1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
(19) KZ (13) A4 (11) 29939
(51) A61P 33/10 (2006.01)
A61K 31/00 (2006.01)
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ӘДІЛЕТ МИНИСТРЛІГІ
ӨНЕРТАБЫСҚА ИННОВАЦИЯЛЫҚ
ПАТЕНТ СИПАТТАМАСЫ
(21) 2013/1318.1
(22) 08.10.2013
(45) 15.06.2015, №6 бюл.
(72) Серикова Айнур Темешовна; Дюсембаев
Сергазы Турлыбекович
(73) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрлігінің «Семей қаласының Шәкәрім
атындағы университеті» шаруашылық жүргізу
құқығындағы республикалық мемлекеттік
кәсіпорны
(56) KZ 5689 А, кл. А61К 31/00, 1998
(54) АНГОР ЕШКІЛЕРІНІҢ ЭЙМЕРИОЗДЫ-
СТРОНГИЛЯТОЗДЫ ИНВАЗИЯЛЫҚ
АУРУЛАРЫН ЕМДЕУ ЖӘНЕ АЛДЫН АЛУ
ӘДІСІ
(57) Өнертабыс ветеринария (малдәрігерлік)
саласына, оның ішінде ветеринариялық
паразитоценология бөліміне жатады және ангор
ешкілерінің эймериозды-стронгилятозды
инвазиялық ауруларын емдеу және алдын алу
әдісінде, сульфамонометоксин 55-60 мл малдың
әрбір килограмм салмағына күніне 1 рет 5 күн
қатарынан береді және ниацид емдеудің бірінші
күні 0,5 мл 20-25 кг салмағына, 1 рет тері астына
егеді.
Ұсынылған әдісті қолданғанда препараттардың
экстенсивтік және интенсивтік тиімділіктері,
осыларға сәйкес 93,4-100% және 95,3-100% дейін
жоғарлайды.
(19)KZ(13)A4(11)29939
2. 29939
2
Өнертабыс ветеринария (малдәрігерлік)
саласына, оның ішінде ветеринариялық
паразитоценология бөліміне жатады. Осы уакытқа
дейін белгілі болған қазіргі уақытта әртүрлі
малдардың; эймериоздарын емдегенде, алдын алуда
сульфаниламид препараттары кеңінен қолданылады.
Ең алғаш рет бұрыңгы Советтер Одағында
сульфаниламид препараттарын эймериозга қарсы
малдарға А.Д. Носик қолданды («Каракулеводство и
звероводство». - 1950. - №4, с.69-70). Автор
сульфанитрол және дисульфин препараттарын
сынады.
Ұсақ мүйізді малдардың (қой-ешкі)
эймериоздарына М.Е. Шевченко (Труды
Оренбурского СХИ. - 1963. - Т.15. с.168-183)
норсульфазолды 0,05 грамм малдың әр килограмм
салмағына күніне; 3 рет, арасына 3 күн үзіліс салып,
3 күндік курспен колданды.
Ал Г.А. Соколов (Уч. зап. Витебского
ветеринарного института. -1969. И .22. с.101)
эймермериозға қарсы сульфадимезинді әрбір бас
малға 0,5 грамм мөлшерінде күніне 2 рет 3 күн
қатарынан берді.
Бірақ бұл жоғарыда көрсетілген
сулфьфаниламид препараттары денеге қысқа
мерзімде әсер ететін сульфаниламидтер тобына
жатады. Оларды малға күніне 2-3 рет беру керек,
бүл малдәрігерінің жұмыстарын қиындатады.
Сондықтан денеге ұзақ мерзімді әсер ететін
(пролангирді) сульфаниламидтерді қолданған
тиімді. Осыған сәйкес қой эймериозына қарсы өте
тиімді сульфапиридазин, сульфадиметоксин
препараттары (У.Р. Мавлянов, Л.Ф. Даминова.
Труды Тажд. СХИ. - 1977. -Т.31. с.181-189;
М.М Искаков. Вестник с.-х. Науки Казахстана. -
1994. N 9. с.105-109) қолданылды.
Қой эймериозына қарсы өте тиімді
сульфаниламид- сульфамонометоксин екені
анықталды (М.М. Искоков. А.с. СССР N 1515444,
1987).
Ангор ешкілерінің эймериозына қарсы
сульфадиметоксин, сульфапиридазин,
сульфамонометоксин қолдану ұсынылды (М.М.
Искаков. Вестник науки Акмолинского СХИ. - 1996.
- N 3. с.146-151). Бұл препараттарды 50 мг
мөлшерде малдың әрбір киллограмм салмағына,
күніне 1 рет жеммен қосып, 2 бес күндік курспен
арасына 3 күн узіліс салып бергенде, ең тиімді
сульфамонометоксин екені анықталды.
Сульфамонометоксиннің эймерийлерге қарсы
экстенсивтік тиімділігі - 93%, интенсивтік
тиімділігі - 94,2% болды.
Бірақ сульфаниламид препараттары эймериозға
(моноинвазия) қарсы ғана тиімді әсерлерін тигізеді.
Әртүрлі меншікті ешкі өсіретін
шаруашылықтарда көбінесе ассоциативті (аралас)
эймериозды-гельмитозды инвазиялар кезігеді.
Шаруашылықтарда емдеу, алдын алу шараларын
жүргізгенде аралас инвазиялар ескерілмейді,
шаралар тек бір бағытта жүргізіледі, көбінесе
гельмитоздарға қарсы, сирек жағдайда - эймериозға.
Ал антигельминтиктер эймерийлерге қарсы,
керісінше эймерийлерге қарсы қолданылатын
дәрілер құрттарға әсер етпейді.
Осы ретте қойлардың аралас эймериозды-
нематодирозды инвазиясын емдеу әдісі белгілі
(М.М. Искаков. Предварительный патент
Республики Казахстан N950550.1. Бюл. N1,
15.01.98). Бұл әдісті қолданғанда препараттардың
экстенсивтік, интенсивтік тиімділіктері 96-100%
болды.
Жоғарыда көрсетілген мағлұматтарды ескере
отырып, алдымызға қойылған мақсат - ангор
ешкілерінің эймериозды-стронгилятозды аралас
инвазиялық ауруын емдеудің тиімді әдісін анықтау
болды.
Ұсынылған әдісте сульфамонометоксин ниацид
препаратымен бірге қолданылды.
Ниаңид көптеген эндо және экзопаразиттерге
(дененің ішінде және сыртында) қарсы өте тиімді,
кең түрде әсер ететін жаңа препараттар қатарына
жатады. Препарат мөлдір түсті, стерильді, таза,
қолдануға бірден болатын ерітінді ретінде
шығарылады.
Сульфамонометоксинді ешкінің әрбір килограмм
салмағына 55-60 мг, күніне бір рет 5 күн қатарынан
береді, ниацидті 0,5 мл малдың 20-25 кг салмағына,
сульфамонометоксинді бергендегі бірінші күні тері
астына бір рет егеді.
Әдісті қолдану. Сульфамонометоксинді құрғақ
жемге (құрама жем, ұнтақталған астық, дән) қосып,
жақсылап араластырады. Осы жемді астауларға
бөліп салады, күніне бір рет, таңертен мал
жайылымға шығар алдында береді.
Сульфамонометоксинді бес күн қатарынан береді,
бірінші күні малдардың терісінің астына ниацидті
бір рет егеді.
Ұсынылып отырған әдіс ангор ешкілерінің
аралас, эймериозды- стронгилятозды ауруларын
емдеудің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Бұл әдісті колданғанда сульфам онометоксиннің
эймерийлерге қарсы экстенсивтік тиімділігі 93,4%,
интенсивтік тиімділігі 95,3%, ал ниацидтің
стронгиляттарға қарсы экстенсивтік және
интенсивтік тиімділігі 100% болады. Әдісті
қолданып сынау.
Сульфамонометоксинді ниацидпен қосып сынау,
эймерийлермен және стронгиляттармен
зақымдалған 3-4 айлық лақтарда жүргізілді.
Жүргізілген тәжірибиеде лақтардың эймерийлермен
зақымдалу экстенсиві 70-100%, стронгиляттармен-
60-90%, осыларга сәйкес инвазия интенсиві
эймериялармен 10-200 ооцист және 3-12 стронгилят
жұімыртқалары микроскоптың бір алаңында болды
(үлкейткіш объектив -8, окуляр -7.
Препараттарды сынаудың бірінші сатысында
сульфамонометоксин малдың әрбір килограмм
салмағына 55-60 мг, күніне 1 рет 5 күн қатарынан
берілді, ниацид малдың 20-25 кг салмағына 0,5 мл
мөлшерде 1 рет, сульфамонометоксинді бергендегі
бірінші күні тері астына егілді.
Тәжірибе соңында эймерийлермен зақымдалу
экстенсиві 2-8%, инвазия интенсиві 1-10 ооцист
3. 29939
3
болды. Ал стронгилят жұмыртқалары зерттеген
сынамаларда табылмады.
Ангор ешкілерінің аралас эймерикозды-
стронгилятозды инвазияларының алдын алу үшін
(профилактика) сульфамонометоксинді 55-60 мг
малдың әрбір килограмм салмағына, күніне 1 рет 5
күн қатарынан жеммен қосып береді. Ниацид
малдың 20-25 кг салмағына 0,5 мл мөлшерде 1 рет,
сульфамонометоксинді бергендегі бірінші күні, тері
астына егеді.
Препараттарды беру мерзімі.
Маусым айынан бастап қазан айын қоса, ай
сайын шаруашылықтағы ешкілердің 10 процентінен
нәжістерін алып, Дарлинг әдісімен тексереді. Егер
эймериозды-стронгилятозды инвазия анықталса,
бірден препараттарды беріп, аурудың алдын алады.
Ангор ешкілерінің эймериозды-стронгилятозды
аралас инвазияларын емдегенде және алдын алғанда
осы әдісті қолдану препараттардың экстенсивтік
тиімділігін 93,4%, интенсивтік тиімділігін 95,5%
жоғарлатуға мүмкіндік береді.
ӨНЕРТАБЫСТЫҢ ФОРМУЛАСЫ
Ангор ешкілерінің эймериозды-стронгилятозды
инвазиялық ауруларын емдеу және алдын алу әдісі,
сульфамонометоксинді жеммен қосып беріп,
былайша ерекшелінетін, сульфамонометоксинді
күніне 1 рет 55-65 мг/кг-нан бес күн беріледі және
қосымша бірінші күні ниацидті 0,5 мл 20-25 кг
салмағына, 1 рет тері астына егеді.
Орындаушы Н.Киселева
Корректор К.Нгметжанова
