f

1. ЗҮРХ СУДАСНЫ
ТОГТОЛЦООНЫ ӨӨРЧЛӨЛТ
Ц.Оюундарь Ph.D

2. Агуулга
• Зүрх судасны үүрэг үйл ажиллагааны өөрчлөлт –
цусны эргэлтийн дутагдал
• Зүрхний дутагдал
- Атеросклероз
- Ишеми
- Инфаркт
-Стенокарди
• Судасны дутагдал -Цусны даралт багасах, ихсэх
• Тахикардия
• Цусны эргэлтийн тогтолцооны үед үзүүлэх
сувилахуйн үйл ажиллагаа.

3. Зүрх судасны үүрэг үйл ажиллагааны өөрчлөлт – цусны
эргэлтийн дутагдал
• Зүрх судасны тогтолцоо
нь зүрх болон судасны
системээс бүрдэл
болсон нийлмэл
тогтолцоо буюу хүний
амьдралын хамгийн
чухал үйл явц болох
• цусны эргэлтийг хангаж
байх үндсэн үүрэг
ажиллагаатай

4. цусны эргэлтийн дутагдал
• Зүрх судасны тогтолцооны үйл ажиллагаа
хямрахад цусны эргэлтийн дутагдал болно.

5. Цусны эргэлтийн дутагдал
• зүрхний ажиллагаа, түүний цусыг шахаж тараах
шахуургын үүрэг өөрчлөгдөх
• судасны эмгэг, түүний тонусын зохицуулга алдагдах
• цусны ерөнхий эзэлхүүн болон реологи шинж
төлөвийн өөрчлөлтөөс болж
• эрхтэн эдэд хэрэгцээтэй цусны хангамж хомсдох
байдал.

6. Цусны эргэлтийн дутагдалын хэлбэр
1. Зүрхний дутагдал:
зүрхний үйл ажиллагаа, түүний булчингийн хүч
суларсантай холбоотойгоор илэрнэ.
2. Судасны дутагдал:
судасны тонусын өөрчлөлт,
судасны ханын уян чанар алдагдах зэрэг
судасны эмгэгийн улмаас үүснэ.
3. Цусны эргэлтийн дутагдлын хавсарсан
хэлбэр

7. Цусны эргэлтийн дутагдал
Цусны эргэлтийн дутагдлыг үүсэж хөгжиж байгаа шинж
төлөв, үргэлжлэх хугацааны байдлаар нь
• цочмог дутагдал
• архаг дутагдал ангилж үзнэ

8. ЦЭД-ын архаг хэлбэрийн явц
1. эхлэлтийн үе, тайван байх үед ямарч шинж тэмдэг үгүй
бөгөөд зөвхөн нэмэлт ачаалал өгөх, үйл ажиллагааны
сорил хийхэд илэрнэ.
2-р үед тайван байхад амьсгаадна, хөдөлмөрийн чадвар нь
эрс доройтоно. Бие махбодь дасан зохицох, нөхөн орлох
ажиллагаануудаа дээд хэмжээгээр дайчлах замаар
цусны эргэлт нь явагдана.
3-р үед цусны эргэлтийн цохицуулга алдагдан, бодисын
солилцоо хямран, хөдөлмөрлөх чадвар алдагдана.

9. Зүрхний булчингийн
агших чадвар
суларсны улмаас
цусны эргэлтийн
зүрхний дутагдал
болно.

10. Зүрхний дутагдал
Илрэх шинж:
• Амьсгаадах
• гипокси
• ацидоз
• венийн судсанд үүсэх зогшингошил
• зүрхний хаван
• зүрхний томролт, зүрхний хэм алдагдалт.

11. Зүрхний дутагдал
• Шалтгаан:
o Халдварт өвчин, халдварын биш гаралтай зүрхний
үрэвсэлт өвчин
o зүрхний булчингийн эмгэг- шигдээс, миокардит
o Зүрхний ажиллагаа, түүний хэвийн явцыг
зохицуулагч мэдрэл шингэний тохируулга алдагдал
o Зүрхний дамжуулах тогтолцооны эмгэг- аритми
o Зүрхний титэм судасны цусан хангамжийн дутагдал-
зүрхний ишеми өвчин

12. Зүрхний дутагдлын ангилал
1. Зүрхний дутагдлын булчингийн буюу
миокардийн хэлбэр
2. Ачааллаас үүдэлтэй зүрхний дутагдлын
хэлбэр
3. Зүрхний дутагдлын миокардийн ба хэт
ачаалалын хавсарсан хэлбэр

13. Зүрхний дутагдлын булчингийн буюу
миокардийн хэлбэр
• Миокарди гэмтснээс болж түүний агших болон
сулрах хурд, хүч нь суларч зүрхний агших
чадвар доройтож цусны эргэлтийн хямралыг
үүсгэдэг.
• Цочмог ба архаг ишеми өвчин, халдварын ба
халдварын бус гаралтай зүрхний булчингийн
үрэвсэлт өвчин эмгэгийн үед зонхилон
тохиолдоно.

14. Ачааллаас үүдэлтэй зүрхний дутагдлын
хэлбэр
• Цусны хөдлөл зүйн өөрчлөлтөөс зүрхний ажиллагаанд
даралтын болон эзэлхүүний гэсэн хоёр төрлийн
ачаалал үүсэж улмаар зүрхний булчин томрох, булчин
цуцах, тонус нь сулрах, түүний агших чадвар нь
доройтох зэрэг эмгэг өөрчлөлт гарч цусны эргэлтийн
хямралыг нөхцөлдүүлнэ.
• Цусны даралт ихдэх өвчний эхний үе, зүрхний хавхлага
дутуу хаагдах гажигуудын үед тохиолдоно.

15. Зүрхний дутагдлын миокардийн ба хэт ачаалалын
хавсарсан хэлбэр
• мерцатель /чичэргээт хэм алдагдал/ зүрхний хоёр
хавтаст хавхлагын гажигийн хавсарсан хэлбэр
• зүрх чихэлдэл өвчин /тампонад сердца/
• инфаркт зэрэг өвчний үед тохиолдоно.
• Хавсарсан хэлбэр нь цочмог явцтай зүрхний
дутагдалыг үүсгэж болно.

16. Зүрхний дутагдлыг байршилаар
• Зүүн ховдолын
• Баруун ховдолын
• бүх хэсгийг хамарсан гэж ангилна

17. • зүрхний үйл ажиллагааг зохицуулагч мэдрэл шингэний
зохицуулга алдагдсанаас зүрхний хэм алдагдан улмаар
зүрхний дутагдал болж болно.
• Зүрхний хэм алдагдах, зүрхний агших, сэрэх, сэрэл
дамжуулах чадвар өөрчлөгдөхийг аритми гэнэ.
• Энэ нь зүрхний агшилтын тоо олшрох /тахикарди/,
• тоо нь цөөрөх /брадикарди/,
• хэмгүй агшилт болох /аритми/ гэсэн хэлбэрүүдтэй байна.
• Зүрхний титэм судасны цусан хангамж дутагдах эмгэгийг
зүрхний цус багасах өвчин /Ишемичиски болезнь сердце/
гэнэ.

18. Тахикардия
1 минутанд зүрхний агшилтын тоо олшрох шинж тэмдэг
байнгын буюу үе үе давталт маягаар илэрнэ.
Хүчилтөрөгчийн дутагдал, ацидоз, вений цусны зогсонги
болох зэрэг өөрчлөлтүүдээс өгсөх мэдээлэл дамжин
уртавтар тархи, судас хөдөлгөгч төв, симпатик мэдрэлийн
тогтолцоо зэргийг цочроож улмаар зүрх судасны мэдрэл
рефлексийн цочруулга алдагдсаны улмаас зүрхний
агшилтын тоо олширно.

19. Зүрхний титэм судасны дутагдал
Стенокарди
Зүрхний бах
• энэ нь зүрхний титэм судасны хатуурал
атеросклероз түүний нарийсал үрэвсэл, агчилт
болох, титэм судас бөглөрөх зэрэгт тохиолдоно.
• Илрэх шинж тэмдэг нь зүрхний тус газар хүчтэй
өвдөх.
• Титэмийн артерийн цусан хангамжийн дутагдал
болоход зүрхний булчин хүчилтөрөгчийн дутагдал
болж бодисын солилцоо хямарч, булчингийн
агших чадвар суларна.

20. Эндокардит, зүрхний хавхлагын эмгэг
• Зүрхний дотор ханын үрэвслийг эндокардит
гэнэ.
• Зүрхний дотор хананд үрэвсэл явагдснаас
түүний хавхлагын аппарат гэмтэж хэвийн хэлбэр
дүрс нь алдагдана.
• Зүрхний хавхлагын аппарат гэдэгт
зүрхний тосгуур ховдлын хоорондын ба зүрхнээс
гарч байгаа том судаснуудын амсар нүх,
тэдгээрийг хааж байх үүрэгтэй хавхлагууд түүний
татаас булчингууд хамаарна.

21. Зүрхний гажиг
• Зүрхний дутагдалын гол нэг шалтгаан нь
зүрхний гажиг юм.
• Зүрхний хавхлагын аппаратын хэвийн хэлбэр
алдагдаж эмгэг байдалд орсныг зүрхний гажиг
гэнэ.
Зүрхний гажгийг:
• төрөлхийн, олдмол
ангилан авч үздэг.
• Олон хэлбэрийн зүрхний гажиг тохиолдоно.
Тухайлбал: Тосгуур болон ховдол хоорондын
цоорхой, хоёр хавтаст хавхлагын дутуу хаагдах
буюу нүхний нарийсалт, артерийн гол судасны
тал саран хэлбэрт хавхлагын дутуу хаагдалт г.м

22. Судасны дутагдал.
• Энэ нь судасны тонус алдагдах, судас
хатуурах, цусны даралт ихдэх зэргийн үед
голчлон тохиолдоно.
• Судасны тонус нэмэгдэж цусны даралт их
болох
• Цусны даралт ихдэхийг гипертони буюу
гипертензи
• Судасны тонус суларч бага болсоноос
цусны даралт буурна.
• багасахыг нь гипотони буюу гипотензи

23. Эмгэг жам.
• Тархины бор гадарга, гипоталамсийн
судас хөдөлгөгч төвд байнгын сэрлийн
голомт буй болж судасны тонус ихдэн,
цусны судсууд байнга агшилтын
байдалд байх.

24. Илрэх шинж:
• Толгой өвдөх.
• Толгой эргэх.
• Хүзүү сээрээр хөших
• Хөдөлмөрийн чадвар буурах.
• Нойргүйдэх
• Бие сульдаж доройтох.
• хөлрөх

25. Цусны даралт ихдэх
цусны даралт ихсэх нь мэдрэлийн үйл ажиллагаа хэт
ачаалалтай байх, сэтгэл түгшилт, судасны хатууралт
зэргээс, судасны тохируулга алдах, уушигны сүрьеэ,
цус багадалт, ходоод гэдэсний шархлаа, хэт турах
зэргийн үед тохиолдоно.
Үүнээс шалтгаалан судасны тонус суларч, судасны
хана тэлэн бүх бие эрхтэний цусан хангамж муудаж
тэнд хүчилтөрөгчийн дутагдал болох учраас
амьдралын амин чухал эрхтэнүүдийн үйл ажиллагаа
суларна

26. Судас хатуурах. Атеросклероз
Шалтгаан
• Гадаад Дотоод
• Стресс Конституци
• Нас
Бодисын солилцооны хямрал
• Хорт зуршил.
• Таргалалт.
• Хоолны нөлөө Судасны хананы өөрчлөгдөлт.

27. Эмгэг жам:
• Гиперхолестинеми, Гиперлипопротейнеми.
Судасны хананд дархлал харшлын урвал
явагдах. Судасны дотор хананд өөх, липид
болон бусад нийлмэл нэгдэл хуримтлагдаж
холбогч эд ургаж судас хатуурна.
• Илрэл: Судасны хананы уян чанар алдагдах.
Эрхтэн эдэд артерийн цусны хангамж
дутагдах, артерийн даралт ихдэх , зүрхний
дутагдал үүсэх.
• Гарах хүндрэл
• Ямар эрхтэнд хүндрэл гарснаар нь тархинд
цус багасах буюу цус харвах

28. Цусны эргэлтийн дутагдал.
• Цусны бага эргэлтийн дутагдал
• Цусны их эргэлтийн дутагдал

29. Цусны бага эргэлтийн дутагдал нь
• уушигны артерийн судсанд бөглөө тогтох,
уушиг тэлэгдэх /эмфизема легких/ өвчин,
• зүүн тосгуур ховдлын хоорондын нүхний
нарийсалт /митральный стеноз/,
• зүүн ховдолын дутагдал, уушигны хаван
зэргийн үед тохиолдоно.

30. • уушиг дахь хийн солилцоо хангалтгүй явагдаж
улмаар цулцангийн хөндийд хүчилтөрөгчийн
парциаль даралт нэмэгдэн, улмаар уушигны
артерийн судсууд нарийсан тэнд цусны урсгап
саатан цусны бага эргэлтэнд даралт үүсч
/гипертони/ цусны бага эргэлтийн хямрал
болно.
• Мөн архаг бронхит, бронхоэктази өвчний үед
ихээр ханиалгах нь уушигны цулцангийн
даралтыг ихэсгэн мөн дээрхийн адил цусны
бага эргэлтийг хямраана.

31. Цусны их эргэлтийн хямрал нь
зүрхний гажиг, зүрхний агших үйл
ажиллагааны хомсдолт, зүрхний ишеми
өвчнүүдийн үед тохиолдоно.

32. • Цусны эргэлт хямрахад амьсгаадах, биед
хүчиллэг бодисууд хуримтлагдан ацидоз болох,
• хөрөлт үүсэх,
• мөчний төгсгөл хэсэг хөрөх,
• зүрхний агшилтын тоо олшрох,
• хаван үүсэх,
• зүрх томрох,
• судасны хүчдэл дүүрэлт багасах зэрэг шинж
илэрч гарна. Энэ нь бие мах бодийн дасан
зохицох үйл ажиллагаа түүний чадавхитай
холбоотой байна.

33. Цусны эргэлтийн тогтолцоо сувилахуйн үйл
ажиллагаа.
• Юуны урьд үйлчлүүлэгчийнхээ өгүүлэмжийг
сайн сонсох, түүнд дүгнэлт хийх нь зүйтэй.
Зүрх дэлсэх, зүрхээр өвддөг, амьсгааддаг,
хавагнадаг, урьд нь зүрхний өвчиний улмаас
эмчлүүлж байсан эсэхийг асууж тодруулна.

34. Цусны эргэлтийн
тогтолцоо сувилахуйн үйл
ажиллагаа.
• Цусны даралтыг нь хэмжин зүрхийг нь
чагнан зүрхний авиа шуугиантай эсэхийг
нь үзээд, зүрхний оройн түлхэлтийг
тодорхойлон, судасны лугшилт түүний
хүчдэп дүүрэлт, хэмтэй байдал,
• нэг минутад цохилох тоо, захын судасны
өрөгсөлт, хөл гар түүний хэсгүүдийн
хөхрөлт, хөрөлт, үе мөчний бадайралт,
хавагналт зэргийг нь үзэж тодорхойлон
үнэлэлт өгч түүхэнд нь тэмдэглэнэ.

35. • Зүрх дэлсэх, зүрхээр өвдөх, амьсгаадах,
хавагнах, мөчнүүдийн төгсгөл хэсгээр хөхрөлт
үүсэх нь зүрхний дутагдалын үед гарах шинж
тэмдэгүүд учраас ийм зовиуртай хүмүүсийг
тайван байлган, аятай байрлалаар нь /хагас
суугаа/ хэвтэрийн дэглэм сахиулж,
• холголт цооролтоос сэргийлэн онцгойлон
анхаарч нарийн мэргэжлийн эмчид үзүүлэн,
зүрхний цахилгаан бичлэг хийлгэж тэдний
зөвөлгөөг авч ажиллана.