Proposta didáctica para traballar nas aulas as sms e outros soportes comunicativos como elementos normalizadores, recollida nunha presentación elaborada por Estefanía Mosquera para as Xornadas de Lingua e Literatura, 2012.

1. Proposta didáctica para traballarmos nas
aulas

2.  As TIC e o Ensino
 A lingua e a literatura no marco das TIC
 A Internet como espazo de revitalización
lingüística
 As SMS. Proposta de actividades didácticas

3.  Acceso á Internet e división dixital
 España: acceso medio-alto
 Datos INE 2011:
◦ 61,9% Fogares españois con Internet (9,3% máis que
en 2010)
◦ Crecemento do 4,5% no número de Internautas
◦ 99,4% Posesión dun terminal telefónico
◦ 76,2% Fixo e móbil
 Causas:
◦ Aumento das prestacións
◦ Abaratamento dos servizos

4.  Contorno dixital:
◦ WWW e Internet
◦ Computadores e telefonía móbil (2003: 600
millóns vs un billón de usuarios)
 Faixa etaria: mocidade
 As SMS
◦ 2003: 1,7 billóns
◦ 2006: 1,8 billóns
◦ 2011: 7 billóns

5.  Acompáñanos as 24h
 A maioría da populación posúe un dispositivo móbil
 Poden enviarse e lerse en calquera momento
 Envíanse aínda que o móbil receptor non se
encontre dispoñíbel
 Non é necesario lelas no momento en que se
reciben
 É menos molesto
 Comunicación persoal e profesional
 Favorece o acceso á información (vs correo-e e PC)

6.  O contexto educativo
◦ Incorporación tecnolóxica vs Pedagóxica
◦ División dixital [xeracional] (Prensky)
 Actualización
◦ Formación continua do profesorado
◦ Educación flexíbel, integradora, centrada no
alumnado e actualizada
◦ Ensinar con TIC e sobre TIC
 A Internet
◦ Fonte de coñecemento, soporte didáctico e medio
de comunicación

7.  As TIC e o profesorado
◦ Complementar a materia
◦ Contidos multimeida
◦ Reforzo do traballo nas aulas
◦ Axuda para o estudantado con dificultades
◦ Creación de materiais propios e atractivos
 As TIC e o alumnado
◦ Reduce os atrancos na procura da información
◦ Traballo colaborativo
 As TIC e o Centro educativo
◦ Investigación e proxectos interdisciplinares

8.  Erros
◦ Situar a tecnoloxía por riba da pegagoxía
◦ Trasladar sobre as TIC principios aplicados ao
ensino presencial ou a tecnoloxías máis tradicionais
 Recomendacións
◦ Centrar a atención nos contidos
(calidade, cantidade e estruturación)
◦ Aproveitar os recursos que as TIC nos ofrecen:
comunicación escrita e audiovisual, sincrónica e
asincrónica etc.

9.  Mudanzas no sistema de comunicación
 Transformación dos vínculos que se crean
entre emisor, receptor, mensaxe e canle.
 Novo medio de transmisión cultural
 Xerador de novos modelos textuais e de
novas linguaxes
 Correo electrónico, mensaxes de texto e
Redes Sociais como alternativa aos sistemas
comunicativos tradicionais

10.  Transformacións na escrita
◦ Novos códigos ou usos especiais da lingua
◦ Mostras da vitalidade das linguas
 Transformacións na lectura
◦ Aumento do nivel de persoas lectoras e escritoras
◦ A xente nova le e escribe máis.
 Repercusións na literatura
◦ Ruptura da linealidade, maior implicación do
lector, uso de novas linguaxes multimedia, lectura
multisensorial etc.

11.  Resorte de visibilidade para as linguas minorizadas
 Vantaxes
◦ Favorece accións de promoción e de protección
para as linguas impensábeis nos medios
tradicionais
 Incrementa o número de potenciais persoas
receptoras
 Accesíbel desde calquera parte do mundo
 Achegamento ás outras variedades do sistema
lingüístico galego-portugués

12.  Atrancos
◦ Predominio do inglés na Rede
◦ Galego vs español e inglés
◦ Non é doado adquirir unha presenza
significativa no ciberespazo
 Infraestrutura
 Representación escrita
The Web offers a World Wide Welcome
for global linguistic diversity. And in an
era when so many languages of the
world are dying, such optimism is truly
revolutionary
(Crystal 2004:91)

13.  Antes da Internet
 Medios escritos e audiovisuais (CRTVG, Galicia Hoxe, A
Nosa Terra, De Luns a Venres e algunha revista
especializada).
 Situación preocupante na actualidade
 Apagamento analóxico de 2010
 Desaparición das prensa escrita en galego
 Despois da Internet
 Prensa dixital: Galiciaé, Praza Pública, Dioivo, Terra e
Tempo etc.
 Outros medios de divulgación: AS-
PG, AELG, CTNL, Código Cero, Xeración web, Novas da
Galiza, Arroutadanoticias etc.

14.  Novos formatos comunicativos
 O fenómeno Blogomillo
 Achegamento diferente ao público
 Novas formas de dispor os contidos
 Posibilidade de o público lector interaxir
 Programas de tradución automática
A tecnoloxía abre novos camiños para o uso
da lingua

15.  SMS, whatsApp e Redes Sociais
 Adolescentes e TIC
 Lingua galega + TIC + Xente nova
 O profesorado debe incorporar estes novos
fenómenos nas aulas
 A linguaxe SMS como modelo textual sobre o
que traballar

16. Trazos da linguaxe SMS
◦ Uso de abreviaturas: M8 (‘moito’), t2 (‘todos’), xq
(‘porque’), xa (‘para’) etc.
◦ Elisión de vogais: rptir (‘repetir’), qrt (‘quérote), qtl?
(‘que tal?’), Bks (‘bicos’) etc.
◦ Simplicación da correspondencia fonema/letra: ksa
(‘casa’), k (‘que’), coxe (‘coche’) etc.
◦ Uso de números e signos matemáticos con valor
fonolóxico: 9as (‘novas’), ad+ (‘ademais’), -przar
(‘menosprezar’), imxtant (‘importante’)
◦ Emprego de emoticonos: XD, :P, ,  :’(
◦ Simplificación da sintaxe: tou ksa (‘estou en casa’)

17. Trazos da linguaxe SMS
◦ Introdución de estranxeirismos: kisses, I miss
you, Hi baby, bye, jelou etc
◦ Desaparición dalgúns signos de puntuación
◦ Uso excesivo dos signos de exclamación e de
interrogación: QTM8!!!!!, xq????
◦ Omisións de acentos
◦ Novos usos das maiúsculas: q ims a AMSTRDAM!!!!!
◦ Omisión dos espazos

18.  Preocupación de lingüistas e docentes
 Negativa
• Deturpacións e dexeneracións da lingua estándar
• Mocidade e adquisición de competencias lingüísticas
• Consecuencias: dislexia, preguiza mental e escrita pobre
 Positiva
• Os novos códigos amplían a gama de expresión das
linguas ao introducir novas convencións
• Variedade de representación escrita da lingua que non
vai substituír a lingua estándar
• Adáptase ás necesidades comunicativas do contexto.

19.  Aulas de ELE
 Dicionarios
• Collins, Mnsjs d txt (Poole / Lloyd 2001), Dicionario
online da Asociación de usuarios da Internet (AUI)
 Tratamento nas gramáticas máis recentes
 Publicación de monografías
• Txtng: the gr8 db8 (Crystal 2008)

20. APTC Kbyo’s

21.  Novelas por entregas  O coitelo de novembro
 Formato libro mais a (2010) Marilar
través de SMS Aleixandre
 The last messages  Teselas de cidade
(2007) Hannu Luntiala (2007) Patricia Casas
Vázquez
Formato SMS Obras que inclúen SMS

23. 1. Síntese e interpretación de textos
2. Expansión, tradución e cuestións sintácticas
3. Tipoloxía textual
4. Factores de variación e propiedades textuais
5. Ortografía: decodificación e codificación
6. Exercicios de situacións
7. Debates
8. Creatividade
9. Reflexións sobre o código
10. Historia da escrita

24.  Obxectivos
◦ Comprobar a utilidade da linguaxe SMS nas
aulas como ferramenta para a adquisición de
destrezas lingüísticas e competencia
comunicativa en lingua galega.
◦ Ter unha base empírica que apoiase as
hipóteses de que partimos

25.  IES de Sabón
 Marzo / Abril de 2010
 Proxecto Ponte dos Brozos
 2º Bach de Humanidades e Ciencias Sociais
 Literatura galega do século XX
 13 alumnos/as (17-19 anos) e 2 profesoras
 UD dixital

26.  Que lingua utilizas habitualmente?
 Tes o teu propio teléfono móbil?
 Tes o messenger o aplicacións de redes sociais no teu móbil?
 Con que frecuencia envías SMS ou utilizas os chats e as redes sociais?
 Canto tempo ao día costumas dedicar a enviares SMS ou a te conectares ás redes sociais?
 Achega tres razóns polas cales ti envías SMS.
 Este tipo de linguaxe é exclusiva dos adolescentes ou é empregada por outros grupos de idade? Razoa
a túa resposta.
 Pensas que escribir SMS ou utilizar as redes sociais afecta o modo como escribes na escola e noutros
ámbitos? Se a resposta for positiva, de que forma coidas que afecta? Se for negativa, razoa igualmente
a túa postura.
 Cales das seguintes características utilizas nas túas SMS ou nos chats:
◦ a) Supresión de vogais e consoantes onde for preciso
◦ b) Pouco uso da puntuación (puntos e vírgulas)
◦ c) Uso excesivo de signos de interrogación e de exclamación
◦ d) Eliminación de palabras gramaticais (artigos, preposicións etc)
◦ e) Utilización de abreviaturas e acrónicos
◦ f) Emprego de emoticonos
◦ g) Uso de símbolos ou números para expresar o modo en que soa unha letra ou palabra
 Pensas que as SMS poden ser utilizadas na materia de lingua para traballar diferentes aspectos?
 Prestarías máis interese se as aulas utilizasen recursos máis próximos á cultura xuvenil, como é o caso
da linguaxe SMS?

27.  Canto tempo levas exercendo como docente?
 A que cursos impartes docencia?
 Que materia impartes?
 Cantos alumnos e alumnas tes?
 Cantos estudantes coidas que teñen e utilizan o seu teléfono móbil no seu día a día?
 Percibes algunha mudanza na lingua escrita do alumnado desde que aumento o uso dos
teléfonos móbiles e da tecnoloxía SMS?
 En cal dos seguintes ámbitos da lingua escrita notaches algún cambio?
◦ a) Falta de puntuación
◦ b) Excesiva puntuación
◦ c) Falta de palabras funcionais
◦ d) Abreviaturas e acrónimos
◦ e) uso de símbolos e números para expresar sons de letras ou palabras?
 Na túa opinión, achas que o uso de SMS e das redes sociais teñen un efecto na lingua escrita
do teu alumnado? Se a resposta for afirmativa, en que medida afecta? Se for negativa, razóaa
igualmente.
 Achas que se deben introducir as novas modalidades textuais no estudo sobre a lingua? Por
que?
 Pensas que o alumnado mostraría máis interese se se relacionase a reflexión lingüística con
realidades próximas a eles?

29.  Participaches como alumno ou como docente?
 Pareceuche interesante a unidade didáctica sobre a linguaxe SMS? Por que?
 Pensas que con este tipo de actividades tamén se pode aprender? Por que?
 Consideras que foi un traballo creativo?
 En xeral, notaches ou sentiches un maior interese e/ou motivación para a realización
das tarefas?
 Unha vez finalizadas as actividades, coidas que a linguaxe SMS e as outras modalidades
textuais que a Internet e as TICs están a crear deberían ser incluídas no ensino? Por que?
 Repetirías a experiencia?
 Valora nunha escala do 0-10 o grado de satisfación coas actividades realizadas

30.  Aumento da motivación e do interese
 Desenvolvemento das competencias lingüísticas e
comunicativas do alumnado
 Actualización do profesorado
 Mellora do proceso de ensino-aprendizaxe
 Valoración da experiencia positiva (8,21 sobre 10)
 Máxima cualificación outorgada polo tribunal
 Finalista no Premio Internacional Educared 2011

31. Se as TIC crean novas linguaxes e formas de
representación e permiten desenvolver novos
escenarios de aprendizaxe, as institucións
educativas non poden permanecer á marxe e teñen
de coñecer e de empregar estes novos modos de
comunicación e integralos na súa praxe
educativa, do mesmo modo que aconteceu cos
sistemas tradicionais.

32.  Wherever we find language, we find linguists. That
is what linguists are for: to seek out, describe, and
analyse manifestations of language everywhere
(Crystal 2011).
 Não será que a aula de língua se tornaria mais
atractiva se se servisse dos materiais e dos
interesses próprios dos adolescentes e os levasse a
reflectirem mais e melhor sobre a totalidade do
processo de escrita? (Teixeira 2003).

33. Estefanía Mosquera Castro
Departamento de Galego-Portugués
Facultade de Filoloxía
Universidade da Coruña
e.mosquera@udc.es