teknik laboratori

1. Etika dhe Parimet Etike
te Tek.Laboratori
Prof.Ass.Dr.Gazmend BOJAJ

2. Etika dhe parimet etike ne infermieri
• Objektivat:
• Të sqarojmë dhe të rikujtojmë çdo profesionist
shëndetësor se për çka bëhet fjalë në etikë
• Cka studjon etika?
• Cilat jane teorite etike?
• Cka eshte kodi etik?

3. • Asgjë dhe asnje profesion nuk është etik
automatikisht
• Edhe hulumtimet e fundit në infermieri
konfirmojnë faktin se:
• Çështjet etike vazhdojnë të krijojnë mjaft
konfuzion dhe paqartësi tek infermierët në punën
praktike
• As niveli i arsimit dhe as përvojat paraprake me
dilema etike nuk japin përmirësime në të
menduarit etik në infermieri
• Sa na vë në dijeni kjo rreth nivelit etik në
infermieri

4. Çka është etika?
• Është degë e filozofisë që merret me vlerat që
kanë të bëjnë me sjelljet e njerzve në kuptim
të asaj se qka është e drejtë e qka jo për
veprimtari të caktuar për të mirën e të keqen
e motivit dhe përfundimit të atyre veprimeve.
• Shkurt,etika është soditje e çështjeve ,sa i
përket asaj qka është më e mira për një
person ose nje grup.

5. • Etika aksiologjike është degë qendrore në
etikë
• Merret me relativitetin e vlerave dhe
normave
• Etika deontologjike fukusohet në veprimet e
duhura dhe natyrën e detyrave,pa marr
parasysh të mirën dhe vlerën e motivit.

6. • Etika studion parimet që drejtojnë
veprimtarinë e drejtë ose të gabuar
• Parimi është pjesë përbërëse e zhvillimit që
individi e përfill në formë të rregullave,si
udhëzime ose ligj.
Çka studion etika?

7. • Etika konsiston në dy kategori madhore
teorishe
• Etika normative dhe
• Metaetika
• Ne kemi te bëjmë më së tepërmi me etikën
normative
Teorite Etike

8. • Etika normative ndahet në:
• etikë teleologjike
• deontologjike
• etika që merret me pasojat

9. • etika teleologjike
• konsiston në teoritë që vënë theksin ne
synimet dhe qëllimet e veprimeve
• Shembull tipik i kesaj teorie eshte se permes
veprimeve te caktuara personi provon te jete i
mire duke sakrifikuar interesat personale dhe
duke vendosur interesat e te tjereve mbi ato
personale.

10. • etika deontologjike
• Konsiston nen teorite qe kane te bejne me te
drejtat dhe obligimet e individit.
• Me gjerat rreth mareveshjeve te caktuara qe
duhet te beje nje individ qe te jete I pranueshem
ne shoqeri,per te qene I pergjeqshem dhe qytetar
I ndershem.
• konsiston në teoritë që kanë të bëjnë me të
drejtat dhe obligimet e individit
• me gjërat që duhet të bëjë individi që të jetë I
pranueshëm në shoqëri
• normat morale duhet të jenë të mbrendshme,në
vet individin
• jo të caktuara nga jasht

11. • etika konsekuencale
• bazohet në përceptimin se vlerat e veprimeve
duhet vlerësuar përmes pasojave të këtij
veprimi.
• nese rezultati eshte I mire,edhe veprimet me
pikepyetje do te nderrmerreshin per te arritur
synime te mira.

12. • çka është kodi etik?
• është një formulim zyrtar mbi vlerat në çështje të
caktuara etike dhe shoqërore si:
• cilësia e praktikës
• punësimi
• mjedisi
• procedurat
• Kodet etike dallojnë nga kodet mbi moralin
• Efikasiteti i kodit etik mvaret nga:
• përkrahja e menaxherir ose drejtuesit
• Vendosja e sanksioneve për shkeljen
• Shpërblimi për përfilljen

13. • Pse kodet etike dallojnë nga njëra tjetra?
• Kodet e etikes dhe legjislacioni burojnë nga
vlerat dhe besimet shoqërore
• Vlerat dhe besimet krijohen nga:
• mësimdhënja zyrtare
• përvojat jetësore
• religjioni
• edukimi dhe ndikimi kulturor

14. • Secili regjion ka tendencë të krijoj kodet e veta
• Kodet etike ndajnë bashk shumë parime me
degët tjera të etikës shëndetësore si
• -mirëbërsia
• mosdëmtimi
• Infernieria fokusohet në asistimin e individëve
• familjeve
• mbajtjen e shëndetit dhe funksionimit optimal

15. • Pikat kyçe në infermieri:
• Promovimi i shëndetit
• Parandalimi i sëmundjeve
• Ruajtja e shëndetit
• Ndalimi i dhembjes
• Mbrojtja e privatsisë së pacientëve
• Mbrojtja nga procedurat e dëmshme
• Iniciativa drejt përparimit të shëndetit të gjithë
popullatës
• Përgjegjësi personale dhe profesionale në ofrimin
e kujdesit të cilsisë së lartë

16. • Etika infermierore është zhvilluar më tepër se
bioetika (etika mjeksore)
• Temat më të shpeshta në etikën infermierore në
rrafshin global janë:
• -roli i infermierëve si avokat mbrojtës
• -respektimi i autonimisë së personit
• -parimet e pëlqimit për tu informuar dhe kumtimi
i së vërtetës
• -çështjet që kanë të bëjnë me cilësinë e jetës së
njerzve që kanë nevojë për kujdes

17. • Pse na duhen kodet e etikës në infermieri?
• Infermieria është veprimtari shoqërore e
autorizuar dhe lagalizuar
• Ushtrohet për të mirën e çdo qytetari
• Kodet e tikës janë përgjegjësi profesionale në
lëmin e praktikës ligjore
• Mbulojnë të gjitha detyrat e profesionostëve
• Mundësojnë ti përmbahemi ligjit
• Të shmangim konfliktin e interesave të klientëve
përpara interesave personale
• Deklarojnë përgjegjësitë e nevojshme për
licencimin e profesionit

18. • Shkelja e këtyre kodeve është subjekt për
denoncim
• Kodet e etikës janë veqanërisht me rëndësi ne
situata të caktuara si:
• Marrja e shpërblimeve
• Marrja e mitos
• Përshkrimi i procedurave për të përcaktuar a
ka ngjarë shkelje e kodit

19. • Çfarë masa të ndërmirren nëse ka ndodh kjo?
• Nuk ka pako të gatshme të kodit të etikës
• Secila organizatë duhet të zhvilloj kodet e veta
• Si të përpilohet një kod etik për vendin e punës?
• Kodi rrjedh nga vlerat dhe besimet shoqërore dhe
profesionale
• Legjislacioni nuk ka bëjë domosdoshmërisht me
të qenit etik
• Sepse
• Ligji mund të jetë kryesisht politik me fare pak
etikë në të
• Brengë kryesore është si të përcaktohet çka është
praktikë profesionale e mirë dhe e duhur

20. • Por
• Egzistojnë gjëra elementare që duhet mbajtur
mend kur përpilohet një kod
• Kodi duhet të :jetë:
• I thjeshte
• Konçiz
• I kuptueshëm për të gjithë të punësuarit
• Të shpreh qartë sjelljet e pritura profesionale për

21. • Kolegët
• pacientë
• mbarë shoqërinë
• kodi duhet të rregulloj komunikimin dhe
• politikat mbrenda organizatës
• Kodi duhet të
• Diskutohet
• Rishikohet
• Përtrihet
• Kodi i etikës NUK supozohet të jetë libër ligjesh

22. • Duhet të jetë një vegël e dobishme për të asistuar
infermierët në realizimin e zgjidhjeve të duhura
• Stafi duhet të ketë qasje në dokumentin e kodit
etik
• Përmbajtja duhet të jetë e aplikueshme njësoj për
secilin ,në të gjitha nivelet e organizatës
• Secili që mban thirrjen infermier duhet që me
veprimet e tij ,me sjelljet dhe qëndrimet ,të
ndihmoj në përparimin e jo në shkatërrimin e
prestigjit dhe kredibilitetit të infermierisë si
profesion në rrafshin botëror.!

23. • Mjetet lehtësuese për vendimmarrje etike në
infermieri
• Parimi i autonomisë
• Parimi i shmangies së dëmit
• Parimi I bamirësisë
• Parimi I drejtësisë dhe barazisë
• Respekt për autonomi
• A e kufizon ose shkel autonominë personale të
individit ndonjë veprim?
• A pajtohen të gjitha palët me vendimin tim?
• A jam në dijeni dhe a respektoj zgjidhjet e ofruara
nga të tjerët?

24. • Jo dëm
• Kush do të mund të dëmtohej nga veprimi im?
• çka duhet bërë për të minimizuar dëmin?
• A i kam trajtuar rreziqet e përfshira në mënyrë
të besueshme dhe të hapur?
• Në rast të fatkeqësive si mund ta evitoj dëmin
e mundshëm të shkaktuar?

25. • Mirëbërësia
• Kush dhe si përfiton nga veprimet e mija?
• Drejtësia
• A kam identifikuar të gjitha grupet e mundshme
që do të prekeshin përmes veprimit tim?
• A është veprimi im I propozuar dhe I paanshëm?
• Si mund ta bëj më të drejtë e të paanshëm?

26. • Konkluzion
• Infermieria:
• merret me situate delikate të personit që ka
nevojë për ndihmën tonë
• është profesion ku çështjet etike duhet të kihen
parasysh ne çdo kohë
• edukimi i vazhdueshëm duhet ofruar për të
përmirësuar shkathtësitë në vendimmarrje etike
• infermieret në mbarë botën marrin gjithnjë e më
shumë vendime për jetën e pacientëve si
individ,familjeve dhe shoqërisë

27. • KATËRMBËDHJETË TË DREJTAT E PACIENTIT
• 1 E drejta për masat preventive
• 2E drejta e qasjes
• 3E drejta për informim
• 4E drejta për dhënjen e pëlqimit
• 5E drejta për zgjedhje të lirë
• 6E drejta për privaci,fshehtësi dhe konfidencë
• 7E drejta e pacientit për respektimin e kohës së tij

28. • 8E drejta për respektim të standardeve të cilsisë
• 9 E drejta për siguri
• 10E drejta për inovacion
• 11E drejta për tu shmangur nga vuajtjet dhe
dhimbjet e panevojshme
• 12E drejta për tretman të personalizuar
• 13E drejta për ankesë
• 14E drejta për kompensim
Çfarë masa të nërmirren nëse ka ndosh kjo?

30. Referencat
• Avancimi i infermierise permes zbatimit te teorife
infermierore ne praktike, grup autoresh Prishtine
2007
• Tomja A., Pula A., Basha E.
• Bazat e Infermieristikës së Përgjithshme. Tiranë.
2004
• Kika E., Pirushi R., Alliu V.
• Bazat e Infermieristikës. Tiranë. 2007
• Bilana A.Marja J,Helli K,Leila L,Luljeta P,Marja R.
• Individi,mjedisi,shendeti dhe kujdesjet infermierore
Tiranë 1999