fugiel
amerykańskim i japońskim. SASOL to zakłady
chemiczne, rafinerie, stacje benzynowe, gazo
i ropociągi, pola naftowe i gazowe, a te ostanie
są właśnie w Mozambiku.
Pande, Inhanssoro to pola gazowe w Mo- cze kilka miesięcy temu nie było tam żadnych Dlaczego PNIG Kraków trafił do Mozam-
zambiku należące do firmy SASOL. Nazwa firmy służb celnych, a kontrola paszportowa była sza- biku ? Pomyślicie pewnie, że dlatego, bo mają
to skrót od Suid Afrikaanse Steenkool en Olie lenie prosta. Nie ma tam do dziś żadnych kom- doskonałą kadrę, sprzęt oraz marketing. To też,
- South African Coal and Oil. Aby dolecieć na puterów, maszyn do skanowania bagażu i całej ale głównie dlatego, że Georgowi Lattimorowi
pola naftowe SASOL-u, trzeba lecieć z Europy tej „antyterrorystycznej” oprawy, którą ogląda spodobała się praca krakowskich ”nafciarzy”
do Maputo stolicy Mozambiku a potem jechać się na wszystkich dużych lotniskach świata. w Kazachstanie a ponieważ dziadek Georga,
Kierownik Kontraktu Jacek Rokita podczas szkolenia wstępnego prowadzonego przez pakistań-
Halina Małecka, przewodnik z Bóbrki, George Lattimore. skiego HSE Officer S.M. Naeem-a.
autem, bądź lepiej, dolecieć do Johannesburga, Urzędnicy i urzędniczki są mili, w liczbie dwóch który był Łemkiem i wyemigrował z początkiem
gdzie mieszczą się biura firmy SASOL, a potem a przylatujący „nafciarze” mieszają się z wyjeż- XX wieku z Pielgrzymki koło Gorlic do USA i tam
lecieć dwie godziny – 14 miejscowym samolo- dżającymi kolegami prowadząc towarzyskie roz- podjął pracę w kopalni węgla, jego wnuk Geo-
tem czarterowym nad spaloną słońcem a boga- mowy. Zresztą nawet w Johannesburgu podczas rge pracujący w światowych koncernach nafto-
tą w przeróżne minerały ziemią, by dotrzeć do kontroli w lewej dłoni cały czas trzymałem kase- wym postanowił zatrudnić polskich wiertników
położonego na wybrzeżu Oceanu Indyjskiego tę z filmem małoobrazkowym, bo nie chciałem do pracy w Mozambiku.
lotniska w miejscowości Vilankulo w Mozam- by uległa naświetleniu w maszynie skanującej George Lattimore odwiedził Polskę kilka
biku. bagaż podręczny i nikt jej nie zauważył. razy, odwiedził też wioskę Pielgrzymkę. Szukał
Tamtejsze lotnisko to podobno kiedyś lotni- SASOL to potężny koncern chemiczno tam swoich „Łemkowskich” korzeni, pomaga-
sko wojskowe – zbudowane przez Rosjan, jesz- -energetyczny, zatrudniający około 30 ty- łem mu w tym razem z Haliną Małecką - pro-
Panorama urządzenia IRI 750 podczas wykonywania pomiarów geofizycznych.
9(3)/2007
2
wrzesień

2. Baobab w naturze dorasta do 25 metrów
wysokości a pień może mieć nawet 11 metrów
średnicy. Jest to drzewo wyjątkowo długowiecz-
ne – żyje do kilku tysięcy lat ! Gdy baobab zrzuci
liście, gałęzie wyglądają jak korzenie.
W Mozambiku jak i w centralnej Afryce,
baobab ma wyjątkowe znaczenie. Zapewnia
pokarm, wodę, schronienie i leki na różne do-
legliwości. Drewno baobabów jest gąbczaste
i słonie traktują je jako źródło wody. Młode li-
ście są jedzone jak szpinak. Z miąższu owoców
przygotowuje się orzeźwiające napoje. Włókno
z kory jest używane do wyrobu lin, koszy, ubrań,
strun instrumentów muzycznych. Co ciekawe
baobab jest jedynym drzewem, które potrafi
Tak mieszkają, po przejściu cyklonu, nasz kierowca Mauricio, jego żona i syn. regenerować korę bezpośrednio z odsłoniętego
fesorką języka rosyjskiego z gorlickiego Liceum na polu gazowym Pande, została w ostatniej drewna.
im. Marcina Kromera, która propaguje kulturę chwili ewakuowana do Johannesburga. Okaza- Kontrakt w Mozambiku na samym początku
„Łemków” na ziemi gorlickiej. ło się to bardzo rozważnym posunięciem, gdyż nie cieszył się nadmierną popularnością, Afryka
Zawiozłem ich oczywiście do naszego na Kampie Pande 12 metrowe kontenery miesz- równikowa słynie z nie najlepszego klimatu,
przepięknego Muzeum Przemysłu Naftowego kalne cyklon powywracał jak pudełka zapałek! jest tu wilgotno i gorąco. W Mozambiku jest
i Gazowniczego w Bóbrce, gdzie George Latti- W Vilankulo widziałem poskręcane masę rozpowszechniona malaria, występuje mucha
more mógł się przekonać o bogatych tradycjach stalowych ceowników, to było wszystko co zo- Tse – Tse, są choroby pasożytnicze, skorpiony,
polskich „nafciarzy”. stało z supermarketu. Nasz kierowca Maurizio węże i jadowite pająki. Jest też bardzo rozpo-
Wracajmy jednak do Mozambiku, to biedny, pokazał mi żelbetowe fundamenty, które pozo- wszechniony HIV, czyli wszystko co najgorsze.
nadmorski kraj, położony na północ od Republi- stały z jego skromnego domu. Teraz domu nie Jednocześnie żyją tu i pracują ludzie i zaczynają
ki Południowej Afryki, kraj który pustoszyły woj- ma, a w listopadzie znów rozpocznie się pora ponownie przyjeżdżać biali turyści, szczególnie
ny i cyklony. Wcześniej Związek Sowiecki chciał deszczowa. ci z RPA.
temu krajowi pomagać zakładając tam swoje Tak więc kontrakt rozpoczął się z opóźnie- Załoga pracująca na urządzeniu wiertniczym
bazy wojenne. Rosyjscy wiertnicy rozwiercali niem, cyklon zniszczył drogi dojazdowe, kamp Skytop Brewster RR 600 mieszkała w kompleksie
w Mozambiku pola gazowe, na jednym z nich i dopiero jak ziemia przeschła można było na- turystycznym w Inhanssoro, gdzie przyjeżdżają
doszło do erupcji gazu ziemnego. Urządzenie prawiać szkody i rozpocząć montaże urządzeń. zagraniczni turyści na nadmorski wypoczynek.
wiertnicze zapadło się pod ziemię, pożar trwał Cyklonowi oparły się samotne baobaby, ża- Ponieważ pracownicy ci w czerwcu byli dopiero
półtora roku i dopiero znana amerykańska fir- den z nich nie ucierpiał a spotkałem je w wielu trzeci raz w Afryce to bardzo powoli oswajali się
ma od likwidacji erupcji, ugasiła go. Dzisiaj nie miejscach. Ponieważ z końcem czerwca był do- z nią. Ja, gdy tylko przyjechałem tam, a było to
widać już nic na tym miejscu, ale miejscowa piero początek wiosny, baobaby nie miały jesz- o 6 wieczorem, natychmiast pobiegłem zrobić
ludność pamięta tę awarię dobrze. cze liści i tym bardziej potwierdzały legendę, że zdjęcia na plaży.
Z Rosjanami skończyło się podobnie jak Bóg w gniewie, posadził je „do góry nogami”, Zgodnie z kontraktem trzy urządzenie IRI
w sąsiedniej Angoli, odeszli. Wcześniej odeszli gdyż bezlistne gałęzie baobabów do złudzenia 750 ma wykonać 17 otworów wiertniczych i za-
Portugalczycy, już wtedy kraj zalała fala brato- przypominają korzenie. puścić do nich kolumny produkcyjne, urządzenie
bójczych walk. Widocznym skutkiem tych walk
są olbrzymie pola minowe, których likwidacja
zajmie całe dziesięciolecia. SASOL przygotowując
infrastrukturę pod rozwiercanie pola gazowego
Pande, musiał najpierw rozminowywać teren
pod wiertnie, drogi, kampy i gazociągi. (Gazociąg
z pola Pande do RPA jest już budowany !)
Poszukiwania Nafty i Gazu w Krakowie
Sp. z o.o. są głównym wykonawcą prac wiert-
niczych i rekonstrukcyjnych dla firmy SASOL.
W Mozambiku pracują dwa „krakowskie” prze-
woźne urządzenia wiertnicze Ideco 750 i Skytop
Brewster RR 600, trzecie to „krośnieńskie” urzą-
dzenie do rekonstrukcji Cardwell KP 200.
Urządzenia dotarły z Polski i Danii do portu
w Maputo drogą morską. Kontrakt rozpoczął się
z opóźnieniem, gdyż nad Oceanem Indyjskim
jak i nad Mozambikiem szalał cyklon. Polska za-
łoga, która już rozpoczynała montaż urządzeń Baobab porą zimową.
2 9(3)/2007
wrzesień

3. Skytop Brewster RR 600 odwierci i wyposaży do
produkcji 12 otworów, natomiast urządzenie
Carldwell KB 200 ma wykonać 18 przygotowań
otworów do produkcji, 8 rekonstrukcji i 12 likwi-
dacji otworów.
Program SASOL-u potrwa około jednego
roku, ale trzeba pamiętać, że gdy nadejdzie pora
deszczowa, kontrakt trzeba będzie przerwać,
gdyż w warunkach deszczowych, drogi stają się
nieprzejezdne. Transport sprzętu i dojazdy załogi
na wiertnie w takich warunkach jest praktycznie
niemożliwy. Bezlitosne statystyki naftowe poka-
zują iż największa ilość wypadków śmiertelnych
występuje nie w czasie pracy na urządzeniu
wiertniczym a w czasie dojazdów do i z pracy.
„Safety Meeting” prowadzi Specjalista ds. HSE Tadeusz Jędrzejewski.
W Mozambiku większość pracowników
stanowią Polacy, pracują oni na najważniej- Bahrynowski i Tomasz Orzeł oraz czterech spe- Wprowadzającym System HSE, był kanadyj-
szych stanowiskach, poczynając od kierownika cjalistów pakistańskich; Syed Naeem, Anwar ul ski specjalista – Jeremy Manderson. System ten
kontraktu, poprzez kierowników urządzeń i kie- Haque, Dr Nathusingh, Dr Israr ul Haq. Dwóch kilkakrotnie uaktualniany, jest od blisko 10 lat
rowników zmianowych, wiertaczy, pomocników Pakistańczyków posiada pełne uprawnienia le- stosowany na wszystkich wiertniach Poszuki-
dołowych, wieżowych i otworowych. karskie, łącząc tym samy zadanie Safety Oficera wań Nafty i Gazu Krakow podczas prac w kraju
Co ciekawe Company Man na wiertniach i „Medic-a” na wiertni. i za granicą.
są specjaliści naftowi, których korzenie sięgają Wszyscy pracownicy wiertni pracują w sy- W systemie tym, rola Specjalisty ds. HSE da-
Galicji ! Wystarczy popatrzeć na ich nazwiska: stemie cztery tygodnie w pracy i cztery tygodnie leko wybiega ponad ogólnie przyjęte schematy
Les Sawatzki lub Dana Klute. na rekuperacji. W okres rekuperacji wchodzi dotyczące pracy tzw. „behapowca”, którego
Na polskich wiertniach pracuje także 14 pra- czas dolotu i przejazdu z domu i do domu. praca kojarzyła się z wydawaniem zza biurka
cowników miejscowych, którzy wykonują mniej Wydaje mi się koniecznym rozszyfrowanie informacji powypadkowych oraz wydawaniem
odpowiedzialne prace. Kierowcy samochodów skrótu HSE, to skrót powstały z pierwszych li- za pokwitowaniem ubrań roboczych, kasków
ciężarowych i osobowych, operatorzy dźwigów ter słów Health, Safety, Envinromental, czyli i rękawic ochronnych. Oczywiście dbał on także
i wózków widłowych też są miejscowi i niestety po- Zdrowie, Bezpieczeństwo i Ochrona Środowi- by członkowie załogi posiadali ważne badania
mimo posiadanego bardzo dobrej jakości sprzętu, ska. Dziedzina HSE stała się szczególnie ważna lekarskie.
dochodzi tam do licznych wypadków drogowych. i znalazła szerokie zastosowanie w wiertnictwie Podstawowa różnica w pracy specjalisty ds.
Od marca 2007 roku prace wiertnicze to- światowym około 20 lat temu HSE w stosunku do wspomnianego „behapow-
czą się zgodnie z planem, jednakże zakończenie Poszukiwania Nafty i Gazu w Krakowie ca” polega na tym, że specjalista ds. HSE jest
wszystkich prac w dużym stopniu zależy od tego Sp. z o.o. obchodząc 10 Lecie Oddziału w Paki- członkiem załogi wiertniczej i wraz z nią pracu-
jak szybko przyjdzie pora deszczowa. stanie, winny także obchodzić podobną rocznicę je tak, by realizowane przez nich zadania były
SASOL jest pod wrażeniem fachowości na- wprowadzenia Systemu Zarządzania Bezpie- wykonywane w sposób bezpieczny, a używany
szych specjalistów, w sierpniu 2007 na wszyst- czeństwem Pracy ( Health, Safety Environment przez nich sprzęt był pełni sprawny.
kich trzech urządzeniach zanotowano jedynie Management System ). Wprowadzanie Systemu Specjalista ds. HSE w dużym stopniu odcią-
2 godziny remontów. To piękny wynik. HSE miało miejsce na krakowskiej wiertni Ideco ża kierownika wiertni biorąc na siebie prowa-
Na kontrakcie w Mozambiku pracuje także 1700 pracującej dla firmy naftowej Premier Oil dzenie codziennych szkoleń przed rozpoczęciem
dwóch polskich specjalistów ds. HSE: Sebastian Pakistan w Beludżystanie. zmiany, prowadzi on także specjalistyczne szko-
Praca na urządzeniu do rekonstrukcji Cardwell KP 200. Bułgarski Geolog „SASOLU-u” z kierownikiem wiertni IRI 750 Rafałem Haluchem.
9(3)/2007
2
wrzesień

4. Mozambiccy „Casuals” do prac wszelakich.
Urządzenie IRI 750 na polu Pande. Praca na rampie rurowej podczas zapuszczania rur okładzinowych 9-5/8”.
lenia przed rozpoczęciem bardziej złożonych nie rutynowych, takich których prowadzenie niesie zmniejszenie wielkości ryzyka i powzięcie prawidło-
prac jak np.: rurowanie, cementowanie, testy za sobą zwiększone zagrożenie. Wyróżnia się na- wych działań zapobiegawczych jak i zastosowanie
rurowym próbnikiem złoża, perforacje, testy stępujące rodzaje pozwoleń na pracę ( PNP ): prace właściwych elementów ochronnych. W sumie opra-
produkcyjne. na wysokości, prace „gorące”, prace „zimne”, prace cowano ponad 220 Analiz Bezpieczeństwa Operacji
Do obowiązków jego należy wykonywanie w zamkniętej przestrzeni, prace izolujące, prace dla potrzeb załogi urządzenia wiertniczego.
szeregu inspekcji i audytów. Codziennie wyko- w wykopach, prace elektryczne. Tyle o nowej dziedzinie HSE, rozpisałem się
nywany jest „obchód” urządzenia i terenu wiertni, Podczas wydawania pozwolenia na pracę, o niej, jako że pośród renomowanych firm nafto-
stosowany jest system rejestracji pracowników, ( T- określana jest osoba odpowiedzialna za wykonanie wych rozmowa o nowym kontrakcie rozpoczyna
Card System ), wydawane są pozwolenia na podróż pracy, osoba lub osoby wykonujące prace, okre- się od analizy stanu HSE u danego wykonawcy.
( Journey Management Plan ) i system pozwoleń na ślany jest termin rozpoczęcia i zakończenia pracy, Gdy wykonawca wypada słabo, nikt nie zaprasza
pracę ( Permit to Work ). rodzaj narzędzi, które będą użyte, środki ochrony jej do wzięcia udziału w przetargu techniczno-eko-
Co tydzień dokonuje się inspekcji urządzenia osobiste, które winny być stosowane. Zadanie jest nomicznym.
i Kampu pod względem HSE. Kontrolowane są sa- szczegółowo omawiane z osobami wykonującymi Rozpisałem się o HSE jako że sam zajmuję się tą
mochody osobowe, dźwigi, wózek widłowy. Przed daną pracę. Każde pozwolenie na pracę musi być dziedziną od co najmniej sześciu lat a na tyle mnie
rozpoczęciem przewózki urządzenia kontrolowane podpisane przez kierownika wiertni i zatwierdzone ona zainteresowała, że zmobilizowała mnie w tym
są dźwigi i samochody z naczepami. przez Company Man-a, który otrzymuje jeden eg- roku do ukończenia Podyplomowych Studiów
W okresach comiesięcznych sprawdzany zemplarz. Przed zakończeniem zmiany koniecznym z zakresu BHP na Wydziale Górnictwa i Geoinżynieri
jest sprzęt ochrony p.poż., zawiesia linowe, haki jest sprawdzenie czy wszystkie prace zostały zakoń- AGH. Jako pracę dyplomową wybrałem sobie właś-
i szekle, środki techniczne zabezpieczające podczas czone, a pozwolenia na pracę „zamknięte” nie Opracowanie Analiz Bezpieczeństwa Operacji
pracy na wysokości, aparaty oddechowe. W celu zwiększenia bezpieczeństwa pracy dla potrzeb załogi urządzenia wiertniczego.
Okresowo wykonywane są alarmy przeciw- Firma SASOL zażądała by przed rozpoczęciem kon- A co po zakończeniu kontraktu dla firmy SASOL
pożarowe na urządzeniu jak i na Kampie. W ćwi- traktu, by sporządzić „Job Safety Analysis” ( Analizy w Mozambiku ?
czeniach tych bierze udział wyznaczona drużyna Bezpieczeństwa Operacji ) dla podstawowych ope- Jedno urządzenie pewnie wróci do Polski,
ppoż. W określonych odstępach czasu prowadzone racji zachodzących podczas realizacji projektu. a drugie i trzecie pojedzie najprawdopodobniej do
są także alarmy przeciwerupcyjne i robione są testy Analiza Bezpieczeństwa Operacji (ABO) to Ugandy, ale o tym już później…
Prewenterów, wykonywany jest alarm siarkowodo- analiza polegająca na wydzieleniu z każdej operacji Obrigado muito muito Mozambique…
rowy oraz ćwiczenia ewakuacji poszkodowanego - prac podstawowych i analizie występujących tam
z szybu. zagrożeń, a następnie na zastosowaniu środków Mgr inż. Krzysztof A. Fugiel
W codziennej pracy specjalisty ds. HSE wysta- mających na celu zapobieganie tym zagrożeniom. PNiG Kraków Sp. z o.o.
wiane są pozwolenia na prace, dotyczą one prac Analiza Bezpieczeństwa Operacji (ABO) pozwala na
27 9(3)/2007
wrzesień