AIDS

1. AIDS
PREPARED BY:
Hana abdulsalam
Zaniar muhammad
Bishwan ibrahim
Hogr faruq
Yusif ebrahim
kosrat dlshad

2. AIDS
‫ئايدز‬‫ى‬ ‫ش‬َ‫نةخو‬‫ى‬‫ذو‬َ‫مي‬:
‫ئایدز‬:‫‌ریسیست‬‫ه‬‫‌هۆی‌ڤایرۆسی‌بێ‌هێزک‬‫ه‬‫‌بێت‌ب‬‫ه‬‫‌ر‌ژیان،‌دروست‌د‬‫ه‬‫‌ر‌بۆ‌س‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫‌ش‬‫ه‬‫‌ڕ‬‫ه‬‫‌نی‌ه‬‫ه‬‫‌‌بارێکی‌درێژ‌خای‬‫ه‬‫‌ی‌ل‬‫ه‬‫بریت‬‫‌می‬‫ه‬‌‫‌رگری‬‫ه‬‫ب‬
(HIV)‫كة‬‫‌خۆشی‬‫ه‬‫‌دژی‌ن‬‫ه‬‫‌نگان‌ل‬‫ه‬‫‌‌ج‬‫ه‬‫‌ش‌ل‬‫ه‬‫‌ر‌توانای‌ل‬‫ه‬‫‌س‬‫ه‬‫‌کات‌ل‬‫ه‬‫‌رگریکارد‬‫ه‬‫‌می‌ب‬‫ه‬‫‌هۆی‌تێکشکداندنی‌سیسیت‬‫ه‬‫ب‬.
‫ي‬
َ
‫سال‬‫هاوينى‬‫لة‬ ‫يةكةمجار‬ ‫بؤ‬ ‫ئايدز‬1981‫لةوياليةتى‬‫ي‬ ‫ئةنجلوس‬ ‫لؤس‬‫لة‬ ‫وة‬‫اية‬‫ر‬‫ز‬‫دؤ‬ ‫ئةمريكا‬ ‫لة‬
)‫خۆشی‬ ‫نه‬ ‫کردنى‬ ‫کۆنتڕۆڵ‬ ‫ری‬ ‫نته‬ ‫سه‬“CDC”‫مریکی‬ ‫ئه‬(.‫كة‬ ‫كدا‬َ‫ندثياوي‬‫ضة‬ ‫لة‬
‫كسيان‬َ‫سي‬ ‫كردةى‬‫دابوو‬‫ئةنجام‬‫وة‬‫‌کان‌ببوون‬‫ه‬‫‌وکردنی‌سی‬‫ه‬‫‌ڕوویی‌ه‬‫ه‬‫تووشی‌جۆرێکی‌ک‬
‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬‌‫‌رگری‬‫ه‬‫‌می‌ب‬‫ه‬‫‌‌سیست‬‫ه‬‫‌سێک‌ک‬‫ه‬‫‌‌ک‬‫ه‬‫‌بیندرابوو‌ل‬‫ه‬‫‌رگیز‌ن‬‫ه‬‫‌‌ه‬‫ه‬‫‌وکردن‬‫ه‬‫‌‌ه‬‫ه‬‫جۆر‬
‫‌بووبێت‬‫ه‬‫‌تی‌ه‬‫ه‬‫‌الم‬‫ه‬‫س‬.‫بةديار‬ ‫كان‬ ‫ة‬‫ر‬‫هؤشكة‬َ‫بي‬ ‫مادة‬‫بة‬ ‫بوو‬ ‫ئالودة‬ ‫ثياوكى‬ ‫ذنو‬ ‫ند‬‫جة‬ ‫لة‬ ‫باشان‬
‫طرتبوو‬ ‫هةبوووةر‬‫خوينيان‬ ‫كةمي‬‫ى‬ ‫نةخؤش‬ ‫كة‬ ‫ا‬‫ر‬‫ك‬ َ‫ثى‬‫ستي‬‫هة‬‫كةسانةش‬‫لةو‬ ‫دواجار‬ ‫كةوت‬
‌‫‌خۆشی‬‫ه‬‫‌ری‌کۆنتڕۆڵ‌کردنی‌ن‬‫ه‬‫‌نت‬‫ه‬‫‌ند‌مانگێك‌س‬‫ه‬‫دوای‌چ‬“CDC”‌،‫‌مریکی‬‫ه‬‫ئ‬
‫‌‌ئایدز‬‫ه‬‫‌ندکرد‌ب‬‫ه‬‫‌ی‌ناوز‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫‌خۆشی‬‫ه‬‫ن‬.‌‫لهساڵی‬1984‫سهلمێندرا‬
‌‫،‌كه‌ڤایرۆسى‬HIV‫هۆكاری‌نهخۆشی‌ئهیدزە‬.

3. AIDS
‫ظ‬ َ‫و‬‫مر‬َ‫بو‬‫مةيمونةوة‬‫لة‬‫كة‬َ‫شي‬َ‫نةخو‬‫ةتاى‬‫ر‬‫سة‬:
‫لة‬‌‫سااڵنی‌نێوان‬1884‌‫بۆ‬1924‫‌کرد‬‫ه‬‫‌یمونی‌چیمپانزیان‌د‬‫ه‬‫‌فریقیا‌راوچیان‌راوی‌م‬‫ه‬‫‌ڕاستی‌ئ‬‫ه‬‫‌‌رۆژئاوای‌ناو‬‫ه‬‫،‌ل‬.‫‌ندێک‌ل‬‫ه‬‫‌‌ه‬‫ه‬‫‌‌ک‬‫ه‬‫وا‌بڕوای‬‌‫ه‬
‌‫‌کان‬‫ه‬‫‌ی‌راوچی‬‫ه‬‫‌ست‬‫ه‬‫‌‌ناو‌ج‬‌‫ه‬‫‌ت‬‫ه‬‫‌کان‌چوو‬‫ه‬‫‌یمون‬‫ه‬‫خوێنی‌م‬”‫‌‌رێگای‌برین‬‫ه‬‫ل‬”.‫‌‌بێ‌زیا‬‫ه‬‫‌‌ک‬‫ه‬‫‌کان‌ڤایرۆسێکی‌تێدابوو‬‫ه‬‫‌یمون‬‫ه‬‫خوێنی‌م‬‫‌‌بۆ‬‫ه‬‫ن‌بوو‬
‫‌خۆشی‌ئایدز‬‫ه‬‫‌‌ڤایرۆسی‌ئیچ‌ئای‌ڤی‌ڤایرۆسی‌ن‬‫ه‬‫‌‌ل‬‫ه‬‫‌ویش‌بریتی‌بوو‬‫ه‬‫‌‌بۆ‌مرۆڤ‌ئ‬‫ه‬‫‌اڵم‌بکوژ‬‫ه‬‫‌یموون‌ب‬‫ه‬‫م‬.

4. AIDS
●‫طاكانى‬َ‫ي‬ِ‫ر‬‫سةكة‬ َ‫ظايرو‬ ‫طواستنةوةى‬:
.1‫سێكسی‬ ‫هاوبەشی‬ ،‫هاوسەری‬ ‫ژیانی‬ ‫دەرەوەی‬ ‫سێكسی‬ ‫كاری‬(70-80)%.
.2‫بەڤایرۆسەكە‬ ‫پیسبوو‬ ‫سرنجی‬ ‫و‬ ‫دەرزی‬.
.3‫هۆشكەر‬ ‫بێ‬ ‫مادەی‬ ‫بە‬ ‫خوگرتوو‬.
.4‫پێكهاتەكانی‬ ‫و‬ ‫خوێن‬ ‫گواستنەوەی‬‫پشكنین‬ ‫بێ‬%(10-5).
.5‫دایکێکی‬ ‫یاخود‬ ،‫بێت‬ ‫ده‬ ‫منداڵی‬ ‫تووشبوو‬ ‫دایکێکی‬ ‫کاتێک‬ ،‫منداڵ‬ ‫بۆ‬ ‫دایک‬
‫بە‬ ‫دات‬ ‫ده‬ ‫شیر‬ ‫تووشبوو‬‫کی‬ ‫ساوایە‬.
.6‫تر‬ ‫کێکی‬ ‫یە‬ ‫بۆ‬ ‫تووشبوو‬ ‫سێکی‬ ‫کە‬ ‫شی‬ ‫لە‬ ‫ندامێکی‬ ‫ئە‬ ‫ی‬ ‫نوه‬ ‫گواستە‬.

5. AIDS
●‫گرووپی‌مهترسیداری‌ئهیدز‌كێن‌؟‬
.1‫ئەنجامدەدات‬ ‫خۆی‬ ‫هاوڕەگەزی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫سێكسی‬ ‫كاری‬ ‫نێرینەیەی‬ ‫ئەو‬.
.2‫هەیە‬ ‫زۆریان‬ ‫سێكسی‬ ‫هاوبەشی‬ ‫ژنانەی‬ ‫ئەو‬.
.3‫بێهۆشكار‬ ‫مادەی‬ ‫بە‬ ‫خووگرتوو‬ ‫كەسانی‬(‫كاردێنن‬ ‫بە‬ ‫دەرزی‬.)
.4‫وەردەگرن‬ ‫بەردەوامی‬ ‫بە‬ ‫خوێن‬ ‫ئەوانەی‬.
●‫تةوة‬َ‫زري‬َ‫ناطوي‬ ‫سكة‬ َ‫ظايرو‬ ‫يةوة‬َ‫بةهو‬‫كة‬ ‫طايانةى‬َ‫ي‬ِ‫ر‬‫ئةو‬:
.1‫ئاسایی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‬ ‫پەیوەندی‬:-،‫ماچكردن‬ ،‫لەباوەشگرتن‬ ،‫تەوقەكردن‬ ‫وەك‬
‫توشبوو‬ ‫كەسی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫خواردنەوە‬ ‫و‬ ‫خواردن‬ ،‫نەخۆش‬ ‫رۆژانەلەگەڵ‬ ‫هەڵسوكەوتی‬
2.‫شوێنەگشتییەكان‬ ‫لەبەكارهێنانی‬ ‫بەشداربوون‬.،،‫ئاودەست‬ ، ‫شۆر‬ ‫دەست‬ ‫وەك‬
‫گشتی‬ ‫مەلەوانگەتەلەفۆنی‬ ،‫گەرماو‬...
3.‫مێشومەگەز‬ ‫رێگەی‬ ‫لە‬
4.‫پژمینەوە‬ ‫و‬ ‫هەناسە‬ ‫رێگەی‬ ‫لە‬
5.‫خواردنەوە‬ ‫و‬ ‫خواردن‬
6.‫بەكارهاتوو‬ ‫جلوبەرگی‬ ‫بەكارهێنانی‬
7.‫ئارەقە‬ ‫و‬ ‫فرمێسك‬

6. AIDS
●‫بةشةوة‬ ‫دوو‬‫بة‬ َ‫ى‬‫بكر‬‫ئايدز‬‫ى‬ ‫ش‬َ‫نةخو‬ َ‫ى‬‫دةكر‬:
.1‫ى‬ ‫س‬ َ‫ظايرو‬‫ى‬ ‫توش‬‫ئةوانةى‬(HIV)‫نةبوون‬‫ئايدز‬‫ى‬ ‫توش‬‫م‬
َ
‫بةال‬ ‫بوون‬.
.2‫بوون‬‫ئايدز‬‫ى‬ ‫ش‬َ‫نةخو‬‫ى‬ ‫توش‬‫ئةوانةى‬
HIV≠AIDS
●‫ئايدز‬‫ى‬ ‫ش‬َ‫نةخو‬ ‫ناغةكانى‬َ‫قو‬:
‫يةكةم‬‫قؤناغى‬:
‫ت‬َ‫دةردةكةوي‬‫لةسةر‬‫نيشانانةى‬ ‫ئةم‬‫ئايدز‬‫ى‬ ‫بةظايرؤس‬‫الشة‬ ‫بوونى‬ ‫تووش‬‫ثاش‬ ‫هةفتةى‬‫ضوار‬‫يان‬ َ‫ي‬ ‫س‬ ‫دواى‬ ‫نةخؤشية‬‫ئةم‬:
‫أ‬-‫طةرم‬‫تايةكى‬
‫ب‬-‫قورط‬‫هةوكردنى‬
‫ج‬-‫ماسولكةك‬‫ى‬ ‫ش‬َ‫ئي‬‫ان‬
‫د‬-‫يةكان‬َ‫طري‬ ‫بوونى‬‫طةورة‬‫ى‬‫مل‬
‫ه‬-‫سةر‬ ‫ذانة‬
‫دةبن‬‫بزر‬ ‫دواتر‬ ‫ن‬‫دةردةكةو‬ ‫هةفتة‬ ‫دوو‬ ‫يا‬ ‫هةفتةيةك‬‫ماوةى‬ ‫بؤ‬‫نيشانانة‬‫ئةم‬‫ى‬ ‫ظايرؤس‬‫ى‬‫طر‬
َ
‫هةل‬ ‫بة‬‫قؤناغة‬‫ئةم‬ ،(HIV)
‫تدواتر‬َ‫ناودةبري‬‫ئايدز‬‫ى‬ ‫نةخؤش‬ ‫تة‬َ‫دةبي‬.

7. AIDS
‫دووةم‬ ‫قؤناغى‬:
‫وةية‬َ‫شي‬‫بة‬ ‫و‬ ‫ت‬َ‫دةبي‬‫كةم‬‫ى‬‫بةرطر‬‫لةش‬ ‫و‬ ‫ت‬َ‫دةخايةني‬ ‫ذة‬َ‫دري‬ ‫ك‬َ‫ي‬
َ
‫سال‬‫ضةند‬ ‫تا‬ ‫مانط‬‫شةش‬ ‫لة‬ ‫تةوةكة‬َ‫دةناسري‬‫ةشكة‬ِ‫ر‬ ‫قؤناغى‬‫بة‬ ‫قؤناغة‬‫ئةم‬‫ك‬‫ى‬‫كةسةكة‬ ‫تةدريجى‬
‫ظايرؤسةك‬‫نيشانةى‬ ‫و‬‫ت‬َ‫دةضي‬‫ئايدز‬‫ى‬ ‫نةخؤش‬ ‫بةرةو‬(HIV)‫بة‬ ‫بوون‬‫تووش‬ ‫ئامادةسازىبؤ‬ ‫بةقؤناغى‬‫يةكةم‬ ‫قؤناغى‬ َ‫لةطةل‬‫قؤناغةش‬‫ئةم‬ ‫ت‬َ‫دةرناكةوي‬‫لةسةر‬
‫ت‬َ‫دةبري‬ ‫ناو‬ ‫خؤشيةكة‬‫نة‬.
‫هةم‬َ‫سي‬ ‫قؤناغى‬:
‫ن‬‫ئةم‬‫ا‬‫ر‬‫بةئاشك‬ ‫قؤناغةش‬‫ئةم‬ ‫دةكات‬ ‫وةفات‬ ‫دواتر‬ ‫ت‬َ‫دةخايةني‬ َ‫سال‬ ‫دوو‬ ‫تا‬‫ك‬َ‫ي‬
َ
‫سال‬ ‫لة‬‫ئايدز‬‫ى‬ ‫نةخؤش‬ ‫قؤناغى‬‫بة‬ ‫ت‬َ‫دةبري‬ ‫ناو‬ ‫قؤناغة‬‫ئةم‬‫يشا‬‫نانة‬َ‫لي‬‫ى‬
‫ت‬َ‫دةردةكةوي‬.
1-‫طةرم‬‫تايةكى‬
-2‫دةكات‬‫ئارةق‬ ‫شةوانة‬ ‫و‬ ‫تةوة‬َ‫دةبي‬‫كةم‬‫ى‬ ‫ش‬َ‫كي‬
-3‫ى‬‫ملفاو‬ ‫غوودةى‬ ‫ئاوسانى‬
-4‫ست‬َ‫ثي‬‫هةوكردنى‬ ‫و‬‫ست‬َ‫ثي‬‫رثةنجةى‬َ‫شي‬ ‫بةتايبةتى‬‫ثةنجة‬‫ر‬َ‫شي‬‫ى‬ ‫نةخؤش‬‫دةركةوتنى‬
5-‫زمان‬‫سةر‬‫سثى‬‫برينى‬
6-‫بيناى‬‫بونى‬ َ‫ل‬َ‫ي‬
َ
‫ل‬ ‫و‬ ‫ن‬‫كضو‬َ‫تي‬

8. AIDS
●‫ئايدز‬‫ى‬ ‫ش‬َ‫نةخو‬ ‫ى‬‫ةسةر‬‫ر‬‫ضا‬:
‫دەتوان‬ ‫كە‬ ،‫دۆزراونەتەوە‬ ‫كاریگەر‬ ‫دەرمانی‬ ‫جۆر‬ ‫زۆر‬ ‫بەاڵم‬ ،‫نییە‬ ‫بڕكەری‬ ‫بن‬ ‫چارەسەری‬ ‫ئێستا‬ ‫تاوەكو‬‫ن‬
-1‫بكەن‬ ‫پتر‬ ‫توشبوو‬ ‫كەسی‬ ‫ژیانی‬ ‫ماوەی‬
-2‫هەڵپەرستییەكان‬ ‫هەوكردنە‬ ‫لە‬ ‫دوور‬ ‫رابگرن‬ ‫باشی‬ ‫بە‬ ‫توشبوو‬ ‫كەسی‬ ‫تەندروستی‬
●‫ڤایرۆسی‬ ‫دژە‬ ‫دەرمانەكانی‬HIV‫دەكەن؟‬ ‫كار‬ ‫چۆن‬
‫خۆی‬ ،‫خۆشدەبێت‬ ‫لەش‬ ‫بەرگری‬ ‫كۆئەندامی‬ ‫بۆ‬ ‫رێگە‬ ‫بەمەش‬ ،‫كەمدەكەنەوە‬ ‫لەش‬ ‫لە‬ ‫ڤایرۆسەكە‬ ‫ژمارەی‬
‫خۆی‬ ‫ئاسایی‬ ‫كاری‬ ‫بكەوێتەوە‬ ‫دووبارە‬ ‫چاكبكاتەوە‬

9. AIDS
●‫ئايدز‬‫لة‬‫استن‬‫ر‬‫ثا‬َ‫خو‬ ‫طاكانى‬َ‫ي‬ِ‫ر‬:
‫هەڵسوكەوتمان‬ ‫گونجاندنی‬ ‫راكردن‬ ‫و‬ ‫پرس‬ ‫لەهۆشیاری‬ ‫بریتیە‬ ‫خۆپاراستن‬ ‫بۆ‬ ‫رێگە‬ ‫گرنگترین‬.‫لەهۆش‬ ‫مەبەست‬‫واتە‬ ‫یاری‬
‫م‬ ‫كۆمەڵچۆنیەتی‬ ‫پاراستنی‬ ‫و‬ ‫خۆپاراستن‬ ،‫گواستنەوە‬ ‫چۆنیەتی‬ ‫و‬ ‫ڤایرۆسەكە‬ ‫دەربارەی‬ ‫زانیاری‬ ‫دەستكەوتنی‬‫لەگەڵ‬ ‫امەڵەكردن‬
‫دەوت‬ ‫بۆیە‬ ‫ڤایرۆسەكەهەر‬ ‫بە‬ ‫توشبوونمان‬ ‫لەكاتی‬ ‫رەفتاركردنمان‬ ‫ڤایرۆسەكەیاخودچۆنیەتی‬ ‫بە‬ ‫توشبوو‬ ‫كەسی‬‫بەهێزترین‬ ‫رێت‬
‫نەخۆشییەكە‬ ‫هۆشیارییەدەربارەی‬ ‫ئەیدز‬ ‫رووبەرووبوونەوەی‬ ‫چەكی‬
1-‫هاوسەری‬ ‫ژیانی‬ ‫دەرەوەی‬ ‫لە‬ ‫سێكسی‬ ‫لەكاری‬ ‫دووركەوتنەوە‬
2-‫گۆنۆریا‬ ‫و‬ ‫سیفلس‬ ‫وەك‬ ‫زایندەگیەكان‬ ‫نەخۆشیە‬ ‫بۆ‬ ‫وەرگرتن‬ ‫چارەسەر‬ ‫زوو‬.
3-‫سێكسی‬ ‫كاری‬ ‫لەكاتی‬ ‫كحولییەكان‬ ‫مادە‬ ‫لەخواردنەوەی‬ ‫دووركەوتنەوە‬
4-‫هەیە‬ ‫فراوانیان‬ ‫سێكسی‬ ‫پەیوەندی‬ ‫كە‬ ،‫كەسانەی‬ ‫ئەو‬ ‫لەگەڵ‬ ‫سێكسی‬ ‫لەكاری‬ ‫دووركەوتنەوە‬
‫یان‬‫بێهۆشكارەكانن‬ ‫مادە‬ ‫ئالودەی‬
5-‫دیكە‬ ‫كەسانی‬ ‫سرنجی‬ ‫و‬ ‫دەرزی‬ ‫نەهێنانی‬ ‫بەكار‬
6-‫لەنەخۆشیەكە‬ ‫خاوێنیان‬ ‫لە‬ ‫دڵنیابوون‬ ‫بۆ‬ ‫بەخشەكان‬ ‫خوێن‬ ‫پشكنینی‬
7-‫منداڵبوون‬ ‫لەكاتی‬ ‫كەمدەكاتەوە‬ ‫گواستنەوە‬ ‫ئەگەری‬ ‫منداڵبوون‬ ‫بۆ‬ ‫نەشتەرگەری‬ ‫ئەنجامدانی‬
8-‫سكپڕی‬ ‫كاتی‬ ‫لە‬ ‫دایكێك‬ ‫هەموو‬ ‫پشكنینی‬(‫نەخۆشیەكە‬ ‫بوونی‬ ‫نە‬ ‫یان‬ ‫بوون‬ ‫زانینی‬ ‫بۆ‬.)

10. AIDS
●‫ئايدز‬‫توشبوانى‬‫ى‬‫ئامار‬:
‫ى‬
َ
‫سال‬‫لة‬ ‫يةكطرتوةكان‬ ‫نةتةوة‬ ‫ى‬‫او‬‫ر‬‫كخ‬َ‫ي‬ِ‫ر‬‫اثؤرتى‬ِ‫ر‬‫ى‬َ‫ثي‬ ‫بة‬( 2004 )‫ئةوكاتة‬ ‫تا‬ ‫ةيان‬‫ر‬‫ذما‬‫جيهان‬ ‫لة‬ ‫بوون‬‫ز‬‫ئايد‬ ‫ى‬ ‫نةخؤش‬ ‫ى‬ ‫تووش‬ ‫ئةوانةى‬
‫طةيشتؤتة‬( 42 )‫لة‬ ‫نةخؤشية‬ ‫ئةم‬ ‫تووشبووانى‬ ‫ذةى‬َ‫ي‬ِ‫ر‬‫كةس‬ ‫ن‬‫مليؤ‬% 36‫طةنجيةتيدان‬‫و‬ ‫ى‬‫ةكار‬‫ز‬‫هةر‬ ‫لةتةمةنى‬ ‫بةيان‬‫ر‬‫زؤ‬‫و‬ ‫ئافرتن‬‫يان‬
.‫ى‬
َ
‫سال‬‫لة‬ ‫ئايدز‬ ‫ى‬ ‫نةخؤش‬ ‫بوونةوةى‬‫ر‬‫ةنطا‬‫ر‬‫بة‬ ‫بؤ‬ ‫جيهانية‬ ‫اوة‬‫ر‬‫كخ‬َ‫ي‬ِ‫ر‬ ‫ئةم‬ ‫ى‬‫ئامار‬ ‫دوا‬ ‫رةى‬َ‫طوي‬‫بة‬1980‫تاوةكو‬‫ستا‬َ‫ئي‬( 25)‫كةس‬ ‫ن‬‫مليؤ‬
‫ذةى‬ ِِ َ‫ي‬ِ‫ر‬‫ئايدز‬ ‫ى‬ ‫نةخؤش‬ ‫ى‬‫بةهؤ‬ ‫داوة‬ ‫لةدةست‬ ‫طيانيان‬‫طةيشتؤتة‬ ‫ةكار‬‫ز‬‫هةر‬‫و‬ َ‫مندال‬‫لة‬ ‫تووشبووان‬( 33 )‫كةس‬ ‫ن‬‫ؤ‬َ‫ملي‬( 900 )‫ئةمريكى‬ ‫ار‬‫ز‬‫هة‬
‫ن‬‫ئايدز‬ ‫ى‬ ‫ظايرؤس‬ ‫ى‬‫طر‬
َ
‫كةهةل‬‫انن‬‫ز‬‫نا‬ ‫و‬‫نين‬ ‫ئاطادار‬ ‫ئةوانة‬ ‫نيوةى‬ ‫و‬‫بوون‬ ‫ئايدز‬ ‫ى‬ ‫ظايرؤس‬‫ى‬ ‫تووش‬

11. AIDS
‫ةبى‬‫ر‬‫عة‬ ‫تانى‬
َ
‫وال‬‫لة‬ ‫توشبوان‬ ‫ى‬‫ئامار‬:
‫دةطاتة‬ ‫ئةفريقا‬ ‫ى‬‫باكوور‬ ‫است‬ِ‫ر‬‫ناوة‬ ‫تى‬
َ
‫ؤذهةال‬ِ‫ر‬‫لة‬ ‫ئايدز‬ ‫ى‬ ‫ظايرؤس‬‫بة‬ ‫تووشبوانى‬ ‫ةى‬‫ر‬‫ذما‬( 500 )‫تا‬ ‫ار‬‫ز‬‫هة‬(750)‫ةى‬‫ر‬‫ذما‬‫كةس‬‫ار‬‫ز‬‫هة‬
‫طةيشتؤتة‬‫ليبى‬ ‫ى‬
َ
‫مندال‬ ‫تووشبوانى‬( 7000 )‫لة‬ ‫كةس‬‫ار‬‫ز‬‫هة‬% 45‫و‬‫عى‬‫ر‬‫شة‬‫نا‬‫ى‬ ‫جنس‬ ‫ثةيوةندى‬ ‫بة‬% 20‫لة‬‫و‬‫ن‬َ‫خوي‬ ‫تنةوةى‬‫ز‬‫طوا‬ ‫ى‬‫هؤ‬‫بة‬
% 2‫لة‬ ‫و‬‫كةر‬ِ‫سر‬ ‫مادةى‬ ‫ى‬‫هؤ‬‫بة‬ ‫ى‬% 27‫اوة‬‫ر‬‫نةك‬ ‫ى‬‫ديار‬ ‫ى‬ ‫يش‬,‫و‬ ‫وة‬
َ
‫بال‬ ‫زؤر‬‫ئايدز‬ ‫ى‬ ‫نةخؤش‬ ‫بوونةوةى‬‫و‬
َ
‫بال‬ ‫كة‬‫دةكةن‬ ‫بةوة‬ ‫ئاماذة‬ ‫اثؤرتةكان‬ِ‫ر‬
‫طةشةسةندووةكان‬ ‫تة‬
َ
‫وال‬‫و‬ ‫ئةفريقا‬ ‫تانى‬
َ
‫وال‬‫لة‬
‫كوردستان‬‫لة‬‫توشبوان‬ ‫ى‬‫ئامار‬:
‫لهساڵی‬ ،‫كوردستان‬ ‫ههرێمی‬ ‫حكومهتی‬ ‫تهندروستی‬ ‫وەزراەتی‬ ‫داتاكانی‬ ‫بهپێی‬2004‫له‬ ‫ئایدز‬ ‫حاڵهتی‬ ‫یهك‬ ‫تهنیا‬
‫ساڵی‬ ،‫بووە‬ ‫بیانی‬ ‫ئهویش‬ ‫كه‬ ‫تۆماركراوە‬ ‫كوردستان‬ ‫ههرێمی‬2012‫گهیشتۆته‬ ‫ژمارەكه‬7‫دوانیان‬ ‫كه‬ ‫كهس‬
‫رابردووش‬ ‫ساڵی‬ ،‫بوونه‬ ‫ههرێم‬ ‫دانیشتووی‬14‫بوون‬ ‫كوردستان‬ ‫ههرێمی‬ ‫دانیشتووی‬ ‫دوانیان‬ ‫كه‬ ‫تۆماركران‬ ‫حاڵهت‬
"‌‫له‌شهش‌مانگی‌یهكهمی‬2015‌‫دا‬13‌‫حاڵهتی‌تووشبون‌به‌ئایدز‌تۆماركراون‌كه‬4،‫كهسیان‌دانیشتووی‌ههرێمن‬
‫ئهوانی‌دیكهش‌بیانی‌بوون‌تاوەكوو‌ئێستاش‬5‫دانیشتووی‌ههرێمی‌كوردستان‌بههۆی‌ئهونهخۆشییهوە‌مردوون‬

12. AIDS
‫ئايدز‬‫اليةنةى‬‫هةمة‬ ‫ي‬‫يطةر‬‫ر‬‫كا‬:
1-‫ئابووری‬:‫گەورەی‬ ‫ئابووری‬ ‫توانایەكی‬ ،‫كۆمەڵن‬ ‫ناو‬ ‫كارای‬ ‫هێزی‬ ‫یاخود‬ ‫گەنجن‬ ‫توشبووان‬ ‫زۆربەی‬
‫خۆپارێزییەكان‬ ‫كردارە‬ ‫و‬ ‫كوتان‬ ‫دۆزینەوەی‬ ‫هەوڵەكانی‬ ‫و‬ ‫چارەسەر‬ ‫بۆ‬ ‫دەوێت‬.‫ووب‬ِ‫ر‬‫تاكو‬ ‫اوة‬‫ر‬‫داواك‬ ‫ى‬‫بؤ‬ ‫كة‬ ‫ةيةى‬‫ر‬‫ثا‬ ‫ئةو‬ ‫وة‬‫ة‬‫ى‬‫روو‬
‫دةطاتة‬ ‫ببنةوة‬ ‫نةخؤشية‬ ‫ئةم‬( 22 )‫دؤالر‬‫ن‬‫مليؤ‬ ‫ار‬‫ز‬‫هة‬.
2-‫كۆمهاڵیهتی‬:‫كۆمەڵ‬ ‫لەناو‬ ‫دوورخستنەوەیان‬ ‫جیاكردنەوەو‬.‫كۆمەاڵتییەكان‬ ‫پەیوەندییە‬ ‫لە‬ ‫درز‬ ‫درووستكردنی‬.
3-‫دەروونی‬:‫دی‬ ‫الیەنێكی‬ ‫چەند‬ ‫خۆی‬ ‫نەخۆشییەكە‬ ‫كاریگەری‬ ‫بێهیوابوونیان‬ ‫و‬ ‫كۆمەڵ‬ ‫چەوتی‬ ‫هەڵسووكەوتی‬ ‫بەهۆی‬‫واتە‬ ،‫كە‬
‫هەیە‬ ‫كاریهەمەالیەنەش‬ ‫بە‬ ‫پێویستی‬ ‫هەالمەیەنەكەی‬ ‫كاریگەرییە‬

13. AIDS
‫مەتر‬ ‫وجێگای‬ ‫ئاساییە‬ ‫هەیە‬ ‫ئەیدزیان‬ ‫یان‬ ‫ڤایرۆسەكەن‬ ‫هەڵكری‬ ‫كەسانەی‬ ‫ئەو‬ ‫لەگەڵ‬ ‫كۆمەاڵیەتی‬ ‫هەڵسوكەوتی‬‫نییە‬ ‫سی‬
‫ز‬ ‫هاوكاری‬ ‫و‬ ‫بەسۆز‬ ‫هەیەپێویستییان‬ ‫مەترسیداریان‬ ‫و‬ ‫درێژخایەن‬ ‫ڤایرۆسی‬ ‫نەخۆشییەكی‬ ‫كەسێكن‬ ‫ئەوان‬ ،‫هەیە‬ ‫یاتر‬
‫كەسانەی‬ ‫ئەو‬ ‫هاندانی‬ ‫لە‬ ‫گرنگە‬ ‫هۆكارێكی‬ ‫تووشبوانبەئەیدز‬ ‫لەگەڵ‬ ‫چاك‬ ‫مامەڵەی‬ ‫ئەرێی‬ ‫كاریگەری‬ ‫سەرەڕای‬ ،‫كە‬ ،
‫هۆشی‬ ‫بە‬ ‫دواتریش‬ ‫و‬ ‫ئەنجامبدەن‬ ‫خۆیان‬ ‫بۆ‬ ‫پشكنین‬ ‫بچن‬ ‫نەخۆشییەتاوەكو‬ ‫بەو‬ ‫هەیە‬ ‫مەترسیتووشبونیان‬‫مامەڵە‬ ‫ارییەوە‬
‫لە‬ ‫نەخۆشییەكە‬ ‫باڵوبونەوەی‬ ‫گرنگی‬ ‫هۆكارێكی‬ ‫چونكە‬ ، ‫دەركەوت‬ ‫پشكنینەكەیان‬ ‫كەئەنجامی‬ ،‫كاتێك‬ ‫بكەن‬‫كۆمەڵدا‬ ‫نێو‬
‫پشكنینیانئەنجامنەداوە‬ ‫چونكە‬ ،‫نازانن‬ ‫پێی‬ ‫خۆشیان‬ ‫و‬ ‫نەخۆشییەكەن‬ ‫ڤایرۆسی‬ ‫هەڵگری‬ ،‫كەسانەن‬ ‫ئەو‬.
‫ساڵی‬ ‫لە‬1988‫لەلەندن‬ ‫تەندروستی‬ ‫وەزیرانی‬ ‫جیهانی‬ ‫لوتكەی‬ ‫كۆبوونەوەی‬1/21‫جیهانی‬ ‫بەرۆژی‬‫ئەیدزناسێندرا‬

14. AIDS
•‫ضاوةكان‬‫ر‬‫سة‬
1-‫ستي‬‫و‬‫تةندر‬ ‫ي‬‫ثةر‬
َ
‫مال‬www.tandrusty.blogfa.com :
2-‫اوة‬‫ر‬‫ذا‬ ‫ي‬‫ثةر‬
َ
‫مال‬www.zharawa.forumotion.net :
3-‫نيشان‬ ‫ي‬‫ثةر‬
َ
‫مال‬www.nishan.org :

15. ‫بةهيواى‬‫ساغى‬ ‫لةش‬‫و‬‫سةالمةتى‬‫تان‬‫و‬‫هةمو‬ َ‫بو‬