Bảo trợ xã hội_10523212092019

1. Baão trúå xaä höåi
Baùo caùo Phaùt trieån Vieät Nam 2008
Baáo caáo chung cuãa caác nhaâ taâi trúå
taåi Höåi nghõ Nhoám tû vêën caác nhaâ taâi trúå cho Viïåt Nam
Haâ Nöåi, 6-7 thaáng 12 nùm 2007
43653
PublicDisclosureAuthorizedPublicDisclosureAuthorizedPublicDisclosureAuthorizedPublicDisclosureAuthorizedPublicDisclosureAuthorizedPublicDisclosureAuthorizedPublicDisclosureAuthorizedPublicDisclosureAuthorized

2. ÀÖÌNG TIÏÌN TÛÚNG ÀÛÚNG
ÀÚN VÕ TIÏÌN = ÀÖÌNG
Tó giaá 1US$ = 16,113
NÙM TAÂI CHÑNH CUÃA CHÑNH PHUÃ VIÏÅT NAM
Tûâ ngaây 1 thaáng Giïng àïën ngaây 31 thaáng 12
CAÁC TÛÂ VIÏËT TÙÆT
ADB Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ
ASEAN Hiïåp höåi Caác nûúác Àöng Nam AÁ
Böå GD&ÀT Böå Giaáo duåc vaâ Àaâo taåo
BHXH Baão hiïím Xaä höåi
BHYT Baão hiïím Y tïë
Böå KHÀT Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû
Böå LÀTBXH Böå Lao àöång, Thûúng binh vaâ Xaä höåi
Böå NN&PTNT Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön
BTC Böå Taâi chñnh
BTXH Baão trúå Xaä höåi
TNDN Thu nhêåp Doanh nghiïåp
CLPTKTXH Chiïën lûúåc Phaát triïín Kinh tïë-Xaä höåi
CTCP Cöng ty cöí phêìn
DFID Böå Phaát triïín Quöëc tïë Vûúng quöëc Anh
DNNN Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác
ÀTHKD Àiïìu tra Höå kinh doanh
ÀTMSDC Àiïìu tra Mûác söëng dên cû
ÀTMSHGÀ Àiïìu tra mûác söëng höå gia àònh
ÀTMTÀT Àiïìu tra Möi trûúâng àêìu tû
ÀTLÀVL Àiïìu tra Lao àöång vaâ Viïåc laâm
FDI Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi
GCNQSDÀ Giêëy chûáng nhêån Quyïìn sûã duång Àêët
GDP Töíng Saãn phêím Quöëc Nöåi
HÀND Höåi àöìng Nhên dên
HSSV Hoåc sinh, sinh viïn
IMF Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë
IPSARD Viïån Chñnh saách vaâ Chiïën lûúåc Nöng nghiïåp
vaâ Phaát triïín Nöng thön
KHPTKTXH Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë-Xaä höåi
LTQD Lêm trûúâng Quöëc doanh
NHCSXH Ngên haâng Chñnh saách Xaä höåi
NHNN&PTNT Ngên haâng Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön
NHNNVN Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam
NHTG Ngên haâng Thïë giúái
NHTMNN Ngên haâng Thûúng maåi Nhaâ nûúác
NME Nïìn kinh tïë phi thõ trûúâng
ODA Viïån trúå Phaát triïín Chñnh thûác
PCI Chó söë Caånh tranh cêëp Tyãnh
PMU Ban Quaãn lyá Dûå aán
Quyä CSSKNN Quyä Chùm soác sûác khoãe cho ngûúâi ngheâo
TCTK Töíng Cuåc Thöëng kï
TLÀLÀVN Töíng Liïn àoaân Lao àöång Viïåt Nam

3. TNCN Thu nhêåp Caá nhên
TNDN Thu nhêåp Doanh nghiïåp
TPHCM Thaânh phöë Höì Chñ Minh
TRIPs Hiïåp àõnh vïì Quyïìn súã hûäu Trñ tuïå liïn quan àïën Thûúng maåi
UBCKNN UÃy ban Chûáng khoaán Nhaâ nûúác
UBND UÃy ban Nhên dên
UNDP Chûúng trònh Phaát triïín Liïn húåp quöëc
VAT Thuïë Giaá trõ Gia tùng
VCCI Phoâng Thûúng maåi vaâ Cöng nghiïåp Viïåt Nam
VKHLÀXH Viïån Khoa hoåc Lao àöång vaâ Xaä höåi
VKHXHVN Viïån Khoa hoåc Xaä höåi Viïåt Nam
VQLKTTÛ Viïån Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng
XÀGN Xoáa àoái Giaãm ngheâo
WHO Töí chûác Y tïë Thïë giúái
WTO Töí chûác Thûúng maåi Thïë Giúái

4. Baáo caáo naây do Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ (ADB), Böå Phaát triïín Quöëc tïë Vûúng quöëc Anh (DFID),
UÃy ban Chêu Êu (EC), Cú quan Húåp taác Phaát triïín Àûác (GDC) vaâ Ngên haâng Thïë giúái cuâng phöëi húåp
thûåc hiïån. Têët caã caác nhaâ taâi trúå nïu trïn àïìu àaä àoáng goáp rêët nhiïìu dûúái hònh thûác taâi trúå kinh phñ hoùåc
tiïën haânh nghiïn cûáu vïì caác lônh vûåc coá liïn quan túái nöåi dung cuãa Baáo caáo trong nhiïìu thaáng vaâ nhiïìu
nùm trûúác khi Baáo caáo naây àûúåc biïn soaån. Caác nghiïn cûáu naây laâ möåt phêìn trong chûúng trònh quöëc
gia cuãa möîi töí chûác taâi trúå vaâ àûúåc nïu trong phêìn Taâi liïåu tham khaão cuãa Baáo caáo. Ngoaâi ra, caác nhaâ
taâi trúå cuäng àaä àoáng goáp thúâi gian trong quaá trònh chuêín bõ baáo caáo bùçng caách tham gia tñch cûåc vaâo
caác cuöåc höåi thaão vaâ thaão luêån.
Caác nhaâ taâi trúå tham gia vaâo hoaåt àöång àöëi taác naây cuäng àaä àoáng goáp yá kiïën vaâ chó àaåo chung thöng
qua Ban Chó àaåo göìm caác thaânh viïn laâ Kanokpan Lao-Araya (ADB), Kirsty Mason (DFID), Leo Faber
(thay mùåt cho caác thaânh viïn Nhoám cöng taác vïì Y tïë cuãa chêu Êu), Maike Lerch (GDC) vaâ Martin Rama
(Ngên haâng Thïë giúái).
Baáo caáo àûúåc thûåc hiïån vúái sûå tham vêën cuãa caác nhaâ nghiïn cûáu vaâ hoaåch àõnh chñnh saách Viïåt Nam
trïn danh nghôa caá nhên. YÁ kiïën àoáng goáp vaâ nhêån xeát cuãa hoå àûúåc àiïìu phöëi thöng qua Ban Àaánh giaá
bao göìm caác öng/baâ Nguyïîn Maånh Cûúâng (Böå Lao àöång, Thûúng binh vaâ Xaä höåi - Böå LÀTBXH),
Nghiïm Trêìn Duäng (Böå Y tïë), Buâi Haâ (Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû), Nguyïîn Lan Hûúng (Viïån Khoa hoåc
Lao àöång vaâ Xaä höåi), Nguyïîn Haãi Hûäu (Böå LÀTBXH), Nguyïîn Hoaâng Long (Böå Y tïë), Trêìn Thuáy Nga
(Böå LÀTBXH), Àùång Kim Sún (Viïån Chñnh saách vaâ Chiïën lûúåc Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön
- IPSARD), Phaåm Lûúng Sún (Baão hiïím Xaä höåi Viïåt Nam), vaâ Nguyïîn Thùæng (Viïån Khoa hoåc Xaä höåi
Viïåt Nam-VKHXHVN).
Nhoám soaån thaão baáo caáo chñnh thûác laâ caác chuyïn gia cuãa Ngên haâng Thïë giúái do Martin Rama phuå
traách vaâ bao göìm Noritaka Akamatsu (Chûúng 11), Àoaân Höìng Quang (6), Nguyïîn Nguyïåt Nga (4, 8,
9 vaâ 10), Phaåm Minh Àûác (5) vaâ Carolyn Turk (1, 2, 3 vaâ 7). Àinh Tuêën Viïåt, Àöî Quyá Toaân, Maria
Delfina Alcaide Garrido, Severin Kodderitzsch, Samuel S. Lieberman, Ornsaran Manuamorn, Nguyïîn
Thïë Duäng, Nguyïîn Vùn Minh vaâ Zen Delica Willson àaä coá nhûäng àoáng goáp cuå thïí cho caác chûúng cuãa
Baáo caáo.
Nhoám soaån thaão Baáo caáo àaä nhêån àûúåc nhûäng yá kiïën àoáng goáp quyá baáu tûâ cöång àöìng phaát triïín quöëc
tïë. Chuáng töi àùåc biïåt caãm ún Bob Baulch (Viïån Nghiïn cûáu Phaát triïín, Sussex), Paulette Castel
(chuyïn gia tû vêën), Ian Fox (chuyïn gia tû vêën), Paul Glewwe (Àaåi hoåc Töíng húåp Minnesota), Ross
Hughes (chuyïn gia tû vêën), Lï Kim Dung (Oxfam GB), Lï Àùng Trung (VKHXHVN), Adam McCarty
(Mekong Economics), Bruno Moser (chuyïn gia tû vêën), Nguyïîn Àöî Anh Tuêën (IPSARD), Steve Price-
Thomas (Oxfam GB), Mireille Razafindrakoto vaâ Francois Roubaud (IRD-DIAL), Jan Jung-Min Sunoo
(Töí chûác Lao àöång Quöëc tïë), Thên Thõ Thiïn Hûúng (DFID) vaâ Nicolaus Tideman (Àaåi hoåc Cöng nghïå
Virginia).
LÚÂI CAÃM ÚN

5. Nguyïîn Viïåt Cûúâng (Àaåi hoåc Kinh tïë Quöëc dên) vaâ Lï Àùng Trung (VKHXHVN) àaä höî trúå phên tñch
söë liïåu vaâ taâi liïåu. Vuä Thõ Nha (Trung têm Thöng tin Phaát triïín Viïåt Nam - VDIC) chõu traách nhiïåm vïì
taâi liïåu nghiïn cûáu vaâ tham khaão. Nhoám nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái höî trúå thûåc hiïån baáo caáo göìm
coá Trêìn Thõ Ngoåc Dung (biïn têåp), Trêìn Kim Chi (in êën), Lï Minh Phûúng vaâ Lï Thõ Thu Haâ (haânh
chñnh).
Baáo caáo àûúåc thûåc hiïån dûúái sûå chó àaåo chung cuãa Vikram Nehru vaâ Ajay Chhibber, Ngên haâng Thïë
giúái. Robin Mearns, Ana Revenga vaâ Adam Wagstaff, àïìu laâ caác chuyïn gia cuãa Ngên haâng Thïë giúái,
tham gia àoåc phaãn biïån. Baáo caáo cuäng àûúåc Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë (IMF) àoåc vaâ goáp yá. Chuáng töi vö cuâng
caãm ún yá kiïën nhêån xeát vaâ àoáng goáp cuãa nhiïìu àöìng nghiïåp khaác.

6. MUÅC LUÅC
Lúâi caãm ún
Toám tùæt töíng quan
PHÊÌN I: CAÁC NGUÖÌN RUÃI RO GÊY TÖÍN THÛÚNG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
1. Cêåp nhêåt vïì tònh hònh ngheâo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
2. Caác nhoám dên töåc ñt ngûúâi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
3. Chuyïín dõch vaâ söëc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..23
PHÊÌN II: CAÁC CHÑNH SAÁCH VAÂ CHÛÚNG TRÒNH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
4. Thõ trûúâng lao àöång . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
5. Thuïë vaâ phñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
6. Phên böí ngên saách . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
7 Caác chûúng trònh muåc tiïu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
8. Y tïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
9. Baão hiïím y tïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88
10. Chïë àöå hûu trñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
11. Caác chûúng trònh baão hiïím . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
PHÊÌN III: CHÙÅNG ÀÛÚÂNG PHÑA TRÛÚÁC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119
12. Möåt phûúng phaáp tiïëp cêån töíng húåp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..121
Taâi liïåu tham khaão . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
Phuå luåc Thöëng kï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147

7. Khung
Khung 1.1: Tûâ trïn xuöëng, tûâ dûúái lïn vaâ úã giûäa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
Khung 1.2: Nhûäng àõa phûúng ngheâo nhêët úã caác vuâng nöng thön . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Khung 1.3: Àiïìu gò àang diïîn ra vúái nhûäng ngûúâi thuöåc nhoám giaâu nhêët? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Khung 3.1: Tònh hònh di cû trong nûúác khöng àûúåc àaánh giaá àêìy àuã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Khung 3.2: Caác cùn bïånh múái: Ai coá nguy cú bõ lêy nhiïîm? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
Khung 3.3: Chöëng phaá giaá vaâ ngûúâi nuöi caá da trún úã àöìng bùçng söng Cûãu Long . . . . . . . . . . . . . . . .33
Khung 4.1: Giaám saát töët hún thõ trûúâng lao àöång . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
Khung 4.3: Hoaåt àöång cöng àoaân úã Viïåt Nam vaâ Trung Quöëc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Khung 5.1: Cêìn chi phñ bao nhiïu cho viïåc thûåc hiïån caác quy àõnh vïì thuïë? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
Khung 5.2: Thaái àöå àöëi vúái viïåc tröën thuïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
Khung 7.1: Caác caách xaác àõnh àöëi tûúång khaác nhau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72
Khung 7.2: Gùæn chûúng trònh muåc tiïu quöëc gia vúái BHXH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
Khung 7.3: Taác àöång cuãa àûúâng giao thöng nöng thön . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
Khung 8.1: Chùm soác y tïë taåi tuyïën cú súã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82
Khung 8.2: Saãn xuêët, kinh doanh thûúng maåi vaâ àõnh giaá thuöëc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
Khung 9.1: Caác cú chïë thanh toaán khaác àöëi vúái nhaâ cung cêëp dõch vuå y tïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
Khung 10.1: Caác phuác lúåi khaác trong chûúng trònh hûu trñ bùæt buöåc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
Khung 10.2: Tham gia vaâo caác chûúng trònh trúå cêëp hûu trñ tûå nguyïån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106
Khung 11.1: Caác chûúng trònh lûúng hûu tû nhên . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115
Khung 12.1: Giúái haån cuãa Chûúng trònh BHYT xaä höåi bùæt buöåc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
Khung 12.2: Quaãn lyá Quyä dûå trûä Hûu trñ Nhaâ nûúác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129
Baãng
Baãng 1.1: Tyã lïå ngheâo vaâ khoaãng caách ngheâo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Baãng 1.2: Tyã lïå ngheâo giûäa caác vuâng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Baãng 1.3: Nhûäng nguyïn nhên gò dêîn àïën thay àöíi trong tyã lïå ngheâo thaânh thõ? . . . . . . . . . . . . . . . . .10
Baãng 1.4: Tyã lïå chi tiïu cuãa caác nhoám nguä võ phên trong dên söë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Baãng 2.1: Caác chûúng trònh cuãa nhaâ nûúác àïën àûúåc vúái nhiïìu ngûúâi dên . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Baãng 2.2: Diïån tñch àêët sûã duång theo dên töåc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Baãng 2.3: Tiïëp cêån dõch vuå y tïë, theo dên töåc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Baãng 2.4: Tiïëp cêån tñn duång, theo dên töåc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
Baãng 3.1: Hêåu quaã kinh tïë cuãa nhûäng cuá söëc sûác khoeã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
Baãng 3.2: Ai dïî bõ töín thûúng hún? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
Baãng 4.1: Cú cêëu cuãa lûåc lûúång lao àöång . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
Baãng 4.2: Quyä An sinh xaä höåi daânh cho ngûúâi lao àöång döi dû thuöåc caác DNNN . . . . . . . . . . . . . . . .43
Baãng 4.3: Mûác lûúng töëi thiïíu vaâ mûác lûúng trung bònh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Baãng 5.1: Thuïë vaâ caác khoaãn phñ tùng lïn nhû thïë naâo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
Baãng 5.2: Phên cöng thu theo cêëp chñnh quyïìn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
Baãng 6.1: Tiïu chñ phên böí ngên saách cho caác tónh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Baãng 7.1: Söë ngûúâi thuå hûúãng tùng lïn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
Baãng 7.2: Mûác àöå bao phuã vaâ tònh traång roâ ró cuãa caác chûúng trònh muåc tiïu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Baãng 9.1: Chi tiïu trung bònh cho möîi loaåi àöëi tûúång àûúåc baão hiïím . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
Baãng 10.1: Thu nhêåp vaâ chi tiïu cuãa BHXH Viïåt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109

8. Hònh
Hònh 1.1: Tyã lïå ngheâo giaãm liïn tuåc nhûng vúái mûác àöå khaác nhau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
Hònh 1.2: Mûác chïnh lïåch vïì ngheâo giûäa caác vuâng giaãm maånh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Hònh 1.3: Baãn àöì ngheâo cêëp tónh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Hònh 2.1: Chi tiïu höå gia àònh: Hai laân soáng khaác nhau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
Hònh 2.2: Tyã lïå ngheâo khaác nhau giûäa caác nhoám dên töåc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Hònh 2.3: Cuâng laâ vuâng sêu, vuâng xa, song cêu chuyïån khaác nhau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Hònh 2.4: Thaânh tñch giaáo duåc, theo dên töåc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
Hònh 3.1: Dên söë giaâ ài nhanh choáng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
Hònh 3.2: Nhûäng vuâng dïî bõ thiïn tai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
Hònh 3.3: Chòm dûúái nûúác? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Hònh 3.4: Diïîn tiïën cuãa nguyïn nhên tûã vong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
Hònh 4.1: Caác yïëu töë quyïët àõnh mûác thu nhêåp cuãa ngûúâi lao àöång . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
Hònh 4.2: Ai bõ thêët nghiïåp? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Hònh 4.3: Söë vuå àònh cöng, tñnh theo loaåi hònh súã hûäu doanh nghiïåp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
Hònh 5.1: Ai àoáng thuïë úã Viïåt Nam? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Hònh 5.2: Doanh thu tûâ thuïë, tñnh theo nguöìn thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
Hònh 5.3: Gaánh nùång nöåp thuïë cuãa doanh nghiïåp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Hònh 5.4: Thoãa thuêån mûác thuïë phaãi nöåp vúái caán böå thuïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
Hònh 6.1: Phên chia caác khoaãn chi ngên saách . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
Hònh 6.2: Khöng taåo gaánh nùång núå nêìn quaá lúán cho caác thïë hïå mai sau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
Hònh 6.3: Caác khoaãn böí sung höî trúå lúán àïën mûác naâo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Hònh 6.4: Caác khoaãn höî trúå thûåc tïë vaâ tyã lïå ngheâo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Khung 6.1: Quy hoaåch vuâng, quy hoaåch töíng thïí cú súã haå têìng, vaâ caác dûå aán cöng . . . . . . . . . . . . . . .69
Hònh 8.1: Tònh traång tûã vong úã treã em trïn thïë giúái . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Hònh 8.2: Tyã lïå tûã vong úã treã sú sinh giûäa caác vuâng úã Viïåt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
Hònh 8.3: Chêët lûúång àiïìu trõ treã bõ bïånh tiïu chaãy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Hònh 8.4: Chi tiïu cho y tïë trïn thïë giúái . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
Hònh 8.5: Phêìn lúán chi phñ laâ do bïånh nhên traã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Hònh 9.1: Mûác àöå tuên thuã khaác nhau cuãa doanh nghiïåp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
Hònh 9.2: Diïån tham gia BHYT àûúåc múã röång nhanh choáng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Hònh 9.3: Xaác àõnh àöëi tûúång vaâ keä húã trong Quyïët àõnh 139 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
Hònh 9.4: Sûå chïånh lïåch giûäa caác vuâng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
Hònh 9.5: Söë lêìn tiïëp xuác vúái dõch vuå chùm soác y tïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
theo caác nhoám àöëi tûúång baão hiïím . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
Hònh 9.6: Chi vaâ thu cuãa chûúng trònh BHYT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
Hònh 9.7: Caác nguöìn thu cuãa bïånh viïån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
Hònh 10.1: Lao àöång ñt hún, àau öëm thûúâng xuyïn hún . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
Hònh 10.2: Söë ngûúâi tham gia chûúng trònh trúå cêëp hûu trñ bùæt buöåc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
Hònh 10.3: Caác höå gia àònh nhêån trúå cêëp hûu trñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
Hònh 10.4: Trúå cêëp hûu trñ vaâ chuêín thöëng kï baão hiïím . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108
Hònh 10.5: Dûå trûä cuãa Chûúng trònh trúå cêëp hûu trñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110
Hònh 11.1: Möåt ngaânh tùng trûúãng vûäng chùæc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
Hònh 12.1: Chi phñ höî trúå tham gia chûúng trònh lûúng hûu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
Hònh 12.2: Caách tiïëp cêån taãn maån trong quaãn lyá thöng tin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127

9. Tñnh phöí quaát cuãa thuêåt ngûä “baão trúå xaä höåi” coá thïí thêëy qua caác
taâi liïåu gêìn àêy vaâ qua caác thaão luêån chñnh saách. […T]uy vêåy, chó
múái gêìn àêy baão trúå xaä höåi múái àûúåc nhùæc àïën röång raäi úã caác
nûúác àang phaát triïín. Khaái niïåm naây vêîn coân khaá mú höì, chuã
yïëu laâ do coá nhiïìu caách àõnh nghôa vaâ caách giaãi thñch khaác nhau.
Ngûúâi ta ngaây caâng quan têm àïën quy mö toaân cêìu cuãa chñnh
saách xaä höåi kïí tûâ cuöëi nhûäng nùm 1990. Àa söë caác töí chûác choån
caách tiïëp cêån haânh àöång àöëi vúái caác chñnh saách baão trúå xaä höåi,
xem noá nhû möåt têåp húåp caác biïån phaáp kiïìm chïë nguy cú vaâ caãi
thiïån hoùåc baão vïå sinh kïë.
[…V]oâng xuyïën nùçm ngoaâi laâ caác biïån phaáp nhùçm nêng cao
nùng lûåc, bao göìm chuã yïëu nhûäng chñnh saách vô mö, chiïën lûúåc
phaát triïín vaâ caác biïån phaáp thïí chïë höî trúå. Chuáng giuáp nêng cao
võ thïë xaä höåi vaâ trao quyïìn cho nhûäng ngûúâi bõ gaåt ra ngoaâi lïì vaâ
nhûäng nhoám bõ thiïåt thoâi. Caác biïån phaáp phoâng ngûâa, nùçm úã
voâng xuyïën giûäa, nhòn chung bao göìm caác biïån phaáp trûåc tiïëp àïí
phoâng ngûâa sûå bêìn cuâng hoáa. Thöng thûúâng caác biïån phaáp
phoâng ngûâa bao göìm haâng loaåt caác dõch vuå baão hiïím xaä höåi vaâ
caác dõch vuå khaác, giuáp cho ngûúâi dên khoãi rúi vaâo khuãng hoaãng
vaâ cêìn àïën sûå cûáu trúå xaä höåi. Cuöëi cuâng, voâng xuyïën nùçm trong
laâ caác biïån phaáp baão vïå, bao göìm lûúái an toaân theo nghôa heåp
daânh cho nhûäng àöëi tûúång bõ töín thûúng thöng qua caác khoaãn
quyïn goáp bùçng tiïìn mùåt, hiïån vêåt, hoùåc nhûäng sûå höî trúå ngùæn
haån khaác vaâ cûáu trúå khêín cêëp (trong trûúâng húåp thiïn tai, dõch
bïånh gia suác, àau öëm trong gia àònh. […] Ba nhoám biïån phaáp
trïn àan xen vaâ tûúng taác vúái nhau, mùåc duâ trïn thûåc tïë khöng
àöìng nhêët vúái nhau.
[…Q]ua caác cuöåc thaão luêån vïì chuã àïì baão trúå xaä höåi cuäng nhû vïì
caác hoaåt àöång cuãa Chñnh phuã trong lônh vûåc naây, caác chuyïn gia
nghiïn cûáu vaâ caác caán böå cöng taác trong lônh vûåc baão trúå xaä höåi
coá leä seä khöng phaãn àöëi nïëu àõnh nghôa baão trúå xaä höåi laâ (i) sûå höî
trúå trûåc tiïëp cho caác höå gia àònh ngheâo vaâ dïî töín thûúng, (ii) baão
hiïím xaä höåi vaâ (iii) caác hoaåt àöång khaác nhùçm laâm giaãm tñnh dïî
bõ töín thûúng gêy ra búãi nhûäng nguy cú nhû thêët nghiïåp, tuöíi giaâ
vaâ khuyïët têåt.
Lï Baåch Dûúng vaâ cöång sûå. 2005. Baão trúå xaä höåi cho nhûäng nhoám
thiïåt thoâi úã Viïåt Nam. Nhaâ xuêët baãn Thïë Giúái, Haâ Nöåi.

10. i
Viïåt Nam sùæp trúã thaânh möåt quöëc gia coá thu
nhêåp trung bònh. Noái möåt caách àún giaãn,
àiïìu naây coá nghôa laâ thu nhêåp theo àêìu
ngûúâi seä vûúåt qua möåt ngûúäng nhêët àõnh.
Nhòn möåt caách toaân diïån hún, trúã thaânh möåt
quöëc gia coá thu nhêåp trung bònh seä ài àöi
vúái viïåc phaãi vûúåt qua nhiïìu thaách thûác vïì
chñnh saách phûác taåp hún. Hai thêåp kyã Àöíi
múái àaä dêîn àïën nhûäng thay àöíi ngoaån muåc
úã Viïåt Nam, tûâ möåt nïìn kinh tïë nöng nghiïåp
ngheâo àaä trúã thaânh möåt thaânh viïn cuãa quaá
trònh höåi nhêåp toaân cêìu, tûâ nïìn kinh tïë
mïånh lïånh vaâ kïë hoaåch hoaá chuyïín sang cú
chïë thõ trûúâng. Nhiïìu caãi caách cú cêëu cú baãn
àaä hoùåc àang trong giai àoaån àûúåc thûåc
hiïån. Thõ trûúâng àaä múã cûãa cho caånh tranh.
Viïåc bao cêëp caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác
(DNNN) àûúåc haån chïë thöng qua aáp duång
cú chïë ngên saách “cûáng” àöìng thúâi tñnh chuã
àöång saáng taåo cuãa caá nhên trong doanh
nghiïåp cöng àûúåc phaát huy. Khu vûåc ngên
haâng àang àûúåc töí chûác laåi vaâ thõ trûúâng
vöën àûúåc phaát triïín àïí giuáp huy àöång
nguöìn lûåc möåt caách hiïåu quaã. Mùåc duâ coân
rêët nhiïìu viïåc phaãi laâm àïí cuãng cöë nhûäng
biïën chuyïín naây, àûúâng löëi chung àaä àûúåc
caãm nhêån roä rïåt. Song nhu cêìu cêìn phaãi coá
möåt thïë hïå caãi caách thûá hai ngaây caâng trúã
nïn cêëp thiïët.
Àïí chuêín bõ gia nhêåp nhoám caác quöëc gia coá
thu nhêåp trung bònh, Viïåt Nam cêìn phaãi
thiïët lêåp nïìn taãng cho möåt nïìn kinh tïë phûác
húåp hún. Vïì daâi haån, Viïåt Nam seä cêìn duy
trò tùng trûúãng nùng suêët, chuyïín sang caác
hoaåt àöång sûã duång nhiïìu kyä nùng vaâ tri
thûác hún. Cêìn traánh khai thaác caån kiïåt
nguöìn taâi nguyïn vaâ huyã hoaåi möi trûúâng
àïën mûác khöng khöi phuåc laåi àûúåc, hoùåc
laâm cho caác thïë hïå sau phaãi traã giaá quaá àùæt
àïí khùæc phuåc hêåu quaã. Cêìn nêng cao tñnh
minh baåch vaâ traách nhiïåm giaãi trònh trong
lônh vûåc haânh chñnh cöng, traánh laäng phñ do
tham nhuäng gêy nïn vaâ nhûäng töín thêët maâ
tham nhuäng gêy ra àöëi vúái loâng tin vaâ tinh
thêìn cuãa cöng chuáng. Viïåt Nam cuäng cêìn
thiïët lêåp nhûäng cú chïë àïí giûä àûúåc tñnh chêët
hoaâ nhêåp cuãa quaá trònh phaát triïín tûâ trûúác
àïën nay, vaâo thúâi àiïím maâ tùng trûúãng kinh
tïë nhanh coá thïí dïî daâng laâm tùng mûác àöå
khoá khùn cuãa möåt söë nhoám ngûúâi dên cuäng
nhû tùng bêët bònh àùèng.
Viïåt Nam àang bùæt àêìu möåt quaá trònh
chuyïín àöíi kinh tïë vaâ xaä höåi chûa tûâng coá.
Hiïån taåi, möåt cöng dên àùåc trûng laâ möåt
thanh niïn 26 tuöíi khoeã maånh, söëng úã nöng
thön, trong möåt gia àònh àa thïë hïå coá caã öng
baâ, vaâ laâm nghïì nöng hoùåc laâm caác viïåc
khöng chñnh thûác, chùèng haån nhû lao àöång
khöng cöë àõnh hay giuáp viïåc cho höå kinh
doanh. Do nhûäng àùåc àiïím nhên khêíu hoåc
àang thay àöíi nhanh choáng, chó trong möåt
vaâi thêåp kyã nûäa dên söë Viïåt Nam seä giaâ hún
nhiïìu. Vaâ do tònh traång di cû tûâ nöng thön
ra thaânh thõ, àiïìu naây cuäng dïî thay àöíi. Àïën
luác àoá, ngûúâi dên bònh thûúâng naây coá thïí seä
coá nhûäng möëi lo vïì sûác khoãe, khaã nùng lúán
laâ seä chuyïín ra thaânh phöë söëng, coá thïí laâ
thaânh viïn cuãa möåt gia àònh haåt nhên khöng
coá caác chaáu nöåi ngoaåi vaâ coá thïí khöng coá caã
con, seä tham gia vaâo nïìn kinh tïë chñnh thûác
dûúái tû caách laâ möåt ngûúâi lao àöång hoùåc
möåt nhaâ doanh nghiïåp, vaâ chùèng coân bao
lêu nûäa seä vïì hûu.
Vêåy nhûäng töí chûác thïí chïë cuãa Viïåt Nam seä
giuáp cho quaá trònh chuyïín àöíi naây nhû thïë
TOÁM TÙÆT TÖÍNG QUAN

11. naâo? Chuáng seä coá àoáng goáp gò àïí laâm cho
nhûäng haânh trònh riïng cuãa haâng triïåu cöng
dên trúã thaânh nhûäng cêu chuyïån thaânh
cöng, thõnh vûúång chûá khöng phaãi nhoåc
nhùçn vaâ bêët öín? Cêìn coá viïåc laâm cho nhûäng
ngûúâi rúâi khoãi ruöång àöìng vaâ laâm viïåc
trong khu vûåc khöng chñnh thûác. Cêìn phaãi
phaát triïín àõa phûúng àïí nêng cao mûác
söëng cho nhûäng ngûúâi úã laåi, khöng rúâi quï
hûúng. Dõch vuå xaä höåi phaãi àïën àûúåc vúái
nhûäng ngûúâi cêìn vaâ coá thïí phaãi cêìn àïën khi
xa quï nhaâ. Dõch vuå y tïë phaãi coá chêët lûúång
töët vaâ giaá caã húåp lyá. Phaãi coá nhûäng cöng cuå
cho ngûúâi dên tiïët kiïåm, chuêín bõ cho tuöíi
giaâ. Phaãi coá caác cú chïë baão trúå àïí àûúng àêìu
vúái rêët nhiïìu ruãi ro trong cuöåc söëng, tûâ
thiïn tai cho àïën nhûäng haânh àöång chöëng
baán phaá giaá cuãa caác àöëi taác thûúng maåi, hay
nhûäng cuá söëc vïì sûác khoeã.
Caác chûúng trònh muåc tiïu nhùçm vaâo nhûäng
àöëi tûúång dïî bõ töín thûúng nhêët seä khöng
àuã. Duâ sao, chûúng trònh muåc tiïu cuäng
chûa bao giúâ laâ möåt trong nhûäng húåp phêìn
thiïët yïëu nhêët trong chiïën lûúåc cuãa Chñnh
phuã. Chuáng àûúåc xêy dûång àïí giuáp cho
nhûäng höå gia àònh khoá khùn àûúng àêìu vúái
chi phñ cuãa dõch vuå xaä höåi vaâ tiïëp cêån tñn
duång. Chuáng cuäng giuáp cho nhûäng xaä khoá
khùn nhêët höåi nhêåp àûúåc vúái nïìn kinh tïë thõ
trûúâng. Song caác chûúng trònh muåc tiïu
chûa bao giúâ chiïëm phêìn lúán trong chiïëc
baánh ngên saách vaâ chó àïën àûúåc vúái möåt böå
phêån ngûúâi ngheâo. Chiïën lûúåc cuãa Chñnh
phuã chuã yïëu laâ hûúáng túái tùng trûúãng kinh
tïë, phên phöëi laåi àêët àai vaâ dõch vuå y tïë vaâ
giaáo duåc tûúng àöëi töët. Vaâ khi noái àïën caác
chñnh saách xaä höåi, tham voång cuãa Chñnh
phuã laâ xêy dûång àûúåc nhûäng chûúng trònh
mang tñnh toaân dên. Xeát trïn goác àöå naây,
caác chûúng trònh muåc tiïu coá thïí trúã nïn
quan troång trong viïåc giuáp cho ngûúâi ngheâo
vaâ ngûúâi dïî bõ töín thûúng tham gia vaâo caác
chûúng trònh xaä höåi chuã àaåo. Chó coá trúå cêëp
xaä höåi thò seä khöng laâm nöíi àiïìu àoá.
Tuy nhiïn, chûúng trònh chñnh saách cuãa möåt
quöëc gia úã trònh àöå phaát triïín nhû Viïåt Nam
cuäng khöng thïí bùæt chûúác nhûäng hïå thöëng
baão trúå xaä höåi (BTXH) cuãa caác nûúác cöng
nghiïåp. Ngheâo vêîn laâ möåt vêën àïì caãn trúã.
Ngheâo tiïëp tuåc giaãm nhanh úã vuâng nöng
thön, song lêìn àêìu tiïn dûúâng nhû töëc àöå
giaãm ngheâo àaä bõ chêåm laåi, thêåm chñ tyã lïå
ngheâo coân tùng lïn úã vuâng àö thõ. Chi phñ
sinh hoaåt cao úã nhûäng trung têm kinh tïë
àang phaát triïín maånh coá leä àaä bùæt àêìu aãnh
hûúãng bêët lúåi cho nhûäng ngûúâi chó nùçm trïn
ngûúäng ngheâo möåt chuát. ÚÃ nöng thön, hoaân
caãnh cuãa àöìng baâo dên töåc ñt ngûúâi cêìn
àûúåc àùåc biïåt chuá yá. Nhiïìu ngûúâi trong
nhoám naây seä vûúåt lïn trïn ngûúäng ngheâo
trong nhûäng nùm túái, laâm cho tyã lïå ngheâo
chung tiïëp tuåc giaãm, nhûng trong tûúng lai
gêìn hoå vêîn chó nùçm úã trïn ngûúäng ngheâo
möåt chuát. Trong khi àoá, nhiïìu àöìng baâo dên
töåc ñt ngûúâi seä vêîn tiïëp tuåc ngheâo. Möåt
chûúng trònh chñnh saách chó têåp trung vaâo
giaãi quyïët ruãi ro vaâ söëc seä khöng thïí höî trúå
àûúåc nhûäng àöëi tûúång naây, vò thêåm chñ
ngay caã trong nhûäng thúâi kyâ thuêån lúåi hoå
cuäng vêîn rêët vêët vaã, khoá khùn.
Baáo caáo naây nhùçm àoáng goáp cho quaá trònh
thaão luêån vïì caác chiïën lûúåc BTXH phuâ húåp
cho Viïåt Nam. Baáo caáo àûúåc thûåc hiïån vúái yá
thûác rùçng àêy laâ möåt lônh vûåc múái, gêìn vúái
thïë hïå caãi caách thûá hai maâ caác quöëc gia coá
thu nhêåp trung bònh phaãi àûúng àêìu, hún laâ
nhûäng caãi caách cú cêëu maâ Viïåt Nam àaä traãi
qua rêët thaânh cöng trong voâng hai thêåp kyã
qua. Baáo caáo cuäng nhêån thûác roä rùçng giûäa
caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách, caác nhaâ
nghiïn cûáu vaâ cöng chuáng àang chia seã möåt
têìm nhòn chung. Song úã trong giai àoaån àêìu
naây, nhûäng chi tiïët cuå thïí vêîn coân chûa roä
neát, thûúâng dêîn àïën têm traång khöng nhiïåt
tònh khi thûåc hiïån caác chûúng trònh vaâ chñnh
saách xaä höåi trong cöng viïåc haâng ngaây.
Têìm nhòn chung àoá laâ hûúáng túái möåt sûå
tùng trûúãng chia seã vaâ hoaâ nhêåp, trïn tinh
thêìn xaä höåi chuã nghôa cuãa Viïåt Nam. Trïn
cú súã nhûäng thaânh cöng cuãa cöng cuöåc Àöíi
múái, têìm nhòn êëy dûåa trïn nhûäng cú chïë thõ
trûúâng úã chûâng mûåc naâo coá thïí, àïí àaãm baão
phên böí nguöìn lûåc coá hiïåu quaã trong ngùæn
haån, vaâ duy trò sûå saáng taåo vaâ tùng trûúãng
BAÃO TRÚÅ XAÄ HÖÅI
ii

12. cho lêu daâi. Noá cuäng bao göìm caã viïåc huy
àöång caác nguöìn lûåc cuãa Chñnh phuã àïí taâi
trúå cho sûå tham gia cuãa ngûúâi ngheâo vaâ caác
nhoám dïî bõ töín thûúng khaác. Noá cuäng àoâi
hoãi phaãi coá sûå àiïìu tiïët thõ trûúâng vaâ quaãn
lyá chñnh saách, àïí àaãm baão moåi ngûúâi àïìu
àûúåc tiïëp cêån vúái dõch vuå vaâ àaáp ûáng tiïu
chuêín chêët lûúång.
Do têìm nhòn àoá rêët roä raâng nïn baáo caáo seä
têåp trung vaâo nhûäng vêën àïì cuå thïí. Mùåc duâ
coá phaåm vi rêët röång, song coá thïí nhoám caác
vêën àïì vaâo ba lônh vûåc chñnh: cú höåi àïí phaát
triïín, höî trúå cho nhûäng àöëi tûúång tuåt laåi sau
vaâ baão hiïím àïí àöëi phoá vúái söëc vaâ ruãi ro.
Cú höåi. Taåo cöng ùn viïåc laâm laâ möåt trong
nhûäng con àûúâng chñnh àïí thoaát ngheâo úã
Viïåt Nam. Möåt thõ trûúâng lao àöång linh hoaåt
cho pheáp tiïëp nhêån gêìn möåt triïåu rûúäi lao
àöång múái möîi nùm. Viïåc laâm àûúåc traã lûúng
laâ möåt phêìn rêët quan troång. Cho duâ àaä úã
mûác lyá tûúãng hay chûa, viïåc tiïëp cêån vúái caác
chûúng trònh xaä höåi tûâ baão hiïím y tïë
(BHYT) cho àïën lûúng hûu cuäng dïî daâng
hún àöëi vúái nhûäng ngûúâi laâm viïåc trong khu
vûåc chñnh thûác. Tiïëp tuåc nhanh choáng taåo
cöng ùn viïåc laâm, àùåc biïåt trong khu vûåc
chñnh thûác laâ yïëu töë rêët quan troång àïí cho
quaá trònh tùng trûúãng mang tñnh hoaâ nhêåp.
Song khöng thïí coi thaânh cöng laâ chuyïån
àûúng nhiïn. Viïåc thûåc hiïån caác cam kïët àïí
gia nhêåp Töí chûác Thûúng maåi Thïë giúái
(WTO) seä àoâi hoãi mûác lûúng töëi thiïíu taåi caác
doanh nghiïåp tû nhên trong nûúác phaãi tùng
nhanh trong voâng vaâi nùm túái. Mong muöën
cên àöëi àûúåc nguöìn quyä cuãa cú quan Baão
hiïím xaä höåi (BHXH) bùçng viïåc àoáng phñ
BHXH cao hún seä chó böìi thïm vaâo gaánh
nùång cuãa caác chuã sûã duång lao àöång. Trong
khi àoá, hïå thöëng quan hïå lao àöång hiïån
haânh khöng thuêån lúåi cho viïåc thûúng
lûúång vïì lûúng úã cêëp àöå doanh nghiïåp vaâ
laâm nhûäng mêu thuêîn lao àöång caâng trêìm
troång thïm. Ra khoãi hïå thöëng löîi thúâi naây
cuäng seä giuáp cho Viïåt Nam khöng coân phaãi
chõu quy chïë nïìn kinh tïë phi thõ trûúâng
(NME) maâ Viïåt Nam phaãi chêëp nhêån khi gia
nhêåp WTO. Vaâ àiïìu naây seä tiïëp tuåc giuáp
Viïåt Nam àöëi phoá àûúåc vúái nhûäng biïån
phaáp chöëng baán phaá giaá mang tñnh chêët baão
höå cuãa caác àöëi taác thûúng maåi cuãa Viïåt
Nam, vöën laâ möåt möëi àe doåa lúán khaác àöëi
vúái lônh vûåc viïåc laâm.
Höî trúå. Caác cú höåi khöng tûå nhiïn xuêët hiïån,
vaâ cuäng khöng phaãi ai cuäng coá cú höåi. Cêìn
coá nhûäng nöî lûåc quyïët têm hún àïí kïët nöëi
caác cöång àöìng vúái thõ trûúâng vaâ xêy dûång cú
súã haå têìng àõa phûúng, àïí caác doanh nghiïåp
coá thïí phaát triïín. ÚÃ möåt quöëc gia phên cêëp
maånh nhû úã Viïåt Nam, nguöìn ngên saách maâ
möåt àõa phûúng coá àûúåc coá aãnh hûúãng quyïët
àõnh àïën nùng lûåc cuãa àõa phûúng trong viïåc
cung cêëp dõch vuå xaä höåi, thûåc hiïån caác chñnh
saách xaä höåi vaâ àaãm baão nguöìn vöën àïí phaát
triïín haå têìng. Nhaâ nûúác àïì ra möåt loaåt tiïu
chñ phên böí ngên saách minh baåch àïí àiïìu
tiïët nguöìn lûåc tûâ nhûäng tónh giaâu sang tónh
ngheâo hún, vúái möåt quy mö hún hùèn nhûäng
nöî lûåc tûúng tûå úã caác khu vûåc giaâu coá hún
nhiïìu trïn thïë giúái. Tuy nhiïn tiïën böå àaåt
àûúåc trong viïåc phên böë nguöìn lûåc cuãa tónh
xuöëng cho caác huyïån, xaä vaâ cêëp thêëp hún thò
haån chïë hún nhiïìu. Hïå quaã laâ giûäa nhu cêìu
vaâ ngên saách coân coá khoaãng caách àaáng kïí.
Caác chûúng trònh nhùçm vaâo caác höå gia àònh
vaâ xaä cuå thïí coá chêët lûúång khaác nhau, möåt söë
chûúng trònh coá taác àöång àaáng kïí trong khi
caác chûúng trònh khaác keám hiïåu quaã hún
nhiïìu. Nguöìn lûåc cuäng àûúåc phên phöëi laåi
thöng qua cöng cuå thuïë, möåt lônh vûåc hiïån
nay àang àûúåc caãi caách maånh meä. Nhòn
chung, thuïë àöëi vúái höå gia àònh mang tñnh
luyä tiïën úã Viïåt Nam, song àöëi vúái phñ vaâ lïå
phñ thu úã àõa phûúng laåi khöng phaãi vêåy.
Coân thuïë àöëi vúái doanh nghiïåp dûúâng nhû
laâ gaánh nùång lúán hún àöëi vúái caác àún võ kinh
doanh nhoã, àöìng thúâi chi phñ cho viïåc tuên
thuã laåi cao. Nhûäng nöî lûåc hiïån nay nhùçm taái
phên phöëi nguöìn lûåc thöng qua thuïë thu
nhêåp caá nhên (TNCN) coá möåt ruãi ro laâ khöng
coá lúåi cho viïåc chñnh thûác hoaá hoaåt àöång
kinh tïë vaâ coá thïí khöng huy àöång thïm àûúåc
nguöìn thu laâ bao nhiïu. Thuïë àaánh vaâo àêët
àö thõ coá giaá trõ coá tiïìm nùng lúán hún trong
viïåc giaãi quyïët bêët bònh àùèng vaâ thu àûúåc
nguöìn lûåc cho phaát triïín haå têìng àõa phûúng
maâ ñt laâm aãnh hûúãng àïën caác àöång cú
khuyïën khñch. Song viïåc naây àoâi hoãi cöng
TOÁM TÙÆT TÖÍNG QUAN
iii

13. taác quaãn lyá àêët àai lêîn quaãn lyá thuïë phaãi
àûúåc hiïån àaåi hoaá àaáng kïí.
Baão hiïím. Caác höå gia àònh àöëi mùåt vúái
nhiïìu loaåi söëc, möåt söë trong àoá coá thïí taác
àöång khöëc liïåt àïën sinh kïë cuãa hoå. Thiïn tai,
mêët muâa, bïånh têåt öëm àau, lao àöång chñnh
trong gia àònh thiïåt maång hay tuöíi thoå vûúåt
quaá khaã nùng nguöìn lûåc chu cêëp laâ nhûäng
vñ duå àiïín hònh. Thõ trûúâng baão hiïím àaä coá
sûå phaát triïín àaáng kïí úã Viïåt Nam vaâ sùæp túái
coá thïí seä múã röång ra nhûäng lônh vûåc nhû y
tïë, hûu trñ vaâ nöng nghiïåp. Tuy nhiïn, àïí
thêåt sûå múã röång diïån tham gia möåt caách
àaáng kïí vaâ kiïím soaát àûúåc ruãi ro mêët khaã
nùng chi traã, Chñnh phuã cêìn phaãi coá àuã
nùng lûåc àiïìu tiïët. Trong möåt söë trûúâng húåp
nhû baão hiïím luä luåt, Chñnh phuã coá thïí cêìn
phaãi àùåt nïìn moáng cho thõ trûúâng thöng qua
viïåc xêy dûång caác chó söë coá thïí xaác minh vaâ
baãn àöì ruãi ro. Trong möåt söë trûúâng húåp
khaác chó àiïìu tiïët seä laâ khöng àuã. BHYT
àang vêëp phaãi vêën àïì quen thuöåc laâ lûåa
choån mang tñnh tiïu cûåc, dêîn àïën viïåc loaåi
trûâ nhoám dên cû coá ruãi ro cao. Caác chûúng
trònh hûu trñ gùåp phaãi vêën àïì hûúãng khöëng,
trong àoá ngûúâi dên coá thïí khöng tiïët kiïåm
àuã vaâ kyâ voång nhaâ nûúác seä höî trúå khi hoå
àïën tuöíi giaâ. Viïåc töí chûác hïå thöëng BHXH
cöë gùæng giaãi quyïët nhûäng vêën àïì naây, song
laåi dêîn àïën nhûäng sûå boáp meáo khi cöë gùæng
laâm nhû vêåy. Cuöëi cuâng, viïåc töí chûác thûåc
hiïån cuäng coá thïí dêîn àïën kïët quaã thûåc tïë
hoaân toaân khaác. Caác chûúng trònh hûu trñ
hay BHYT tûå nguyïån coá thïí khöng àuã àïí
giaãi quyïët nhûäng thêët baåi cuãa thõ trûúâng vaâ
múã röång diïån tham gia baão hiïím möåt caách
àaáng kïí. Caác cú chïë thanh toaán cho cú súã
dõch vuå hay chïë àöå troån goái coá thïí khöng
khuyïën khñch viïåc tiïët kiïåm chi phñ trong
cung cêëp dõch vuå. Viïåc àiïìu tiïët caác cú súã
cung cêëp dõch vuå coá thïí laâm cho möåt söë
nhoám dên cû (àùåc biïåt laâ ngûúâi ngheâo) bõ tûâ
chöëi phuåc vuå, hoùåc ñt nhêët cuäng phaãi chõu
dõch vuå coá chêët lûúång keám. Tñnh phûác taåp
cuãa nhûäng vêën àïì naây laâ nguyïn nhên laâm
cho chûúng trònh nghõ sûå vïì an sinh xaä höåi
trúã thaânh möåt phêìn cuãa thïë hïå caãi caách
chñnh saách thûá hai, vúái nhûäng yïu cêìu cao
hún vïì mùåt kyä thuêåt.
Khi àaánh giaá tònh hònh vaâ nhûäng thaách
thûác liïn quan àïën cú höåi, höî trúå vaâ baão
hiïím, baãn baáo caáo cöë gùæng cung cêëp nhûäng
phên tñch laâm àêìu vaâo cho caác cuöåc tranh
luêån chñnh saách quan troång sùæp túái. Trong
thúâi gian coân laåi cuãa kïë hoaåch 5 nùm, Quöëc
höåi seä thöng qua Luêåt vïì Lûúng töëi thiïíu
vaâ sûãa àöíi laåi Böå luêåt Lao àöång, àùåc biïåt laâ
vïì caác quan hïå lao àöång. Luêåt vïì Trúå Giuáp
Xaä höåi coá thïí seä dêîn àïën nhûäng thay àöíi
lúán àöëi vúái caác chûúng trònh muåc tiïu quöëc
gia. Chñnh saách thuïë vaâ cöng taác quaãn lyá
thuïë seä coá nhûäng sûãa àöíi lúán, vúái caác luêåt
múái àûúåc ban haânh riïng cho hêìu hïët tûâng
cöng cuå thuïë lúán, trong àoá coá thuïë bêët
àöång saãn. Luêåt BHYT seä àûúåc àûa ra thaão
luêån vaâo nùm 2008, trong khi chûúng trònh
hûu trñ tûå nguyïån múái seä àûúåc àûa vaâo
thûåc hiïån tûâ nùm 2009. Möåt nghõ àõnh vïì
caác chûúng trònh hûu trñ tû nhên cuäng seä
àûúåc thöng qua nhû möåt phêìn cuãa chûúng
trònh phaát triïín thõ trûúâng vöën. Àöìng thúâi,
viïåc phï chuêín Chiïën lûúåc Quöëc gia vïì
Quaãn lyá Thiïn tai àûa ra triïín voång xêy
dûång caác cöng cuå baão hiïím múái dûåa trïn cú
chïë thõ trûúâng.
Baãn baáo caáo àûúåc töí chûác theo “haâng doåc”,
vúái caác chûúng àöåc lêåp vïì tûâng vêën àïì
chñnh maâ Quöëc höåi vaâ caác nhaâ hoaåch àõnh
chñnh saách cuãa Chñnh phuã seä baân baåc giaãi
quyïët trong möåt vaâi nùm túái. Nhûäng chûúng
naây coá thïí coi laâ caác toám tùæt chñnh saách ngùæn
goån, cöë gùæng cung cêëp möåt khung phên tñch
àïí laâm cú súã thaão luêån. Do tñnh chêët khuác
chiïët vùæn tùæt nïn chuáng khöng thïí ài sêu
vaâo tûâng khña caånh möåt, vaâ chó coá thïí phaác
hoaå kïët quaã cuãa nhûäng nghiïn cûáu sêu vaâ
kyä lûúäng hún nhiïìu. Tuy nhiïn, àöëi vúái
nhûäng àöåc giaã naâo cêìn àaâo sêu hún, baãn baáo
caáo coá ài keâm möåt danh muåc tham khaão,
chuã yïëu laâ taâi liïåu nghiïn cûáu cuãa caác nhaâ
nghiïn cûáu vaâ tû duy haâng àêìu trong nûúác.
Baáo caáo cuäng cöë gùæng àûa ra möåt söë khuyïën
nghõ chñnh saách chñnh, xuyïn suöët têët caã caác
chûúng àûúåc trònh baây theo haâng doåc nhû
noái trïn. Nhûäng khuyïën nghõ naây nïu lïn
nhûäng nguyïn tùæc cú baãn àïí laâm cú súã xêy
dûång möåt hïå thöëng an sinh xaä höåi mang tñnh
BAÃO TRÚÅ XAÄ HÖÅI
iv

14. hoaâ nhêåp hún úã Viïåt Nam. Coá thïí toám tùæt
chuáng theo 4 lônh vûåc chñnh saách cêìn ûu
tiïn: múã röång diïån tham gia, tùng cûúâng cú
chïë khuyïën khñch, caãi thiïån thöng tin vaâ
quaãn lyá nguöìn lûåc.
Múã röång diïån tham gia. Mùåc duâ têìm nhòn
cho viïåc phaát triïín chûúng trònh an sinh xaä
höåi laâ tùng trûúãng chia seã vaâ hoaâ nhêåp, song
Viïåt Nam coân xa múái coá àûúåc nhûäng
chûúng trònh xaä höåi coá sûå tham gia cuãa toaân
dên. Trong trûúâng húåp BHYT, chó tiïu ban
àêìu laâ thûåc hiïån baão hiïím toaân dên vaâo
nùm 2010. Cho àïën nay, gêìn möåt nûãa dên söë
àaä tham gia baão hiïím, àêy roä raâng laâ möåt
thaânh tñch àöëi vúái möåt quöëc gia coá thu nhêåp
thêëp. Song nhûäng thaânh tñch tiïëp theo seä
caâng ngaây caâng khoá. Múã röång diïån tham gia
àöëi vúái baão hiïím hûu trñ coân khoá khùn hún,
laâm naãy sinh khaã nùng laâ phêìn phaãi chi traã
seä rêët lúán khi nhûäng ngûúâi treã tuöíi hiïån nay
àïën tuöíi nghó hûu, nïëu phaãi huy àöång
nguöìn lûåc tûâ ngên saách àïí chi traã cho
nhûäng àöëi tûúång nghó hûu khöng àoáng goáp.
Caác chûúng trònh muåc tiïu cuäng khöng àïën
àûúåc vúái têët caã nhûäng àöëi tûúång àñch; thêåm
chñ coân rêët xa.
Thûåc hiïån têìm nhòn naây àoâi hoãi phaãi coá
nhûäng bûúác ài maånh daån hún. Viïåc trúå cêëp
hoaân toaân cho ngûúâi ngheâo tham gia vaâo
caác chûúng trònh chuã àaåo nhû àaä aáp duång
trong trûúâng húåp BHYT múã ra möåt hûúáng ài
hûáa heån. Coá thïí laâm theo caách tûúng tûå àöëi
vúái baão hiïím hûu trñ, trong àoá Chñnh phuã coá
thïí àoáng möåt mûác phñ töëi thiïíu vaâo quyä baão
hiïím hûu trñ vaâ möåt söë chïë àöå cú baãn khaác
cho cú quan BHXH thay cho möîi möåt nhên
khêíu trong möåt höå gia àònh ngheâo. Möåt húåp
phêìn böí sung cêìn thiïët cho caách tiïëp cêån
naây laâ töí chûác höî trúå möåt phêìn cho ngûúâi
cêån ngheâo tham gia. Nïëu khöng coá húåp
phêìn naây, àöång cú giaãm ngheâo cuãa caác höå
gia àònh coá thïí suy giaãm vaâ sûå tham gia cuãa
nhûäng höå àaä thoaát ngheâo cuäng giaãm. Ngoaâi
ra cêìn boã ài giúái haån vïì mûác àöå tûå nguyïån.
Baão hiïím theo nhoám (bao göìm têët caã caác
nhên khêíu trong höå gia àònh hay möåt tyã lïå
töëi thiïíu caác khêíu trong möåt thön) coá thïí
giuáp giaãi quyïët tònh traång lûåa choån mang
tñnh tiïu cûåc trong trûúâng húåp BHYT. Coá
thïí huy àöång caác töí chûác àoaân thïí àïí höî trúå
cho ngûúâi dên tham gia vaâo chûúng trònh
hûu trñ tûå nguyïån.
Möåt cêu hoãi quan troång àùåt ra laâ liïåu möåt
chiïën lûúåc bao cêëp cho möåt böå phêån lúán dên
chuáng coá nguöìn trang traãi hay khöng. Cêu
traã lúâi laâ coá thïí. Ban àêìu, möåt phêìn cuãa viïåc
trúå cêëp coá thïí àún giaãn laâ chuyïín kinh phñ
hiïån nay cuãa Chñnh phuã tûâ bïn cung cêëp (vñ
duå nhû caác bïånh viïån nhaâ nûúác) sang cho
ngûúâi mua dõch vuå (cú quan BHXH, hay quyä
daânh riïng cho caác bïånh kinh niïn hiïím
ngheâo). Àöëi vúái trûúâng húåp lûúng hûu,
phûúng aán trúå cêëp khöng phaãi laâ tiïët kiïåm:
àêy laâ traách nhiïåm dûå phoâng, vò súám muöån
cuäng seä phaãi laâm àïí höî trúå cho ngûúâi giaâ
khöng coá thu nhêåp. Phêìn chi thûåc sûå mang
tñnh böí sung coá thïí àûúåc giûä àïën chûâng naâo
coân coá chñnh saách höî trúå giaãm ngheâo nhanh.
Tùng cûúâng cú chïë khuyïën khñch. Viïåc
tröng cêåy nhiïìu hún vaâo caác cú chïë thõ
trûúâng, möåt trong nhûäng nïìn taãng cuãa Àöíi
múái, àûúng nhiïn coá thïí laâm cho hiïåu suêët
caãi thiïån àaáng kïí. Sûå caãi thiïån chêët lûúång
dõch vuå cuãa caác bïånh viïån hoaåt àöång theo cú
chïë tûå chuã laâ möåt trûúâng húåp tiïu biïíu. Tuy
nhiïn, trong nhûäng khu vûåc coá àùåc àiïím laâ
thõ trûúâng khöng hoaân haão, nhûäng kïët quaã
khöng mong àúåi laâ àiïìu thûúâng gùåp. Bïånh
viïån coá thïí phuåc vuå töët nhûäng ngûúâi coá khaã
nùng chi traã, song cuäng coá thïí boã bï viïåc
phuåc vuå miïîn phñ cho ngûúâi ngheâo. Do vêåy,
nêng cao giaám saát caác cú súã cung cêëp dõch
vuå chùm soác y tïë laâ möåt ûu tiïn quan troång.
Caác cú chïë maâ Chñnh phuã aáp duång àïí quaãn
lyá nhûäng khu vûåc naây coá thïí laâ möåt nguöìn
gêy ra nhûäng sûå meáo moá. Caác danh muåc
thanh toaán maâ cú quan BHXH sûã duång àïí
thanh toaán cho caác cú súã chùm soác y tïë coá
thïí khuyïën khñch viïåc chêín àoaán vaâ àiïìu trõ
quaá mûác, quaá nhu cêìu, laâm cho chi phñ
chùm soác sûác khoeã leo thang möåt caách phi
lyá. Cöng thûác tñnh chïë àöå cuãa caác chûúng
trònh hûu trñ cuäng aãnh hûúãng àïën àöång cú
tiïët kiïåm vaâ tham gia vaâo hïå thöëng naây.
Lûúng hûu coân xa múái túái àûúåc mûác maâ möåt
TOÁM TÙÆT TÖÍNG QUAN
v

15. hïå thöëng cöng bùçng theo caác nguyïn tùæc
thöëng kï baão hiïím coá thïí mang laåi. Vúái
cuâng möåt mûác àoáng goáp nhû nhau song
cöng chûác nhaâ nûúác vaâ phuå nûä àûúåc hûúãng
nhiïìu hún so vúái ngûúâi laâm cöng úã khu vûåc
tû nhên vaâ nam giúái. Sau 20 nùm àoáng baão
hiïím, àöång cú tiïëp tuåc àoáng giaãm xuöëng vaâ
ngûúâi tham gia àoáng baão hiïím thûúâng coá xu
hûúáng khai thêëp hún mûác thu nhêåp cuãa
mònh. Sûå xuêët hiïån cuãa caác quyä lûúng hûu
tû nhên seä àoâi hoãi phaãi chuá yá àïën khaã nùng
chuyïín tiïëp chïë àöå giûäa caác chûúng trònh
vúái nhau. Xêy dûång caác cú chïë thanh toaán
cho nhaâ cung cêëp vúái möåt thiïët kïë töët hún
vaâ àûa caác chûúng trònh hûu trñ àïën gêìn vúái
chuêín thöëng kï baão hiïím laâ nhûäng ûu tiïn
quan troång àöëi vúái BHXH.
Möåt söë vêën àïì phûác taåp nhêët àöëi vúái cú chïë
khuyïën khñch coá thïí seä xuêët hiïån úã khu vûåc
nöng thön. Duy trò caác cöng cuå baão hiïím luä
luåt trïn cú chïë thõ trûúâng múái nöíi lïn àïí àöëi
phoá vúái thiïn tai laâ viïåc khöng dïî daâng.
Nïëu khöng coá möåt thïí chïë phuâ húåp, bao
göìm caác baãn àöì àõa chñnh, mö hònh thaãm
hoaå vaâ caác thöng tin coá thïí xaác minh, caác
nhaâ baão hiïím àún giaãn laâ seä khöng quan
têm. ÚÃ nhûäng lônh vûåc khaác, nhû khuyïën
nöng, àïí tòm àûúåc nhûäng cú chïë khuyïën
khñch àuáng àùæn coá thïí cêìn phaãi hiïíu sêu
hún vïì nhûäng khaác biïåt vùn hoaá giûäa caác
nhoám àöìng baâo dên töåc ñt ngûúâi vaâ nhoám
dên cû chiïëm àa söë. Viïåc cung cêëp dõch vuå
khuyïën nöng hiïån nay dûåa trïn nhûäng mö
hònh coá hiïåu quaã töët úã vuâng thêëp, nhûng coá
leä ñt phuâ húåp vúái phûúng thûác du canh trïn
àêët döëc cuãa àöìng baâo miïìn nuái.
Caãi thiïån thöng tin. Têìm nhòn vïì möåt caách
tiïëp cêån hoaâ nhêåp trong lônh vûåc an sinh xaä
höåi mêu thuêîn vúái tònh traång manh muán
hiïån nay cuãa caác hïå thöëng thöng tin. Caác
chûúng trònh muåc tiïu quöëc gia sûã duång
caách phên loaåi höå gia àònh theo diïån ngheâo
maâ caác caán böå cuãa Böå Lao àöång, thûúng
binh vaâ xaä höåi (LÀTBXH) thûåc hiïån. Caác
chûúng trònh BHYT vaâ hûu trñ sûã duång caác
hïå thöëng thöng tin riïng, theo khêíu chûá
khöng theo höå. Têët caã caác chûúng trònh naây
phuå thuöåc vaâo núi cû truá cuãa caá nhên hay
höå gia àònh, hoùåc núi maâ hoå àûúåc giaã àõnh
laâ àang sinh söëng, qua hïå thöëng àùng kyá höå
khêíu thûúâng truá, hïå thöëng naây thûúâng haån
chïë tiïëp cêån dõch vuå vaâ chïë àöå úã caác àõa
phûúng khaác. Nhûäng hïå thöëng nhû vêåy toã
ra khöng àaáp ûáng àûúåc yïu cêìu cuãa möåt
quöëc gia coá möåt böå phêån lúán dên cû seä di
chuyïín tûâ nöng thön ra thaânh thõ trong
nhûäng nùm túái.
Sûå taãn maån, manh muán cuãa caác hïå thöëng
thöng tin lïn àïën mûác caác böå chõu traách
nhiïåm hoaåch àõnh chñnh saách khöng thïí
giaám saát möåt caách hiïåu quaã haânh vi cuãa àöëi
tûúång maâ hoå phaãi phuåc vuå. Böå Y tïë gùåp khoá
khùn trong viïåc xaác àõnh caác àöëi tûúång khaác
nhau cuãa chûúng trònh BHYT sûã duång caác
dõch vuå chùm soác sûác khoeã nhû thïë naâo. Böå
LÀTBXH nùæm ñt thöng tin vïì nhûäng ngaânh
nghïì tiïu biïíu vaâ thay àöíi vïì thu nhêåp cuãa
nhûäng ngûúâi àoáng goáp vaâo quyä lûúng hûu.
Do sûå manh muán naây maâ ngûúâi tham gia
chûúng trònh baão hiïím dïî bõ tûâ chöëi phuåc
vuå. Nhûäng nöî lûåc taãn maån hiïån nay nhùçm
aáp duång cöng nghïå thöng tin hiïån àaåi thöng
quan viïåc sûã duång theã ngên haâng cho chïë
àöå hûu trñ hoùåc theã chip cho BHYT coá thïí
caâng laâm phûác taåp thïm cho möåt vêën àïì
vöën àaä khoá khùn.
Khuyïën nghõ chñnh trong lônh vûåc naây laâ
àûa vaâo sûã duång möåt maä söë BHXH duy nhêët
cho möîi ngûúâi tûâ khi sinh, bêët kïí tònh traång
tham gia baão hiïím thïë naâo. Khaác vúái theã
àùng kyá nhû hiïån nay, maä söë BHXH cho
pheáp chuyïín àöíi hoaân toaân caác chïë àöå baão
hiïím trong caã nûúác. Tònh traång ngheâo cuãa
gia àònh caá nhên ngûúâi coá söë baão hiïím coá
thïí àûúåc cêåp nhêåt haâng nùm. Vaâ söë baão
hiïím coá thïí duâng àïí ghi laåi nhûäng thöng tin
vïì viïåc laâm, thu nhêåp vaâ höì sú sûã duång dõch
vuå chùm soác y tïë, cuâng nhûäng thöng tin
khaác. Vúái caác hïå thöëng quaãn lyá thöng tin
àêìy àuã, nhûäng höì sú caá nhên naây coá thïí
giuáp thiïët kïë caác cú chïë thanh toaán töët hún
cho nhaâ cung cêëp dõch vuå y tïë, vaâ cuöëi cuâng
laâ giuáp cho viïåc sûã duång taâi khoaãn caá nhên
àöëi vúái baão hiïím hûu trñ. Möåt maä söë BHXH
duy nhêët cuäng coá thïí haån chïë viïåc tûâ chöëi
phuåc vuå nhû thûúâng gùåp hiïån nay.
BAÃO TRÚÅ XAÄ HÖÅI
vi

16. Quaãn lyá nguöìn lûåc. Thûåc hiïån chûúng trònh
BTXH coân àoâi hoãi phaãi coá quaãn lyá taâi chñnh
töët. Caác chûúng trònh muåc tiïu quöëc gia
chuyïín nguöìn lûåc cho haâng nghòn xaä vaâ
haâng triïåu höå gia àònh. Múã röång diïån tham
gia vaâo caác chûúng trònh xaä höåi seä àoâi hoãi
phaãi coá möåt hònh thûác trúå cêëp cho ngûúâi
ngheâo vaâ coá leä caã ngûúâi cêån ngheâo, trong àoá
kinh phñ ngên saách seä chi traã cho phêìn àoáng
goáp cuãa möåt böå phêån lúán dên chuáng, hoùåc
höî trúå cho caác àõa phûúng laâm viïåc naây.
Viïåc xêy dûång chûúng trònh BHYT seä
chuyïín möåt phêìn kinh phñ cho chùm soác sûác
khoeã tûâ caác cú súã y tïë nhaâ nûúác sang cho caác
cú súã mua só dõch vuå chùm soác y tïë. Chûúng
trònh lûúng hûu seä tñch luäy söë dû lúán trong
vaâi thêåp kyã. Àiïìu naây laâ do dên söë hiïån nay
àang coân treã vaâ thõ trûúâng lao àöång àang
chñnh thûác hoaá, do vêåy tyã lïå phuå thuöåc seä
duy trò úã mûác thêëp.
Quaãn lyá taâi chñnh minh baåch seä laâ yïëu töë cûåc
kyâ quan troång trong têët caã nhûäng lônh vûåc
naây. Seä cêìn phaãi àaãm baão rùçng caác xaä laâ àöëi
tûúång cuãa caác chûúng trònh àûúåc nhêån
nguöìn lûåc maâ hoå coá àuã àiïìu kiïån hûúãng vaâ
quaãn lyá nguöìn lûåc naây möåt caách àuáng àùæn.
Seä cêìn phaãi giaám saát àïí àaãm baão nhûäng
ngûúâi àûúåc xïëp vaâo diïån ngheâo àûúåc trúå
cêëp àoáng BHXH toaân phêìn hay möåt phêìn
bùçng kinh phñ cuãa nhaâ nûúác. Quyïët àõnh
mua dõch vuå cuãa cú quan BHXH seä liïn
quan àïën haâng trùm ngaân cú súã cung cêëp
dõch vuå, bao göìm caác bïånh viïån nhaâ nûúác,
caác phoâng khaám tû nhên, töí chûác phi chñnh
phuã vaâ caác baác sô àûúåc cêëp pheáp haânh nghïì.
Seä cêìn phaãi giaám saát chùåt cheä àïí traánh laåm
quyïìn hay thiïn võ nhû trong nhiïìu quyïët
àõnh mua sùæm cöng khaác.
Möåt lônh vûåc khaác cêìn àùåt biïåt quan têm
laâ viïåc quaãn lyá nguöìn lûåc cuãa quyä lûúng
hûu. Söë tiïìn cuãa Quyä naây àaä vûúåt trïn 4
tyã àö la. Tuy nhiïn, chuáng àang àûúåc àùåt
vaâo caác taâi saãn coá tñnh thanh khoaãn cao
vaâ traái phiïëu vöën chó cho lúåi nhuêån thêëp.
Cêìn phaãi coá caác quyïët àõnh chiïën lûúåc vïì
viïåc àûúåc pheáp àêìu tû vaâo caái gò vaâ ra caác
quyïët àõnh taái phên böí danh muåc àêìu tû
nhû thïë naâo. Cuäng coá thïí xem xeát caác cú
chïë minh baåch àïí baáo caáo cho Quöëc höåi
vïì tònh hònh taâi chñnh cuãa caác chûúng
trònh BTXH, bao göìm viïåc quaãn lyá quyä,
theo nùm.
Möåt söë ngûúâi coá thïí àùåt cêu hoãi liïåu 4
khuyïën nghõ chñnh saách naây coá phaãi laâ
nhûäng ûu tiïn chñnh saách quan troång nhêët
maâ Viïåt Nam àang phaãi àöëi mùåt hay khöng.
Coá thïí lêåp luêån rùçng caãi thiïån chñnh saách
tiïìn tïå vaâ taâi chñnh, phaát triïín cú súã haå têìng
vaâ hiïån àaåi hoaá giaáo duåc àaåi hoåc laâ nhûäng
vêën àïì quan troång hún vaâo thúâi àiïím hiïån
nay. Vaâ úã möåt chûâng mûåc naâo àoá, trong
ngùæn haån, àuáng laâ BTXH hiïåu quaã vaâ tùng
trûúãng hoaâ nhêåp coá têìm quan troång thêëp
hún nhûäng vêën àïì khaác. Tuy nhiïn, chûúng
trònh nghõ sûå naây vêîn coá thïí coá têìm quan
troång thiïët yïëu trong trung haån. Mùåc duâ coá
nhiïìu quöëc gia àang phaát triïín àaä trúã thaânh
nûúác coá thu nhêåp trung bònh, song rêët ñt
nûúác tiïëp tuåc ài lïn àûúåc àïí trúã thaânh möåt
quöëc gia cöng nghiïåp. Thûåc hiïån chûúng
trònh nghõ sûå vïì BTXH töët coá thïí laâ chòa
khoáa àïí chuyïín tiïëp thaânh cöng lïn nêëc
thang tiïëp theo trong möåt vaâi thêåp kyã túái.
Àïí àïën àûúåc caái àñch àoá, töët nhêët laâ àûa ra
àûúåc lûåa choån chñnh saách àuáng àùæn ngay tûâ
bêy giúâ.
TOÁM TÙÆT TÖÍNG QUAN
vii

17. PHÊÌN I:
CAÁC NGUÖÌN RUÃI RO
GÊY TÖÍN THÛÚNG

18. 3
Söë liïåu àiïìu tra höå gia àònh nùm 2006 khùèng
àõnh xu hûúáng giaãm ngheâo àang tiïëp tuåc
diïîn ra úã Viïåt Nam, vúái tyã lïå höå gia àònh
söëng dûúái ngûúäng ngheâo chó coân 16%, so vúái
28,9% nùm 2002, vaâ 58,1% nùm 1993. Caác ûúác
tñnh khaác, sûã duång nhûäng phûúng phaáp tñnh
toaán khaác nhau, cuäng cho thêëy möåt bûác tranh
rêët àaáng phêën khúãi. Tuy nhiïn, tiïën böå àaåt
àûúåc laâ khöng àöìng àïìu. Tyã lïå ngheâo úã caác
nhoám dên töåc ñt ngûúâi vêîn cao hún nhiïìu so
vúái mûác ngheâo cuãa caác nhoám ngûúâi Kinh vaâ
Hoa. Hêìu hïët nhûäng ngûúâi ngheâo àïìu söëng úã
caác vuâng nöng thön, song àaáng mûâng laâ tyã lïå
ngheâo úã nöng thön àang tiïëp tuåc giaãm
xuöëng, tuy vúái mûác giaãm chêåm hún nhûäng
nùm trûúác àêy. Ngûúåc laåi, mûác ngheâo úã
thaânh thõ laåi coá veã nhû giûä nguyïn, thêåm chñ
lêìn àêìu tiïn trong lõch sûã laåi coân coá xu hûúáng
tùng lïn. Sûå kïët húåp cuãa nhûäng xu hûúáng
giaãm ngheâo khaác nhau naây úã nöng thön vaâ
thaânh thõ coá leä laâ nguyïn nhên dêîn àïën viïåc
tyã lïå ngheâo úã caác vuâng miïìn vaâ caác tónh àang
xñch laåi gêìn vúái nhau hún. Vuâng nuái phña Têy
Bùæc, vuâng Têy Nguyïn vaâ vuâng duyïn haãi
Bùæc Trung böå vêîn coân ngheâo hún nhiïìu so
vúái caác vuâng khaác trïn caã nûúác. Nhûng ngay
caã úã nhûäng vuâng naây, möåt söë tónh vaâ nhoám
ngûúâi vêîn cho thêëy tyã lïå ngheâo cuãa hoå giaãm
ài roä rïåt. Àïí hiïíu roä taåi sao mûác ngheâo vêîn
coân cao úã nhûäng vuâng cuå thïí, cêìn phaãi coá
phên tñch sêu thïm vïì hoaân caãnh cuãa tûâng
àõa phûúng, nhû coá thïí thêëy qua nhûäng kinh
nghiïåm hïët sûác àa daång úã caác cöång àöìng
ngheâo khaác nhau. Àöëi vúái ngheâo thaânh thõ,
tyã lïå ngheâo coá thïí àaä bõ thöíi cao lïn do
nhûäng thiïn lïåch vïì thöëng kï, vñ duå nhû viïåc
lêëy mêîu nhûäng ngûúâi dên di cû trong nhûäng
cuöåc àiïìu tra gêìn àêy, hay viïåc phên loaåi caác
xaä vuâng ven àö thaânh caác phûúâng nöåi thaânh.
Tuy nhiïn, nhûäng thiïn lïåch naây khöng giaãi
thñch àûúåc cho têët caã moåi hiïån tûúång. Coá veã
nhû viïåc giaá caã haâng hoaá vaâ dõch vuå tùng
nhanh, coá leä laâ do giaá àêët tùng cao, àang àêíy
caác höå gia àònh khoá khùn trúã laåi tònh traång
ngheâo. Vïì vêën àïì bêët bònh àùèng, caác chó söë
tiïu chuêín cho thêëy rùçng sûå bêët bònh àùèng
vêîn coân úã mûác thêëp àöëi vúái möåt nïìn kinh tïë
tùng trûúãng nhanh choáng nhû Viïåt Nam, vaâ
coá thïí coân giaãm nheå. Tuy nhiïn, caác cuöåc
àiïìu tra chi tiïu höå gia àònh coá thïí chûa phuâ
húåp àïí phaãn aánh àêìy àuã sûå giaâu lïn cuãa
nhûäng ngûúâi giaâu nhêët úã Viïåt Nam.
Nhûäng xu hûúáng chñnh
Tyã lïå ngheâo tiïëp tuåc giaãm xuöëng úã Viïåt Nam.
Möåt caách àïí àaánh giaá töëc àöå giaãm ngheâo laâ
dûåa trïn 5 cuöåc àiïìu tra vïì chi tiïu höå gia
àònh do Töíng cuåc Thöëng kï (TCTK) thûåc hiïån
vaâo caác nùm 1993, 1998, 2002, 2004 vaâ 2006.
Möåt phûúng phaáp quöëc tïë àïí xêy dûång caác
chó söë nhêët quaán giûäa caác nùm laâ so saánh mûác
chi tiïu höå gia àònh trïn àêìu ngûúâi vúái
ngûúäng ngheâo. Ngûúäng ngheâo àûúåc àõnh
nghôa laâ chi phñ cho möåt röí haâng tiïu duâng
thûåc phêím vaâ phi thûåc phêím cêìn thiïët cho
möåt cuöåc söëng khoeã maånh. Trong trûúâng húåp
cuãa Viïåt Nam, ngûúäng ngheâo thöng duång laâ
chi phñ cho möåt röí haâng hoaá cung cêëp 2.100
àún võ calo cho möåt ngûúâi trong möåt ngaây.
Dûåa vaâo thûúác ào naây, coá veã nhû mûác ngheâo
àaä giaãm àaáng kïí tûâ nùm 1993 àïën nùm 2006,
caã úã khu vûåc nöng thön vaâ thaânh thõ, vaâ àöëi
vúái caã ngûúâi Kinh lêîn caác àöìng baâo dên töåc ñt
1. CÊÅP NHÊÅT VÏÌ TÒNH TRAÅNG NGHEÂO

19. ngûúâi (Baãng 1.1). Theo nhûäng ûúác tñnh naây,
trong hún 13 nùm, Viïåt Nam àaä giaãm ngheâo
cho 42% dên söë, tûúng àûúng vúái 35 triïåu
ngûúâi. Nùm 2006, 16% ngûúâi dên vêîn söëng
dûúái ngûúäng ngheâo.
Caác vuâng nöng thön vêîn laâ núi coá nhiïìu
ngûúâi ngheâo sinh söëng úã Viïåt Nam, nhûng
chñnh sûå suåt giaãm maånh meä trong tyã lïå
ngheâo nöng thön àaä khiïën cho tyã lïå ngheâo
cuãa caã nûúác giaãm ài roä rïåt. Tûâ nùm 2004 àïën
nùm 2006, tyã lïå ngheâo nöng thön giaãm ài 2,3
àiïím phêìn trùm möîi nùm, so vúái 3,5 àiïím tûâ
nùm 1993 àïën nùm 2004. Mùåc duâ töëc àöå giaãm
coá chêåm laåi, xu hûúáng giaãm ngheâo nhòn
chung vêîn rêët maånh meä. Ngûúåc laåi, tyã lïå
ngheâo úã caác khu vûåc thaânh thõ laåi coá veã nhû
chûäng laåi, thêåm chñ coân tùng nheå. Trong
trûúâng húåp naây, nïëu cùn cûá trïn caác khoaãng
tin cêåy thöëng kï, khoá coá thïí suy ra möåt xu
hûúáng roä rïåt naâo tûâ nhûäng söë liïåu hiïån nay.
Vaâ trong möåt chûâng mûåc naâo àoá, tyã lïå ngheâo
coá xu hûúáng seä chûäng laåi khi caâng gêìn àïën
àiïím 0. Tuy nhiïn, viïåc töëc àöå giaãm ngheâo
chêåm laåi úã caác vuâng nöng thön vaâ chûäng laåi
úã caác khu vûåc thaânh thõ cêìn àûúåc phên tñch
sêu hún.
Caác chó söë thûúâng àûúåc sûã duång khaác laâ
ngheâo lûúng thûåc vaâ chó söë khoaãng caách
ngheâo. Möåt höå gia àònh àûúåc coi laâ ngheâo
lûúng thûåc khi chi tiïu cuãa höå àoá thêëp àïën
nöîi duâ hoå coá chi têët caã tiïìn cho viïåc mua
lûúng thûåc thò cuäng khöng àuã àïí coá 2.100
àún võ calo möåt ngûúâi möåt ngaây. Roä raâng laâ
ngay caã höå gia àònh ngheâo nhêët thò vêîn phaãi
chi cho nhûäng khoaãn phi lûúng thûåc. Do àoá,
möåt höå gia àònh ngheâo lûúng thûåc coá thïí coân
bõ àoái, ñt nhêët laâ trong möåt vaâi giai àoaån naâo
àoá trong nùm. Chó söë ngheâo laâ “mûác chïnh
lïåch” trung bònh giûäa chi tiïu cuãa nhûäng
ngûúâi ngheâo vaâ mûác chi tiïu taåi ngûúäng
ngheâo. Thûúác ào naây àûúåc sûã duång àïí mö taã
mûác àöå ngheâo laâ nöng hay sêu (mûác ngheâo
nöng coá nghôa laâ hêìu hïët nhûäng ngûúâi ngheâo
àïìu úã gêìn ngûúäng ngheâo).
BAÃO TRÚÅ XAÄ HÖÅI
4
Baãng 1.1: Tyã lïå ngheâo vaâ khoaãng caách ngheâo
1993 1998 2002 2004 2006
Tyã lïå ngheâo 58.1 37.4 28.9 19.5 16.0
Thaânh thõ 25.1 9.2 6.6 3.6 3.9
Nöng thön 66.4 45.5 35.6 25.0 20.4
Kinh vaâ Hoa 53.9 31.1 23.1 13.5 10.3
Dên töåc ñt ngûúâi 86.4 75.2 69.3 60.7 52.3
Ngheâo lûúng thûåc 24.9 15.0 10.9 7.4 6.7
Thaânh thõ 7.9 2.5 1.9 0.8 1.2
Nöng thön 29.1 18.6 13.6 9.7 8.7
Kinh vaâ Hoa 20.8 10.6 6.5 3.5 3.2
Dên töåc ñt ngûúâi 52.0 41.8 41.5 34.2 29.2
Khoaãng caách ngheâo 18.5 9.5 6.9 4.7 3.8
Thaânh thõ 6.4 1.7 1.3 0.7 0.7
Nöng thön 21.5 11.8 8.7 6.1 4.9
Kinh vaâ Hoa 16.0 7.1 4.7 2.6 2.0
Dên töåc ñt ngûúâi 34.7 24.2 22.8 19.2 15.4
Nguöìn: Theo söë liïåu sú böå cuãa TCTK. Caác ûúác tñnh cho nùm 2006 laâ khöng chñnh thûác.

20. Mùåc duâ àang giaãm xuöëng nhanh choáng, song
ngheâo lûúng thûåc àang aãnh hûúãng túái gêìn 9%
höå gia àònh nöng thön vaâ 29% caác höå gia àònh
dên töåc ñt ngûúâi. Möåt àiïìu àaáng mûâng laâ
nhûäng ngûúâi ngheâo úã têët caã caác nhoám dên cû
àïìu àang tiïën dêìn àïën ngûúäng ngheâo, vúái chó
söë khoaãng caách ngheâo àang giaãm dêìn tûâ 6,9
àiïím phêìn trùm nùm 2002 xuöëng coân 3,8%
nùm 2006. Ngay caã àöëi vúái caác nhoám dên töåc ñt
ngûúâi thò khoaãng caách ngheâo nùm 2006 cuäng
tûúng àûúng vúái ngûúâi Kinh vaâ Hoa nùm 1993.
Caác thûúác ào khaác
Cuäng nhû àöëi vúái têët caã caác vêën àïì liïn quan
àïën thûúác ào, àiïìu quan troång laâ phûúng
phaáp ào nhû thïë naâo. Trong trûúâng húåp cuãa
Viïåt Nam, coá ñt nhêët hai caách khaác àïí ào mûác
ngheâo àaä àûúåc chuá yá àùåc biïåt. Möåt phûúng
phaáp cên nhùæc viïåc àùåt ngûúäng ngheâo úã mûác
1 àöla cho möåt ngûúâi möåt ngaây. Lyá do chñnh
cuãa viïåc sûã duång ngûúäng ngheâo àún giaãn nhû
vêåy laâ àïí taåo àiïìu kiïån so saánh vúái caác nûúác
khaác. Tuy nhiïn, giaá caã giûäa caác nûúác cuäng
khaác nhau rêët nhiïìu, do àoá sûác mua cuãa 1
àöla cuäng cêìn phaãi àûúåc àiïìu chónh. Àiïìu
naây thûúâng àûúåc thûåc hiïån qua möåt hïå söë
àiïìu chónh àûúåc goåi laâ hïå söë Sûác mua ngang
giaá (PPP), àïí cöë gùæng tòm ra mûác tûúng
àûúng sûác mua cuãa 1 àöìng àöla úã Myä. Cho
àïën nùm 2006, hïå söë PPP cuãa Viïåt Nam úã vaâo
khoaãng 3.36, coá nghôa laâ chó cêìn 30 xu úã Viïåt
Nam coá thïí mua àûúåc möåt lûúång haâng hoaá
tûúng tûå nhû 1 àöla úã Myä.
Nïëu sûã duång thûúác ào möåt-àöla-möåt-ngaây,
thò tyã lïå ngheâo úã Viïåt Nam àaä giaãm xuöëng vúái
töëc àöå nhanh tûúng tûå nhû trûúâng húåp sûã
duång thûúác ào 2.100 àún võ calo (Hònh 1.1).
Àïën thúâi àiïím nùm 2006, chó coá 4,9% dên söë
cuãa Viïåt Nam söëng dûúái ngûúäng ngheâo naây.
Àiïìu naây coá nghôa laâ chó coá 4,9% dên söë laâ
ngheâo hún so vúái möåt ngûúâi naâo àoá coá thu
nhêåp 1 àöla möåt ngaây úã bïn Myä. Ngoaâi viïåc
thûúác ào naây cho pheáp chuáng ta so saánh àûúåc
mûác ngheâo úã caác nûúác khaác nhau, ta vêîn coân
phaãi baân xem liïåu thöng tin naây coá hûäu duång
àöëi vúái caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách úã Viïåt
CÊÅP NHÊÅT VÏÌ TÒNH TRAÅNG NGHEÂO
5
Hònh 1.1: Tyã lïå ngheâo giaãm liïn tuåc nhûng vúái mûác àöå khaác nhau
Nguöìn: Theo söë liïåu cuãa TCTK, Böå Lao àöång, Thûúng binh vaâ xaä höåi (Böå LÀTBXH) vaâ Ngên haâng Thïë
giúái (NHTG).

21. Nam hay khöng. Àiïìu quan troång hún laâ caác
hïå söë PPP rêët khoá ûúác tñnh, cuäng nhû chi tiïu
höå gia àònh vêåy. Búãi vò nhûäng hïå söë naây thónh
thoaãng laåi àûúåc àiïìu chónh, nïn viïåc coá
nhûäng tùng giaãm àöåt biïën vïì tyã lïå ngheâo vêîn
coá khaã nùng xaãy ra.
Caác söë liïåu ngheâo thûúâng àûúåc baáo caáo cho
Viïåt Nam laâ do Böå LÀTBXH àûa ra, sûã duång
möåt phûúng phaáp tñnh toaán khaác. Nguyïn tùæc
cú baãn vêîn laâ so saánh möåt chó söë naâo àoá vïì
mûác söëng cuãa höå gia àònh vúái möåt chuêín töëi
thiïíu àûúåc chêëp nhêån. Nhûng caã mûác söëng
höå gia àònh lêîn ngûúäng ngheâo àïìu àûúåc ào
theo nhûäng caách khaác vúái phûúng phaáp luêån
quöëc tïë.
Ngûúäng ngheâo cuãa Böå LÀTBXH ban àêìu
BAÃO TRÚÅ XAÄ HÖÅI
6
Khung 1.1: Tûâ trïn xuöëng, tûâ dûúái lïn vaâ úã giûäa
Nhûäng ngûúäng ngheâo àêìu tiïn àûúåc TCTK ûúác tñnh dûåa vaâo möåt thûúác ào rêët töën cöng sûác vïì chi tiïu cuãa höå
gia àònh. Phaãi mêët 2 ngaây thò möåt ngûúâi tham gia traã lúâi baãng cêu hoãi múái coá thïí àiïìn hïët thöng tin vaâo baãng
hoãi cho cuöåc àiïìu tra mûác söëng, vaâ phaãi àoâi hoãi rêët nhiïìu hoaåt àöång àaâo taåo, theo doäi vaâ kiïím tra àïí àaãm baão
rùçng söë liïåu coá àûúåc laâ àaáng tin cêåy. Khöng coá gò ngaåc nhiïn laâ nhûäng mêîu àiïìu tra cho nhûäng cuöåc khaão saát
naây thûúâng chó rêët nhoã. Àiïìu tra mûác söëng dên cû àêìu tiïn úã Viïåt Nam (ÀTMSDC), vúái kinh phñ cuãa Chûúng
trònh Phaát triïín Liïn húåp quöëc (UNDP) vaâ höî trúå kyä thuêåt cuãa NHTG, àaä tiïën haânh àiïìu tra trïn 4.800 höå gia
àònh laâ mêîu àaåi diïån cho caã nûúác. Vúái 6.000 höå gia àònh traã lúâi àiïìu tra, mêîu cuãa cuöåc àiïìu tra nùm 1998 cuäng
chó lúán hún chuát àónh. Nùm 2002, cúä mêîu àaä àûúåc múã röång àaáng kïí trong cuöåc Àiïìu tra mûác söëng höå gia àònh
(ÀTMSHGÀ), vúái 30.000 höå àûúåc àiïìu tra. Vúái 9.189 höå, cúä mêîu àiïìu tra nùm 2004 vaâ 2006 cuäng coá quy mö
khaá lúán. Tuy nhiïn, cúä mêîu vêîn coân quaá nhoã àïí àûa ra con söë ûúác tñnh chñnh xaác cho caác tónh (do sai söë khaá
lúán) vaâ cuäng quaá nhoã àïí xaác àõnh söë ngûúâi ngheâo úã caác cêëp haânh chñnh thêëp hún. Dûåa trïn söë liïåu tûâ caác cuöåc
àiïìu tra höå gia àònh vaâ caác cuöåc àiïìu tra dên söë, caác phûúng phaáp thöëng kï nhû lêåp baãn àöì ngheâo àaä cho pheáp
ûúác tñnh tyã lïå ngheâo taåi cêëp huyïån vaâ coá leä caã cêëp xaä nûäa. Nhûng úã möåt nûúác coá töëc àöå tùng trûúãng nhanh
choáng vaâ laân soáng di cû öì aåt tûâ nöng thön ra thaânh thõ nhû Viïåt Nam, caác cuöåc àiïìu tra dên söë seä nhanh choáng
trúã nïn laåc hêåu, vaâ caác baãn àöì ngheâo cuäng vêåy.
Ngûúåc laåi, phûúng phaáp tiïëp cêån cuãa Böå LÀTBXH laåi tiïëp cêån àïën têët caã caác höå ngheâo vaâ cêån ngheâo úã Viïåt
Nam. Möîi nùm, danh saách caác höå ngheâo àïìu àûúåc cêåp nhêåt úã möîi thön. Àiïìu naây àoâi hoãi phaãi thaão luêån xem
nhûäng höå gia àònh naâo àaä ra khoãi diïån ngheâo vaâ höå gia àònh naâo bõ taái ngheâo. Möåt àaánh giaá cêín troång vïì phên
loaåi caác höå gia àònh úã àõa phûúng àaä àûúåc thûåc hiïån úã 41 thön trïn caã nûúác, dûåa vaâo caác baâi têåp xïëp haång giaâu
coá, sûã duång phûúng phaáp luêån nhû nhau. Xïëp haång giaâu coá laâ möåt phûúng phaáp coá sûå tham gia chuêín, àûúåc
ruát ra tûâ mön nhên chuãng hoåc ûáng duång. Caác höå gia àònh úã nhûäng thön naây cuäng tham gia caác àiïìu tra àõnh
lûúång, vúái tinh thêìn nhûäng kyä thuêåt do TCTK sûã duång àïí ào mûác chi tiïu cuãa höå gia àònh. Noái theo ngön ngûä
cuãa thöëng kï, nhûäng kyä thuêåt naây àûúåc goåi laâ pheáp kiïím àõnh bùçng cöng cuå vaâ pheáp kiïím àõnh bùçng cöng cuå
thay thïë, vaâ möåt vaâi phûúng phaáp khaác. Coá veã nhû caách phên loaåi cuãa Böå LÀTBXH àaä vûúåt tröåi hún caác
phûúng phaáp thöëng kï, caã trong nöåi böå möåt thön vaâ giûäa caác thön. Tuy nhiïn, tyã lïå ngheâo àoái tñnh toaán àûúåc
dûåa trïn caách phên loaåi cuãa Böå LÀTBXH khöng coá taác duång xïëp haång caác thön. Roä raâng laâ viïåc töíng húåp söë
liïåu úã cêëp cao hún (huyïån hoùåc tónh), seä chó dêîn àïën nhûäng con söë vïì tyã lïå ngheâo khöng àaáng tin cêåy maâ thöi.
Vúái thûúác ào cuãa TCTK mang tñnh àaáng tin cêåy hún taåi cêëp cao hún, vaâ thûúác ào cuãa Böå LÀTBXH laåi àaáng
tin cêåy hún úã cêëp xaä, cêu hoãi chñnh àùåt ra laâ laâm thïë naâo àïí dung hoaâ àûúåc giûäa 2 phûúng phaáp naây. Möåt
trong nhûäng bûúác roä nhêët laâ sûã duång chung möåt ngûúäng ngheâo cho caã 2 trûúâng húåp. Viïåc àiïìu chónh ngûúäng
ngheâo cuãa Böå LÀTBXH nùm 2005 laâ möåt bûúác quan troång theo hûúáng naây, búãi vò ngûúäng múái gêìn vúái chuêín
2100 àún võ calo hún nhiïìu. Tuy nhiïn, dung hoaâ caác con söë ngheâo úã cêëp dûúái lïn, thu àûúåc bùçng caách töíng
húåp caác tyã lïå ngheâo úã cêëp dûúái cuãa Böå LÀTBXH, vaâ caác con söë tûâ trïn xuöëng, tûâ caác cuöåc àiïìu tra höå gia àònh
vaâ baãn àöì ngheâo, seä khöng phaãi laâ möåt cöng viïåc dïî daâng. Böå LÀTBXH hiïån nay àang nghiïn cûáu xem laâm
thïë naâo caác thuã tuåc xaác àõnh àöëi tûúång coá thïí sûã duång töët nhêët nhûäng ûu àiïím cuãa caác ûúác tñnh coá phûúng
phaáp luêån töët cuãa TCTK vaâ nhûäng ûúác tñnh chi tiïët úã àõa phûúng. Tuy nhiïn, trong möåt thúâi gian nûäa, seä vêîn
coá nhûäng thöng tin traái ngûúåc nhau vïì tyã lïå ngheâo taåi cêëp huyïån vaâ cêëp xaä.
Nguöìn: Dûåa trïn thöng tin tûâ TCTK, Böå LÀTBXH, Nguyïîn Nguyïåt Nga vaâ Martin Rama (2007).

22. àûúåc gùæn vúái möåt söë lûúång gaåo nhêët àõnh.
Vaâo nùm 1993, möåt ngûúâi àûúåc coi laâ ngheâo
nïëu anh ta khöng coá àuã tiïìn mua 20kg gaåo
möåt thaáng úã thaânh thõ, vaâ 15kg gaåo möåt thaáng
úã nöng thön. Nhûäng con söë naây sau àoá àûúåc
tùng lïn thaânh 25kg vaâ 20kg vaâo nùm 1995, vaâ
nùm 1997 thò möåt ngûúäng nûäa laâ 15kg àûúåc
àûa ra cho nhûäng vuâng miïìn nuái. Nùm 2001,
nhûäng con söë naây bùæt àêìu àûúåc tñnh thaânh
tiïìn, vúái mûác 150.000 àöìng möåt ngûúâi cho
thaânh thõ, 100.000 àöìng cho nöng thön, vaâ
80.000 àöìng cho miïìn nuái. Nùm 2006, con söë
naây àûúåc cêåp nhêåt àaáng kïí, vúái ngûúäng
ngheâo àûúåc àùåt úã mûác 260.000 àöìng cho
thaânh thõ vaâ 200.000 àöìng cho têët caã caác vuâng
nöng thön.
Àïí xaác àõnh xem höå gia àònh naâo úã dûúái
ngûúäng ngheâo, caác caán böå àõa phûúng cuãa Böå
LÀTBXH àaä sûã duång kïët húåp kyä thuêåt àiïìu
tra vúái thaão luêån úã thön. Hoå cuäng dûåa vaâo
nhûäng hiïíu biïët caá nhên vïì gia àònh úã thön
maâ hoå phuå traách. Kïët quaã laâ möåt danh saách
caác höå gia àònh ngheâo àûúåc lêåp nïn, vaâ
nhûäng höå naây sau àoá seä àûúåc coi laâ àöëi tûúång
hûúãng lúåi trong caác chûúng trònh cuãa Chñnh
phuã vïì giaãm ngheâo. Quaá trònh lêåp danh saách
naây laâ khaác nhau úã khoaãng 10.000 xaä úã Viïåt
Nam, phêìn naâo aãnh hûúãng àïën khaã nùng so
saánh giûäa caác tyã lïå ngheâo àûúåc ûúác tñnh. Phên
tñch cho thêëy hêìu hïët caác höå gia àònh trong
danh saách àïìu thûåc sûå ngheâo, nhûng ñt nhêët
laâ cho àïën khi ngûúäng ngheâo àûúåc nêng lïn
vaâo nùm 2006, caác danh saách naây vêîn boã soát
nhiïìu höå ngheâo khaác.
Sûå töìn taåi song song hai böå söë liïåu cuãa TCTK
vaâ Böå LÀTBXH vïì tònh traång ngheâo àaä dêîn
àïën sûå lêîn löån trong quaá khûá, vúái viïåc möåt söë
nhaâ phên tñch thñch duâng thûúác ào naây hún
thûúác ào kia. Song caã 2 phûúng phaáp trïn àïìu
coá nhûäng ûu vaâ nhûúåc àiïím, khiïën 2 thûúác ào
naây mang tñnh böí sung cho nhau trong möåt
chûâng mûåc naâo àoá (Khung 1.1).
Ngheâo vaâ võ trñ àõa lyá
Khoaãng caách giûäa caác vuâng vêîn coân lúán, vuâng
nuái vêîn ngheâo hún nhiïìu so vúái vuâng àöìng
bùçng, vaâ àùåc biïåt laâ so vúái vuâng Àöng Nam böå
(Baãng 1.2). Tuy nhiïn, cuäng coá sûå khaác biïåt
àaáng kïí vïì töëc àöå giaãm ngheâo. Vuâng ngheâo
nhêët laâ vuâng nuái Têy Bùæc àaä giaãm tyã lïå ngheâo
àûúåc 19 àiïím phêìn trùm trong 4 nùm qua, vaâ
CÊÅP NHÊÅT VÏÌ TÒNH TRAÅNG NGHEÂO
7
1993 1998 2002 2004 2006
Vuâng nuái phña bùæc 81.5 64.2 43.9 35.4 30.2
Àöng Bùæc 38.4 29.4 25.0
Têy Bùæc 68.0 58.6 49.0
Àöìng bùçng söng Höìng 62.7 29.3 22.4 12.1 8.8
Duyïn haãi Bùæc Trung böå 74.5 48.1 43.9 31.9 29.1
Duyïn haãi Nam Trung böå 47.2 34.5 25.2 19.0 12.6
Têy nguyïn 70.0 52.4 51.8 33.1 28.6
Àöng Nam Böå 37.0 12.2 10.6 5.4 5.8
Àöìng bùçng söng Cûãu Long 47.1 36.9 23.4 15.9 10.3
Viïåt Nam 58.1 37.4 28.9 19.5 16.0
Baãng 1.2: Tyã lïå ngheâo giûäa caác vuâng
Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu sú böå cuãa TCTK. Caác ûúác tñnh cho nùm 2006 laâ khöng chñnh thûác.

23. BAÃO TRÚÅ XAÄ HÖÅI
8
Hònh 1.2: Mûác chïnh lïåch vïì ngheâo giûäa caác vuâng giaãm maånh
Nguöìn: Theo söë liïåu sú böå cuãa TCKT vúái möåt quan saát cho möîi vuâng vaâ möîi giai àoaån . Ûúác tñnh cho caác nùm 2004-
2006 laâ khöng chñnh thûác.
Hònh 1.3: Baãn àöì ngheâo cêëp tónh
Nguöìn: Theo söë liïåu sú böå cuãa TCTK. Ûúác tñnh cho nùm 2006 laâ khöng chñnh thûác.

24. vuâng Têy Nguyïn giaãm vúái töëc àöå àaáng kinh
ngaåc laâ 23 àiïím phêìn trùm. Ngûúåc laåi, 2 vuâng ñt
ngheâo nhêët, vuâng àöìng bùçng söng Höìng vaâ
Àöng Nam Böå, laåi coá töëc àöå giaãm ngheâo chêåm
laåi àaáng kïí. Mûác chêåm naây tûúng àöëi lúán, vò noá
theo sau möåt giai àoaån giaãm ngheâo maånh meä
vaâ vûäng chùæc úã 2 vuâng naây.
Sûå kïët húåp giûäa töëc àöå giaãm ngheâo nhanh úã
nhûäng vuâng ngheâo hún cuãa àêët nûúác vaâ giaãm
ngheâo chêåm hún úã caác tónh giaâu hún àaä giuáp
thu heåp khoaãng caách giûäa caác vuâng. Möåt dêëu
hiïåu àaáng mûâng cho thêëy tyã lïå ngheâo àaä
giaãm nhanh choáng úã nhûäng vuâng maâ tyã lïå
ban àêìu laâ cao nhêët (Hònh 1.2). Söë liïåu thöëng
kï cho thêëy, tûâ nùm 1993 àïën nùm 2002, möåt
vuâng coá tyã lïå ngheâo cao hún mûác trung bònh
laâ 1% coá töëc àöå giaãm ngheâo theo nùm nhanh
hún mûác trung bònh laâ 0.037 àiïím phêìn trùm.
Trong giai àoaån 2002-2004, töëc àöå giaãm
nhanh hún mûác trung bònh laâ 0.082 àiïím
phêìn trùm. Vaâ sûå gùæn kïët trong möëi quan hïå
thöëng kï naây cuäng trúã nïn chùåt cheä hún theo
thúâi gian.
Bûác tranh ngheâo giûäa caác tónh cuäng tûúng tûå
nhû giûäa caác vuâng. Vêîn coân nhûäng khoaãng
caách lúán giûäa tónh giaâu nhêët vaâ tónh ngheâo nhêët
(Hònh 1.3). Nhûng ngay caã úã nhûäng vuâng cao
nguyïn ngheâo nhêët, möåt söë tónh cuäng àang
giaãm ngheâo töët hún vaâ bùæt àêìu theo kõp caác tónh
giaâu hún úã vuâng àöìng bùçng.
Caác nguyïn nhên chñnh
Khöng nïn phêën khúãi trûúác töëc àöå caãi thiïån
àúâi söëng nhanh choáng maâ quïn ài möåt thûåc tïë
rùçng vêîn coá túái 13,5 triïåu ngûúâi àang söëng
trong caãnh ngheâo khöí taåi Viïåt Nam, trong àoá
coá tûâ 5 túái 6 triïåu ngûúâi ngheâo lûúng thûåc. Möåt
trong nhûäng thaách thûác trong trung haån laâ xaác
àõnh nhûäng núi vaâ nhûäng cöång àöìng dên cû
coân ngheâo vaâ hiïíu taåi sao hoå laåi khöng nhêån
àûúåc lúåi ñch tûâ tùng trûúãng kinh tïë nhû caác
nhoám dên cû khaác àïí àem àïën cho hoå sûå höî
trúå cêìn thiïët vaâ hiïåu quaã nhêët. Nhûäng cuöåc
CÊÅP NHÊÅT VÏÌ TÒNH TRAÅNG NGHEÂO
9
Khung 1.2: Nhûäng àõa phûúng ngheâo nhêët úã caác vuâng nöng thön
ÚÃ tónh Ninh Thuêån, möåt nghiïn cûáu trong chûúng trònh theo doäi ngheâo coá sûå tham gia cuãa caác cöång àöìng
ngheâo cho thêëy coá rêët ñt sûå thay àöíi tñch cûåc trong àúâi söëng cuãa ngûúâi ngheâo. Khi àûúåc hoãi vïì chêët lûúång cuöåc
söëng trong 12 thaáng trûúác àoá, phêìn àöng caác höå gia àònh ngheâo àïìu traã lúâi rùçng chùèng coá gò thay àöíi (51%)
hoùåc thêåm chñ coân tïå hún (33%). Àöìng thúâi, söë höå gia àònh khöng ngheâo noái rùçng chêët lûúång àúâi söëng cuãa hoå
coá thay àöíi laåi cao gêëp àöi söë höå gia àònh ngheâo. Caác gia àònh ngheâo lyá giaãi nguyïn nhên tiïëp tuåc ngheâo hay
àúâi söëng khoá khùn hún laâ do thúâi tiïët.
Kong Chro laâ möåt trong nhûäng huyïån ngheâo nhêët cuãa tónh Gia Lai. Nhoám nghiïn cûáu àïën thùm möåt trong söë
13 xaä cuãa huyïån àaä rêët êën tûúång vïì phaåm vi tiïëp cêån cuãa caác dõch vuå cuãa Chñnh phuã àïën xaä naây. Möåt con
àûúâng traãi nhûåa dêîn àïën trung têm xaä, theã khaám chûäa bïånh àûúåc phaát miïîn phñ, nhaâ cûãa àûúåc xêy dûång, àêët
àûúåc cêëp, vaâ caác hïå thöëng cêëp nûúác àûúåc xêy dûång. Tuy nhiïn, àiïìu kiïån söëng úã àêy vêîn rêët khoá khùn cho
ngûúâi dên töåc Ïàï. Möåt gia àònh 8 ngûúâi maâ caác nhaâ nghiïn cûáu àïën thùm chó söëng nhúâ vaâo 2 heácta àêët duâng
àïí tröìng ngö vaâ sùæn. Ngoaâi nuöi lúån vaâ möåt vaâi con gaâ, gia àònh söëng hoaân toaân dûåa vaâo thu nhêåp tûâ nöng
nghiïåp. Mùåc duâ coá àûúâng giao thöng töët, gia àònh naây vêîn khöng kïët nöëi àûúåc vúái sûå tùng trûúãng kinh tïë maâ
nöng dên úã caác vuâng miïìn khaác àûúåc hûúãng àïí àa daång hoaá caác nguöìn thu nhêåp cuãa hoå.
Nhûäng àõa phûúng ngheâo nhêët khöng chó têåp trung úã khu vûåc miïìn nuái. Vuâng àöìng bùçng söng Höìng cuäng
àaä giaãm tyã lïå ngheâo àaáng kïí trong 10 nùm qua. Nhûng ngay caã úã àêy, ngûúâi dên vêîn coá thïí khöng àûúåc
hûúãng lúåi tûâ quaá trònh tùng trûúãng. Möåt xaä miïìn biïín úã tónh Thaái Bònh coá möåt söë höå àaä giaâu lïn nhanh choáng
tûâ viïåc àêìu tû vaâo caác trang traåi nuöi töm. Nhûng caác höå gia àònh khaác cuäng trong xaä àoá laåi coá quaá ñt àêët àïën
nöîi hoå phaãi söëng dûåa vaâo viïåc thu lûúåm öëc vaâ teáp söëng úã caác baäi lêìy khi thuyã triïìu ruát xuöëng. Trong nhûäng
giúâ phuát ngùæn nguãi khi nûúác xuöëng, caã gia àònh (kïí caã nhûäng em nhoã coân àang úã àöå tuöíi ài hoåc) àïìu ra àïí
àaâo buân bùæt öëc vaâ teáp, sau àoá àem ra chúå baán àïí coá thïm vaâi àöìng thu nhêåp ñt oãi. Cûá möîi lêìn thuyã triïìu ruát
xuöëng laâ caã gia àònh laåi ra bùæt teáp, bêët kïí àoá laâ thúâi gian naâo trong ngaây.
Nguöìn: ActionAid Viïåt Nam & Viïån Kinh tïë (2004) vaâ Hoaâng Xuên Thanh (2007).

25. àiïìu tra quy mö nhoã tûâ caác vuâng miïìn trïn caã
nûúác cho thêëy hoaân caãnh vaâ nguyïn nhên cuãa
ngheâo àoái úã caác vuâng nöng thön laâ hïët sûác àa
daång (Khung 1.2).
Mùåc duâ möåt àiïìu roä raâng laâ tònh traång ngheâo
noái chung coá baãn chêët gùæn vúái nöng thön, caác
con söë nùm 2006 laåi cho thêëy chó riïng tùng
trûúãng kinh tïë laâ khöng àuã àïí giaãi quyïët tònh
traång ngheâo úã khu vûåc thaânh thõ. Nhûäng
thaânh phöë lúán cuãa Viïåt Nam àaä tùng trûúãng
maånh àûúåc nhiïìu nùm nay, nhûng tyã lïå
ngheâo thaânh thõ dûúâng nhû vêîn khöng giaãm,
thêåm chñ coân tùng lïn. Cêìn phaãi lûu yá rùçng
mêîu cuãa caác cuöåc àiïìu tra höå gia àònh àûúåc
lêëy theo nguyïn tùæc laâ dûúái 100 höå thaânh thõ
trong mêîu àoá laâ höå ngheâo. Trong nhûäng
hoaân caãnh àoá, sûå thay àöíi tyã lïå ngheâo úã mûác
ñt hún 1% àûúåc coi laâ khöng coá yá nghôa vïì
mùåt thöëng kï. Tuy nhiïn, viïåc tùng tyã lïå
ngheâo seä laâm naãy sinh cêu hoãi úã möåt nûúác coá
tyã lïå ngheâo ào àûúåc àaä giaãm xuöëng liïn tuåc
vaâ nhanh choáng trong suöët 13 nùm qua. Viïåc
hiïíu taåi sao laåi coá hiïån tûúång naây laâ vö cuâng
quan troång àïí àiïìu chónh nhûäng chñnh saách
BTXH trong thúâi kyâ àö thõ hoaá nhanh choáng
nhû hiïån nay.
Phaãi thûâa nhêån rùçng, viïåc töëc àöå giaãm ngheâo úã
thaânh thõ chûäng laåi coá thïí chó laâ möåt hiïån tûúång
do thiïn lïåch trong thöëng kï maâ thöi. TCTK àaä
luön coá nöî lûåc àïí phaãn aánh nhûäng ngûúâi dên di
cû tûâ nöng thön ra thaânh thõ trong mêîu àiïìu tra
höå gia àònh. Nhoám naây ngheâo hún so vúái
nhûäng ngûúâi dên àaä úã thaânh thõ tûâ lêu. Nïëu
nhû tyã lïå nhûäng ngûúâi dên di cû naây àaä tùng
lïn trong mêîu àiïìu tra nùm 2006, thò tyã lïå
ngheâo thaânh thõ coá thïí àaä tùng vïì mùåt cú hoåc,
chûá khöng coá nghôa rùçng nhûäng ngûúâi dên àaä
söëng tûâ lêu úã thaânh thõ bõ ngheâo ài.
Möåt aãnh hûúãng tûúng tûå vïì mùåt thaânh phêìn
mêîu àiïìu tra coá thïí laâ do chuyïín àöíi àêët àai.
Do àö thõ hoaá diïîn ra nhanh choáng, nïn
nhûäng xaä trûúác àêy úã nöng thön vuâng ven àö
giúâ àêy àaä àûúåc chuyïín thaânh phûúâng nöåi
thaânh. Nhûäng phûúâng naây vïì lyá thuyïët coá thïí
khaá hún hêìu hïët caác xaä úã nöng thön, nhûng laåi
ngheâo hún nhûäng phûúâng baån trong nöåi
thaânh. Nïëu nhûäng yïëu töë khaác laâ khöng àöíi,
thò viïåc chuyïín àöíi xaä thaânh phûúâng nhû thïë
naây cuäng coá thïí laâm tyã lïå ngheâo thaânh thõ
giaãm xuöëng.
Tuy nhiïn, cuäng coá thïí coá nhûäng nguyïn nhên
khaác lyá giaãi taåi sao töëc àöå giaãm ngheâo laåi chûäng
laåi úã caác vuâng àö thõ. Giaá caã ngaây caâng tùng cao
úã thaânh phöë laâ möåt lyá giaãi húåp lyá. Sûå buâng nöí
giaá bêët àöång saãn laâm tùng chi phñ baán leã vaâ caác
dõch vuå khaác úã thaânh phöë. Do àoá, ngay caã
nhûäng mùåt haâng nguä cöëc àún giaãn cuäng coá giaá
cao hún nhiïìu so vúái úã vuâng nöng thön, vaâ
khoaãng caách naây àang ngaây caâng gioaäng röång.
Giaá caã leo thang úã khu vûåc thaânh thõ coá thïí dêîn
àïën mûác söëng thêëp hún cho nhûäng ngûúâi maâ
thu nhêåp cuãa hoå khöng tùng theo möåt caách
tûúng ûáng. Giaá tùng coá thïí khiïën cho nhûäng
ngûúâi cêån ngheâo bõ taái ngheâo.
BAÃO TRÚÅ XAÄ HÖÅI
10
2004 2006
Têët caã caác
höå gia
àònh
Caác höå
chuã chöët
Dûåa trïn
hïå söë giaãm
phaát vòng
nùm 2006
Têët caã
caác höå
gia àònh
Dûåa trïn
hïå söë giaãm
phaát vuâng
nùm 2004
Dûåa trïn
kïët quaã
phên loaåi xaä
nùm 2004
Caác höå
chuã chöët
Viïåt Nam 19.5 20.2 16.2 16.0 17.0 16.2 16.1
Thaânh thõ 3.6 5.0 4.0 3.9 3.6 4.0 5.7
Nöng thön 25.0 25.0 20.7 20.4 21.9 20.5 19.6
Baãng 1.3: Nhûäng nguyïn nhên gò dêîn àïën thay àöíi trong tyã lïå ngheâo thaânh thõ?
Nguöìn: Theo söë liïåu sú böå cuãa TCTK. Ûúác tñnh cho nùm 2006 laâ khöng chñnh thûác.

26. Caác hïå söë giaãm phaát vuâng àûúåc sûã duång àïí
tñnh tyã lïå ngheâo coá thïí àûúåc sûã duång àïí àaánh
giaá xem liïåu giaá caã àùæt àoã hún coá aãnh hûúãng
àïën sûác mua cuãa nhûäng höå gia àònh thaânh thõ
hay khöng. Caác hïå söë giaãm phaát vuâng coá vai troâ
giöëng nhû hïå söë PPP khi so saánh tyã lïå ngheâo
giûäa caác nûúác khaác nhau. Nhûäng hïå söë naây cho
pheáp chuyïín chi tiïu tñnh theo söë danh nghôa
thaânh nhûäng “söë lûúång” haâng hoaá vaâ dõch vuå
àûúåc mua. Caác hïå söë giaãm phaát giaá vuâng nùm
2006 cho thêëy rùçng giaá caã úã caác vuâng àö thõ tùng
nhanh hún so vúái vuâng nöng thön. Xu hûúáng
naây coá thïí coân nhanh hún nûäa nïëu hïå söë giaãm
phaát vuâng àûúåc àiïìu chónh theo dên söë chûá
khöng phaãi theo tiïu duâng nhû hiïån nay. Nïëu
duâng dên söë àïí gia quyïìn thò tyã lïå ngheâo úã àö
thõ coá thïí cao hún.
Khi têët caã caác nguyïn nhên coá thïí àûúåc kïët húåp
vúái nhau, dûúâng nhû khoá coá khaã nùng tyã lïå
ngheâo úã vuâng àö thõ àang giaãm xuöëng (Baãng
1.3). Nhûäng thiïn lïåch tûâ viïåc lêëy mêîu töët hún
vïì nhûäng ngûúâi di cû coá thïí àûúåc khùæc phuåc
bùçng caách chó nhòn vaâo nhûäng höå gia àònh àö
thõ àaä àûúåc àiïìu tra caã hai nùm 2004 vaâ 2006.
Tònh traång ngheâo trong nhoám “chuã chöët” naây
toã ra coá tùng lïn (tyã lïå ngheâo àaä tùng tûâ 5,0%
lïn 5,7%). Nhûäng thiïn lïåch tûâ chuyïín àöíi àêët
àai cuäng coá thïí àûúåc khùæc phuåc bùçng caách chó
têåp trung vaâo nhûäng phûúâng àaä àûúåc coi laâ
phûúâng nöåi thaânh tûâ nùm 2004. Sûå àiïìu chónh
naây khöng gêy ra khaác biïåt àaáng kïí naâo àöëi vúái
tyã lïå ngheâo thaânh thõ trong nùm 2006 (tùng tûâ
3,9% dûåa trïn kïët quaã phên loaåi nùm 2006 àïën
4,0% dûåa trïn kïët quaã cuãa nùm 2004). Cuöëi
cuâng, giaá caã cuäng coá taác àöång, vò chó söë giaá nùm
2006 àaä dêîn àïën tyã lïå ngheâo thaânh thõ cao hún
so vúái chó söë giaá nùm 2004 (tûâ 3,6% àïën 3,9%).
Phaãi thûâa nhêån rùçng têët caã nhûäng thay àöíi trïn
laâ nhoã vaâ khoá coá aãnh hûúãng gò lúán. Nhûng àêy
laâ lêìn àêìu tiïn trong 13 nùm, chuáng cho thêëy coá
sûå chûäng laåi trong töëc àöå giaãm ngheâo úã khu vûåc
thaânh thõ, nïëu khöng noái laâ tònh hònh coá xêëu ài.
Bêët bònh àùèng tùng lïn?
Viïåt Nam àaä àaåt àûúåc thaânh tûåu to lúán vïì tùng
trûúãng vaâ giaãm ngheâo trong khi sûå bêët bònh
àùèng chó tùng lïn rêët ñt.
Caác söë liïåu vïì chi tiïu höå gia àònh cho pheáp
chuáng ta xêy dûång àûúåc möåt söë chó söë chuêín vïì
vêën àïì naây. Vñ duå nhû coá thïí chia dên söë thaânh
5 nhoám quy mö nhû nhau dûåa trïn mûác söëng
vaâ ûúác tñnh tyã lïå chi tiïu cuãa möîi “nhoám nguä võ
phên” (Baãng 1.4). Nhûäng ûúác tñnh naây cho thêëy
rùçng nhoám 20% dên söë ngheâo nhêët chó chiïëm coá
7,2% töíng chi tiïu cuãa caã nûúác, so vúái 43,3% cuãa
CÊÅP NHÊÅT VÏÌ TÒNH TRAÅNG NGHEÂO
11
1993 1998 2002 2004 2006
Ngheâo nhêët 8.4 8.2 7.8 7.1 7.2
Gêìn ngheâo nhêët 12.3 11.9 11.2 11.2 11.5
Trung bònh 16.0 15.5 14.6 15.2 15.8
Gêìn giaâu nhêët 21.5 21.2 20.6 21.8 22.3
Giaâu nhêët 41.8 43.3 45.9 44.7 43.3
Töíng 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Giaâu nhêët/ngheâo nhêët 5.0 5.3 5.9 6.3 6.0
Hïå söë Gini cho chi tiïu 0.34 0.35 0.37 0.37 0.36
Baãng 1.4: Tyã lïå chi tiïu cuãa caác nhoám nguä võ phên trong dên söë
Nguöìn: Theo söë liïåu sú böå tûâ TCTK. Ûúác tñnh cho nùm 2006 laâ khöng chñnh thûác.