1. Mit o euro: Wprowadzenie euro spowoduje wzrost cen 1
MIT: Zast¡pienie waluty narodowej przez euro spowoduje znaczny wzrost cen.
Jak wynika z bada« sonda»owych, efekty cenowe towarzysz¡ce wprowadzeniu wspólnej waluty
do obiegu gotówkowego stanowi¡ w Polsce gªówne ¹ródªo obaw spoªecznych zwi¡zanych z
procesem integracji walutowej ze stref¡ euro pogl¡d ten podziela 77% obywateli (patrz rysunek 1).
Niepokój budz¡ zarówno potencjalne efekty krótkookresowe (nadu»ycia cenowe ze strony przedsi¦bior-
ców), jak i dªugookresowe, czyli szybsza ni» w przypadku dochodów konwergencja poziomu cen do
±redniej w stree euro.
Rysunek 1: Rozkªad pogl¡dów w spoªecze«stwie polskim na temat skutków integracji walutowej ze
stref¡ euro dla stabilno±ci ogólnego poziomu cen
Wprowadzenie euro przyczyni si do ... ę
2% 7%
14%
77%
...wzrostu ogólnego poziomu cen
…wiekszej stabilno ci poziomu cen
ś
…pozostanie neutralne wzgl dem poziomu cen
ę
…trudno powiedzie ć
™rodªo: Eurobarometr (2010)
Zagro»enie efektami cenowymi w krótkim okresie (w okresie kilku miesi¦cy wokóª wprowadzenia go-
tówkowego euro) ma charakter wyª¡cznie potencjalny jego materializacja w du»ej mierze zale»y od
postaw i nastawienia samego spoªecze«stwa, zarówno konsumentów, jak i przedsi¦biorców.
Tym niemniej, ze wzgl¦du na wyst¦puj¡ce w gospodarce sztywno±ci cenowe (relatywnie rzadkie zmiany
cen), wynikaj¡ce z kosztu dostosowa« (np. koszt wymiany cenników), wymiana waluty narodowej na
euro mo»e przyczyni¢ si¦ do przesuni¦¢ w czasowej strukturze dostosowa« (koncentracja zmian cen w
okresie wprowadzania nowej waluty). Skoro bowiem wymiana cenników jest kosztowna, a z drugiej
strony wprowadzenie euro wi¡»e si¦ z konieczno±ci¡ takiej zmiany, przedsi¦biorcy b¦d¡ skªonni do prze-
ªo»enia planowanych dostosowa« cenowych w okresie kilku miesi¦cy przed i po wymianie waluty na ten
wªa±nie moment. Fakt ten nie powinien mie¢ jednak wpªywu na wielko±¢, a jedynie na rozªo»enie zmian
cen w czasie. Wszelkie inne efekty cenowe w okresie wprowadzania gotówkowego euro (np. powszechne
zaokr¡glenia cen w gór¦) mo»na uzna¢ za efekt nadu»y¢ cenowych ze strony przedsi¦biorców.
W przypadku pierwszej dwunastki krajów czªonkowskich strefy euro efekty cenowe w okresie wokóª
wymiany walut narodowych na euro miaªy miejsce, jednak ich skala byªa nieznaczna si¦gaªy mak-
symalnie 0,3 pkt proc. (Eurostat, 2003). Tym niemniej, ze wzgl¦du na fakt, i» po wprowadzeniu
Materiaª opracowany przez Biuro Peªnomocnika Rz¡du ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit¡ Polsk¡. Powielanie
i rozpowszechnianie materiaªu wymaga wcze±niejszej zgody Ministerstwa Finansów.

2. Mit o euro: Wprowadzenie euro spowoduje wzrost cen 2
euro wzrost cen dotyczyª w gªównej mierze towarów i usªug najcz¦±ciej nabywanych oraz miaª miejsce
wzrost cz¦sto±ci dostosowa« cenowych (aczkolwiek zarówno w gór¦, jak i w dóª), doprowadziªo to do
wyst¡pienia zjawiska okre±lanego mianem iluzji euro, polegaj¡cego na tym, »e postrzegana w spoªe-
cze«stwie inacja znacznie przewy»szaªa rzeczywist¡ dynamik¦ ogólnego poziomu cen (patrz schemat
1 i rysunek 2).
Schemat 1. Kanaªy wpªywu efektów cenowych towarzysz¡cych wprowadzeniu gotówkowego euro
na spoªeczne postrzeganie inacji
W okresie kilku miesi cy wokół ę
wprowadzenia gotówkowego euro
obserwowano:
wzrost cen towarów i dostosowania cenowe
usług najcz ciej śę cz stsze ni przeci tnie,
ę ę
nabywanych aczkolwiek symetryczne w
gór i w dół ę
brak wpływu wpływ na
ponadproporcjonalny w
na wska nik ź percepcj ę
stosunku do udziału w
inflacji inflacji
przeci tnych wydatkach wpływ
ę
na postrzegan inflacj ą ę
TEORIA
PERSPEKTYWY
rola dobra ludzie postrzegaj wzrost ą
cz sto ci ę ś nabywane cen jako wi kszy ni ę
zakupów za gotówk ę spadek o tej samej
warto ci bezwzgl dnej
ś ę
™ródªo: Opracowanie wªasne.
Rysunek 2: Rzeczywista i postrzegana inacja w stree euro w latach 1991-2008
80 Indeks postrzeganej inflacji (balance statistics) - lewa o ś 6
HICP - prawa o ś
70
5
60
50 4
40
3
30
20 2
10
1
0
1991.01
1992.01
1993.01
1994.01
1995.01
1996.01
1997.01
1998.01
1999.01
2000.01
2001.01
2002.01
2003.01
2004.01
2005.01
2006.01
2007.01
2008.01
-10 0
™ródªo: EBC.
Materiaª opracowany przez Biuro Peªnomocnika Rz¡du ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit¡ Polsk¡. Powielanie
i rozpowszechnianie materiaªu wymaga wcze±niejszej zgody Ministerstwa Finansów.

3. Mit o euro: Wprowadzenie euro spowoduje wzrost cen 3
Do powstania iluzji euro przyczyniª si¦ szereg czynników o charakterze psychologicznym i socjolo-
gicznym (patrz schemat 2 i 3). Specyczne efekty cenowe w okresie wokóª wprowadzania euro speªniªy
w tym przypadku rol¦ katalizatora.
Schemat 2. Mechanizmy psychologiczne, które przyczyniªy si¦ do powstania iluzji euro
trudno ci z
ś
przywykni ciem
ę
wpływ
do nowego
intensywno ci i
ś
nominalnego
wyd wi ku
ź ę
poziomu cen
dyskursu
nawyk przeliczania
medialnego
do cen wyra onych
w walutach
narodowych
teoria
perspektywy
MECHANIZMY
PSYCHOLOGICZNE
zakotwiczenie punktu stosowanie do
odniesienia do przelicze cen ń
porówna cenowych w
ń
przybli onego kursu
okresie sprzed wielu lat konwersji zamiast
zniekształcenie oficjalnego
zapami tanej ceny
ę
odniesienia
™ródªo: Opracowanie wªasne.
Schemat 3. Mechanizmy socjologiczne, które maj¡ wpªyw na nat¦»enie iluzji euro
wiek
zdolno ćś
wykształcenie społecze stwa do
ń
szybkiej adaptacji
CZYNNIKI
SOCJOLOGICZNE
stosunek do euro
wiedza z zakresu przed wymian ą
ekonomii waluty
społeczna
akceptacja
nowej waluty
™ródªo: Opracowanie wªasne.
Iluzja euro ma potencjalnie negatywne konsekwencje dla gospodarki narodowej ze wzgl¦du na
ni»sz¡ od rzeczywistej postrzegan¡ siª¦ nabywcz¡ konsumentów mo»e si¦ przyczyni¢ do spadku popytu
konsumpcyjnego, jak równie» do wy»szych »¡da« pªacowych, co poprzez mechanizm pªacowo-cenowy
mo»e spowodowa¢ rzeczywisty wzrost cen (patrz schemat 4).
Materiaª opracowany przez Biuro Peªnomocnika Rz¡du ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit¡ Polsk¡. Powielanie
i rozpowszechnianie materiaªu wymaga wcze±niejszej zgody Ministerstwa Finansów.

4. Mit o euro: Wprowadzenie euro spowoduje wzrost cen 4
Schemat 4. Kanaªy wpªywu iluzji euro na gospodark¦
ILUZJA EURO:
osłabienie wzrost cen wydaje si ę
społecznego wy szy ni jest w
poparcia dla idei rzeczywisto ci
ś
integracji
europejskiej
spadek postrzeganej siły
nabywczej (płacy realnej)
ądania spowolnienie
płacowe popytu
konsumpcyjnego
spowolnienie
rzeczywisty wzrostu
wzrost cen gospodarczego
™ródªo: Opracowanie wªasne.
W pierwszej grupie pa«stw czªonkowskich strefy euro zjawisko to staªo si¦ powa»nym problemem
spoªecznym o skutkach znacznie powa»niejszych ni» konsekwencje samych efektów cenowych. Przykªa-
dowo w Niemczech w 2002 roku zanotowano spadek obrotów sektora gastronomicznego o 9% r/r, za± w
przypadku kin o 11% r/r, czego nie mo»na wytªumaczy¢ ksztaªtowaniem si¦ cyklu koniunkturalnego.
Do±wiadczenia nowych krajów czªonkowskich strefy euro (Sªowenia, Malta, Cypr, Sªowacja) wskazuj¡
jednak, i» istniej¡ skuteczne rozwi¡zania instytucjonalne, które zapobiegaj¡ efektom cenowym oraz
iluzji euro.
Polityka rz¡du zapobiegaj¡ca efektom cenowym powinna opiera¢ si¦ na dwóch larach: odpowiednio
zaprojektowanych rozwi¡zaniach instytucjonalnych oraz kampaniach informacyjnych i edukacyjnych.
Do rozwi¡za« skierowanych do konsumentów zaliczy¢ mo»na:
(1) nakaz podwójnej ekspozycji cen, uªatwiaj¡cy ±ledzenie zmian cen i tym samym reakcj¦ w przypadku
nadu»y¢ ze strony przedsi¦biorców (przykªadowo w postaci zakupów w innym sklepie lub poinformo-
wania wªadz o nadu»yciach za pomoc¡ specjalnych infolinii),
(2) zach¦canie do korzystania ze specjalnych kalkulatorów przeliczaj¡cych ceny wedªug ocjalnego
kursu konwersji,
(3) kampanie informacyjne, których celem jest zwi¦kszenie wiedzy z zakresu ekonomii w spoªecze«-
stwie oraz spoªecznego wyczulenia na nadu»ycia cenowe. Wszystkie te rozwi¡zania, umo»liwiaj¡ce
konsumentom wykrycie i reakcj¦ na nadu»ycia cenowe sprawiaj¡, i» staj¡ si¦ oni wspóªodpowiedzialni
za proces wymiany waluty.
Materiaª opracowany przez Biuro Peªnomocnika Rz¡du ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit¡ Polsk¡. Powielanie
i rozpowszechnianie materiaªu wymaga wcze±niejszej zgody Ministerstwa Finansów.

5. Mit o euro: Wprowadzenie euro spowoduje wzrost cen 5
Ryzyko ewentualnych nadu»y¢ cenowych ze strony przedsi¦biorców mo»na równie» ograniczy¢ za po-
moc¡ odpowiedniego systemu kar i nagród, w tym za pomoc¡ takich dziaªa«, jak: monitoring polityki
cenowej przedsi¦biorstw przez rz¡d i organizacje konsumenckie, ustawowy zakaz nieuzasadnionego eko-
nomicznie podnoszenia cen i sankcje za jego ªamanie w postaci kar pieni¦»nych oraz publikacji czarnej
listy przedsi¦biorców, a tak»e w ramach pozytywnej motywacji porozumienia przedsi¦biorców z
rz¡dem zach¦caj¡ce do uczciwych praktyk cenowych.
Zastosowanie powy»szych rozwi¡za« instytucjonalnych w nowych pa«stwach czªonkowskich w naj-
szerszym zakresie na Malcie spowodowaªy, »e nat¦»enie iluzji euro w krajach tych byªo ni»sze ni»
w przypadku pierwszej dwunastki krajów strefy euro (na Malcie iluzja euro nie wyst¡piªa patrz
rysunek 3).
Rysunek 3: Inacja postrzegana i rzeczywista na Malcie w latach 2002-2009
80 7
malta indeks postrzeganej inflacji (balance statistics) - lewa o ś
malta HICP - prawa o ś 6
70
5
60
4
50
3
40
2
30
1
20
0
10 -1
0 -2
2002m11
2003m05
2003m11
2004m05
2004m11
2005m05
2005m11
2006m05
2006m11
2007m05
2007m11
2008m05
2008m11
2009m05
™ródªo: EBC.
Gªównym ¹ródªem ewentualnych nadu»y¢ cenowych w przypadku zmiany waluty narodowej na euro
s¡ zaokr¡glenia do cen atrakcyjnych. Mianem atrakcyjnych okre±lana jest podgrupa cen, które peªni¡
w gospodarce trzy zasadnicze funkcje (1) sygnaln¡ (w przypadku rynków wielu produktów istnieje
jedna cen, relatywnie cz¦sto wyznaczana przez przedsi¦biorców, co uªatwia konsumentom porównania
cenowe), (2) maj¡ za zadanie wpªyn¡¢ na percepcj¦ konsumentów w taki sposób, by towary i usªugi
wydawaªy si¦ ta«sze ni» to jest w rzeczywisto±ci (tzw. ceny psychologiczne cz¦sto o ko«cówce 9
lub 99) oraz (3) uªatwiaj¡ przeprowadzanie transakcji (do uiszczenia pªatno±ci lub wydania reszty
potrzebna jest niewielka liczba monet lub banknotów). Istotno±¢ peªnionych funkcji sprawia, i» ceny
atrakcyjne stanowi¡ wi¦kszo±¢ cen w gospodarkach krajów rozwini¦tych przykªadowo w Polsce jest
to ponad 80%.
Symulacje efektu zaokr¡glania w przypadku zast¡pienia zªotego przez euro wskazuj¡ na nieistotny
wpªyw tego wydarzenia na ogólny poziom cen w przypadku braku nadu»y¢ ze strony przedsi¦biorców,
Materiaª opracowany przez Biuro Peªnomocnika Rz¡du ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit¡ Polsk¡. Powielanie
i rozpowszechnianie materiaªu wymaga wcze±niejszej zgody Ministerstwa Finansów.

6. Mit o euro: Wprowadzenie euro spowoduje wzrost cen 6
a wi¦c w przypadku zaokr¡glania cen atrakcyjnych do najbli»szej ceny atrakcyjnej zarówno w gór¦,
jak i w dóª, za± cen zwykªych do jednego eurocenta. Co wi¦cej, nawet w przypadku realizacji scenariusza
pesymistycznego, polegaj¡cego na zaokr¡gleniu wszystkich cen w gór¦ (zwykªych do jednego eurocenta,
za± atrakcyjnych do najbli»szej ceny atrakcyjnej w gór¦), ±redni wzrost ogólnego poziomu cen w Polsce
wyniósªby zaledwie 1,75%. Wbrew spoªecznym obawom, efekty w podgrupach spoªecznych
wyodr¦bnionych ze wzgl¦du na ¹ródªa dochodów, wielko±¢ wydatków konsumpcyjnych czy
miejsce zamieszkania s¡ bardzo zbli»one (patrz rysunek 4, 5 i 6), co oznacza, i» ewentualny
wzrost cen z tego tytuªu nie dotkn¡ªby w na jwi¦kszym stopniu na jbiedniejszych.
Rysunek 4: ‘rednie efekty zaokr¡gle« w przypadku realizacji scenariusza pesymistycznego w grupach
spoªecznych wyodr¦bnionych ze wzgl¦du na ¹ródªo dochodów
2,00%
1,80%
1,60%
1,40%
1,20%
1,00%
0,80%
0,60%
0,40%
0,20%
0,00%
pracow nicy rolnicy pracuj c y na
ą emeryci utrzymuj c y si
ą ę ś r ednio
w łasny rachunej i renci c i
ś z
niezarobkow ych
ź r ódeł
™ródªo: Rozkrut i in. (2009).
Rysunek 5: ‘rednie efekty zaokr¡gle« w przypadku realizacji scenariusza pesymistycznego w kwarty-
lach wielko±ci wydatków konsumpcyjnych
2,50%
2,00%
1,50%
1,00%
0,50%
0,00%
poni ej 25% pomi dzy 25% i 75%
ę powy ej 75% ś rednio
™ródªo: Rozkrut i in. (2009).
Materiaª opracowany przez Biuro Peªnomocnika Rz¡du ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit¡ Polsk¡. Powielanie
i rozpowszechnianie materiaªu wymaga wcze±niejszej zgody Ministerstwa Finansów.

7. Mit o euro: Wprowadzenie euro spowoduje wzrost cen 7
Rysunek 6: ‘rednie efekty zaokr¡gle« w przypadku realizacji scenariusza pesymistycznego w grupach
spoªecznych wyodr¦bnionych ze wzgl¦du na wielko±¢ miejscowo±ci zamieszkania
1,84%
1,82%
1,80%
1,78%
1,76%
1,74%
1,72%
1,70%
1,68%
1,66%
1,64%
500 tys. 200 - 500 100 - 200 20 - 100 tys. poni ej 20 wie ś ś rednio
tys. tys. tys.
™ródªo: Rozkrut i in. (2009).
Materiaª opracowany przez Biuro Peªnomocnika Rz¡du ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit¡ Polsk¡. Powielanie
i rozpowszechnianie materiaªu wymaga wcze±niejszej zgody Ministerstwa Finansów.