1. BESPLATNI GOTOVI SEMINARSKI, DIPLOMSKI I MATURSKI RAD.
RADOVI IZ SVIH OBLASTI, POWERPOINT PREZENTACIJE I DRUGI
EDUKATIVNI MATERIJALI.
WWW.SEMINARSKIRAD.ORG
WWW.MAGISTARSKI.COM
WWW.MATURSKIRADOVI.NET
WWW.MATURSKI.NET
WWW.SEMINARSKIRAD.INFO
WWW.MATURSKI.ORG
WWW.ESSAYSX.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DIPLOMSKIRADOVI
NA NAŠIM SAJTOVIMA MOŽETE PRONAĆI SVE, BILO DA JE TO SEMINARSKI,
DIPLOMSKI ILI MATURSKI RAD, POWERPOINT PREZENTACIJA I DRUGI
EDUKATIVNI MATERIJAL. ZA RAZLIKU OD OSTALIH MI VAM PRUŽAMO DA
POGLEDATE SVAKI RAD, NjEGOV SADRŽAJ I PRVE TRI STRANE TAKO DA MOŽETE
TAČNO DA ODABERETE ONO ŠTO VAM U POTPUNOSTI ODGOVARA. U BAZI SE
NALAZE GOTOVI SEMINARSKI, DIPLOMSKI I MATURSKI RADOVI KOJE
MOŽETE SKINUTI I UZ NJIHOVU POMOĆ NAPRAVITI JEDINSTVEN I UNIKATAN RAD.
AKO U BAZI NE NAĐETE RAD KOJI VAM JE POTREBAN, U SVAKOM MOMENTU
MOŽETE NARUČITI DA VAM SE IZRADI NOVI, UNIKATAN SEMINARSKI ILI NEKI DRUGI
RAD RAD NA LINKU IZRADA RADOVA. PITANjA I ODGOVORE MOŽETE DOBITI NA
NAŠEM FORUMU ILI NA MATURSKIRADOVI.NET@GMAIL.COM
SOCIOLOGIJA
I DEO – PREDMET I METOD SOCIOLOGIJE

2. 1.PREDMET SOCIOLOGIJE
Sociologija je nauka o najopštijim zakonitostima nastanka i razvitka ljudskog društva.
Opšta sociologija proučava društvo u celini, dok posebne sociologije proučavaju pojedine društvene
pojave, od fenomena rada do fenomena rata.
Naziv sociologija sastavljen od dve reči latinske socius-drug, pratilac,učesnik odnosno societas-
udruženje,zajednica,društvo i gčke reči logos-reč,govor nauka. Doslovno sociologija znači „nauka o
društvu“. Sociologija se pojavila u modernom građanskom društvu sredinom 19. veka kao pokušaj
preovladavanja moderne krize.
Sociologija je teorijska nauka koja kroz iskustvo dolazi do objektivnog, sistematskog i preciznog
saznanja o stvarnosti, formuliše opšte zakone društvenog života i objašnjava globalni društveni oblik i
uslove pod kojima se menja i nastaje uloga i mesto čoveka u njemu.
Sociologija se ujedno bavi proučavanjem pojedinačnih društvenih pojava na osnovu kojih se može
govoriti o posebnim sociološkim disciplinama i o odnosu sociologije prema filozofiji, istoriji,
antropologiji, politici, socijalnoj psihologiji, religiji i dr.
Sen Simon je bio uveren da se preobražaj društva može izvršiti pomoću reorganizacije naučnog sistema
kao posebna nauka o čoveku i društvu. Po njemu nauka bi se izgradila po uzoru na prirodne nauke i zvala
bi se socijalna filozofija i proučavala bi društvo u celini. Mnogi naučnici su smatrali da sociologija nema
poseban predmet proučavanja već to rade druge nauke.Tako je Ogist Kont (osnivač sociologije) smatrao
da bi sociologija mogla biti enciklopedija ili skup znanja koju već izuče ostale nauke. Nasuprot njemu
drugi osnivač sociologije Herbert Spenser smatra da je predmet izučavanja sociologije rašćenje, razvoj,
struktura i funkcije društvene skupine kao proizvoda uzajamne akcije ljudi osobenih po zajednčkim
osobinama i osobinama svojstvenih određenoj rasi ili individui. „Formalna sociologija“ koja se upoređuje
sa geometrijom, (Tenis, Zimel fon Vize) proučava društvene oblike ili forme, a tek potom njihov sadržaj.
Po Emilu Dirkemu sociologija je nauka o društvenim institucijama, njihovoj genezi i njihovom
funkcionisanju.
2.SOCIOLOŠKI PRISTUP PROUČAVANJU DRUŠTVA
Pristupi se mogu izdvojiti i pratiti na više osnova:
• opseg i ugao posmatranja (npr. Makrosociološki i mikrosociološki)
• odnos između pojedinca i društva (npr. Nominalizam i realizam)
• priroda društvenog determinizma (npr. Monizam i pluralizam)
• teorijsko-metodološke osnove nauke (npr. Pozitivizam i istorizam)
• uzroci, oblici i pravci promene (npr. Evolucionizam,ciklizam, difuzionizam)
• shvatanje vertikalne strukture društva (npr. Stratifikacijski, konfliktni i elitistički)
U sociologiji se izdvajaju nekoliko teorija i pristupa u proučavanju društva: marksizam, funkcionalizam,
strukturalizam, bihejviorizam, simbolički interakcionizam, fenomenalizam, teorija sistema, kritička
teorija društva i dr. Marks Veber nemački sociolog smatrao je da sociologija treba da razume socijalni
postupak i da ga objasni kroz tok i posledice njegovog uzroka (socioligija razumevanja). Neki autori
sociologiju shvataju kao nauku o društvenim grupama, a drugi kao nauku o međuljudskim odnosima.
Predstavnici biheviorističke orjentacije, koji određuju sociologiju kao nauku o društvenom ponašanju
ljudi, težili su iščezavanju razlike između sociologije i drugih društvenih nauka i njihovo spajanje u nauku
o ljudskom ponašanju. Filozof Đuro Šušnjić klasifikuje različite definicije sociologije u sedam podgrupa:
1. Nominalne
2. Nauka o osnovnoj strukturi društva.
3. Nauka o opštim zakonima društvenog života.
4. Nauka o socijalnim formama tj.oblicima međuljudskih odnosa
5. Nauka o društvenim ustanovama.
6. Nauka o ponašanju ljudi individualno ili kolektivno.
7. Nauka o grupama,
Najpribližnije teorijsko određenje sociologije je dao Mihailo Popović koji smatra da je predmet
izučavanja sociologije prvenstveno svojstvo međuljudskih odnosa u grupama, institucijama i u globalnom
društvenom sistemu. Sociologija je najopštija nauka o ljudskom društvu, njegovoj strukturi, istorijskim
oblicima kretanja i zakonima promene i razvitka.

3. Pitanja na koja svaki sociolog mora da odgovori su:
• Šta je ljudsko društvo?
• Iz kojih se elemenata ono sastoji?
• Kakvi su njihovi odnosi?
• Kroz koje su istorijske oblike prošla?
• Koji su osnovni zakoni koji upravljaju promenom i razvitkom ljudskog društva
Za marksisitčke teoretičare poput dr Aleksandra Todorovića, postoje „nedostaci“ raznih odredbi predmeta
sociologije kod građanskih naučnika.
Prema Ogistu Kontu sociologija se deli na dva dela:
• Društvena statika-proučava sastav društva.
• Društvena dinamika-proučava njegovo kretanje.
Po njemu osnovna jedinica društva nije pojedinac nego porodica.
Sokorin insistira da je socologija bila jeste i biće nauka o opštim svojstvima socijalnih pojava i odnosa
među ljudima ili je neće biti. Prema Gurviču predmet sociologije je dvostruko složen jer nastaje
uzajamnim prožimanjem područja stvarnosti i metodom proučavanja te stvarnosti.
3.MIKRO I MAKRO SOCIOLOGIJA
Sociolog Ljubiša Mitrović definiše globalno duštvo kao složenu celinu koja se deli u tri pravca:
• Prostorno socijalna područja (morfološka podela)
• Posebne grupe i slojevi (stratifikaciona podela)
• Različite oblasti društvene delatnosti (funkcionalna podela)
Ova tri pravca se međusobno prepliću. Globalna društva su organizovana i u sebi sadrže više podsistema:
socijalni, ekonomski, politički, kulturni.
Makrosociologiju i mikrosociologiju je najbolje shvatiti kao nivoe analize, umesto kao konkretne oblike
sociološkog objašnjenja.
Makrosociologija: Nivo sociološke analize koja se u pogledu prostora, vremena ili broja aktera
usresređuje na krupne analitičke jedinice.Vezuje se najčešće za marksizam, funkcionalizam, sistemsku
teoriju i suprostavlja mikrosociologiju.
Mikrosociologija: obuhvata nivo sociološke analize koji se u pogledu prostora, vremena ili broja aktera
odnosi na male analitičke jedinice. Proučava međuljudske odnose u sakodnevnom životu i ponašanje u
malim grupama.
4.SHVATANJE O PREDMETU SOCIOLOGIJE U SOCIOLOŠKOJ LITERATURI
Enciklopedijsko određenje sociologije kao najopštije društvene nauke koja proučava ljudsko društvo kao
celinu kako smatra Radomir Lukić dao je O.Kont 1839. u delu TEČAJ POZITIVNE FILOZOFIJE
izdvojivši je kao posebnu nauku i koji deli sociologiju na društvenu statiku (društvo se proučava u stanju
mirovanja) i društvenu dinamiku (proučava kako se i zašto društvo kreće menja). Sociologija i druge
nauke ne mogu jedna bez druge. Sociologija proučava društvene strukture, odnose i procese.Osnovni
pojmovi sociologije obuhvataju:
• Opšteistorijske(proizvodne snage i proizvodni odnosi)
• Društvene grupe(klasa, nacija, država)
• Kategorije koje su specifične za pojedine društveno-ekonomske formacije
Sociolog Mihailo Popović smatra da je u prvom redu ispitivanje bitnih svojstava međuljudskih odnosa
koji se stvaraju u grupama, institucujama i u okviru globalnog društvenog sistema. Po njemu sociologija
je teorijska i empirijska nauka. Sociologija proučava i strukturu globalnog društva i odnosa između
pojedinih užih strukturalnih celina, ona je nauka o društvenim grupama i o zakonostima njihovih primena.
Marks Veber smatra da sociologija treba da znači jednu nauku koja razume i tumači ljudsko delanje i na
taj način objasni njegov tok i njegove posledice. Pod delanjem podrazumeva ljudsko ponašanje.Veber
smatra da je društveno delanje orjentisano prema prošlom sadašnjem ili budućem stanju. On vrši njihovu
podelu po tipovima na sledeći način:
• Ciljno racionalno delanje
• Vrednosno racionalno delanje
• Afektivno delanje

4. • Tradicionalno delanje
Veber je predmet sociologije sveo na subjektivnu interpretaciju značenja. Individualni psihologistički
elementi su kod njega osnovni za objašnjenje društvenih pojava. Drugu vrstu definicija predmeta
socioligije nazivamo spiritualističkim.Treća vrstu socioloških definicija nazivamo formalističkom.
Sociologiju možemo definisati kao osnovnu, opštu i teorijsku nauku o društvu kao celini
društvenih delovanja i društvenih odnosa i raznolikim tvorevinama kroz koje se ispoljava društveni život
ljudi u određenim prirodnim i kulturno istorijskim uslovima. Po navedenim shvatanjima o sociologiji se
može govoriti kao o naučnoj disciplini i kao o delatnosti. Nema delatnosti bez discipline niti discipline
bez delatnosti. Postoje nekoliko karakterističkih određenja sociologije:
• Nauka o društvenim grupama
• Nauka o društvenim pojavama
• Nauka o duštvenim činjenicama ili ustanovama
• Nauka koja proučava ljudsko ponašanje
Sociologija nije vrednosno neutralna nauka.Ona u sebi sadrži tri problemske transferzale:
• Individua i društvo
• Stratifikacija i društvene klase
• Socijalne promene.
5.METOD SOCIOLOGIJE
Metod kao put i način traženja je svrsishodan planski postupak koji se primenjuje radi postizanja nekog
cilja, sadrži tri strukturna elementa
1. logičko teorijske
2. tehničke
3. naučno-strategijske elemente
Sociološki metod kao način istraživanja i metodologija kao naučna disciplina čine jednu celinu.
Za sociološka istraživanja su značajni zbog toga što obuhvataju kompleksnost naučno istraživačkog rada
u pet faza
• izrada projekta istraživanja
• stvaranje plana istraživanja
• prikupljanje podataka odnosno formiranje naučne ekspedicije
• sređivanje i obrada podataka
• naučno objašnjenje,interpretacija i proveravanje
Logika istraživanja omogućava da se putem konkretnih postupaka spozna predmet istraživanja:
a) određivanje pojmovno-hipotetičkog istraživanja (teorijsko i operacionalno određenje predmeta
istraživanja)
b) prikupljanje podataka (metod posmatranja, anketa, analiza sadržaja, statistički metod, eksperiment
i upoređivanje)
c) naučno objašnjenje (provera postavljenog hipotetičkog okvira i postavljanje nove hipoteze i novih
naučnih zakona)
6.ODNOS OPŠTE I POSEBNIH SOCIOLOGIJA
Pored opšte sociologije postoje posebne (primenjene) sociologije: sociologija rada, ruralna
sociologija(selo), urbana sociopatija(grad), sociologija religije, sociologija vaspitanja, sociometrija (male
društvene grupe), socijalna patologija(kriminal), sociologija štampe, filma, televizije, sociologija
saznanja, kulture, porodice, medicine, organizacije idr. Posebne sociologije su naučno-empirijsko
saznanje o odnosima između određenih posebnih društvenih pojava i ostalih socijalnih pojava. XX vek je
vek afirmacije posebnih sociologija što je karakteristika savremene sociologije. Nastanak posebnih
sociologija predstavlja deo procesa daljeg razvoja sociologije kao egzaktne nauke.
7.SOCIOLOGIJA I FILOZOFIJA

5. Sociologija kao posebna nauka u korpusu društvenih nauka izdvaja se iz filozofije sredinom XIX veka.
Nastaje kao izraz specifičnih potreba u uslovima zaoštrenih protivurečnosti građanskog društva i sve
snažnijeg prodora pozitivnog naučnog duha. Sociologija je dugo bila u senci filozofije, a prvi sociolozi su
bili više filozofi. Postoje tri etape odvajanja sociologije od filozofije:
• Sociologija je još uvek pod jakim uticajem filozofije (stvaranje velikih teorijskih sistema pod
uticajem filozofije)
• Raskid između sociologije i filozofije (razvoj primenjenih sociologija i prodor empirijskog
pozitivizma)
• Uz očuvanje samostalnosti obe nauke, teži se njihovoj integraciji i saradnji
8.SOCIOLOGIJA I ANTROPOLOGIJA
Antropologija je fundamentalna nauka koja proučava čoveka kao celovito biće. Ona proučava čoveka kao
prirodno i kulturno biće. Predstavnici kulturne antropologije su Lesli Vajt i Margareta Mid , a socijalne
antropologije Frejzer, Tejlor, Malinovski i dr.
9.SOCIOLOGIJA I ISTORIJA
Istorija je jedna od najstarijih društvenih nauka.U literaturi se pokušavalo da se odredi odnos između
sociologije i istorije. Kreću se od potpunog suprotstavljanja do mišljenja da je to jedina nauka i pokušaja
građenja istorijske sociologije ili sociološke istorije(R.Aron iL.Goldman)
10.SOCIOLOGIJA I EKONOMIJA
Ekonomija proučava zakoniosti proizvodnje, raspodele, razmene i potrošnje. Saznanje opštih i posebnih
zakonitosti koje istražuje politička ekonomija (zakon društvene podele rada, viška vrednosti, fetišizma
robe i novca) od velikog je značaja za razumevanje dijalektike savremenog društva i karkatera odnosa i
društvenog života u njemu.
11.SOCIOLOGIJA I SOCIJALNA PSIHOLOGIJA
Psihologija je nauka koja proučava čoveka kao psihičko biće i njegov psihički život. Socijalna psihologija
proučava odnos pojedinca i grupe. Ona je jedna od najmlađih društvenih nauka. Socijalna psihologija se
bavi socijalizacijom psihičkih funkcija, socijalno-psihološkim osobinama ljudske grupe i grupnom
dinamikom kao i psihologijom velikih društvenih grupa.

6. II DEO-DRUŠTVO, DRUŠTVENE POJAVE, PROCESI I TVOREVINE
1.DRUŠTVO
Društvo (societas) je svaka skupina ljudi povezana svojim specifično ljudskim delovanjem,
odnosno, dinamički, konkretno-istorijski totalitet delatnosti i odnosa tj društvenih pojava. Kao pojam u
sociologiji se upotrebljava u različitim značenjima, ali najčešće u smislu globalnog društvenog sistema.
To je relativno nov pojam, nastao sa rađanjem građanskog društva. Globalno društvo se deli u tri pravca:
1. prostorno-socijalna(morfološka)
2. posebne grupe i slojevi (stratifikaciona)
3. različite oblasti društvenih delatnosti (funkcionalna)
Globalno društvo čine zajedno društvene pojave, procesi, odnosi i tvorevine. To je zaokružena celina u
kojoj postoje svi neophodni, potrebni i dovoljni uslovi za razvoj i opstanak ljudske zajednice. Globalno
društvo se shvata na tri načina:
• Globalne društvene grupe koje su u svom istorijskom razvoju postigle određeni stepen
samodovoljnosti (autarkičnosti), ostvarile jedinstvo svih društvenih procesa i i odnosa, zaokružile
se kao ljudske zajednice. To su horda, rod, pleme, narod, nacija po nekim autorima i čovečanstvo.
• Skup zajedničkih karakteristika svih pojedinačnih društava u određenom istorijskom razdoblju.
Dakle, polazi se od stava da je svako društvo složena celina sa vlastitom strukturom i zakonima
razvoja, sa određenim karakteristikama svih društava u istorijskom razdoblju kao i u ranijim
periodima. Na osnovu toga postoji nekoliko klasifikacija globalnog društva, prema Gurviču:
1. harizmatske teokratije (dominacija države i crkve)
2. Partrijahalna društva (porodične veze)
3. Feudalna društva (hijerarhija)
4. Gradovi države (gradovi imaju prevlast nad ekonomskom, religijskom i rodovskom
strukturom)
5. Počeci kapitalizma i posvećeni apsolutizam (monarhijska država i buržoazija)
6. Demokratsko-liberalno društvo (razvijen kapitalizam)
7. Dirigističko društvo (država pomaže privatnom kapitalu)
8. Fašističko društvo sa tehnobirokratskom osnovom (spajanje kapitalističke organizacije i
totalitarne države)
9. Plansko društvo.
Marks deli društvo na društveno ekonomske formacije koje se zasnivaju na istorijskom razvoju ljudskog
društva i to: Prvobitna zajednica, robovlasništvo, feudalizam, kapitalizam, socijalizam, kao prelazna faza i
komunizam kao najrazvijeniji oblik globalnog društva
• U savremenoj sociologiji pod globalnim društvom sa jedne strane se podrazumeva
opšte društvo,a sa druge pojedinačno društvo i neke opšte karakteristike.
2.DRUŠTVENA POJAVA
Predstavlja strukturni element društva. Društvena pojava ima dva osnovna elementa: ponašanje pojedinca
i povezanost tih ponašanja i njihovog delovanja na prirodu društvo i same pojedince čija su ponašanja
povezana. Društvene pojave se dele na materijalne i psihičke tj. društvene procese i društvene tvorevine.
Društvene tvorevine, kao oblik društvene pojave, su nastale osnovnim društvenim procesima i dele se na:
• Složene društvene procese (npr.proces materijalne proizvodnje, društvena kultura i dr.)
• Društvene skupine (mase, društvene grupe, društvene zajednice)
Totalna društvena pojava je sintetički pojam najvišeg reda u sociologiji sinonim za društvenu
celinu. Prema Marksu i Mosu, totalna društvena pojava se odnosi na određenje „čoveka kao totaliteta“
dok prema Sen Simonu i Klod-Anriju, podrazumeva „društvo na delu“. Prema Gurviču: sve društveno
predstavlja učešće ljudskog u neprestanoj promeni.

7. 3.DRUŠTVENI ODNOSI
U širem smislu društveni odnos je povezano delovanje ljudi pri čemu se menja njihovo ponašanje, što
dovodi do promene u svetu. U užem smislu, društveni odnos je oblik društvenog procesa koji se sastoji u
položaju učesnika u društvenom procesu jednih prema drugima. Društveni odnos kao oblik društvenog
procesa može biti: međuindividualni, unutargrupni, međugrupni, međudruštveni, zatim odnosi jednakosti
i saradnje ili odnosi nejednakosti, sukoba i borbe, formalni i neformalni, radni, profesionalni, porodični,
kulturni, politički i dr.
Za Maksa Vebera društveni odnos je ponašanje većeg broja osoba koje po svom smisaonom sadržaju
uzajamno podešeno i time orjentisano. On takođe pažnju posvećuje problemu borbe, karakteru
društvenog odnosa s obzirom na tip delanja kao i pitanju zatvorenosti ili otvorenosti društvenog odnosa.
Društveni odnos za učesnike može imati karakter solidarnosti (određena radnja svakog učesnika pripisuje
se svima) ili zastupanja (radnja pojedinih učesnika kao zastupnika pripisuje se ostalim učesnicima kao
zastupnicima). Iz sociološkog ugla karakteristike društvenih odnosa su:
• Oni su društveni, a ne prirodni- zasnovani su na sociokulturnim, a ne prirodnim pretpostavkama
• Oni su više manje uzajamni i smisaoni
• Institucionalizovani i formalizovani
• Raznovrsni i promenljivi
• Oblik ispoljavanja društvenog delovanja, ali se od njega razlikuje
• Uvek su i individualno obojeni
4.DRUŠTVENI PROCES
Pojam društvenog procesa potiče od reči proces koja ukazuje na tok dešavanja redosled zbivanja, kretanja
uz menjanje položaja i razvoja neke pojave. Društveni odnos je dinamičko ispoljavanje društvene pojave,
odnoso zbivanja koje je podstaknuto odnosom između unutrašnjih sastojaka društvene pojave i u manjoj
meri širim spletom društvenih okolnosti. Društveni proces se sastoji od tri bitna činioca:
• Ljudski rad
• Uzajamno povezivanje i delovanje tih radnji.
• Posledice tih povezivanja.
Ljudske radnje su osnovni sastojak društvene pojave odnosno društvenog procesa. Mogu biti fizičke ili
duhovne, svesne ili nesvesne, činjene ili nečinjene. Ljudske radnje nisu ciljno usmerene prema drugim
radnjama već često svojim delovanjima izazivaju pojavu drugih radnji. Povezivanje radnji može da bude
dobrovoljno ili prinudno (sloboda volje odnosno tuđa volja). Povezivanje ljudskih radnji dovodi do
međudelovanja ili interakcije. Delovanje radnji može da bude jednostrano ili obostrano što dovodi do
kretanja tj. do određenog rezultata, odnosno posledice (fizičke i duhovne, svesne ili nesvesne prirode).
POvezivanje i uzajamnim delovanjem ljudskih radnji dolazi do stvaranja društvenih tvorevina. Društveni
procesi su mnogobrojni i dele se na razlčite načine i to po:
• Uzroku (voljni i stihijski)
• Prirodi (proste složene)
• Sadržaju (materijalne i duhovne)
• Načinu povezivanja (neposredno i posredno)
Društvenom pojavom, procesom i odnosom kao društvenim formama u sociologiji su se bavili mnogi
autori, a najviše pristalice tzv.formalne sociologije u Nemačkoj: Tenis, Zimel, Ffirkaut, fon Vize.
5.VEBEROVO POIMANJE ZAJEDNICE I DRUŠTVA
Odnos zajednice i društva Maks Veber označava kao društveni odnos i počiva na subjektivno afektivnom
ili tradicionalnom osećanju učesnika da pripadaju jedni drugima. Društveno delanje se u slučaju
racionalnosti orijentiše na:
• Vrednosno-racionalno
• Ciljno-racionalno
1. Na te razlike podseća F.Tenis u svojoj knjizi“Zajednica i društvo“
• Strogo racionalna, slobodno ugovorena razmena na tržištu

8. • Čisto, slobodno ugovorena udruženja, stvorena radi ostvarenja nekog cilja
• Vrednosnoracionalno motivisano udruženje istomišljenika.
2. Zajednica može da počiva na svakoj afektivnoj ili emocionalnoj, ali i tradicionalnoj osnovi.
Najpogodniji tip je porodična zajednica
3. Zajednica je po smernom značenju, najradikalnija suprotnost „borbi“
4. Postojanje zajedničkih svojstava, zajedničke situacije ili ponašanja, ni u kom slučaju ne znači
postojanje zajednice
6.CIVILNO DRUŠTVO
Civilno društvo označava skup društvenih komunikacija i socijalnih veza, socijalnih institucija i
društvenih vrednosti čija je polazna tačka i glavni akter ličnost kao građanin. Civilno društvo je društvo
građana i njihovih asocijacija u kojima se građanin pojavljuje u dvostrukom svojstvu: kao osoba, ličnost,
individua, ali i kao vlasnik. Najvažniji kolektivni akteri civlinog društva su građanska udruženja,
građanske ustanove i društveni pokreti.
Vrlo je značajna i kulturna dimenzija civlinog društva za formiranje osnovnih kulturnih vrednosti.
Civilno društvo je okvir u kome se traga za sintezom privatnog i opšteg dobra; oblast zajedništva, ali i
slobodne individue; javne etike i individualnih interesa,....
Principi na kojima počiva konflikt civilnog društva su: autonomija (u odnosu na politiku i državu),
asocijativnost (nepolitičko udruživanje i organizovanje) i kontraaktualnost.

9. III DEO- SOCIOLOŠKE TEORIJE I RAZVOJ SOCIOLOGIJE
1.ISTORIJSKI RAZVOJ SOCIOLOGIJE
Kako se razvijalo građansko društvo tako se razvijala i sociologija.Građansko društvo je imalo
mnogobrojne mene ili krize. Kao pokušaj prevladavanja krize nastala je sociologija. Razvoj socioligije se
povezuje sa periodom kretanja građanskog drštva. Prvi period se naziva“herojskim dobom“, a on se deli
na predistoriju sociologije ili vreme do njenog prvobitnog pojavljivanja oko sredine prošlog veka do
1840. i pionorsku eru. Ova era se proteže do 1880. Drugi period je „klasično doba“ili“zlatni vek“. Traje
od1880-1920. Završio se Prvim svetskim ratom. Treći srednji period među doba 1920-1945.tj. kraj
Drugog svetskog rata. Poslednji period je „zreli period“od 1945. i traje i danas. Po M.Diverženu
najstabilniji period je od 1880. do Prvog svetskog rata. Između dva rata sociologija se ukida i zabranjuje.
2.SOCIOLOŠKE TEORIJE
Sociolog Lj.Mitrović smatra da po vremenskom nastanku sociološke teorije možemo podeliti na:
• Prednaučne(doXIXveka)
• Klasične
• Savremene
Prema shvatanju prirode društva na:
• Univerzalističke i individualističke
• Holističke i atomističke
• Sistemsku i konfliktnu paradigmu
• Teorije strukture društva i Teorije socijalne dinamike
Po sadržinskoj orjentaciji delimo na:
• Pozitivističke
• Naturalističke
• Antropološke-bihejviorističke
• Sociologističke
• Funkcionalističke
• Dijalektičke
Po nivoima sociološke analize delimo na:
• Makrosociološke
• Mezosociološke
• Mikrosociološke teorije
Globalna klasifikacija sociološke teorije:
1. idealističke
2. materijalistička
3. nenaučne
4. marksističke
5. naučne
6. građanske
7. predmoderne
8. moderne
9. posmoderne
3.ANTIČKA MISAO O DRUŠTVU
Za analizu društva u Grčkoj značajna su učenja sofista, Platona, Aristotela i postaristotelovskih škola –
stoičke i epikurejske. Već od sofista nailazimo na razna gledišta o postanku države (društva) koje su
začetak poznatih teorija
• teorija društvenog ugovora
• prirodne teorije
• teorije sile

10. Sofisti su za predmet filozfije pored prirode smatrali i čoveka i društvo i na tome uzasnovali antropološku
filozofiju. Predstavnici sofista su Protagora, Gorgija, Hipija i dr. Protagora je smatrao da je najgori čovek
u civilizovanoj državi bolji od najboljeg divljaka. Smatrali su da svaka vlast donosi zakone koji su za njih
korisne
• demokratija-demokratske
• tiranija-tiranske
Privredno pravo je pravo jednakosti.Sofisti državu zamišljaju kao skup ravnopravnih građana koji
osiguravaju svoju bezbednost i ograničavaju prirodnu slobodu.
Platon je odbacio sofističko učenje i tvrdio da je ljudsko društvo funkcionalna celina koja nastaje
prirodnom težnjom ljudi da stvore sklad svojih interesa kako bi obezbedili ostvarivanje ideje pravednosti
opšte sreće i moralnog savršenstva.Platon je živeo od 427-347.U želji da sačuva robovlasnički poredak
koncepirao je idealnu državu na idealističkoj osnovi.Počeo je od čovekove duše koja se satoji od tri dela:
• Uma-razuma čija je vrlina mudrost
• Volja čija je vrlina hrabrost
• Požude-čula čija je vrlina umerenost
Analogno ovome državi odgovaraju tri staleža:
1. Umnom delu filozofi koji upravljaju državom kao um dušom
2. Voljnom delu stražari i vojska čuvaju državu od unutrašnjeg i spoljnog neprijatelja
3. Požudama zemljoradnici i zanatlije koji proizvode sve što je za život potrebno
Platon je uticao na Aristotela(384-322)ali ih je Aristotel odbacio.Platon je bio objektivni idealista,a
Aristotel se kolebao između idealzma i materijalizma.Čovekovu političnost-društvenost Aristotel izvodi
iz njegove prirode,a ne obrnuto,da čovekovu prirodu objašnjava njegovom delatošću u društvu.Platon je
smatrao porodicu praćelijom društva.Po Aristotelu postoje tri sloja društva:
• Veoma bogati
• Krajnje siromašni
• Srednjni
Aristotel je posebno značajan jer je uočio ulogu ekonomskog faktora u društvenom životu građana.
Prvi je govorio o razmeni kao ekonomskoj kategoriji.Za njega je novac merilo vrednosti.Po njemu
društvenu stvarnost je činilo organsko jedinstvo četiri elementa:
• Filije(udruženje ljudi na osnovu prijateljstva,ljubavi,srodstva)
• Kanonije(više udruženja filije)
• Politeje(kanonije politike,politička grupa odnosno država)
• Nanos(običaji,navike,moral,pravo idr.)
Nanos utiče na karakter ljudi kao i geografski uslovi.
4.SREDNJEVEKOVNA MISAO O DRUŠTVU
Koncepcija društva u epohi propadanja robovlasništva i razvitka feudalizma došlo je do izražaja u dva
vida:hrišćansko-religioznom i prirodno-istorijskom.Zastupnici prve koncepcije su crkveni oci sveti
Augustin(354-430)i Toma Akvinski(1225-1274) a druge arapski mislilac Ibn Kldun(1332-1406).U
procesu istorijskog zbivanja osnivaju se po Augustu dve države:
• Svetovna država-oličenje zla greha i đavola
• Božija-hrišćanska oličenja dobra.
Toma Akvinski je jedan od najvećih skolostičara.Po njemu država je najviša,najsavršenija zajednica
izgrađena na ljudskom razumu koja služi kao ustanova za vođenje moralnog života.Država ima koren u
podeli rada.Po koldunovim shvatanjima svojstvena je ideja da socijalna struktura ljudskih društava zavisi
od stanovitih objektivnih okolnosti kao što su ekonomske.
5.NOVOVEKOVNA MISAO O DRUŠTVU
Obično se uzima da novi vek počinje sa dva značajna događaja:otkriće Amerike(1492)i reformacija(1517-
1525)pobuna protiv katoličke crkve i svega što je ona u to vreme štitila.U XIV veku prvenstveno u
Italiji,a potom i u drugim gradovima Evrope dolazi do snažne obnove nauke filozofije i umetnosti prema
antičkim uzorima.Novi vek je vekGalileja,Bekona,Šekspira,Dekarta,Njutna,Spinoze,Lajbnica,Hobsa...Svi
su dali doprinos razvoju ljudske misli.Fransis Bekon(1561-1626)ističe da preterano obožavanje svega što
je antičko predstavlja prepreku duhovnom i društvenom napreku.Rene Dekorf(1596-1650)oslanjanjem na
razum veruje u usavršavanje ljudskog duha i praktičnu primenu njegovog rezultata.Abede Sen Pjer(1658-

11. 1753)smatra da je čovekova sudbina u sopstvenim rukama i da su rat,religiozno praznoverje i politički
despotizam prepreke progresu.
6.INDIVIDUALNE I KOLEKTIVNO-PSIHOLOŠKE TEORIJE
Čovekova psiha predstavlja osnov za razumevanje i objašnjenje društvenih pojava.Kao odgovor šta je
ljudska psiho-psihologistička sociologija se može podeliti u tri struje:istruktivizam,bihejviorizam i
himanizam.Početak instruktivističke teorije(latinska reč insinquere-podstaknut,nagon,nagnut)povezan sa
delom Čarlsa Darvina(1809-1882).Dao je teoriju evolucije o razvoju živog bića(prirodnom
selekcijom)Piter Sorokin razlikuje psihološku školu i psihologističke teorije.Psihološku školu deli na:
• Instiktivističku(nagon)
• Bihejvioristički(ponašanje individue i grupa)
• Introspektivni(ideja verovanja,osećanja)
A.Kurviner razlikuje dva pravca:
• Individualno psihološki
• Kolektivno psihološki
Prema Frojdu polni nagon ili libido igra veliku ulogu u životu.Po dugalu društvene pojave nastaju
kombinacijom raznih instikata.Individualno psihološka varijanta se deli na:
• Instiktivističku(Frojd,Dugal)nagon
• Introspektivni(zasniva se na shvatanju da su društvene pojave i procesi po svojoj prirodi psihičke
naravi i da su nastale uzajamnim dodirom individualnih svesti.Bitni psihički elementi su
ideje,misli,težnje i osećanja pojedinca.
Predstavnici su francuski sociolog Gabrijel Tard(1843-1904) i američki sociolog Lester Vord(1841-
1913).Tardeova teorija oponašanja se zasniva na dve psihološke pojave:invencije i imitacije.Manje
značenje od predhodnih dveju teorija u sociologiji ima bihejvioristička,individualno psihološki pravac čiji
je glavni predstavnik u psihologiji Ivan Pavlov.Poseban pravac u okviru individualno psihološkog
objašnjenja društva i društvenih pojava po Danilu Z Markoviću predstavlja sociometrija čiji je osnivač
Jakob Moreno(1892-1973)
7.KOLEKTIVNO-PSIHOLOŠKE TEORIJE O DRUŠTVU
Psihološke teorije u sociologiji su brojne.Njihovo zajedničko obeležje sastoji se u nastojanju da društvene
pojave i njihov razvitak objasne psihičkim činiocima tj.psihičkim odnosima između
pojedinaca.Kategorije psihologije predstavljaju pojmovno-teorijski aparat za objašnjenje društva.Džon
Stjuart Mil(1806-1873)ukazivao na potrebu da se društvo objasni individualnom psihom.Na osnovu
uticaja na društvene pojave i društvo,psihološke teorije delimo na:
• Individualno psihološke
• Kolektivno psihološke
• Socijalno psihološke
Nastaju kao reakcija na neuspeh bioloških teorija.
8.EMIL DIRKEM I SOCIOLOGISTIČKE TEORIJE DRUŠTVA
Osnivač sociologističke teorije,francuski sociolog Emil Dirkem(1858-1917)ostaće upamćen po tome što
društvo ima primat nad pojedincem,pojedinim društvenim pojavama i društvenim grupama.Po njemu
društvo je sastavljeno iz dva dela:idejnog jezgra i morfološke stukture.Prvi element sačinjava kolektivna
svest dok morfološku strukturu sačinjavanju:demografski,tehnološki,politički,ekonomski i etičko kulturni
faktori.Dirkom ima poglede o dva tipa društva:primitivno društvo utemeljno na mehaničkoj
solidarnosti,civilizovanog društva koje se zasniva na organskoj solidarnosti.Osnovne karakteristike
Dirkomovog sociološkog sistema obuhvataju:
• Društvene pojave i društvo kao celina
• Društveni razvoj
• Kriterijume za razlikovanje normalnih i patoloških društvenih pojava i stanja
• Osnovne metedološke poglede.
9.FUNKCIONALIZAM
Funkcionalistički pravac polazi od činjenice da je funkcija svaki odnos zavisnosti između dve ili više
društvenih pojava.Đ Šušnjić piše da reč funkcija služi da bi njome označili ulogu koju jedan elemenat
socijalne strukture ima u odnosu na ceo društveni sistem.Funkcionalisti polaze od nekoliko osnovnih
predpostavki:

12. 1. da je društvo stabilan sistem
2. da su delovi tog sistema dobro itegrisani
3. da svaki deo sistema ima određenu funkciju-doprinos održavanju,jačanju i razvijanju sistema
4. da se glatko funkcionisanje sistema zasniva na saglasnosti o osnovnim vrednostima sistema
5. da je društveni rad osnovna predpostavka za uspešno funkcionisanje sistema
6. da je svako odstupanje od takvog reda disfunkcionalno,devijantno i patološko
7. čovek je biće koje se prilagođava sistemu.
Istorijski razvoj koji govori o uticaju na funkcionalni metedološki pristup,obuhvata tri izvora:
• delovanje neposredno iz svakodnevnog iskustva
• metodološko istraživačka praksa bioloških nauka
• filozofsko nasleđe relativno za ovu problematiku
Po Dirkemu cilj funkcionalne analize je da se istražuje veza između proučavanih pojava i opštih potrba
društvenog organizma.Suštinu društvene pojave,onovnu specifičnost društva kojom se ono razlikuje od
prirode na jednoj i individualnih ponašanja na drugoj strani,predstavlja društvena svest.Začetnici
strukturalnog funkcionalizma su engleski antropolozi Branislav Milinivski(1898-1967)i Retklif
Braun(1881-1953)
Za sociologiju je značajno Parsonovo razlikovanje četiri elementa društva
• uloga
• koliktivitet
• norma
• vrednost
Na osnovu ovih elemenata Parson je utemeljio četiri funkcionalna principa
1. Imperativ održavanja osnovnog vladajućeg obrasca
2. imperativ unutrašnje intergracije sistema
3. imperativna na postizavanju cilja s obzirom na njegova spoljašnja okruženja
4. imperativ prilagođenosti sistema opštim uslovima.
Za Parsonsa društveni sistem se sastoji od četiri podsistema
• kulturnog poretka
• pravnog poretka
• političkog poretka
• privrednog poretka
Nastavljač funkcionalizma savremeni sociolog Robert Merton bavio se kategorijama funkcije i
disfunkcije.Na osnovu toga izvodi zaključak da su se totalni sociološki sistemi pokazali neodgovarajući u
objašnjenju društva.
10.STRUKTURALIZAM
Je teorijski pravac nastao posle niza godina dominacije filozofskih tema o egzistenciji,slobodi i smislu
ljudskog postojanja.Zasniva se na nekoloko teorijsko metodoloških predpostavki:
• ispod ili iza svake stvari,bića,individualnog ili kolektivnog ponašanja
• čovek je biće u svetu drugih bića bez ikakvog ontološkog privilegija
• čovek je biće koje iza sebe ostavlja tragove ili informacije
• nauka o čoveku bavi se strukturama kao celinama.
• Svako konkretno društvo obično se zasniva na jednom prilično jednostavnom principu
organizacije njegovih osnovnih delova
Najizrazitiji predstavnik ove škole Klod Levi Štraus postavio je nekoliko principa strukturalističke
sociologije.Jezik ima središnje mesto među drušvenim pojavama.Naučno saznanje o društvenim
pojavama treba da bude usmereno na otkrivanje nesvesnih stihijnih nizova njihovog odvijanja i odnosa
među njima.Istorijske promene društvenih pojava nisu suštinskog karaktera jer se sve društven pojave i
sva društvena zasnivaju na nekoliko osnovnih i jednostavnih pravilnosti,zakonitosti.Osnovni odnosi među
pojavama izražavaju se kao strukure koje su trajne,koje nastaju stihijno,nezavisno od volje i svesnog
delovanja ljudi.
11.ELITISTIČKE TEORIJE
Elita se može označavati i kao manjina za koju se predpostavlja da ili najviše vredi ili najviše doprinosi
društvu i otuda polaže pravo na najviši uticaj ili najviši položaj i moć u njemu.Elitistička kultura je

13. suprotna narodnoj ili masovnoj kulturi.U sociološkom smislu elita se povezuje za pojavu društvene
stratifikacije to su viši društveni slojevi koji pripadaju jednoj ili većem broju društvenih klasa.Sociološka
koncepcija najčešće kao kriterijum određivanja elite uzimaju institucijalne pozicije pripadnika.Elementi
ove socio-političke teorije delimično se nalaze u učenjima Platona,Aristotela kao i Sorela i
Ničea.Italijanski teoretičar Gaetano Moska(1858-1941)polazio je od činjenice da u svakom društvu
postoje dve klase:oni koji upravljaju i oni kojima se upravlja.O problemu elite pisao je i sociolog i
ekonomista Viljem Pareta(1848-1923).On smatra da ljudsko društvo nije homogeno.U njemu se vrši
stalno obnavljanje elite tako što oni koji prelaze iz jedne grupe u drugu donose sa sobom sve što je
pozitivno i negativno.Akumulacijama elemenata superiornosti u jednoj i inferiornosti u drugoj uslov je
postizanja ravnoteže u društvu.Društvenu dinamiku po Paretu čine dvojstvo društvene strukture i
varijabili koji determinišu navedenu strukturu.Statični deo društva naziva se rezidija,varijabilni
derivacija.Pareto razlikuje i tri vrste derivacija kojima pojedinac objašnjava pravu suštinu svojih dela
• Afirmacija
• Autoriteta
• Verbalnih dokaza
12.FORMALNO SOCIOLOŠKE TEORIJE
Nastale su kao posledica istraživačke orjentacije da se prouče oblici društvenog života,u nastojanju da se
preciznije odredi predmet sociologije.Prema shvatanjima predstavnika ove teorijske orjentacije predmet
opšte sociologije može se preciznije odrediti ako se njen interes odvoji od sadržine društvenih pojava i
usmeri na proučavanje njihovih formi,pošto su sadržina i forma odvojivi.Nastojanja ovih teorija imali su
uglavnom kako će mo pokazati značaj za preciznije određivanje predmeta sociologija,ali ne i za
objašnjenje društvenih pojava.Nastale su i razvile se uglavnom u Nemačkoj i Americi.Najpoznatiji
predstavnici u Nemačkoj su Ferdinand Tenis(1855-1936)Georg Ziml(1858-1918)i Leopold Fon
Vize(1876-1971).U Americi su Edvard Ros(1861-1951)Robert Park(1864-1944)i Ernesta
Berdžers(1886-)Ferdinand Tenis u početku svog rada pripadao je psihološkoj sociologiji ipak se smatra
osnivačem formalne sociologije ne samo u Nemačkoj već začetnikom uopšte.Tenis je zajednicu i društvo
shvatao kao čiste oblike od kojih društvo potiskuje zajednicu.Georg Ziml nemac smatra se pravim
osnivačem formalne sociologije.On je smatrao da u društvenim pojavama treba razlikovati njihov
oblik(formu) od njihove sadržine.Društveni oblici nastaju međusobnim uticajem pojedinaca.Po shvatanju
Zimla najvažnija forma društvenih odnosa bez kojih nije moguć društveni život,jeste odnos između
neodređenih i podređenih vođa i sledbenika.Ovaj odnos je sociološki izraz psihičkih razlika koje su
urođene pojedincima i on predstavlja osnovu jedinstva društvenih grupa i omogućava njihov
opstanak.Leopold Fon Vize najznačajniji predstavnik Nemačke i uopšte formalne sociologije nastojao je
da dokaže potrebu za postojanjem sociologije kao posebne nauke i razgraniči je od posebnih društvenih
nauka.Smatrao je da sociologija može pružiti saznanje o društvu,ako se ugleda na predhodne nauke tj ako
se uzdržava od vrednosnih sudova o problemima koje proučava i raskine sa spekulativnom socijalnom
filozofijom tj oslobodi se težnje za reformom društva.Vize je celokupnu ljudsku stvarnost podelio u tri
područja:telesno(proučavaju prirodne nauke,medicina)psihičko(psihologija)i područje društvenih procesa
u koje ljudi stupaju(sociologija)Društvenim procesima se reguliše društvena udaljenost među
ljudima.Društvene procese Vize deli na:
1. procese udruživanja
2. proces razdruživanja
Takođe razlikuje tri glavne vrste društvenih tvorevina
• gomilu(najbliža pojedincu)
• grupe
• apstraktni kolektivi(pojedincu najudaljenije)
Formalno-sociološke teorije kako one koje su se razvijale u Evropi(u Nemačkoj)tako i Americi dole su
značajan doprinos nastojanjima da se preciznije odredi predmet sociologije i prouče oblici društvenog
života.
13.OGIST KONT(1798-1857)
Ogis Kont (1798 – 1851) i teorija društva

14. Jedan od osnivača sociologije pored Lestera Vorda i Leonarda Hobhausa i organsko-racionalističke
teorije, po kojoj, se društvo zahvaljujući ljudskom razumu razvija kao posebna deo stvarnosti koja deluje
po zasebnim zakonima, osobenoj strukturi i odnosima.
Kont je za osnovnu ćeliju označio porodicu, gradovi su bili neka vrsta organa, dok je sistem gradova činio
narod. Društvene klase su bile identične sa tkivom u biološkom organizmu, koje se za razliku od
društvenog, nije menjao a niti razvija. Iz porodičnih odnosa razvija se grad, a iz njega država.
Kont je razlikova tri klase u društvu: spekulativnu, praktičnu i proizvođačku. Filozofi i naučnici su imali
zadatak da naučno usmeravaju društvo, a bankari i trgovci (industrijalci) da upravljaju, organizuju i
usmeravaju proizvodnu funckiju u društvu. Kont razliku je tri stepena razvoja ljudskog uma a na osnovu
toga, tri istorijska doba: 1. teološko-obuhvata fetišizam, politeizam i monoteizam, 2.metafizičko, 3.
pozitivno-naučno. Kont je podelio („Kurs pozitivne filozofije“) prirodne pojave na organska i
neorganska tela. Prve pručavaju astronomija, matematika, fizika i hemija, a drugu biologija i socijalna
fizika –koja se deli na drustvenu statiku i dinamiku.
Dakle, Kont je utemeljio sociologiju kao pozitivnu nauku o društvu koja sadrži sistem, pozitivnog
naučnog saznanja o svetu. Kont je utemeljivač sociologije ne samo kao naučne već i kao primenjene
naučne discipline.
19.Emil Dirkem I socioloske teorije drustva
Osnivac ove teorije je sociolog Emil Dirkem, koji ce u istoriji sociologije ostati upamcen po tome sto
drustvo ima primat nad pojedincem, pojedinim drustvenim pojavama I drustvenim grupama. Za njega
drustvo je sastavljeno iz 2 dela: idejnog jezgra I morfoloske structure. Prvi element sacinjava kolektivna
svest, dok morfolosku sacinjavaju demografski, tehnoloski, politicki, ekonomski faktori koji uticu na
drustvenu organizaciju.
Interesantni su Dirkemovi pogledi o 2 istorijska tipa drustva:
1) tipu primitivnog drustva, utemeljenog na mehanickoj solidarnosti
2) civilizovanog drustva koje se zasniva na organskoj solidarnosti
Osnovne karakteristike Dirkemovog socioloskog sistema obuhvataju:
1) drustvene pojave I drustva, kao celine
2) drustveni razvoj
3) kriterijume ra razlikovanje normalnih I patoloskoj drustvenih pojava I stanja
4) osnovne metodoloske poglede
Dirkemovo teorijsko stanoviste predstavlja u istoriji socioloske misli jednu od najrazvijenijih varijanti
sociologizma, pravca koji u drustvenom zivotu presudnu I iskljucivu ulogu pripisuje drustvenim
ciniocima. Ovaj njegov stav ce biti jasniji ako se prethodno objasne:
1) njegove polazne filozofsko-antropoloske pretpostavke
2) glavni teoriski ciljevi
3) teznja da teoriski dokaze neophodnost sociologije kao osnovne nauke drustva
Iako se borio protiv psiologistickih tumacenja drustva, Dirkem se sluzio psiholoskim izrazima, dajuci im
kolektivno – psiholosko znacenje. Ako bi se htelo prevesti na savremeni naucni jezik njegove stavove o
kolektivnoj svesti uopste, najadekvatniji izraz bi bio ziva drustvena kultura.
Glavni problemi koje Dirkem tretira u svojoj knjizi O podeli drustvenog rada, odnose se na prirodu I
uzrok drustvene evolucije. On se slozio da vazan aspekat promene od primitivnih oblika drustva do
civilizovanih treba traziti u podeli rada. Kako on smatra osnovna razlika izmedju primitivnih I
civilizovanih drustava je u tipu morala I drustvene solidarnosti.
Zakonski sistem zamisljen je da kaznjava one koji krse kolektivnu volju I vredjaju kolektivna osecanja. U
civilizovanom drustvu gde je razvijena podela rada, pojedinci imaju razlicita iskustva I funkcije, I oni su
povezani sa “organskom” solidarnoscu ciji su koreni u njihoj potrebi da se uzajamno pomazu.
Cilj zakonskog sistema je da vrati pojedincu ono sto mu je nepravedno oduzeto. Jos ostrije je Dirkemovo
neslaganja o uzroku evolucije drustva. Oni su tvrdili da su podela rada, dobim od ekonomske
produktivnosti, kao I materilajna civilizacija proistekli iz zelje pojedinaca da steknu veca dobra I
standard. Ovo Dirkem koristi kao probni slucaj u svojoj borbi protiv objasnjenja drstvenih cinjenica u
terminima motiva pojedinaca I tendencija ljudske prirode
24.Sociologija Maksa Vebera

15. Veber istrazuje 4 osnovna tipa covekovog delovanja:
1. ciljno racionalno koje znaci da pojedinac racionalno predstavlja ciljeve I bira sredstva za njihovu
realizaciju
2. vrednosno-racionalno pojedinac se opredeljuje I deluje prema vrednosnim kriterijumima
3. afektivno obuhvata dosta mogucih tipova delovanja od evomitivnih postupaka do oslobadjanja
unutrsnjih tenzija
4. tradicionalno
Drustveni odnosi se dele na konfliktne I solidarne. Solidarni odnosi se dele na zajednicu I drustvo.
Maks Veber definise klasu kao svaku zajednicu osoba koje zauzimaju isti klasni status. Razlikovao je sl
tipove:
Svojinska klasa (klasni status primerno je ustanovljen diferenciacijom posedovanog vlasnistva
Sticajna klasa (klasni polozaj odredjen prvenstveno mogucnoscu koriscenja usluga na trzistu)
Veber je razlikovao 3 tipa vlasti:
Racionalnu (utemeljena na preciznim pravnim pravilima, gde nosilac javnih, drzavnih I privrednih
funkcija radi po unapred utvrdjenim pravilima igre u trzisnom odnosno preduzetnickom drustvu.
Tradicionalna se vrsi ma bazi koja podrazumeva utvrdjeni poredak I norme ponasanja I vrednosti. 
 a Harizmatska na misticnim, bozanskim I ostalim vrednostima vodje koji se bezpogovorno slusa I
sledi. Veber je intenzivno proucavao konfucijazam, taoizam, hinduizam, budizam, a narocito hriscanstvo
baveci se odnosom protestantizma I kalvinizma prema razvoju kapitalizma. U knjizi Protestantska etika I
duh kapitalizma pisao je da je razvoj preduzetnickog duha rezultat protestantskog ucenja o predestinaciji.
Predestinacija omogucava da jedan mali broj ljudu postane predodredjen za spasenje zahvaljujuci
pojacanoj zivotnoj delatnosti I preduzimljivosti. Novo gradjanstvo, preduzetnicki nastrojeno, istice znacaj
rade u starom zavetu, ali I ideje demokratije, razvijanju kulta rada, stednje, odgovornosti…Veber istice
potrebu razumevanja zapadnog kapitalistickog poretka. On se bavio I proucavanjima sociologije kao
samostalne naucne discipline, oslobodjene od ideoloskih naslaga, pojmu I tipu autoriteta, organizacije, a
posebno fenomenu birokratije.