2. Angkor je jedan od najznačajnijih arheoloških lokaliteta
jugoistočne Azije. Od 9. do 15. veka bilo je središte
kmerskog carstva. Reč Angkor potiče iz Sanskritskog
„nagara“, što znači grad. Arhitektonski spomenici čine
dve skupine: Angkor Thom (Veliki grad) i Anghor Wat
(gradski hram). Spomenike je 1860. godine slučajno
otkrila skupina francuskih botaničara istraživača.
U Angkoru se nalazi preko 1000 hramova, mnogi su
obnovljeni i predstavljaju najznačajniju arhitekturu
Kmera.
Od 1992. godine nalazi se na UNESCO-voj listi svetske
kulturne baštine.
Angkor
4.
Angkor Vat predstavlja najveću versku građevinu na svetu. Sagrađen je u
doba Surjavarmana II u ranom 12. veku. Prvo je bio hinduistički hram,
posvećen bogu Višnuu, a kasnije je postao budistički. Takođe, simbolizuje
planinu Meru, dom hinduističkoh bogova.
Izgrađen je kao kraljevski mauzolej, sastoji se od pet kamenih kula od kojih
je najviša smeštena u centar. Naokolo su četiri manje, pomoćne kule, a ceo
kompleks je opasan dugačkim, kamenim zidovima.
Na zidinama hrama, sofisticiranim potezima su uklesani likovi iz indijskih
mitoloških priča i scene iz čuvenih epskih legendi Mahabharate i Ramajane.
Ilustracije obiluju i primerima iz svakodnevnog života na kmerskom dvoru,
a među njima najistaknutiji su prikazi apsara (nebeska nimfa koja pleše za
bogove, predstavlja ideal ženske lepote i čari; uklesane su na više od 1700
mesta), asura (demon sa božjim moćima, neprijatelj dobrih bogova), naga
(drevna višeglava zmija).
Ovo je izvanredan primer kmerske arhitekture, koji su do 12. veka stekli
veštinu u upotrebi peščara. Većina vidljivih zidova izgrađeni su od blokova
krečnjaka.
Angkor Vat
7. Grad Angkor Tom, prestonica Kmerske carevine, sagrađen je u
neposrednoj blizini Angkor Vata. Osnovao ga je kralj Jošoravman
I. Razoren je 1177. godine, a ponovo ga je sagradio Džajavarman
VII. U Angkor Tomu se nalazi čuvene Terasa slonova, koju je
koristio kralj Džajavarman kao platformu s koje je vršio smotru
svoje vojske na povratku iz ratova. Duga je 350 m, a ime je dobila
po velikim raskošnim isklesanim slonovima na njenoj istočnoj
fasadi.
Terasa kralja gubavca, dobila je ime po skulpturi hinduističkog
boga smrti Jama, koji je nazvan „kralj- gubavac“.
Khleangzi („skladišta“) su dve građevine nepoznate funkcije koje
se nalaze na istočnoj strani Trga pobede.
Angkor Tom
10. Kmerski za „Ptica koja štiti pod svoje krilo“ je maleni
piramidalni terasasti, hinduistički hram, posvećen Šivi a
nalazi se sa leve strane južnog ulaza u grad Angkor Tom.
Ovo je prvi hram koji je izgrađen od trajnih materijala,
opeke i kamena laterita od krečnjaka. Iako su štuko ukrasi
s fasade propali, greda od krečnjaka iznad ulaza u srednji
toranj prikazuje Indru kako jaše troglavog slona Airavatu.
Nju s obe strane povezuje raskošni venac, a sa obe strane
malenog ulaza nalaze se natpisi.
Baksei Chamkrong
12. „Citadela prostorija“, poznat i kao Citadela monaških
ćelija je budistički hram koji je izgradio kralj Džajavarman
VII u 12. veku.
Sastoji se od tri kvadratna obzida, jedan unutar drugog, s
portalima (gopura), dve galerije i dvorište sa
„bibliotekama“ i svetilištem, iznad kojeg se izdižu tornjevi
(prasat).
Banteay Kdei
14.
Banteay Samre
„Utvrđenje Samrea“ je hinduistički hram posvećen
drevnom indokineskom narodu Samre (tzv. „Narod
krušaka“).
Ovaj hram ima krov u obliku pupoljka. Galerija ima
sakošne reljefe na monumentalnim portalima (gopura), a
unutra zid s četiri, bareljefima ukrašenim, portalima.
Dvorište ima dve „biblioteke“ s obe strane centralne
zgrade iza koje glavna staza vodi do predvorja (mandapa)
s budističkim skulpturama i centralnim tornjem (prasat).
16. „Šuma žena“ je jedan od najmanjih hramova u Anghoru, i jedini
kojega nije izgradio kralj, već dvoranin Džajnavaraha u 10. veku.
Izgrađen je uglavnom od crvenog peščara, a njegove raskošne
dekoracije su još uvek dobro sačuvane.
U ovom hramu su zabati po prvi put ukrašeni narativnim
prizorima. Oni prikazuju šivaističke teme, npr. Demon Ravana
trese brda Kailasa iznad kojeg je Šiva na prestolu, dok Kama
dolazi da poremeti njegovu meditaciju. Ostali zabati su posvećeni
Višnuu i prikazuju teme kao što su „Kiša Indre“ i „Ubistvo
Kamsa“.
Na kamenim vratima dovratnika gopure trećeg obzida nalazi se
natpis koji nam pruža dokaz o kontinuiranoj upotrebi ovog hrama.
Na natpisu se nalazi ime njegovog graditelja, i to kako je za
izgradnju ovog hrama imao podršku brata i sestre.
Banteay Srei
19.
Ovo je piramidalni tro-terasasti hram koji se nalazi sa južne
strane kraljevske palate u Angkor Tomu.
Prvobitno je bio hinduistički hram posvećen Šivi, a krajem
XV veka pretvoren je u budistički s skulpturom „Ležećeg
Bude“, devet metra visokom i 70 metra dugom, smeštenom
na zapadnom delu druge terase. Zbog ove skulpture se
srušilo 8 metra centralnog tornja, koji je ostao krnj. Pošto je
ovaj hram imao pesak kao osnovu, njegovi veliki delovi su
bili srušeni u vreme kada je postavljen veliki Buda.
Baphuon
21.
Izgrađen je u XII i XIII veku, kao službeni kraljevski hram
mahajana budizma, nalazi se u sredini grada Angkor Toma
koji je podigao kralj Džajavarman VII, a nakon njegove
smrti je prilagođen potrebama hinduista i teravada budista.
Ovaj hram se smatra primerom „barokne kmerske
arhitekture“, za razliku od klasičnog stila hrama Angkor
Vata. Njegova najznamenitija odlika su masivna kamena
lica uklopljena u mnoge tornjeve koji se poput piramide
izdižu iznad centralne terase.
Takođe, hram je poznat po impresivnim nizovima bareljefa
koji predstavljaju neobičnu mešavinu mitoloških,
istorijskih i svakodnevnih prizora.
Bayon
25. Ovo je kmerski hinduistički hram, izgrađen u XII veku u stilu Angkor
Vata s obzidom od laterita razmera 50x40 m i četiri građevine od
peščara koje su poređane u nizu od istoka ka zapadu:
Istočna gopura (monumentalni portal);
Mandapa (molitvena dvorana;)
Prasat (toranj između svetilišta);
Zapadna gopura;
Bareljefi su pretrpeli mnoga stradanja tokom vekova, a najsačuvaniji
su dva prizora iz epa Ramajana („Boj majmunskog kralja i njegovog
polubrata Vali Sugriva“ i „Smrt Vali“), koji su smešteni na južnom
zidu istočne gopure.
Chau Say Tevoda
28.
Ovaj hram je izgradio kralj Radžendravarman 593. godine kao
hinduistički hram posvećen Šivi, u spomen na kraljeve roditelje.
Nalazi se na veštačkom otoku u isušenom istočnom Barayu
(veštačkom bazenu). Orijentisan je u pravcu sever- jug, tačno u
pravcu s kraljevskim hramom Pre Rupom, a u pravcu istok- zapad je
u istoj osi s hramom Phimeanakasom.
Sastoji se od dva kvadratna obzida, sa svetilištem na tri terase od
trajnih materijala: peščara, opeke, laterita i štuko ukrasa. Na sredini
centralne terase nalazi se centralni toranj (prasat), okružen s četiri
manja u uglovima terase. Tornjevi su od opeke s vidljivim ožiljcima
gde su nekad bile raskošne dekoracije.
Najznamenitija skulptura su kameni slonovi, visoki dva metra, u
uglovima prvog i drugog sprata. Od verskih scena, na nadvratnicima
se nalaze Indra koja jaše troglavog slona Airavatu, Šiva na svom
humku i njegovo oličenje i sveti bik Nandi.
Istočni Mebon
32. „Most glava“ je arheološki lokalitet na obroncima planine
Kulen. Čini ga 50 nizova petroglifa iz XI veka, uklesanih u
koritu reke Stung Kbal Spean. Razbarije su vidljive samo nakon
sezone monsuna kada vodostaj reka ovog područja opadne, a
predstavljaju bezbrojne simbole plodnosti: lingame (falični
simbol Šive), te brojne yoni (vaginalni pandan lingamu)
simbole, kao i njihove kombinacije koji pokrivaju površinu
korita reke. Zbog toga je ovaj lokalitet poznat i kao Reka hiljadu
linga. Tu su i brojni drugi hinduistički mitoločki motivi s
figurama Šive, Višnua, Brahme, Lakšmi, Rame i Hanumana, kao
i brojnih životinja.
Kbal Spean
34.
Izgradio ga je kralj Džasodarvan I, i posvetio ga Šivi. Veruje se
da je ovo krnji naziv grada Hariharalaya koji znači „Grad
Harihara“ tj. grad ujedinjenja božanstva Višnua (Hari) i Šive
(Hara).
Sastoji se od četiri tornja od opeke oko kvadratne terase. Svaki
toranj je bio posvećen jednom pripadniku kraljevske porodice. U
početku je hram bio okružen kvadratnim obzidom s gopurama,
međutim, on nije sačuvan. Na mestu ašarma iz IX veka izgrađen
je samostan.
Lolei
36.
„Upletene zmije“ je maleni budistički hram smešten na otoku
veštačkog jezera većeg hrama Preah Khan. Izgradio ga je kralj
Džajavarman VII u XII veku kao „mebon“ (hram-otok), a ime je
dobio po skulpturama zmija (Nāga), koje se pružaju oko baze hrama.
Njegov plan se temelji na starom hinduističkom verovanju u snagu
ravnoteže. Njegova četiri spoljna kvadratna bazena, koji su spojeni sa
centralnim, predstavljaju četiri elemenata: vodu, zemlju, vatu i vetar.
Verovalo se da bi bolesnik, kada bi se okupao u sva četiri bazena,
izlečio. Centralno jezero, u kome se nalazi hram, je bio i mesto izvora
vode. Kako bi se sprečilo potapanje bolesnika, na hramu se nalazi
skulptura bodisatve Guanyina, koji se pretvorio u konja.
Neak Pean
Guanyin
39.
Hram-Humak, koji je izgradio kralj Džasovarman I, kao hinduistički
hram posvećen Šivi, nalazi se na vrhu brda. Phnom na kmerskom je
izraz za „iznenadno izniknuti“.
Hram i humak su okruženi rovom od kojega se četiri avenije šire
prema stranama sveta . Hram je imao kvadratnu osnovu od kojeg se
nastavljalo šest piramidalnih terasa. Na vrhu je stajao visoku toranj,
okružen s četiri manja, po jedan u svakom uglu niže terase. U početku
je imao 108 manjih tornjeva koja su se zračno širila od središta,
međutim, većina je danas srušena.
Phnom Bakheng predstavlja planinu Meru. Broj tornjeva je bitan jer
centralni predstavlja osovinu sveta, a manjih 108 prestavljaju
mesečeve mene po 27 dana. Oni su takođe bili postavljeni tako da se
sa gornje terase, gledavši na bilo koju stranu, moglo videti samo njih
33, jer je, prema mitu, toliko bogova naselo na planini. Sedam terasa
predstavljaju sedam nebesa, a svaka je imala 12 tornja koji
predstavljaju 12-odnevni ciklus Jupitera.
Phnom Bakheng
42.
„Hram Kardamoma“ je maleni induistički hram koji je, po naptisu
na dovratniku vrata, 921. godine posvećen Višnuu.
Sastoji se od pet tornjeva (prasat) od crvenkaste opeke na
zajedničkoj terasi. Na njegovoj istočnoj strani nalazi se plitki rov, a
celi hram je cenjen zbog skladnih linija i simetrije. Svi tornjevi
imaju identično prizemlje u kojem je svetilište, a centralni i južni
tornjevi se razlikuju samo po dodatim spratovima. U svetilištu se
nalaze veliki bareljefi s prikazom boga Višnua i boginje Lakšmi, koji
su uklesani direktno u zidove od opeke, a povezani su biljnim
gipsom.
Prasat
Kravan
44.
„Sveti mač“, izgrađen u XII veku kao budističko svetilište na niskoj
terasi okruženoj kvadratnim galerijama i satelitskim hinduističkim
hramovima.
Spoljnji obzid je od laterita okružen rovom, ima 72 velike skulpture
garudasa (mitološki čovek-ptica) koje nose nage (zmije) svakih 50
m. Na pola puta od obzida na severnoj strani, nalazi se „Kuća vatre“
(Dharmasala), a nadalje se nastavlja četvrti obzid u kojem je nekad
bio grad, sada potpuno obrastao. Treći obzid ima gopure
(monumentalne portale) od kojih treća ima terasu kružnog plana s tri
tornja i bočnim paviljonima. Najznamenitije na ovom portalu su dva
tropska drveta bombaxa koja su izrasla između tornjeva. Prema
zapadu se nalazi „Dvorana plesača“, sa zidovima ukrašenim
likovima apsarasa, dok su gornje niše s likovima Bude uništene u
anti-budističkom besu Džajavarmana VIII u XIII veku. Severno od
nje nalazi se dvospratna galerija s velikim stupovima, čija namena je
još uvek nepoznata. Oko njih se nalaze tri malena hinduistička hrama
posvečena Višnuu, Šivi i Brahmi.
Preah Khan
45.
Od Dvorane plesača se zid nastavlja na drugi obzid, te dvorište s dve
„biblioteke“ i stupovima na kojima su nekad bile skulpture Bude.
Nakod dvorišta nastupa centralni obzid, koji je ispunjen ruševinama,
podeljene galerijom na četiri dela. Svaki od njih je, kasnijim dodacima,
dobio nepravilan oblik. Sama galerija je bila prekrivena brončanim
pločama s bareljefima koji su nekad prekrivali celo svetilište. U središtu
hrama, na mestu gde je prvobitno stajala skulptura Lokesvara, nalaze se
stubovi koji su dodani vekovima kasnije.
Ostaci biblioteke
47.
„Sveti bik“ je kmerski hram koji
je izgradio kralj Indravarman I
posvetio Šivi i kraljevskoj
porodici kmerskog carstva 879.
godine. Hram je dobio ime po
skulpturi od peščara koji
predstavlja Nandija, jedna od
inkarnacija Šive u obliku bika.
Sastoji se od šest tornjeva od
opeke koji su organizovani u dva
reda po tri tornja, svakoj
zajedničkoj platformi od peščara.
Svi su okrenuti prema istoku, a
centralni prednji je najviši i
posvećen kralju Džajavarmanu II.
Preah Ko
Dvarapala, čuvar hrama
49. „Okret tela“ je hram koji je izgradio Radžendravarman 961. godine
kao hinduistički hram posvećen Šivi.
Izgrađen je s dva koncentrična kvadratna obzida i svetilištem na tri
terase, od trajnih materijala: peščara, opeke, laterita i štuko ukrasa.
Šetiri spoljne gopure (monumentalni portali) imaju kružni plan s tri
centralne prostorije od opeke s dva nezavisna prolaza, te s
predvorjima s obe strane od peščara. S obe strane istočnog gopura
nalaze se tri tornja u pravcu sever- jug. Nadalje, uz put koji vodi do
terase svetilišta s obe strane nalaze se „biblioteke“ i druge galerije
ukrašene bareljefima. Na sredini kvadratne terase nalazi se centralni
toranj, okružen s dva manja s obe strane. Tornjevi su od opeke s
vidljivim ožiljcima gde su nekada bile raskošne štuko dekoracije.
Najznačajnije skulpture su skulpture Lakšmi, Uma, Višnu i Šiva.
Pre Rup
52.
„Predak brahma“ je budistički hram s pet kvadratnih obzida
odvojenih dvorištima i rovovima sa svetilištem, u sredini. Spoljni
obzid se sastoji od kamenog zida od laterita koji je okružen rovom,
unutar kojeg se nalazilo naselje. Na središtu ovih zidina nalazili su se
monumentalni portali (gopure) na koje su u XIII veku dodana velika
lica, poput onih u hramu Bayon. Ostala tri obzida imaju galerije s
uglovima orijentisanim prema ugaonim tornjevima unutar svetilišta.
Ta Prohm
54.
Maleni hram posvećen Budi,
sastoji se od jednog svetilišta
na niskoj terasi, okružen
trostrukim obzidom od kamena
laterita, koji su otvoreni s dva
niza gopura kružnog plana s
prostorijama na sve četri strane
i tornjem s isklesanim licima.
Unutrašnje svetilište ima
kružni plan s tremom na
svakom krilu, okružen s četri
ugaona paviljona. S obe strane
prilaznog puta s istoka nalazi
se po jedna „biblioteka“
Ta Som
Ulaz u svetilište
Smokva daviteljica
55.
Ovo je najstariji piramidalni terasasti hram u Angkoru koji je
izgrađen od peščara. Izvorno se zvao Hemasringagiri
(„Planina sa zlatnim vrhovima“).
Hram ima pet tornjev asa svetilištima u bazi svakog od njih,
organizovani u kružnom nizu na piramidi s pet stepenastih
terasa, okruženi rovom.Galerija na drugoj terasi je imala
čisto dekorativnu ulogu i jedna je od najstarijih od kasnije
mnogo izgrađenih u Angkoru. Na šetiri ugla treće terase
nalaze se tornjevi sa svetilištima otvorenima na sve četiri
strane. Srednji toranj, tj. gornja piramida ima četiri strma
stubišta koja vode do njenog vrha. Na dnu istočnog stubišta
nalazila se skulptura Nandija.
Ta Keo
58. Hinduistički hram iz XII veka, ima obzid od laterita i četiri
građevine od peščara koje su poređane od istoka prema
zapadu:
Istočna gopura;
Mandapa;
Prasat;
Zapadna gopura;
Sačuvani su njegovi brojni bareljefi. Najbolje sačuvani su
ulazne gopure na istoku i zapadu i centralni toranj. Najviše
ima figura devetasa, boginja s cvetnim krunama i
kambodžanskim suknjama- sampot.
Thommanon
