Prezentacja dotycząca adaptacji do zmian klimatu wyświetlona podczas spotkania informacyjnego dotyczącego projektu "Razem dla klimatu" realizowanego przez Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
4. Średnia globalna temperatura powierzchni Ziemi wzrosła w okresie
1906-2005 o 0,74°C
Trend liniowy ocieplenia w ostatnich 50 latach (0,13°C na dekadę)
jest prawie dwukrotnie większy niż za ostatnie 100 lat (0,07°C /10 lat)
Źródło: IPCC 4th Report, 2007
5. Obserwacje satelitarne prowadzone
od 1978 r. dowodzą, że średni roczny
obszar lodu arktycznego zmniejsza się
w tempie 2.7% na dekadę.
Latem obszar lodu arktycznego
zmniejsza się aż o 7.4% na dekadę.
Źródło: National Snow and Ice Data Center,
Monthly Archives 2012
Na półkuli północnej zmniejsza
się wyraźnie obszar z pokrywą
śnieżną - Brown (2000), a śnieg
odbija do 90% promieniowania
6. Zmianie uległa częstość i intensywność niektórych zjawisk pogodowych.
- zmniejszyła się częstość dni chłodnych i mroźnych, choć niekoniecznie
bardzo mroźnych;
- wzrosła częstość dni gorących oraz fal upałów.
Źródło: Ch.Pfister (2005)
7. W 2 połowie XX w.
średnia temperatura
na półkuli płn. była
najwyższa na przestrzeni
ostatnich 500 lat
Źródło: The Pre-Historical Temperature Record
www.appinsys.com/GlobalWarming
9. Warszawa
Zmienność średniej rocznej temperatury powietrza w Warszawie (1780-2003)
0,55°C/100 lat, z czego w miesiącach zimowych 1,12°C/100 lat
Źródło: Lorenc H. (red.), 2005, Atlas klimatu Polski, IMGW, Warszawa
10. Dlaczego klimat się zmienia?
Przyczyny naturalne
(astronomiczne, geologiczne, tj. cykl Milankovica, wędrówka
kontynentów, czy aktywność słoneczna i wulkaniczna)
Przyczyny antropogeniczne
(emisja gazów cieplarnianych, wycinka lasów w skali globalnej,
osuszanie obszarów podmokłych, dewastacja środowiska)
11. Naturalne czynniki (cykl Milankovica, wędrówka kontynentów, czy aktywność
słoneczna i wulkaniczna) nie wyjaśniają obserwowanych zmian klimatu
Znacznie lepsze wyniki odtworzenia warunków klimatycznych otrzymuje
się wprowadzając do modelu gazy cieplarniane odpowiedzialne za
ocieplenie oraz aerozole odpowiadające za ochłodzenie.
Źródło: www.globalchange.gov
12. I P C C Fifth Assessment Report
Climate Change 2014: The Physical Science Basis Summary for Policymakers
Międzyrządowy Panel
ds. Zmian Klimatu
publikuje raporty
pokazujące różne
przyczyny zmian
klimatu.
Wg tych raportów za
obserwowane obecnie
zmiany klimatu w
zdecydowanej
większości odpowiada
różnorodna działalność
człowieka.
13. Przyczyny antropogeniczne
-zwiększona emisja gazów cieplarnianych (dwutlenek
węgla, metan, związki azotu),
-masowe wycinanie lasów,
-emisja halonów i freonów (związki używane kiedyś w
urządzeniach chłodniczych i aerozolach),
-zmiany użytkowania ziemi,
-urbanizacja,
-zanieczyszczanie atmosfery,
-przyrost liczby ludzi itd.
15. Las w Amazonii
(fragment) w roku
2000 i 2009
Wycinanie lasów,
zwłaszcza starych,
najbardziej cennych,
dotyczy także Polski
Deforestacja
Źródło: NASA, www.mongbay.com
16. URBANIZACJA
Sztuczne powierzchnie w miastach na stałe zmieniają
klimat, w którym żyje prawie ¾ Polaków i ponad połowa
z 7 mld mieszkańców globu
Pokrycie nawierzchnie ulic, chodników,
placów materiałami
nieprzepuszczalnymi (asfalt, beton)
zwiększony odpływ wód opadowych
Tylko niewielka część wody ulega
wyparowaniu
mniejsza zawartość pary wodnej
w powietrzu w mieście
Albedo powierzchni
Zródło: U.S. Environmental Protection Agency. Polska wersja ryciny: M. Kamiński
http://yosemite.epa.gov/oar/globalwarming.nsf/content/ActionsLocalHeatIslandEffect.html
17. Materiały budowlane, tworzące
powierzchnie w mieście, mają
znaczną pojemnością cieplną
dlatego akumulują ciepło w czasie
dnia, a emitują je nocą – w wyniku
tego procesu i wielu innych
powstaje Miejska Wyspa Ciepła.
Liverpool, żródło: http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-2097308/Britains-
wasteful-cities-New-thermal-images-huge-amounts-energy-wasted-country.html
Żródło: www.gardinergreenribbon.com
18. ROLNICTWO
Podtlenek azotu (N2O) oraz metan (CH4):
• N2O jest wydalany do atmosfery z użytków rolnych, głównie w efekcie
mikrobiologicznego przetwarzania nawozów azotowych w glebie. Emisje N2O stanowią
połowę wszystkich emisji rolnych;
• Emisje CH4 są głównie wynikiem procesów trawiennych zwierząt przeżuwających
(przede wszystkim krów i owiec)
Emisje rolnych gazów cieplarnianych
maleją! W UE w latach 1990-2005
spadek o 20%
Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa,
opracowanie w oparciu o dane z EEA
19. Liczba ludności Ziemi
1800 r. – 978 mln
1960 r. - 3 mld
1990 r. - 5,3 mld
2006 r. - 6,6 mld
2015 r. - 7,3 mld
Składnik powietrza
% obj.
Powietrze
wdychane
Powietrze
wydychane
Azot 78 78
Tlen 21 17
Dwutlenek węgla 0,03 4
Inne gazy ok. 1 ok.1
Skład chemiczny powietrza wdychanego i wydychanego
MY, czyli LUDZIE
20. Większa częstość i natężenie ekstremów pogodowych
Dowiedzione zmiany klimatu
Cieplejszy klimat więcej energii w systemie?
21. Obecnie mówiąc o klimacie Polski myślimy zazwyczaj nie o
warunkach średnich, ale o ekstremalnych: falach upałów (dni
gorące, upalne noce), falach zimna (dni b. mroźne),
huraganowych wiatrach, powodziach lub suszach, anomaliach pogodowych…
A dodatkowo myślimy równocześnie o ich skutkach
ekonomicznych, społecznych, zdrowotnych
Kilka przykładów ….
Do 2050 r. prognozowany jest w Polsce:
wzrost temperatury powietrza
wzrost zimowych opadów deszczu (powodzie),
spadek letnich opadów deszczu,
wzrost ryzyka suszy i erozji gleby,
wydłuży się sezon wegetacyjny i zmienią się plony
22. 1997r. Dorzecze Odry: Kotlina Kłodzka –
opady ciągłe 60-70 godz., 5-9.07 = 450-480
mm (200% śr. m-nej). Kłodzko: poziom wody
w 5 dni z 100 do 655 cm
4.07.2002 r. huraganowy wiatr niszczy
ok. 14 tys. ha Puszczy Piskiej.
21.08.2007 r. komórka burzowa, Mikołajki:
wiatr 126 km/h (35 m/s), spadek temp. z
28°C na 16°C, śmierć 12 żeglarzy
Lato 1994 – najsilniejsza dotychczas
fala upałów w Polsce, 2006 r. –
najwyższa temperatura lipca, blisko
miesiąc z tmax około 30°C.
Sierpień 2003 r. –fala upałów
Europie Zach., około 30 tys. zgonów
23. Czy jesteśmy bezradni wobec tych procesów?
Na szczęście – Nie.
Skutki zmian klimatu odczuwane przez nas wszystkich są
sumą wszystkich naszych działań, tych globalnych, ale także
tych lokalnych, a nawet indywidualnych.
Potrzebny jest wzrost naszej świadomości oraz podjęcie tych
działań, które są dla nas możliwe.
24. Powstały różne programy, międzynarodowe i krajowe, mające
na celu zmniejszenie niekorzystnych dla klimatu działań.
Ich sukces zależy nie tylko od tego, co zrobią rządy największych
państw świata, ale także od tego, co zrobi każdy z nas.
25. Food and Agriculture Organization of the
United Nations (FAO)
www.fao.org/climatechange/en/
www.fao.org/climatechange/youth/en/
www.yunga-un.org
http://www.unicef.org/environment/
http://www.unicef.org/cfs/
http://www.unicef.org/education/bege_61668.html
http://www.unep.org/climatechange/
http://en.unesco.org/themes/education-
sustainable-development
http://www.unesco.org/new/esd2014
http://www.wmo.int/pages/themes/WMO_climatechange_en.html
http://www.who.int/globalchange/en/
26. Youth in action on climate change: inspirations from around the world
27. D Z I E C I
Źródło: Climate Change and
Environmental Education
29. 1. WODA i GLEBY
zagospodarowanie wód opadowych,
mała retencja
sadzenie drzew na obszarach narażonych na krótkotrwałe powodzie
i ochrona przed erozją gleb.
2. ROLNICTWO i LEŚNICTWO
dostosowanie gospodarowania struktury upraw,
dostosowanie agronomii i agrotechniki
dbałość o prawidłowy skład gatunkowy lasu.
Kategorie tematyczne obecnego programu
30. 3. GOSPODARKA
ochrona przed skutkami zmian klimatu
projektowanie inwestycji
zabezpieczenia dróg i mostów
zabezpieczenie infrastruktury energetycznej
4. CZŁOWIEK i ŚRODOWISKO
znaczenie powierzchni biologicznie czynnej na terenach
zurbanizowanych – czyli ochrona terenów zielonych i wodnych
w miastach
ochrona zdrowia
5. PLANY ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU
Lokalne, kompleksowe plany adaptacji
31. Wyzwania stojące przed każdym z województw
w kontekście działań adaptacyjnych
są częściowo tożsame, częściowo różne
– zależne od specyfiki przyrodniczej województwa.
33. Gromadzenie wód opadowych
Gromadzenie wód opadowych, które można
następnie wykorzystać w gospodarstwie jest
znane od stuleci.
Mieszkańcy bogatych krajów robią to od dawna.
Oszczędzamy nie tylko złoża wód rzecznych i
podziemnych, ale także pieniądze.
Zabezpieczamy przed lokalnymi podtopieniami.
Siła jest w sumie oddziaływań lokalnych
35. Ogrody deszczowe różnych rozmiarów,
które usuwają zanieczyszczenia z przepływającej wody
deszczowej zbieranej z powierzchni dróg, placów czy
dachów
36. Muldy i rowy chłonne
Wyprofilowanie ulic
i zielonej infrastruktury
Dbanie o rowy melioracyjne
- funkcja retencji,
- nie tylko odpływu
Powierzchnie bioretencyjne
37. Różne zabiegi techniczne: małe zbiorniki wodne, jazy,
zastawki itp., jak również nietechniczne (zalesienia,
zadrzewienia, roślinne pasy ochronne, ochrona oczek
wodnych, stawów wiejskich, mokradeł itp.) - prowadzą
do spowolnienia lub powstrzymania odpływu wody przy
jednoczesnym odtwarzaniu naturalnego krajobrazu.
Mała retencja na ciekach wodnych,
czyli zatrzymywanie jak największej ilości wody w jej
powierzchniowym i przypowierzchniowym obiegu
38. Korzyści z małej retencji:
Gromadzi wodę, która w okresach deficytu opadu może być
wykorzystywana w gospodarce.
Zwiększa bioróżnorodność w obrębie dolin.
Łagodzi warunki termiczne i zabezpiecza przed lokalnymi
powodziami.
Zwiększa potencjał rekreacyjny.
Może być wykorzystana jako źródło czystej energii.
39. Rozsądna regulacja cieków wodnych
Jednym z uciążliwych skutków zmian klimatu jest duża
zmienność opadów w czasie i w przestrzeni.
Efektem tej zmienności są nie tylko rozległe powodzie, ale
także lokalne podtopienia.
Z drugiej strony na innych obszarach obniża się
zwierciadło wód gruntowych i dodatkowy odpływ wód
może prowadzić do przesuszania gruntów, a nawet suszy.
Rozważnie regulując lokalne cieki wodne zmniejszamy te
problemy.
40.
41. Rekultywacja obszarów zdegradowanych
Wiele terenów ulega degradacji w wyniku działalności
człowieka.
Są to nie tylko tereny pokopalniane, ale także każde wyrobiska
po kruszywach (piaskownie, żwirownie, kamieniołomy itp.).
Można zmienić ich wygląd i nadać im nową „twarz” i przypisać
nowe funkcje (np. rekreacyjne).
Opuszczone i zdegradowane tereny w miastach, przy drogach,
na terenach przemysłowych, w sąsiedztwie torowisk
kolejowych…..
42. Kielce – kamieniołom w
Kadzielni - rezerwat i
amfiteatr
Kryspinów k. Krakowa – zalany obszar
po kopalni piasku
46. Park Znalezisk, Nochten, Niemcy (2000-2003 r.). Teren byłej
kopalni węgla brunatnego, obecnie 10 ha park z unikatowymi
okazami kamieni i wyjątkową florą.
Niesamowite inwestycje
47. Energia odnawialna
W warunkach klimatycznych Polski można skutecznie
wykorzystywać przez znaczną część roku energię
promieniowania słonecznego.
Może ona podgrzewać wodę używaną w gospodarstwie lub
wytwarzać prąd, gromadzony w akumulatorach.
50. Zachowanie bioróżnorodności
Bioróżnorodność to nie tylko hasło naukowe, ale realna
potrzeba każdej społeczności i każdego człowieka.
Różnorodność środowiska, w którym żyjemy to kwestia
naszego „być albo nie być”.
Bioróżnorodność zapewnia nam urozmaicone pożywienie
oraz zabezpiecza przed niszczącymi inwazjami różnych
szkodników wyspecjalizowanych w niszczeniu pojedynczych
roślin czy zwierząt.
Potrzebne są różnorodne akcje edukacyjne i promujące
bioróżnorodność.
51.
52. Lasy mieszane kontra
monokultury iglaste
- różne gatunki
„świadczą” sobie
pewne usługi
ekosystemowe
Wysoki przyrost drzew negatywnie
wiąże się z produkcją jagód,
pożywienia dla zwierząt i
występowaniem martwego
drewna, a tylko to jest warunkiem
zachowania bioróżnorodności.
53. Korytarze ekologiczne
Korytarze ekologiczne to połączone ze sobą
obszary, pokryte roślinnością, które umożliwiają
migrację roślin, zwierząt czy grzybów.
Przyczyniają się one do zachowania
bioróżnorodności.
55. Adaptacja do zmian klimatu w miastach
W miastach żyje prawie 2/3 ludności Polski.
Życie w miastach ma swe zalety, ale także uciążliwości.
Część tych uciążliwości wiąże się ze specyficznym klimatem
tworzonym przez miasto, ale też z hałasem i zanieczyszczeniem.
Każdą z uciążliwości można zmniejszyć przez różne działania lokalne.
56. Zieleń w mieście
Zieleń w mieście ma ogromne znaczenie dla poprawy warunków
klimatycznych, sanitarnych i akustycznych.
Chodzi nie tylko o utrzymanie tej zieleni, która jeszcze w mieście
rośnie, ale o zwiększenie jej powierzchni.
Zieleń nie tylko łagodzi temperaturę,
ale także oczyszcza powietrze z
zanieczyszczeń i tłumi hałas.
W parkach temperatura powietrza
jest znacznie niższa, a wilgotność
powietrza wyższa w porównaniu z
zabudowanym terenem
otaczającym.
57. Przykład badań IGiPZ PAN - Warszawa
Nadwyżka temperatury powietrza (Ta) i temperatury odczuwalnej
(UTCI) w trzech rejonach Warszawy w stosunku do obszaru
podmiejskiego
Koło – stare osiedle z licznymi drzewami i trawnikami
Włodarzewska – nowe osiedle z nielicznymi drzewami i trawnikami
Twarda – fragment centrum miasta pozbawionego zieleni
58. Promujmy i walczmy o zieleń w miastach
Nie wycinajmy bezmyślnie drzew przy nowych inwestycjach!
Protestujmy - gdy widzimy, że ktoś niszczy środowisko –
zgłaszajmy odpowiednim władzom!
Walczmy o zachowanie istniejących terenów zielonych!
Inicjujmy akcje sąsiedzkie, społeczne mające na celu urządzanie
nowych terenów zielonych!
Dbanie o zieleń to nie tylko dbanie
o temperaturę powietrza i wilgotność w mieście,
ale też walka z hałasem i zanieczyszczeniem powietrza
59. Dojrzałe drzewo liściaste – absorbuje ok. 1 tony CO2 na każdy
1m3 przyrostu.
W okresie wegetacyjnym emituje do 1,1 kg O2 z 1 m2
powierzchni liści.
Jedno drzewo produkuje w ciągu roku tyle tlenu, ile zużywa
człowiek w ciągu 2 lat życia.
65. Białe dachy, białe elewacje, jasne barwy –
niższa temperatura w mieście
źródło: Global Model Confirms: Cool Roofs Can Offset Carbon Dioxide Emissions and Mitigate Global Warming
http://newscenter.lbl.gov/2010/07/19/cool-roofs-offset-carbon-dioxide-emissions/
67. Przykład wpływu zieleni na złagodzenie miejskiej
wyspy ciepła – rejon ul.Twarda, Warszawa
Obecny stan zagospodarowania - MWC 1,5-3,5°C
(maksymalnie do 12°C)
68. Wprowadzenie trawników i drzew
- złagodzenie MWC o 0,1-0,2°C
Wprowadzenie trawników,
drzew i zielonych dachów
- złagodzenie MWC o 0,4-0,5°C
70. Klimat to także klimat akustyczny
Nadmierny hałas może mieć wpływ na:
uszkodzenia słuchu
zakłócenia snu
osłabienie procesów poznawczych
psychofizjologiczne reakcje stresowe
zwiększone ryzyko chorób krążenia
Szacuje się, że w Polsce, na szkodliwe lub uciążliwe działanie
hałasu narażonych jest około 13 milionów osób.
71. Wyraźne zwiększony hałas występuje w pasie do około 500 m od drogi.
Powyżej tej odległości większe znaczenie w kształtowaniu się klimatu
akustycznego miejsca mają czynniki lokalne, a hałas komunikacyjny z drogi
słyszalny jest w postaci w miarę jednostajnego szumu.
Dla zapewnienia ludziom odpowiednich warunków w ciągu dnia i
wypoczynku nocnego, drogi powinny przebiegać w odległości większej niż
200-300 m od budynków mieszkalnych.
Natężenie hałasu w okolicy Wyszkowa – norma to max 65 dB w dzień i 45 dB w nocy przy
drogach, poza drogami – 55 w dzień
a) w porze dziennej, b) w ciągu nocy
72. Ochrona przed hałasem wymaga kompleksowych działań
w sferze edukacji, planowania i organizacji ruchu .
Ekrany akustyczne są jednym ze
sposobów na obniżenie poziomu
hałasu w otoczeniu dróg .
Pas zieleni, w stanie
ulistnionym , o szerokości 30m
redukuje hałas o 5 dB.
75. Zawsze i wszędzie oszczędzanie energii i wody
Regulacja temperatury
w pomieszczeniach
Dobra izolacja budynków
Wyłączanie światła, urządzeń
w stanie czuwania
78. Zakończenie
To tylko wybrane przykłady działań, które możemy
podjąć wspólnie, aby złagodzić skutki zmian klimatu
lub lepiej zaadoptować się do niektórych zmian.
Każda gmina różni się od pozostałych. Musimy
uruchomić naszą wyobraźnię, aby zobaczyć, co dla
nas jest najważniejsze i co razem możemy zrobić,
aby wszystkim żyło się lepiej.