1. 13. ISTOTA KULA ZJAZD IX
OPRACOWANIE NA PODSTAWIE: Bronisław Malinowski, Istota Kula 24.01.2010
w: Argonauci Zachodniego Pacyfiku, R. III, ss. 126-155
Kula – instytucja gospodarcza, forma handlu, forma wymiany między plemionami, które za-
mieszkują wyspy sąsiadujące z Nową Gwineą, które tworzą zamknięty okrąg. Wzdłuż tego szlaku
nieustannie wędrują w przeciwnych kierunkach dwa przedmioty:
 soulava, naszyjniki z czerwonej muszli – zgodnie ze wskazówkami zegara;
 mwali, bransolety/naramienniki z białej muszli – przeciwnie do ruchu wskazówek zega-
ra.
Każdy przedmiot wędruje i spotyka na swojej drodze drugi przedmiot, za który jest wymieniany.
Jest to niekończąca się transakcja, której reguła brzmi „raz w kula, na zawsze w kula”. Tworzy
więź łączący znaczną liczbę plemion, obejmuje szeroki zakres czynności wzajemnie powiązanych i
harmonijnych, które składają się na organiczną całość.
Plemiona uczestniczące w wymianie znają reguły kula, motywy i cele indywidualnych poczynań,
ale nie jest im znany obraz całości tej struktury.
Soulava i mwali to ozdoby noszone przy bardzo uroczystych okazjach (np. wielkie tańce obrzędo-
we, uczty). Nie wolno ich używać jako ozdób codziennych. Większość tych przedmiotów jest albo
nieporęczna (za małe, za duże) albo tak wartościowa, że wkłada się je tylko w wyjątkowych oko-
licznościach.
Autor porównuje ozdoby do europejskich klejnotów koronnych – wszystkie te przedmioty po-
siada się dla samego posiadania, a płynąca stąd sława jest źródłem ich wartości. Ponadto mają
wartość historyczną – przechodziły przez ręce postaci historycznych, dlatego budzą szereg waż-
nych skojarzeń i uczuć. Różnica polega na tym, że przedmioty kula znajdują się w posiadaniu jed-
nej osoby tylko przez pewien czas, a skarby europejskie muszą być czyjąś własnością, aby osiągnąć
pełną wartość. W tym sensie przedmioty kula bardziej przypominają trofea czy odznaczenia.
Vaygu’a – przedmioty kula zalicza się do przedmiotów obrzędowych – pełnią one funkcję instru-
mentariów w magicznych i religijnych rytuałach, oraz przedmiotów użytkowych, które przestały
jednak już pełnić tę funkcję.
Transakcje kula mogą być dokonywane tylko między partnerami, tzn. między osobami, które nale-
żą do kula, nie zaś między każdym mieszkańcem okręgu.
Związek partnerski zawiązuje się po wypełnieniu szeregu formalności i trwa całe życie. Liczba
partnerów zależy od rangi i znaczenia uczestnika – im wyższa pozycja (np. wódz), tym więcej
partnerów.
Dwaj partnerzy kula poza wymianą przedmiotów obrzędowych, powinni też czasem wymieniać
inne podarki. Łączą ich przyjacielskie stosunki i szereg wzajemnych zobowiązań.
1 ANTROPOLOGIA – CWICZENIA

2. 13. ISTOTA KULA ZJAZD IX
OPRACOWANIE NA PODSTAWIE: Bronisław Malinowski, Istota Kula 24.01.2010
w: Argonauci Zachodniego Pacyfiku, R. III, ss. 126-155
Przeciętny człowiek dokonuje wymiany kula z jednym/dwoma wodzami ze swojego lub sąsied-
niego okręgu i zobowiązany jest do świadczenia różnych usług. Natomiast partner z odległych
wysp jest gospodarzem i opiekunem w obcym kraju, gdzie przybysz nie czuje się pewnie.
Kierunek wymiany wyznacza pozycję wiosek w obrębie pierścienia – albo są one po stronie nara-
mienników, albo naszyjników.
Okres obiegu wokół całego pierścienia wynosi od 2 do 10 lat.
U podstaw wszelkich transakcji kula leżą dwie zasady:
 za złożony dar trzeba po upływie pewnego czasu złożyć dar rewanżowy;
 określenie ekwiwalentu pozostawia się dającemu i nie można wpływać na jego decyzje, nie
można się targować ani wycofywać z transakcji.
Krajowiec uczestniczący w kula, jak każda ludzka istota, pragnie mieć coś na własność, jednak ko-
deks reguł społecznych narzucający zasadę wzajemności, przeważa nad wrodzonymi skłonno-
ściami. Posiadanie jest dla niego źródłem wartości i znaczenia, ale jest też równoznaczne z dawa-
niem – od partnera oczekuje się, że posiadaną chwilowo rzecz przekaże dalej, a im wyższa ranga
tym większe zobowiązanie (dlatego ludzie wysokiej rangi często muszą ukrywać rzeczy przezna-
czone na własny użytek).
Etapy wymiany:
 przybycie zamorskiej ekspedycji,
 ofiarowanie vaga, daru otwierającego wymianę,
 wizyta w wiosce partnera,
 otrzymanie yotile, daru odwzajemniającego lub
 brak daru o równej wartości,
 otrzymanie basi, daru zastępczego,
 otrzymanie kudu, daru zamykającego wymianę.
Czynności przed wyprawą kula: szczegółowy zarys budowy czółna, budowa czółna, ceremonie i
rytuały magiczne, wodowanie i próbny rejs, przygotowanie wyposażenia, zaopatrzenie w pro-
wiant, ustalenie dat, organizacja przedsięwzięcia. Kula towarzyszy dodatkowa wymiana towaro-
wa. Są to jednak czynności wtórne. Na pierwszym planie zawsze znajduje się Kula.
2 ANTROPOLOGIA – CWICZENIA

3. 13. ISTOTA KULA ZJAZD IX
OPRACOWANIE NA PODSTAWIE: Bronisław Malinowski, Istota Kula 24.01.2010
w: Argonauci Zachodniego Pacyfiku, R. III, ss. 126-155
Obrzędowość i magia w Kula:
 obrządki magiczne w czasie budowania czółna celem nadania mu szybkości i bezpieczeń-
stwa,
 magia nad czółnem,
 mwasila, czyli magia kula – zaklęcia, które oddziałują na umysł partnera i powodują jego
uległość,
 mitologia kula,
 so’i, czyli uroczystości żałobne.
Społeczność kula – jednostka socjologiczna; składa się z jednej lub kilku wiosek, które wyruszają
wspólnie na wielkie wyprawy zamorskie i uczestniczą jako jedna całość w transakcjach, odprawia-
ją magię, posiadają wspólnych przywódców i wymieniają kosztowności w obrębie tego samego
zewnętrznego i wewnętrznego kręgu.
3 ANTROPOLOGIA – CWICZENIA