1. Lublin, 27 października 2014 r.
Monitoring jakości powietrza w Polsce
na przykładzie województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
Arkadiusz Iwaniuk
Z-ca Lubelskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska
2. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
Monitoring jakości powietrza w Polsce realizowany jest w ramach
Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ)
PMŚ powołany został ustawą z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287, z późn. zm.) w celu zapewnienia wiarygodnych informacji
o środowisku i składa się z trzech bloków:
PRESJE, STAN oraz OCENY I PROGNOZY
Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ)
3. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
Informacja o środowisku
BLOK - STAN
PODSYSTEMY:
Monitoring jakości powietrza
Monitoring jakości wód
Monitoring jakości gleby i ziemi
Monitoring przyrody
Monitoring hałasu
Monitoring pól elektromagnetycznych
Monitoring promieniowania jonizującego
Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ)
BLOK - PRESJE
Dane dot. czynników
sprawczych np. działalności
społ.-gosp., warunków
meteorologicznych,
hydrologicznych, napływów
transgranicznych, dane o
emisjach wytwarzane poza
systemem PMŚ
Źródło: Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2013-2015, GIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 2013
BLOK - OCENY I PROGNOZY
4. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ)
Na poziomie krajowym PMŚ wykonuje Główny Inspektor Ochrony Środowiska.
Jest on też koordynatorem działań prowadzonych przez inne instytucje na potrzeby PMŚ
Na poziomie wojewódzkim PMŚ realizuje Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
Obecnie monitoring jakości powietrza
prowadzony jest zgodnie z Programem
Państwowego Monitoringu Środowiska
na lata 2013 – 2015
zatwierdzonym przez GIOŚ
5. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
W podsystemie monitoringu jakości powietrza w latach 2013 – 2015
realizowanych jest na szczeblu krajowym 10 zadań m.in.:
PMŚ – monitoring jakości powietrza
• badanie i ocena stanu zanieczyszczenia powietrza zgodnie z dyrektywą PE i Rady 2008/50/WE
w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (CAFE) oraz dyrektywy PE i Rady
2004/107/WE w sprawie arsenu, kadmu, niklu, rtęci i WWA w otaczającym powietrzu,
• monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża,
• programy badawcze dot. zjawisk globalnych i kontynentalnych wynikające z podpisanych przez Polskę
konwencji i zobowiązań międzynarodowych,
• wdrażanie krótkoterminowych prognoz zanieczyszczenia powietrza,
• monitoring tła zanieczyszczenia atmosfery na stacjach w Łebie, Jarczewie, Puszczy Boreckiej i Śnieżce
(EMEP, GAW/WMO i COMBINE/HELCOM,
• pomiary stanu warstwy ozonowej nad Polską oraz pomiary natężenia promieniowania UV-B
6. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ - monitoring jakości powietrza
Rodzaj pomiarów Liczba stanowisk pomiarowych
w Polsce w województwie lubelskim
automatyczne 809 27
manualne 983 39
razem 1 792 66
pasywne 1 137 0
7. Badanie i ocena poziomu substancji w powietrzu jest zadaniem wojewódzkiego inspektora
ochrony środowiska (art. 89 – 94 ustawy POŚ).
Oceny jakości powietrza dokonuje się w strefach
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Zgodnie z ustawą Poś (Dz. U. 2013 poz. 1232, z późn. zm.)
strefę stanowi:
1) aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy; 12 1
2) miasto o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy; 18 -
3) pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład miast
o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz aglomeracji.
Polska woj. lubelskie
16 1
Razem: 46 2
8. Celem realizacji zadania jest uzyskanie dla wszystkich stref w kraju informacji
o poziomach substancji w powietrzu w odniesieniu do standardów jakości powietrza jakimi są:
- poziomy dopuszczalne,
- poziomy docelowe,
- poziomy celów długoterminowych,
oraz identyfikacja obszarów wymagających poprawy jakości powietrza (co najmniej do
dopuszczalnych poziomów substancji i tam, gdzie to możliwe, do poziomów docelowych), a następnie
monitorowanie skuteczności działań programów ochrony powietrza.
W ramach zadania zapewniana jest także informacja niezbędna do przeciwdziałania
przekroczeniom poziomów alarmowych substancji, określonych prawem (dwutlenek azotu,
dwutlenek siarki, ozon, pył zawieszony PM10).
Zadanie wynika bezpośrednio z zobowiązań Polski określonych w przepisach prawa
krajowego i Unii Europejskiej.
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
9. Na potrzeby ocen jakości powietrza, wykonywane są
badania stężeń następujących substancji w powietrzu:
dwutlenku siarki (SO2),
dwutlenku azotu (NO2),
tlenków azotu (NOX),
ozonu (O3),
pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5,
benzenu (C6H6),
tlenku węgla (CO),
zawartości w pyle zawieszonym PM10: ołowiu (Pb), arsenu (As),
kadmu (Cd), niklu (Ni)
i benzo(a)pirenu (B(a)P)
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
10. Badania realizowane są w oparciu o pomiary wykonywane w stałych punktach
pomiarowych prowadzone przede wszystkim przez WIOŚ.
Ilość stacji pracujących w strefach oraz zakres pomiarów dla każdej stacji ustala wojewódzki
inspektor ochrony środowiska w ramach wojewódzkich programów monitoringu środowiska,
na podstawie wyników pięcioletniej oceny jakości powietrza w strefach.
Na podstawie wyników badań wykonywane są przez WIOŚ roczne oceny
jakości powietrza w województwie.
(art. 88 – 90 Poś)
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
11. W ramach zadania wypełniane są zobowiązania Polski wynikające z członkostwa
w Unii Europejskiej, obejmujące m.in. przekazywanie do Komisji Europejskiej:
- danych ze stacji pomiarowych o stężeniach zanieczyszczeń powietrza w Polsce
do europejskiej bazy danych AirBase,
- informacji o wynikach rocznej oceny jakości powietrza,
- danych o stężeniu ozonu w okresie letnim w roku bieżącym.
Dane bieżące o stężeniach ozonu są też przekazywane bezpośrednio do Ozoneweb
serwisu Europejskiej Agencji Środowiska
http://www.eea.europa.eu/maps/ozone/map
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
12.
13.
14. Wyniki wieloletnich badań jakości powietrza w Polsce wskazują,
że problemem są ponadnormatywne stężenia:
- pyłu PM10 i PM2,5
- benzo(a)pirenu jako wskaźnika zawartości wielopierścieniowych
węglowodorów aromatycznych w pyle PM10,
- ozonu
- dwutlenku azotu
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
15. Kryteria będące podstawą rocznych ocen jakości powietrza
dla pyłu PM10
Okres uśredniania wyników
pomiarów
Dopuszczalny poziom
PM10
w powietrzu
[μg/m3]
Dopuszczalna częstość
przekraczania
dopuszczalnego poziomu
w roku kalendarzowym
24 godz. 50 35 razy
rok kalendarzowy
40 nie dotyczy
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
16. W Polsce w 2013 r. spośród 46 stref podlegających
ocenie w oparciu o stężenia 24-godz. zaliczono:
do klasy A 10 stref (22 %)
do klasy C 36 stref (78 %)
w oparciu o stężenia średnie roczne:
do klasy A 29 stref (63%),
do klasy C 17 stref (37%)
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Pył PM10
17. Aglomeracja Lubelska: Lublin ul. Śliwińskiego - 40
strefa lubelska: Kraśnik ul. Koszarowa - 41
Puławy ul. Skowieszyńska - 61
Zamość ul. Hrubieszowska - 45
W województwie w 2013 r. do klasy C ze względu na zanieczyszczenie powietrza
pyłem PM10 zostały zaliczone obie strefy: Aglomeracja Lubelska i strefa lubelska
O klasyfikacji zdecydowały przekroczenia stężeń 24 h
Stężenia średnie roczne były dotrzymane
Stacje monitoringu powietrza, na których wystąpiły przekroczenia
24 h stężeń pyłu PM10 (powyżej 35 dni):
Ze względu na stężenia pozostałych zanieczyszczeń w województwie lubelskim
obie strefy zaliczono do klasy A.
Automatyczny miernik pyłu
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
18. Przebieg 24-h stężeń pyłu PM10 w 2013 r. na stacjach w Lublinie, Chełmie, Białej Podlaskiej i Zamościu
19. Przebieg 24-h stężeń pyłu PM10 w 2013 r. w Lublinie, Kraśniku, Puławach i Radzyniu Podlaskim
20. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
8
6 6 7 6
2
5
-5
0
5
10
15
20
25
[oC]
Lublin ul. Śliwińskiego 5
średnia miesięczna temperatura liczba przekroczeń w miesiącu
11
9
7
9 9
5
11
-5
5
15
25
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
[oC] Puławy ul. Skowieszyńska 51
średnia miesięczna temperatura liczba przekroczeń w miesiącu
Przekroczenia pyłu PM10 w 2013 r. na tle warunków termicznych
21. Okres
uśredniania
stężeń
Poziom
dopuszczalny
PM2,5 w
powietrzu
[μg/m3]
Wartość
marginesu
tolerancji w
2013 r.
[μg/m3]
Poziom dopuszczalny
PM2,5 w powietrzu
powiększony o margines
tolerancji 1) [μg/m3]
rok
kalendarzowy
25 1 26
1) - zgodnie z rozporządzeniem MŚ z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu;
- wg Dyrektywy 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Kryteria będące podstawą rocznych ocen jakości powietrza
dla pyłu PM2,5
Stężenia średnioroczne pyłu PM2,5 w 2013 r. w województwie lubelskim
Lublin, ul. Śliwińskiego – 21,4 μg/m3
Chełm, ul. Jagiellońska – 21,3 μg/m3
Biała Podlaska – ul. Orzechowa - 20,4 μg/m3
Zamość, ul. Hrubieszowska – 22,4 μg/m3
22. Stacja w Lublinie przy ul. Śliwińskiego
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Pył zawieszony PM2,5 – ochrona zdrowia – średnia roczna
23. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Okres uśredniania
wyników pomiarów
Docelowy poziom
benzo/ά/pirenu
w powietrzu [ng/m3]
Termin osiągnięcia
docelowego poziomu
benzo/ά/pirenu w powietrzu
rok kalendarzowy 1 2013
Kryteria będące podstawą rocznych ocen jakości powietrza
dla benzo(a)pirenu
Stężenia średnioroczne benzo(a)pirenu w 2013 r. na wszystkich stacjach
województwa lubelskiego wynosiły 1 ng/m3
24. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Benzo(a)piren – ochrona zdrowia – średnia roczna
25. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Kryteria będące podstawą rocznych ocen jakości powietrza dla ozonu
Okres uśredniania
wyników pomiarów
Docelowy poziom
O3 w powietrzu
Dopuszczalna częstość
przekraczania poziomu
docelowego w roku
kalendarzowym
Termin osiągnięcia
poziomu docelowego O3
w powietrzu
8 godzin 120 μg/m3 25 dni 2010 r.
Okres uśredniania
wyników pomiarów
Poziom celu długoterminowego
O3 w powietrzu
Termin osiągnięcia poziomu celu
długoterminowego O3 w powietrzu
8 godzin 120 μg/m3 2020 r.
ochrona zdrowia
Poziom docelowy dla ozonu w 2013 r. w województwie lubelskim wynosił:
od 45,5 μg/m3 w Lublinie przy ul Obywatelskiej - do 56 μg/m3 w Jarczewie
Na wszystkich stacjach województwa lubelskiego dotrzymana była dopuszczalna liczba przekroczeń (max. 13)
Poziom celu długoterminowego ozonu w 2013 r. został przekroczony na wszystkich stacjach
26. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Kryteria będące podstawą rocznych ocen jakości powietrza dla ozonu
ochrona roślin
Okres uśredniania wyników pomiarów
Docelowy poziom
O3
w powietrzu
Poziom celu długoterminowego
O3
w powietrzu
Okres wegetacyjny (1V-31VII) 18000 μg/m3 h 6000 μg/m3 h
Średnia wartość AOT 40 [μg/m3 h] z lat 2009-2013 na stacjach województwa lubelskiego wynosiła:
w Jarczewie -10588 [μg/m3 h]
w Białym Słupie – 8139 [μg/m3 h]
w Wilczopolu – 9609 [μg/m3 h]
Poziom docelowy na wszystkich stacjach został dotrzymany, natomiast poziom celu długoterminowego
został na wszystkich stacjach przekroczony
27. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
O3 – ochrona zdrowia
Liczba dni z przekroczeniami 8-godz. średniej kroczącej
stężenia ozonu przekroczyła wartość 120 μg/m3 (poziom
docelowy) dla 2013 r. (symulacja modelem GEM-AQ, dane
pomiarowe PMŚ); rozdzielczość 5 km
28. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Indeks AOT40 dla 2013 r., dla obszaru Polski (symulacja modelem
GEM-AQ, dane pomiarowe PMŚ); rozdzielczość 5 km
O3 – ochrona roślin
29. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Kryteria będące podstawą rocznych ocen jakości powietrza
dla dwutlenku azotu
Okres uśredniania
wyników pomiarów
Dopuszczalny poziom NO2
w powietrzu [μg/m3]
Dopuszczalna częstość przekraczania
dopuszczalnego poziomu w roku
kalendarzowym
1 godz. 200 18 razy
rok kalendarzowy 40 nie dotyczy
Stężenia średnioroczne dwutlenku azotu w 2013 r. na stacjach województwa lubelskiego wynosiły
od 9 μg/m3 na stacji tła regionalnego w Jarczewie do 19,6 μg/m3 w Lublinie przy ul. Obywatelskiej
30. NO2 – ochrona zdrowia
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
31. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
Kryteria będące podstawą rocznych ocen jakości powietrza
dla arsenu
Okres uśredniania
wyników pomiarów
Docelowy poziom
arsenu
w powietrzu [ng/m3]
Termin osiągnięcia docelowego
poziomu arsenu w powietrzu
rok kalendarzowy 6 2013
32. Arsen – ochrona zdrowia – średnia roczna
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
33. Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSPEKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
PRESJE
Źródła emisji zanieczyszczeń powietrza:
punktowe tzw. emisja punktowa
- pochodząca ze źródeł zorganizowanych, powstająca głównie w wyniku energetycznego
spalania paliw i przemysłowych procesów technologicznych
liniowe tzw. emisja liniowa
- pochodząca głównie z transportu samochodowego, kolejowego, wodnego i lotniczego
powierzchniowe tzw. emisja powierzchniowa
- pochodząca głównie z palenisk i kotłowni indywidualnych systemów grzewczych
34. stacje monitoringu powietrza – pył PM10
największe punktowe emitory
zanieczyszczeń
E.C. Lublin Wrotków
Z-dy Azotowe Puławy
Megatem E.C. Lublin
Cementownia w Rejowcu Fabr.
Cementownia Chełm
Stacje monitoringu powietrza oraz największe punktowe emitory
zanieczyszczeń w województwie lubelskim – 2013 r.
Monitoring jakości powietrza w Polsce na przykładzie
województwa lubelskiego
W
O
JEWÓDZKIINSP
EKTORAT OCHR
ONYŚRODOWISK
A
LUBLIN
PMŚ – Badanie i ocena jakości powietrza w strefach
PRESJE
35. 9,5 %
27,7 %
62,8 %
Udział grup źródeł zanieczyszczeń w stężeniach pyłu PM10 w Lublinie
Źródło: POP dla Lublina
13,4 %
7,3 %
79,3 %
na terenie Aglomeracji Lubelskiej na terenie strefy lubelskiej
Spadek emisji punktowej nie przekłada się na zmniejszenie stężeń pyłu w powietrzu,
gdyż znaczący wpływ ma emisja powierzchniowa i liniowa (tzw. niska).
emisja powierzchniowa
emisja liniowa
emisja punktowa