2 1

1. Тақырып 2. ТЖ мониторингі
және болжау.
Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні
мен мақсаты. Төтенше жағдайлар тәуекелдерін талдау
мен болжаудың негізгі міндеттері. Болжаудың
неғұрлым маңызды және аса қажетті міндеттері.
Өңірлік және аумақтық мониторинг орталықтарының
негізгі міндеттері.
Сейдалиева Лейла Камидуллаевна, аға оқытушы

2. Мақсаты:
ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсатымен танысу
ТЖ тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттерімен
танысу
Болжаудың неғұрлым маңызды және аса қажетті міндеттерін
ескеру
Өңірлік және аумақтық мониторинг орталықтарының негізгі
міндеттерін білу
 ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты.
 Төтенше жағдайлар тәуекелдерін талдау мен
болжаудың негізгі міндеттері.
 Болжаудың неғұрлым маңызды және аса қажетті
міндеттері.
 Өңірлік және аумақтық мониторинг
орталықтарының негізгі міндеттері.
Жоспар

3. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты — төтенше
жағдайлардың көздері болып табылатын табиғаттың және техносфераның қауіпті
процестері мен құбылыстарын, төтенше жағдайлардың даму серпінін, апаттардың
алдын алу және оларды жоюды ұйымдастыру мақсатында олардың ауқымын
айқындауда, бақылауда және болжауда.
Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты. Төтенше
жағдайлар тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттері.
ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты
Төтенше жағдайларды мониторингілеу және болжау жөніндегі қызметті көптеген
ұйымдар (мекемелер) жүзеге асырады, бұл ретте әртүрлі әдістер мен құралдар
пайдаланылады. Мысалы, гидрометеорологиялық сипаттағы оқиғалардың
мониторингі мен болжамын Казгидромет мекемелері мен ұйымдары жүзеге асырады,
ол сонымен қатар атмосфераның, судың және топырақтың жай-күйі мен
ластануының мониторингін ұйымдастырады және жүргізеді.

4. Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты. Төтенше
жағдайлар тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттері.
Төтенше жағдайларды бақылау мен болжауда Қазақстанның
Табиғи ресурстар Министрлігі маңызды рөл атқарады, ол мемлекеттік
экологиялық бақылау жүйесін жалпы басқаруды, сондай-ақ қоршаған
ортаның жай-күйін бақылау саласындағы қызметті үйлестіруді жүзеге
асырады. Бұл министрлік және оның мекемелері ұйымдастырады және
басқарады:
 қоршаған ортаға антропогендік әсер ету көздерін бақылау;
 жануарлар мен өсімдіктер әлемінің, жер бетіндегі флора мен
фаунаның, соның ішінде орманның мониторингі;
 су жинау және ағынды суларды ағызу орындарындағы Су
шаруашылығы жүйелерінің су ортасын бақылау;
 қауіпті геологиялық процестерді бақылау және болжау, оның ішінде
үш ішкі бақылау жүйесі бар: экзогендік және эндогендік геологиялық
процестер мен жер асты сулары.

5. Өңірлік және аумақтық мониторинг орталықтарының негізгі
міндеттері:
Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты. Төтенше
жағдайлар тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттері.
 аймақтағы төтенше жағдайлардың
ықтимал көздері және олардың
туындау себептері туралы
ақпаратты жинау, талдау және
мемлекеттік биліктің тиісті
органдарына ұсыну болып
табылады;
 төтенше жағдайларды және
олардың ауқымын болжау;
 ұйымдастыру-әдістемелік
басшылық, қызметті үйлестіру
және тиісті буындардың жұмыс
істеуін бақылау;
 төтенше жағдайлардың
мониторингі мен болжау жүйесінің
өңірлік және аумақтық деңгейінің
элементтері;
 төтенше жағдайлардың пайда
болуының ықтимал қаупін
төндіретін қоршаған орта
объектілерінің, тамақ өнімдерінің,
тамақ, жемшөп шикізаты мен
судың химиялық-радиологиялық
және микробиологиялық жай-
күйіне бақылау зертханалық
талдауларды ұйымдастыру және
жүргізу;
 Төтенше жағдайлар, геоақпараттық
жүйе туралы деректер банкін құру
және дамыту;
 аумақтық мониторинг
орталықтарының қызметін бақылау
және қызметін үйлестіру, ақпарат
алмасуды ұйымдастыру.

6. Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты. Төтенше
жағдайлар тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттері.
Төтенше жағдайларды мониторингілеу және болжау жүйесі
бірқатар ведомствоаралық, ведомстволық және аумақтық жүйелерді
(кіші жүйелерді, буындарды, мекемелерді және т. б.) білдіреді, оларға
мыналарды жатқызуға болады:
 ҚР Азаматтық қорғанысын бақылау
және зертханалық бақылау желісі;
 Радиациялық бақылаудың бірыңғай
мемлекеттік автоматтандырылған
жүйесін;
 Экологиялық мониторингтің бірыңғай
мемлекеттік жүйесін;
 ҚР ТЖМ табиғи және техногендік
сипаттағы төтенше жағдайларды
бақылау және болжау жөніндегі
аймақтық және аумақтық орталықтары;
Мониторингтің техникалық негізін тиісті министрліктердің, ведомстволардың,
аумақтық билік органдарының және ұйымдардың (кәсіпорындардың) жер үсті және
авиациялық-ғарыш құралдары олардың жауапкершілік салаларына сәйкес құрайды.

7. Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты. Төтенше
жағдайлар тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттері.
Ғарыштық мониторинг құралдары негізінен орман өрттерімен, су тасқынымен
және басқа да ірі ауқымды, қауіпті табиғи құбылыстармен және болмашы серпінді
процестермен байланысты жағдайды анықтауға және нақтылауға арналады.
Авиациялық құралдар ғарыштық құралдар сияқты мақсаттар үшін, сондай-ақ
радиациялық жағдайдың жай-күйі, кең ауқымды қирау аймақтарындағы жағдай
туралы, магистральдық құбырлардың жай-күйі және басқа да жағдайлар (жол, қар,
мұз және т.б.) туралы деректер алу үшін пайдаланылады. Олардың ғарыш
құралдарымен салыстырғанда бақылау объектілерінің құрамы бойынша да,
жеделдігі бойынша да неғұрлым кең мүмкіндіктері бар, сондықтан соңғылардың
жауапкершілік салаларын ескере отырып, тиісті мониторингтік бөлімшелердің тұтас
қатарын жарақтандыруда болады.

8. Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты. Төтенше
жағдайлар тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттері.
Болжаудың неғұрлым маңызды
және аса қажетті міндеттері :
төтенше жағдайлар
көздерінің және
тиісінше Төтенше
жағдайлар
ауқымының,
олардың аймақтары
мөлшерінің пайда
болу
ықтималдығының
көрсеткіші;
төтенше
жағдайларды жою
үшін күштер мен
құралдардың
қажеттілігі;
белгілі бір типтегі,
масштабтағы, уақыт
аралықтарындағы
немесе олардың
белгілі бір
жиынтығындағы
Төтенше жағдайлар
туындаған кездегі
ықтимал ұзақ
мерзімді салдарлар;

9.  тиісті аумақта табиғи және техногендік
сипаттағы төтенше жағдайлардың
ықтимал көздерін анықтау және
сәйкестендіру;
 табиғи және техногендік апаттардың
(Төтенше жағдайлар көздерінің)
туындау ықтималдығын (жиілігін)
бағалау.);
 зақымдаушы факторлардың, Төтенше
жағдайлар көздерінің халыққа және
аумаққа әсер етуінің ықтимал салдарын
болжау.
 Бірінші кезеңде төтенше жағдайлардың
пайда болуы мен дамуы нәтижесінде
олардың көздері талданады;
Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты. Төтенше
жағдайлар тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттері.
Төтенше жағдайлар тәуекелдерін талдау мен
болжаудың негізгі міндеттері:

10.  тиісті аумақтағы адамдардың қалыпты өмір сүру жағдайлары мен қызметі
айтарлықтай бұзылады;
 адам құрбандықтары немесе көптеген адамдардың денсаулығына зиян келуі
мүмкін;
 айтарлықтай материалдық шығындар болуы мүмкін;
 қоршаған ортаға зиян келтіруі мүмкін.
Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты. Төтенше
жағдайлар тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттері.
Төтенше жағдайлар тәуекелдерін талдау мен
болжаудың негізгі міндеттері:

11. Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты. Төтенше
жағдайлар тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттері.
Төтенше жағдайларды мониторингілеу және болжау деректерін есепке
алмағанда аумақтарды дамытуды жоспарлауға, өнеркәсіптік және әлеуметтік
объектілерді салуға шешімдер қабылдауға, ықтимал төтенше жағдайлардың
алдын алу және оларды жою жөніндегі бағдарламалар мен жоспарлар әзірлеуге
болмайды.
Төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөнінде әзірленіп жатқан
бағдарламалардың, жоспарлардың және шешімдер қабылдаудың тиімділігі мен
сапасы көп жағдайда мониторинг жүргізу мен болжаудың тиімділігі мен сапасына
байланысты болады.

12. Тақырып 2.1. ТЖ мониторингі мен болжаудың мәні мен мақсаты. Төтенше
жағдайлар тәуекелдерін талдау мен болжаудың негізгі міндеттері.
Қоршаған ортаны, қолайсыз және қауіпті табиғи құбылыстар мен
процестерді бақылауды ұйымдастыруға және табиғи және техногендік
сипаттағы төтенше жағдайларды болжауға қатысатын федералды және
аумақтық атқарушы органдардың, жергілікті өзін-өзі басқарудың және
әртүрлі ұйымдық-құқықтық нысандар мен меншік нысандарының
ұйымдарының негізгі міндеттері:
 барлық деңгейлерде қоршаған орта мониторингінің және төтенше
жағдайларды болжаудың тиісті жүйелерін (кіші жүйелерін, кешендерін)
құру, тұрақты жетілдіру және дамыту;
 қоршаған орта мониторингін және төтенше жағдайларды болжауды жүзеге
асыратын ұйымдар мен мекемелерді оларға жүктелген міндеттерді шешу
үшін қазіргі заманғы техникалық құралдармен жарақтандыру;
 жергілікті, аумақтық және федералды деңгейлердегі мекемелер мен
ұйымдардың қоршаған табиғи ортаны бақылау және бақылау нәтижелері
туралы ақпарат жинау және алмасу жұмыстарын үйлестіру;
 салалық және аумақтық қадағалау органдарының ықтимал қауіпті
объектілердегі жағдайды бақылау және бақылау нәтижелері туралы
ақпарат жинау және алмасу жөніндегі жұмыстарын үйлестіру;