1. โครงการ
พระราชด้าริการบ้าบัดน้าเสียตามพระราชด้าริ “ กังหันน้าชัย
พัฒนา “
จัดท้าโดย
นางสาว กาญจนาภรณ์ ยอดชมญาณ
ชันมัธยมศึกษาปีที่ 4/10 เลขที่11
เสนอ
อาจารย์ อารีย์ บุญรักษา
โรงเรียนจอมสุรางค์อปถัมภ์
ุ

2. จากการที่สภาพแวดล้อมได้เปลี่ยนแปลงเกิดเป็นภาวะมลพิษอันเกิดจากน้้าเน่า
เสียที่มี อัตรา และปริมาณสูงขึ้นจนยากแก่การแก้ไขให้บรรเทาเบาบาง และกลับมี
แนวโน้มรุนแรงมากยิ่งขึ้นนั้น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จึงพระราชทาน
พระราชด้าริให้ประดิษฐ์เครื่องกลเติมอากาศแบบ ประหยัดค่าใช้จ่าย สามารถผลิตขึ้น
ได้เองในประเทศ โดยทรงมุ่งหวังที่จะช่วยแบ่งเบาภาระของรัฐบาลในการบรรเทาน้้า
เน่าเสียอีกทางหนึ่งด้วย โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มูลนิธิชัยพัฒนาสนับสนุน
งบประมาณ เพื่อศึกษาวิจัยสิ่งประดิษฐ์ใหม่นี้ร่วม กับกรมชลประทาน ซึ่งต่อมา
เครื่องมือบ้าบัดน้้าเสียนี้เป็นที่รู้จักกันแพร่หลาย และเรียกกันว่า"กังหันน้้าชัยพัฒนา

3. การทดลองวิจัยเพื่อประดิษฐ์เครื่องกลเติมอากาศในขณะนี้มี 9 รูปแบบ คือ
1. เครื่องกลเติมอากาศระบบเป่าอากาศลงไปใต้น้าและกระจายฟอง
Chaipattana Aerator, Model RX-1
2. เครื่องกลเติมอากาศระบบเป่าอากาศหมุนใต้น้า หรือ "ชัยพัฒนาซุปเปอร์ฟองแอร์“
Chaipattana Aerator, Model RX-3
3. เครื่องกลเติมอากาศแรงดันน้้า หรือ "ชัยพัฒนาเวนจูร" Chaipattana Aerator,
ี่
Model RX-4
4. เครื่องกลเติมอากาศระบบอัดและดูดอากาศลงใต้น้า หรือ "ชัยพัฒนาแอร์เจท”
Chaipattana Aerator, Model RX-
5. เครื่องกลเติมอากาศแบบตีน้าสัมผัสอากาศ หรือ "เครื่องตีน้าชัยพัฒนา"
Chaipattana Aerator, Model RX-6
6. เครื่องกลเติมอากาศแบบดูดและอัดน้้าลงไปที่ใต้ผิวน้้า หรือ "ชัยพัฒนาไฮโดรแอร์"
Chaipattana Aerator, Model RX-7
7. เครื่องมือจับเกาะจุลินทรีย์ หรือ "ชัยพัฒนาไบโอ" Chaipattana Bio-Filter,
Model RX-8
8. เครื่องกลเติมอากาศแบบกระจายน้้าสัมผัสอากาศ หรือ "น้้าพุชัยพัฒนา"
Chaipattana Aerator, Model RX-9
9. เครื่องกลเติมอากาศที่ผิวน้้าแบบหมุนช้า หรือ "กังหันน้้าชัยพัฒนา“
Chaipattana Aerator, Model RX-

4. เครื่องกลเติมอากาศต่าง ๆ นี้ ได้น้ามาติดตั้งใช้งานกับระบบบ้าบัดน้้าเสียตาม
สถานที่ต่าง ๆ ตั้งแต่เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2532 และได้มีการปรับปรุงตลอดเวลา
เพื่อให้บรรลุเป้าหมายที่จะให้มีการบ้าบัดน้้าเสียอย่างมีประสิทธิภาพ สะดวกในการใช้
งาน ประหยัดค่าใช้จ่าย และบ้ารุงรักษาได้ง่าย ตลอดจนมีอายุการใช้งานที่ยาวนาน การ
ด้าเนินงานในขณะนี้ได้ผลดีเป็นที่น่าพอใจ ท้าให้น้าใสสะอาดขึ้น ลดกลิ่นเหม็นลงได้
มากและมีปริมาณออกซิเจนในน้้าเพิ่มขึ้น บรรดาสัตว์น้า อาทิเต่า ตะพาบน้้า และปลา
สามารถอยู่อาศัยได้อย่างปลอดภัย
ตลอดจนสามารถบ้าบัดความสกปรกในรูปของมลสารต่าง ๆ ให้ลดต่้าลง ได้ตาม
เกณฑ์มาตรฐานที่ก้าหนด ปัจจุบันมีหน่วยงานต่าง ๆ ทั้งภาครัฐและเอกชน ได้ร้อง
ขอให้มูลนิธิชัยพัฒนาเข้าไปช่วยเหลือในการบ้าบัดน้้าเสียอย่างเร่งด่วนเป็นจ้านวนมาก
เมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2536 เครื่องกลเติมอากาศ

5. "กังหันน้้าชัยพัฒนา" ได้รับการพิจารณาและทูลเกล้า ฯ ถวายสิทธิบัตรใน
พระปรมาภิไธย นับเป็นสิ่งประดิษฐ์เครื่องกลเติมอากาศเครื่องที่ 9 ของโลกที่ได้รับ
สิทธิบัตร และเป็นครั้งแรกที่ได้มีการรับจดทะเบียนและออกสิทธิบัตรให้แก่พระบรม
ราชวงศ์ด้วย จึงนับได้ว่าเป็น "สิทธิบัตรในพระปรมาภิไธยของพระมหากษัตริย์
พระองค์แรกในประวัติศาสตร์ชาติไทยและเป็นครั้งแรกของโลก" นอกจากนี้
ส้านักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติได้ประกาศให้กังหันน้้าชัยพัฒนาได้รับรางวัลที่ 1
ประเภทรางวัลผลงานคิดค้นหรือสิ่งประดิษฐ์ซึ่งเป็นประโยชน์แก่ประเทศชาติ
ประจ้าปี 2536 และทูลเกล้า ฯ ถวายรางวัลนี้แด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอีกวาระ
หนึ่ง

6. หลักการและวิธีการท้างานของกังหันน้้าชัยพัฒนา
กังหันน้้าชัยพัฒนาเป็นเครื่องกลเติมอากาศแบบทุ่นลอย สามารถปรับตัวขึ้นลงได้
ตามระดับขึ้นลงของผิวน้้า ในแหล่งน้้าเสีย มีส่วนประกอบส้าคัญคือ
โครงกังหันน้้ารูป 12 เหลี่ยม ซองบรรจุน้าติดตั้งโดยรอบ จ้านวน 6 ซอง รูซองน้้า
พรุนเพื่อให้น้าไหลกระจายเป็นฝอย ซองน้้าจะถูกขับเคลื่อนให้หมุนโดยรอบด้วยเกียร์
มอเตอร์ ซึ่งท้าให้การหมุนเคลื่อนที่ของซองน้้า วิดตักน้้าด้วย ความเร็ว สามารถวิดน้้า
ลึกลงไปจากใต้ผิวน้้าประมาณ 0.50 เมตร ยกน้้าสาดขึ้นไปกระจายเป็นฝอยเหนือผิวน้้า
ได้สูงถึง 1 เมตร ท้าให้มีพื้นที่ผิวสัมผัสระหว่างน้้ากับอากาศมากและส่งผลให้
ออกซิเจนสามารถละลายเข้าไปในน้้า ได้อย่างรวดเร็ว ในขณะที่น้าเสียถูกยกขึ้นไปสาด
กระจายสัมผัสกับอากาศแล้วตกลงไปยังผิวน้้านั้น จะก่อให้เกิดฟองอากาศ จมตามลง
ไปใต้ผิวน้้าด้วย ในขณะที่ซองน้้าก้าลังเคลื่อนที่ลงสู่ผิวน้้าแล้วกดลงไปใต้ผิวน้้านั้น จะ
เกิดการอัดอากาศภายในซองน้้า ภายใต้ผิวน้้า

7. จนกระทั่งซองน้้าจมน้้าเต็มที่ท้าให้เพิ่มประสิทธิภาพในการถ่ายเทออกซิเจนได้สูงขึ้น
หลังจากนั้นน้้าที่ได้รับการเติมอากาศแล้วจะเกิดการถ่ายเทของน้้าเคลื่อนที่ออกไปด้วย
การผลักดันของซองน้้า รวมทั้งการโยกตัวของทุ่นลอยในขณะท้างานสามารถผลักดัน
น้้าให้เคลื่อนที่ผสมผสานออกซิเจนเข้ากับน้้าในระดับความลึกใต้ผิวน้้าได้เป็นอย่างดี
อีกด้วย จึงก่อให้เกิดกระบวนการทั้งการเติมอากาศการกวนแบบผสมผสาน และการ
ท้าให้เกิดการไหลของน้้าเสียไปตามทิศทางที่ก้าหนดโดยพร้อมกัน เครื่องกลนี้สามารถ
ที่จะบ้าบัดน้้าเสียที่มีความสกปรก (BOD) 250 มิลลิกรัมต่อลิตร ได้วันละ 600
ลูกบาศก์เมตร ท้าให้มีประสิทธิภาพในการลดค่า BOD ได้สูงกว่า 90 เปอร์เซนต์ และ
สิ้นเปลืองค่าใช้จ่ายน้อยมาก โดยเสียค่าใช้จ่ายเพียงลูกบาศก์เมตรละ 96 สตางค์คิดเป็น
จ้านวนความสกปรกในหน่วยกิโลกรัม BOD เสียค่าใช้จ่าย 3.84 บาทเท่านั้น

8. โครงการบ้าบัดน้้าเสีย
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงสนพระราชหฤทัยในการแก้ไขและบ้าบัดน้้าเสีย
ในชุมชนเขตกรุงเทพมหานครและเมืองใหญ่ โดยพระราชทานพระราชด้าริแก่
หน่วยงานที่เกี่ยวข้องให้ร่วมมือกันทดลองหาวิธีแก้ไขและบ้าบัดน้้าเสียด้วยวิธีการที่
ง่าย ๆ และเหมาะสม ขณะนี้การบ้าบัดน้้าเสียตามแนวพระราชด้าริด้วยวิธีการต่าง ๆ ได้
ส่งผลเป็นที่น่าพอใจและก้าลังเผยแพร่ไปยังพื้นที่ต่าง ๆ ทั่วประเทศมากขึ้น การบ้าบัด
น้้าเสียตามแนวพระราชด้ารัสที่พระราชทานให้เป็นแนวทางในการปฏิบัติงานนั้น จะ
เป็นประโยค ง่าย ๆ และได้ผ่านการกลั่นกรองมาแล้วเป็นอย่างดีเป็นข้อความง่าย ๆ ที่มี
ความหมายลึกซึ้ง และบางครั้งบอกถึงวิธีการด้าเนินการไว้ด้วย ดังพระราชด้าริใน
เรื่องต่อไปนี้

9. 1. "น้้าดีไล่น้าเสีย" ทรงแนะน้าให้ใช้หลักการแก้ไขโดยใช้น้าที่มีคุณภาพดีจากแม่น้า
เจ้าพระยาช่วยผลักดันและเจือจางน้้าเน่าเสียให้ออกจากแหล่งน้้าของชุมชนในเขตเมือง
ตามคลองต่าง ๆ เช่น คลองบางเขน คลองบางซื่อ คลองแสนแสบ คลองเทเวศร์
และคลองบางล้าภู เป็นต้น วิธีนี้จะกระท้าได้ด้วยการเปิด-ปิดประตูอาคารควบคุมน้้า
รับน้้าจากแม่น้าเจ้าพระยาในช่วงจังหวะน้้าขึ้นและระบายน้้าสู่แม่น้าเจ้าพระยาใน
จังหวะน้้าลง ผลก็คือตามล้าคลองต่าง ๆ มีโอกาสไหลถ่ายเทหมุนเวียนกันมากขึ้น น้้าก็
จะกลับกลายเป็นน้้าที่มีคุณภาพดีขึ้นด้วยวิธีธรรมชาติง่าย ๆ

10. 2. "ไตธรรมชาติ" พระราชด้าริในการบ้าบัดน้้าเสียของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
โดยทรงเปรียบเทียบว่า "บึงมักกะสัน" เป็นเสมือน "ไตธรรมชาติ" ของ
กรุงเทพมหานครที่เก็บกักและฟอกน้้าเสียตลอดจนเป็นแหล่งเก็บกักและระบายน้้าใน
ฤดูฝน และโปรดเกล้าฯ ให้มีการทดลองใช้ ผักตบชวา ซึ่งเป็นวัชพิชที่ต้องการก้าจัด
อยู่แล้วมาช่วยดูดซับความสกปรกปนเปื้อนรวมตลอดทั้งสารพิษต่าง ๆ จากน้้าเน่าเสีย
ประกอบเข้ากับเครื่องกลบ้าบัดน้้าเสียแบบต่าง ๆ ที่ได้ทรงประดิษฐ์คิดค้นขึ้นเอง
โดยเน้นวิธีการที่เรียบง่าย ประหยัด บึงมักกะสันในปัจจุบันได้ท้าหน้าที่ "ไต
ธรรมชาติ" ของกรุงเทพมหานครอย่างมีประสิทธิภาพได้มีส่วนช่วยบรรเทามลพิษทาง
น้้า และเป็นแหล่งศึกษาทดลองด้านการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม ดังพระราชกระแสที่
พระราชทานแก่เจ้าหน้าที่ความตอนหนึ่งว่า
"…ในกรุงเทพมหานครต้องมีพื้นที่หายใจ แต่ที่นี่เราถือว่าเป็นไตก้าจัดสิ่งสกปรกและ
โรค สวนสาธารณะถือว่าเป็นปอด แต่นี่เหมือนไตที่ฟอกเลือด ถ้าไตท้างานไม่ดีเรา
ตาย อยากให้เข้าใจหลักการของความคิดนี้…."

11. 3. การบ้าบัดน้้าเสียโดยวิธีการเติมอากาศ ในปัจจุบันสภาพความเน่าเสียของน้้าบริเวณ
ต่าง ๆ มีความรุนแรงมากขึ้น น้้าในคลองและแหล่งน้้าสาธารณะต่าง ๆ ส่งกลิ่นเหม็น
รบกวนและมีผลเสียต่อสุขภาพอนามัย จึงจ้าเป็นต้องใช้เครื่องกลเติมอากาศเพื่อเพิ่ม
ปริมาณออกซิเจน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงสนพระราชหฤทัย ได้
พระราชทานรูปแบบและพระราชด้าริในการสร้างและพัฒนาเครื่องกลเติมอากาศที่
ผิวหน้าหมุนช้าแบบทุ่นลอย หรือ "กังหันน้้าชัยพัฒนา" ซึ่งมีใบพัดขับเคลื่อนน้้าและ
ซองวิดน้้าไปสาดกระจายเป็นฝอย เพื่อให้สัมผัสกับอากาศได้อย่างทั่วถึง เป็นผลให้
ออกซิเจนในอากาศสามารถละลายเข้าไปในน้้าได้อย่างรวดเร็ว และในช่วงที่น้าเสียถูก
ยกขึ้นมากระจายสัมผัสกับอากาศตกลงไปยังผิวน้้า จะท้าให้เกิดฟองอากาศจมตามลง
ไป ก่อให้เกิดการถ่ายเทออกซิเจนอีกส่วนหนึ่ง

12. เครื่องกลเติมอากาศ "กังหันน้้าชัยพัฒนา" นี้สามารถน้าไปผลิตในเชิง
อุตสาหกรรมได้โดยตรง และยังสามารถใช้ในการบ้าบัดน้้าเสียจากแหล่งชุมชน
แหล่งอุตสาหกรรม และแหล่งเกษตรกรรม กล่าวคือ ใช้เพิ่มปริมาณออกซิเจนลงใน
น้้า เพื่อเป็นการปรับปรุงคุณภาพน้้าให้ดีขึ้น รวมทั้งการเพิ่มปริมาณออกซิเจนในบ่อ
เพาะเลี้ยงสัตว์น้าต่าง ๆ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อเกษตรกรและก่อให้เกิดความปลอดภัย
ในการด้ารงชีวิตอย่างมีคุณภาพของพสกนิกรทุกกลุ่มอาชีพอีกทางด้วย