Hitzaldia Ehaze-ren eskutik Donostiako Koldo Mitxelena aretoan, 2012ko uztailaren 4an.

1. ANDER LIPUSEN ANTZERKIGINTZA
ERRITUALA, KULTURA ETA
IKUSKIZUNA
EHAZE

2. “Ikuspegi akademikoak abstrakziorako joera dauka,
dena laburbiltzen du korronte eta ideietan, eragin,
kausa eta ondorio argi eta neurgarriak, eta
antzerkiaren ezkutuko historia ahazten du,
antzerkiaren historia nahasi eta materiala.
Eugenio Barba
EHAZE

3. ANTZEZLANAK
 Anderground trilogia:
 Minutu bat (Saghi, 1997)
 Ardoaz (Lartartegi, 1998)
 Mis rarezas dirías tú (Peru Saban, Pedro Blanco, 1998)
 8 Olivetti poetiko (Zenbait autore, 1999)
 Yuri Sam (Gerediaga, 2003)
 Au revoir triunfadoreak (Na Gomes, Gerediaga, 2005)
 Babiloniako loreak (Gerediaga, 2009)
 Erregea eta Bufoia (2008)
EHAZE

4. HASTAPENAK
 Markina-Xemein, 1971
 Ikasketak: Madrileko William Layton
 Bilbora 1996an: Bilbo postindustriala
 UTOPIA manifestua (1997, Unión Temporal O
Permanente de Inkietas Almas)
 1997an Mina Espazioa
 Gugemheim-en modelo kulturalaren aurka
 Gune kontrakulturala, sortzaileen topagunea
 Antzertia, literatura, zinea...
EHAZE

5. Anderground trilogia
 “Egia beti ezkutatzen da lurpean.”
 Minutu bat (Saghi, 1997) --> UMEA
 Ume siniestroa, testu ihardukitzailea: soziologia, metafisika eta politika
 Ardoaz (Lartartegi, 1998)--> MOZKORRA
 Ignatius mozkor filosofoa
 Hiperrealista, eskatologikoa, groteskoa
 Gehien antzeztua
 Mis rarezas dirías tú (Peru Saban, Pedro Blanco, 1998) -->
EROA
 Zirkua, eromenaren aldarria/arrazoimenaren kritika...
 “Bakarrik umeek, mozkorrek eta eroek
esaten dute egia.”
EHAZE

7. 8 Olivetti poetiko (1999)
 Obra korala, elkarlanean idatzia eta Lipusek
zuzendua.
 Kantor, Artaud, Pirandello, Beckett --> oinarria eta
omenaldia
 Kantorren heriotza presente, baina ilusio eta
itxaropen handiak --> antzerkiaren ospakizuna
 Iraultza poetikoa
 Antzerkiolaren ametsaren hasiera
 Bideo pasartea
EHAZE

8. Bitalismo iluna
 Antzerkiolaren estilo berezi eta originala
 Giro ilunak, musika goibel eta arranguratsua
 Pertsonaia grotesko eta fantasmagorikoak
 Konfliktoa pertsonaiaren barruan eta ez pertsonaien
artean
 Heriotza emankorra, kaos sortzailea
 Heraklito
EHAZE

9. Bertan behera utzitako lantegia
EHAZE

10. Bertan behera utzitako lantegia
Lantegi hutsak galera, uztasuna eta heriotza
irudikatzen ditu, baina aldi berean berriro hasteko
aukera-gunea ere bada; erabilpen berri askori leku
eman diezaiekeelako. Lantegi hutsa ilusioak eta
ekimenak bizitza berri batez erna dezaketen lekua da .
EHAZE

11. Ezetzaren estetika...
 ...antzertiari arrotz zaion guztiari (Grotowsky)
 ...indibidualismoaz antolatzen den gizarte alienatuari
 ...kulturaz arduratzen ez den egitura politikoari
 ...hipokresian oinarritutako gustu estetiko apaingarri
eta hutsalari
 Kontrakultura (post)punk: nihilismoa --> bitalismoa
EHAZE

12. Antzerti antropologia
 Artaud
 Eugenio Barba
 Kathakali, Kalaripayyat
 Baliko maskara dantza
 Noh teatroa
 ISTA (International School of Anthropology)
EHAZE

13. Espiritualtasuna, Herria eta Tradizioa
 Hirurak bat
 Espiritualtasuna: (neo)paganismoa, erlijio bitalista,
ez-dogmatikoa, naturari atxikia eta unibertsala.
 Herria: lurrak eta ondare kulturalak (hizkuntza eta
tradizioa) definitua.
 Tradizioa: herriaren berezko ahotsa, antzinakoa eta
sakratua.
EHAZE

14. Utopia eta errealitatea
 Ametsak errealitatearekin talka: gizarte
espezializatua, antzerki merkantilizatua.
 Aktorea: langilea edo sorgina?
 Soluzioa: Errituala, Kultura eta Ikuskizuna
EHAZE

15. Errituala
 Dohainik: truke kulturalean oinarritua
 Horizontal/parte-hartzailea: erlazio ez-
espezializatuak
 Herriaren gune “sakratuetan”: plazak, frontoiak...
 Kultura eta ondarea ospatu eta berpizteko
 Herriari buruzkoa: tokian tokira egokituriko
antzertia
 Ritos. Gure azken lur zatia, Maskar
EHAZE

16. Ritos. Gure azken lur zatia
 Komunitateari antzertia deskubriarazi eta horren beharra eta grina sortarazi.
 Tailer eta ikastaroen bidez, arte eszenikoen pedagogia garatu.
 Komunitatearen portaera sozio-kultural eta artistikoaren ikerketa garatu, antzerki-
antropologiaren ikuspegi teoriko eta praktikoak erabiliz.
 Herriaren forma erritualak eta sasi-teatralak ikertu, behatu eta berrinterpretatu, hala nola
herriaren adierazpide folkloriko edo artistiko-kulturalak.
 Garaiko ikuspegi estetiko-dramatikoa sortu, ondare tradizionalaren berrinterpretatzetik abiatuz.
 Tokian-tokiko adierazpide linguistikoak ikertu eta testu dramatiko berrien sorkuntza bultzatu
jendearen artean.
 Herrietan antzerti talde ez-profesionala eta antzerkigile berriak agertzea bultzatu.
 Antzerti ibiltariaren beharra mahaigaineratu eta hori ahalbidetuko luketen aukerak sortu.
 Herri-antzertia eta herri-kultura jaso, ikertu, plazaratu eta bultzatu.
 Herrien eta Antzerkiolaren arteko elkartrukea sortu.
 Bideo pastartea.
EHAZE

18. Ikuskizuna
 Katxea dauka.
 Sistema ekonomikoak kontrolatutako espazioetan:
ohiko antzokiak.
 Ikuskizuna publikoak kontsumitzen du, eta
entretenimendu huts bezala hartu ahal da.
 Gaiak orokorrak dira (ez herriari buruzkoak).
 Harremanak “espezializatuak” dira: antzerkigilea<--
sarrera<--ikusle pasiboa.
 Babiloniako loreak, Au revoir triunfadoreak...
EHAZE

19. Yuri Sam. Otoitza (Gerediaga, 2003)
 Obrarik adierazgarriena.
 Ikuskizunaren barruko errituala.
 Yuri Sam, berpizturiko sorgina.
 Bizitzaren gorazarrea.
 Galdutako mundu mitikoa.
 Arrazoimenari kritika --> Mendebaldeko gizarteari kritika
 Maputxeen errituala + Kathakali + Baliko dantzak + Noh
teatroa + euskal ondarea
 Bideo pasartea.
EHAZE

21. Kultura
 Errituala eta Ikuskizunaren artean
 Ez da trukean oinarritzen
 Rol desberdinak daude: ikusle-antzezle
 Katxe malgua edo katxerik ez
 Garrantzitsuena: tradizioa ospatzea.
 Formatu eta leku txikiak (frontoiak, antzoki
txikiak...)
 Ardoaz, Komedianteen karabana...
EHAZE

22. Kultura
 Errituala eta Ikuskizunaren artean
 Ez da trukean oinarritzen
 Rol desberdinak daude: ikusle-antzezle
 Katxe malgua edo katxerik ez
 Garrantzitsuena: tradizioa ospatzea.
 Formatu eta leku txikiak (frontoiak, antzoki
txikiak...)
 Ardoaz, Komedianteen karabana...
EHAZE

23. Testuingurura egokituriko antzerkia
 Ikuskizun handien zailtasunak
 Antzerti zaletasun falta hegoaldean
 Antzerkiolaren gainbehera
 Instituzionalizazioa
 Erdigune kulturaletik (Bilbo) --> periferiara (Berriz)
EHAZE

24. Erregea eta Bufoia (2008)
 Prozesua: euskal gustu eta euskal azpiegiturara
egokitua
 Bertsolaritzaren bidez “tradizioan sartu”.
 “Gure” eta “Berri”
 Tradizioarekin esperimentatu = tradizioari hauspoa
eman
 Bertsolaria kolokan jarri --> tradizioa kolokan jarri
EHAZE

25. Erregea eta Bufoia
 Esperimentazioaren potentziala
 Bufoien lehia

26. ANDER LIPUSEN ANTZERKIGINTZA
ERRITUALA, KULTURA ETA
IKUSKIZUNA
EHAZE