Տնտեսագիտություն

1. Թեմա 2
Տնտեսագիտության նպատակները և խնդիրները:
Տնտեսական աճ:

2. Տնտեսագիտական մտածելակերպը
բնութագրող 8 սկզբունքներն են.
• Բարիք արտադրելու համար անհրաժեշտ սակավ ռեսուրսների
օգտագործումը միշտ մեծ ծախսեր է պահանջում:
• Որոշում կայացնողները նպատակաուղղված ընտրություն են
կատարում, այդ իսկ պատճառով նրանք կտնտեսեն:
• Ընտրությունը կատարվում է տնտեսական խթանների փոփոխության
ազդեցությամբ:
• Տնտեսագիտական մտածելակերպը սահամանային մտածելակերպ է:
• Չնայած ինֆորմացիան կարող է օգնել ավելի լավ ընտրություն կատարել,
դրա ձեռք բերումը ծախս է պահանջում:
• Տնտեսական գործողությունները հաճախ ստեղծում են երկրորդական
հետևանք ի լրումն իրենց անմիջական հետևանքի:
• Բարիքի կամ ծառայության արժեքը սուբյեկտիվ է:
• Տեսության փորձարկումը նրա կանխատեսելու ունակությունն է:

3. Տնտեսական հարաբերությունների
տեսակները
• Ավանդական տնտեսական համակարգ

4. Տնտեսական հարաբերությունների
տեսակները
• Վարչահրամայական տնտեսական համակարգ

7. Տնտեսական հարաբերությունների
տեսակները
• Շուկայական տնտեսական համակարգ

9. Խառը տնտեսական համակարգ

10. Ապրանքային արտադրության ձևավորման
հիմքերը

13. Ապրանքի և դրա հատկությունների
բնութագրիչները: Այլընտրանքային
արժեքի բովանդակությունը
• Ապրանք կարող են լինել աշխատանքի միջոցով
ստեղծված իրերը, ծառայությունները:
• Ծառայությունների առանձնահատկությունն այն է, որ
իրային տեսք չունեն, սակայն մարդու աշխատանքի
արդյունք են:

18. Կապիտալի կուտակում
• Կապիտալի կուտակումը կապիտալիստական ընդլայնված վերարտադրության պրոցեսում հավելյալ արժեքի
փոխարկումն է կապիտալի. լրացուցիչ արտադրամիջոցներ գնելու և աշխատուժ վարձելու համար հավելյալ արժեքի մի
մասի միացումը գործող կապիտալին։ Միաժամանակ այն նյութական բարիքների և կապիտալիստական
արտադրահարաբերությունների վերարտադրության պրոցես է։ Կապիտալի կուտակումը պայմանավորված է
առավելագույն շահույթ ստանալու կապիտալիստի ձգտմամբ և մրցակցությամբ, որոնք ստիպում են նրան
ընդլայնել արտադրության մասշտաբները։ Հավելյալ արժեքի կուտակումը հնարավոր է, եթե շուկայում առկա են
լրացուցիչ արտադրամիջոցներ, սպառման առարկաներ և աշխատուժ։
• Կապիտալի կուտակման չափերը կախված են հավելյալ արժեքի մասսայից, այն կապիտալի և եկամտի բաժանելու
հարաբերակցությունից, աշխատուժի շահագործման աստիճանից, աշխատանքի արտադրողականության
մակարդակից, գործող կապիտալի մեծությունից։ Կուտակման պատմական նախադրյալ էր կապիտալի
նախասկզբնական կուտակումը։ Կապիտալի կուտակման հետագա պրոցեսն իրականանում է կապիտալի
համակենտրոնացմամբ և կենտրոնացմամբ։ Այս երկու պրոցեսներն էլ զարգացման որոշակի աստիճանում, տանում են
մոնոպոլիաների առաջացման։
• Կապիտալի կուտակման գործում կարևոր դեր է խաղում պետությունը։ Կուտակման պրոցեսն ընթանում
է անարխիայի և մրցակցության պայմաններում, կրում ցիկլային բնույթ։

19. Փողի գործառույթները

21. Բաշխում, փոխանակում, սպառում

23. Տնտեսական աճ
• Տնտեսական աճը բարդ ու բազմակողմանի տնտեսական երևույթ, տնտեսագիտության
տեսության և տնտեսական քաղաքականության կարևոր հիմնախնդիրներից մեկը։ Տնտեսական
աճը երկրի տնտեսության զարգացման ամփոփ բնութագրիչն է, որը պայմանավորված է ոչ
միայն արտադրական ռեսուրսներով, քաղաքականությամբ, օրենսդրությամբ, այլև բազմաթիվ
հոգեբանական ու սոցիալական գործոններով։
• Տնտեսական աճը յուրաքանչյուր պետության կողմից դիտվում է որպես կարևոր տնտեսական ու
քաղաքական նպատակ, հասարակության բարգավաճման և նրա բարեկեցության բարձրացման
նյութական հիմք։ Այն հասարակական արդյունքի քանակական մեծացումն ու որակական
կատարելագործումն է, որը հնարավորություն է տալիս ընդլայնել երկրի տնտեսության
հնարավորությունները հասարակության պահանջմունքներն առավելագույն չափով
բավարարելու համար։ Տնտեսական աճ ապահովող տնտեսությունն ավելի մեծ
հնարավորություններ ունի նոր սոցիալական ծրագրեր իրականացնելու, աղքատության և շրջակա
միջավայրի խնդիրները լուծելու ուղղությամբ՝ առանց գոյություն ունեցող սպառման ընդհանուր
մակարդակը նվազեցնելու և ներդրումների ծավալները կրճատելու։
• Տնտեսական աճը սերտորեն կապված է նաև զբաղվածության հիմնախնդրի հետ։ Եթե
զբաղվածության տեսությունը խնդիր է դնում, թե ինչ է անհրաժեշտ, որպեսզի գոյություն ունեցող
արտադրական հզորություններն օգտագործվեն լրիվ, ապա տնտեսական աճի տեսության
հիմնական նպատակն այն է, թե ինչպես կարելի է մեծացնել արտադրական հզորությունների և
հասարակական արդյունքի ծավալը լրիվ զբաղվածության պայմաններում։ Տնտեսական աճը
նշանավորվում է նրանով, որ նպաստում է արտադրական ռեսուրսների սահմանափակության և
հասարակության պահանջմունքների անսահմանափակության հիմնախնդրի լուծմանը։

24. • Տնտեսական աճը նշանավորվում է նրանով, որ նպաստում է արտադրական
ռեսուրսների սահմանափակության և հասարակության պահանջմունքների
անսահմանափակության հիմնախնդրի լուծմանը։ Տնտեսական աճի ապահովումը
պետության համար ոչ միայն կարևոր տնտեսական նշանակություն ունի, այլև
հետապնդում է քաղաքական նպատակ։ Տնտեսական աճի պարամետրերը, դրանց
շարժընթացը լայնորեն օգտագործվում են բնութագրելու ու գնահատելու համար ոչ
միայն ազգային տնտեսության զարգացումը, այլև տնտեսության պետական
կարգավորման արդյունավետությունը։ Երկրի բնակչությունը սովորաբար պետության
և կառավարության սոցիալ-տնտեսական քաղաքականությունը գնահատում է՝
հիմնվելով տնտեսական աճի և կենսամակարդակի շարժընթացի ցուցանիշների վրա։
Տնտեսական աճը երկրի հեռանկարային զարգացման և նրա տնտեսական
բարգավաճման առավել կարևոր գործոնն է, որը տնտեսական ու քաղաքական
նշանակություն ունի պետության համար, կենսական նշանակություն՝
երկրի բնակչության համար:
• Տնտեսական աճը գնահատվում է ազգային տնտեսության վերջնական արդյունքների՝
իրական ՀՆԱ-ի շարժով։ Տնտեսական աճի չափումը կամ գնահատումը կատարվում է
երկու եղանակով.
• համախառն ներքին (ազգային) արդյունքի իրական ծավալի մեծացումը որոշակի
ժամանակահատվածում,
• համախառն ներքին (ազգային) արդյունքի իրական ծավալի աճը բնակչության մեկ շնչի
հաշվով։

25. Համախառն ներքին արդյունք / ՀՆԱ
Համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) տվյալ երկրի եկամուտի
և ներդրումի տնտեսության չափաձև է, տնտեսական համակարգում մեկ տարվա
ընթացքում արտադրված վերջնական ապրանքների և ծառայությունների շուկայական
արժեքը։ ՀՆԱ-ն տվյալ երկրի սահմաններում արտադրված ապրանքներն ու
ծառայություններն են՝ ինչպես սեփական, այնպես էլ արտասահմանյան ռեսուրսների
օգտագործմամբ։
ՀՆԱ-ի հաշվարկման մեթոդները երկուսն են՝
• ըստ ծախսումների
• ըստ եկամուտների
ՀՆԱ-ի նկատմամբ ամենաընդհանուր չափման և քանակարկման մոտեցումը
ծախսումների մեթոդն է՝
ՀՆԱ = սպառում + համախառն ներքին մասնավոր ներդրումներ + կառավարության
ծախսումներ + զուտ արտահանում
Y = C + Ig + G + Xn

26. ՀՆԱ-ի տեսակները
Կիրառվում են անվանական (նոմինալ) ՀՆԱ, իրական ՀՆԱ, փաստացի
ՀՆԱ և պոտենցիալ ՀՆԱ ցուցանիշները։
•Անվանական (նոմինալ) ՀՆԱ - դա ընթացիկ, տարվա գներով
հաշվարկված ՀՆԱ-ն է։
•Իրական ՀՆԱ - դա թողարկված արտադրանքի փաստացի ծավալն է՝
հաշվարկված բազիսային(նախորդ), տարվա գներով։
•Փաստացի ՀՆԱ - ՀՆԱ-ն է՝ ոչ լիարժեք զբաղվածության պայմաններում։
•Պոտենցիալ ՀՆԱ - ՀՆԱ-ի կանխատեսումն է՝ լիարժեք զբաղվածության
պայմաններում։