Achtergrond van inpolderingen en ontpolderingen ten behoeve van een discussie over de ontwikkeling van polder Mastenbroek/Kampereiland in Kampen. Hyperlinks linken naar projectenwebsites

1. Polderen en ontpolderen in de delta
Martijn van Staveren
PhD onderzoeker @Environmental Policy Group, Wageningen UR
2-10-2015

2. Inhoud presentatie
 Korte introductie onderzoeksproject
 Van een geschiedenis van inpolderingen...
 ...naar een actualiteit van ontpolderingen
 Case: de Noordwaard
 Vragen/reacties

3. Korte introductie onderzoeksproject
 NWO, tot 2017
 Onderzoeksvraag: inzicht in de beleid-maatschappelijk
drijfveren van ontpolderen/het terugbrengen van
overstromingsdynamiek in delta’s, en de mogelijke rol
hiervan in delta toekomsten
 Persoonlijke fascinatie: paradoxale van
dijkdoorstekingen in de Nederlandse delta (en in het
buitenland)
 Doelstelling vandaag: korte toelichting op het
verschijnsel ontpolderen, inzoomen op een specifieke
case (Noordwaard)

4. Uitdagingen van deltabewoning
Omgaan met water
Stedelijk gebied
Belangen(groepen)
Veranderingen
in klimaat
Institutionele
jungle

5. De verwaterbouwde Nederlandse delta

6. Van een geschiedenis van inpolderingen...

7. ...naar een actualiteit van ontpolderingen
Tiengemeten
Overdiepse polder
Noordwaard
Blauwe Stad
Perkpolder
Hedwige polder
Waterdunen
Lent

8.  Enkele nuances qua definitie/praktijken
• T.g.v. stormvloeden en dijkdoorbraken
• Militair gedreven inundaties
• Volledig/tijdelijk ontpolderen
• Abandonneerde polders
 Het doorgraven/verlagen van polder-of rivierdijken, met
het doel om overstromingsdynamiek te stimuleren in het
voorheen bedijkte gebied
 Kleine Noordwaard (2008):
...naar een actualiteit van ontpolderingen

9. Regio-specifieke ontpolderingen
 Rivierengebied: fysieke ruimte voor de rivier
• Hoog water in de jaren ‘90 drijfveer Ruimte voor de
Rivier programma en water/natuur coalities
• ‘noodoverloopgebiedenplan’ sneuvelde nog
• Overdiepse polder, Noordwaard, Lent en enkele
andere rivierverruimingsinitiatieven (bijv. IJssel)
gestimuleerd
 Zuidwestelijke delta: scala van aanleidingen
• Internationale politiek
• Toerisme/recreatie
• Sociaal-economisch (opwaardering/abandonering)
• GOG/GGG in Vlaanderen

10. Van waterige duidelijkheid naar onzekerheid

11. Case studie: ontpoldering Noordwaard
 Geformuleerd n.a.v.
Ruimte voor de Rivier
 Verlagen van de
noordelijke dijk:
Merwedewater kan bij
bepaalde hoogte door de
polder stromen
 Stimulans voor Biesbosch
 Omdijkte sub-polders,
terpen voor bewoners
 Vijfde leven (oerbos –
Groot Waard – binnenzee
– verzanding/inpoldering
– ontpoldering)
 Ophoging? Nee
De-poldering the
Noordwaard in
the Dutch delta
A large part of the Noordwaard polder will be reconnected to
the adjacent river, to facilitate controlled flooding in times of
high river discharge, thereby lowering peak water levels.
Together with restored tidal dynamics, this contributes to the
Biesbosch wetlands. Dikes will be removed or lowered to
control flood water entering into the former agricultural area.
Innovative hybrid-engineered dike
Near the Steurgat Fortress, a willow forest will be laid out in
front of a section of the dike. This reduces flood waves and
compensates for required dike reinforcements.
Flow-through
zone
Intake
High water
level
DORDRECHT
National
Park de
Biesbosch
FIGURES
70km dikes
50km new roads
29 mounds
38 bridges
12 pumping stations
4 million m3 of earth
moving
WERKENDAM
Homes rebuilt
on mounds
Flow-through
zone
© Infographic: Loek Weijts Text: Martijn van Staveren

12. Lessen/conclusies
 Noordwaard: (tijdelijk) ontpolderen en het terugbrengen
overstromings/sedimentatie ter compensatie van inklinking niet
pro-actief nagestreefd
 Waterveiligheid/natuurcoalitie zeer invloedrijk in het realiseren
van recente ontpolderingsprojecten
 Indicaties voor gecontinueerd ontpolderen aanwezig
(Westerschelde, rivierengebied/Biesboschomgeving)
 Landbouw veelal de ‘verliezer’ – maar langere tijdlijnen
(historisch – toekomst) van landschappelijke afwisseling bieden
een ander perspectief (cf. Noordwaard’s ‘levens’)
 Scepsis tegenover ‘tekentafelnatuur’ en het politiek spel
rondom ontpolderingen:

13. Aanraders

14. Dank voor uw aandacht
Meer informatie:
 martijn.vanstaveren@wur.nl
 www.wageningenur.nl/enp
 martijnvanstaveren.blogspot.nl
 Van Staveren M.F., Warner J.F., van Tatenhove
J.P.M., Wester P. 2014. Let’s bring in the floods.
Controlled flooding as a strategy for long term
delta survival? Water International,
http://dx.doi.org/10.1080/02508060.2014.957510