1. ‫د‬‫ا‬‫ت‬‫س‬‫ا‬:‫ر‬‫و‬‫ال‬‫د‬ ‫ر‬‫ت‬‫ک‬‫د‬ ‫ی‬‫ا‬‫ق‬‫آ‬ ‫ب‬‫ا‬‫ن‬‫ج‬
‫و‬‫ج‬‫ش‬‫ن‬‫ا‬‫د‬:‫ی‬‫ر‬‫د‬‫ی‬‫ح‬ ‫د‬‫ی‬‫ج‬‫م‬
‫ه‬‫ن‬‫ا‬‫س‬‫ر‬ ‫ت‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫د‬‫م‬ ‫ی‬‫ر‬‫ت‬‫ک‬‫د‬ ‫ه‬‫ر‬‫و‬‫د‬
‫ت‬‫ا‬‫ق‬‫ی‬‫ق‬‫ح‬‫ت‬ ‫و‬ ‫م‬‫و‬‫ل‬‫ع‬ ‫د‬‫ح‬‫ا‬‫و‬ ‫ی‬‫م‬‫ال‬‫س‬‫ا‬ ‫د‬‫ا‬‫ز‬‫آ‬ ‫ه‬‫ا‬‫گ‬‫ش‬‫ن‬‫ا‬‫د‬
‫ل‬‫و‬‫ا‬ ‫ل‬‫ا‬‫س‬‫م‬‫ی‬‫ن‬95-1394
‫ی‬‫ط‬‫ا‬‫ب‬‫ت‬‫ر‬‫ا‬ ‫ی‬‫ا‬‫ه‬ ‫م‬‫ا‬‫ی‬‫پ‬ ‫ی‬‫و‬‫ت‬‫ح‬‫م‬ ‫ل‬‫ی‬‫ل‬‫ح‬‫ت‬ ‫س‬‫ر‬‫د‬
‫انتقادی‬ ‫پارادایم‬ ‫بررسی‬/‫مدرن‬ ‫پست‬

2. ‫مدرنیسم‬ ‫پست‬
‫پست‬‫مدرن‬‫به‬‫مجموعه‬‫پيچيده‬‫اي‬‫از‬‫واكنش‬‫ها‬‫مربوط‬‫مي‬‫شود‬‫كه‬‫در‬
‫قبال‬‫فلسفه‬‫مدرن‬‫و‬‫پيش‬‫فرض‬‫هاي‬‫آن‬‫صورت‬‫گرفته‬،‫اند‬‫بدون‬‫آن‬‫كه‬‫در‬
‫اصول‬‫عقايد‬‫اساسي‬‫كم‬‫ترين‬‫توافقي‬‫بين‬‫آن‬‫ها‬‫وجود‬‫داشته‬‫باشد‬.
‫فلسفه‬‫ي‬‫پست‬‫مدرن‬‫به‬‫معارضه‬‫با‬‫شالوده‬،‫گرايي‬‫ماهيت‬‫گرايي‬‫و‬‫ر‬‫ئاليسم‬
‫برخاسته‬‫است‬.
‫براي‬‫مثال‬‫بنا‬‫به‬‫اعتقاد‬‫ريچارد‬‫رورتي‬ِ‫مفروضات‬‫شالوده‬‫گرايي‬‫مورد‬
‫اعتقاد‬‫مشترك‬‫فالسفه‬‫برجسته‬‫ي‬‫قرن‬16‫و‬17‫و‬18‫ميالدي‬‫بايد‬‫مردود‬
‫شناخته‬‫و‬‫كنار‬‫گذاشته‬‫شوند‬.

3. ‫ادامه‬...
‫به‬‫عقيده‬‫ي‬،‫نيچه‬،‫هايدگر‬‫فوكو‬‫و‬‫دريدا‬‫قدمت‬‫اين‬‫قبيل‬‫پيش‬‫فر‬‫ض‬‫هاي‬
‫مردود‬‫به‬‫قدمت‬‫متافيزيك‬‫بوده‬‫و‬‫تجسم‬‫عيني‬‫آن‬‫را‬‫به‬‫بهترين‬‫وجه‬‫ش‬‫ايد‬
‫بتوان‬‫در‬‫ديدگاه‬‫افالطون‬‫مشاهده‬‫كرد‬.

4. ‫مدرنیسم‬ ‫پست‬ ‫تاریخچه‬
‫مفهوم‬‫پست‬‫ـ‬‫مدرنيسم‬‫را‬‫نخستين‬‫بار‬‫نويسنده‬‫اسپانيايی‬،‫فدر‬‫يکو‬‫دی‬‫انيس‬
،‫به‬‫سال‬۱۹۳۴‫در‬‫اثرش‬‫به‬‫نام‬‫گزيده‬‫شعر‬‫اسپانيولی‬‫و‬‫هسيپانو‬‫آمر‬‫يکايی‬
‫بکار‬‫برد‬‫و‬‫از‬‫آن‬‫در‬‫تشريح‬‫واکنش‬‫نسبت‬‫به‬‫مدرنيسم‬‫که‬‫بر‬‫خاس‬‫ته‬‫از‬
‫خود‬‫آن‬‫بود‬،‫استفاده‬‫نمود‬.
‫بواقع‬‫پيشوند‬‫پست‬،‫برای‬‫نخستين‬‫بار‬‫در‬‫اثر‬‫نويسنده‬‫ای‬‫به‬‫ن‬‫ام‬‫لسلی‬‫فيدلر‬
‫در‬۱۹۶۵‫با‬‫ديدی‬‫مثبت‬‫بکار‬‫رفت‬‫که‬‫با‬‫روندهای‬‫تندروانه‬‫معاصر‬‫ک‬‫ه‬‫پاد‬
‫ـ‬‫فرهنگ‬‫را‬‫می‬‫ساختند‬،‫همراه‬‫می‬‫ساخت‬.
‫اين‬‫خيزيشهای‬‫خالق‬‫و‬‫آشوبگر‬‫برخاسته‬‫از‬‫سنت‬‫رايج‬‫و‬‫اين‬‫حمالت‬‫عليه‬
‫نخبه‬‫پروری‬‫مدرنيسم‬،‫آکادميسم‬‫و‬‫سرکوب‬‫پروتستانی‬،‫بواقع‬‫ن‬‫مايشگر‬
‫نخستين‬‫حرکتهای‬‫فرهنگی‬‫پست‬‫ـ‬‫مدرن‬‫می‬‫باشند‬.

5. ‫ادامه‬...
‫فرهنگ‬‫پست‬‫ـ‬‫مدرن‬‫در‬‫بدو‬‫تولدش‬‫در‬‫دهه‬۶۰،‫تندرويانه‬‫و‬‫منتقدانه‬
‫عمل‬‫می‬‫کرد‬.‫برای‬‫مثال‬‫هنرمندان‬‫و‬‫نظريه‬‫پردازان‬‫هنر‬‫پاپ‬‫جبهه‬‫ای‬
‫پديد‬‫آوردند‬‫که‬‫در‬‫مقايسه‬‫با‬‫ديد‬‫محدود‬‫شده‬‫هنر‬‫مدرن‬‫و‬‫مالک‬‫های‬
‫زيبايی‬‫شناختی‬‫موسساتی‬‫همانند‬‫موزه‬‫هنر‬‫مدرن‬،‫در‬‫اقليت‬‫بود‬.
‫در‬‫نگاهي‬‫ساده‬‫به‬‫آن‬‫به‬‫مثابه‬‫محملي‬‫براي‬‫صحبت‬‫كردن‬‫درباره‬‫ي‬‫رو‬‫ح‬
‫عصر‬‫نگريسته‬‫مي‬‫شود‬.‫عمده‬‫ترين‬،‫كارها‬‫آثار‬‫و‬‫فعاليت‬‫هايي‬‫كه‬‫ت‬‫حت‬
‫عنوان‬‫پست‬‫مدرن‬‫صورت‬،‫گرفت‬‫در‬‫عرصه‬‫ي‬‫معماري‬‫و‬ِ‫عمدتا‬‫در‬
‫ايالت‬‫متحده‬،‫بود‬‫در‬‫عرصه‬‫ي‬‫علوم‬‫اجتماعي‬‫يا‬‫انديشه‬‫اجتماعي‬‫نيز‬
‫فرانسه‬‫پيشرو‬‫بود‬.

6. ‫مدرنیسم‬ ‫پست‬ ‫پیدایش‬ ‫عوامل‬
"‫جمسون‬"‫عاملِعمدۀِپيدايشِمدرنيسمِراِدرِدوِچيزِمیِداند‬:
۱-‫ازِبينِرفتنِعمقِوِضعفهاىِنگرشىِنسبتِبهِتاريخ‬
۲-‫خمودِعاطفىِکهِدرِعصرِپستِمدرنِاتفاقِافتاد‬.

7. ‫انتقادی‬ ‫رویکردهای‬/‫مدرن‬ ‫پست‬
‫در‬‫رويکرد‬ِ‫ی‬‫انتقاد‬ِ‫ه‬‫ِعرص‬‫ن‬‫سازما‬ِ‫ه‬‫سلط‬ِ‫ی‬‫گر‬ِ‫ت‬‫اس‬‫و‬‫رويکرد‬ِ‫ت‬‫پس‬
ِ‫ن‬‫مدر‬ِ‫ن‬‫سازما‬‫را‬ِ‫ه‬‫ب‬ِ‫ن‬‫عنوا‬ِ‫ی‬‫موجوديت‬ِ‫م‬‫نظ‬ِ‫ه‬‫يافت‬‫و‬‫معنادار‬‫زير‬
‫ِبرد‬‫ی‬‫ِم‬‫ل‬‫سؤا‬.
‫در‬‫مدرنيسم‬‫بر‬«‫قطعيت‬»‫تأکيد‬‫می‬‫شد‬‫و‬‫در‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫بر‬«‫عدم‬
‫قطعيتها‬».
‫مدرنيسم‬‫در‬‫جستجوی‬‫حقيقت‬‫بود‬‫ولی‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫معتقد‬‫است‬‫ک‬‫ه‬‫حقيقتی‬
‫وجود‬‫ندارد‬‫و‬‫تأکيد‬‫می‬‫کند‬‫که‬‫فقط‬‫روايت‬‫هايی‬‫از‬‫حقيقت‬‫وجود‬‫دار‬‫د‬.
‫در‬‫مدرنيسم‬«‫عقالنيت‬»‫حاکم‬‫است‬‫در‬‫حالی‬‫که‬‫در‬‫پست‬‫مدرنيسم‬«
‫گفتمان‬»‫حاکم‬‫است‬.

8. ‫ادامه‬...
‫پست‬‫مدرنيسم‬‫با‬‫ايدئولوژی‬‫و‬‫هرگونه‬‫فراروايت‬‫مخالف‬‫است‬.
‫در‬‫دوره‬‫پست‬،‫مدرنيسم‬‫با‬‫ورود‬‫تکنولوژی‬‫و‬‫ابزارهای‬،‫تکنيکی‬«
‫گفتمان‬‫و‬‫مذاکره‬»‫بر‬«‫عقالنيت‬‫حاکم‬‫گشته‬‫است‬.
‫نظريه‬‫انتقادی‬‫با‬‫اين‬‫عقيده‬‫که‬‫زندگی‬‫اجتماعی‬‫سرشار‬‫از‬‫تعارض‬،‫ات‬
،‫مهملها‬‫ستمها‬‫و‬‫ابهامات‬‫است‬‫به‬‫دنبال‬"‫بيداری‬"‫و‬"‫رهايی‬"‫است‬‫و‬‫پس‬‫ت‬
‫مدرنيسم‬‫به‬‫دنبال‬‫نفی‬‫عقل‬‫انسانی‬‫است‬.
‫دوره‬‫نفی‬‫عقالنيت‬‫و‬،‫فرد‬،‫مستقل‬‫خود‬‫مختار‬‫و‬‫مطلق‬‫العنان‬‫می‬‫باش‬‫د‬.

9. ‫ادامه‬...
‫تاکنون‬‫بشر‬‫دو‬‫عصر‬‫متفاوت‬‫کشاورزی‬(‫سنتی‬)‫و‬‫صنعت‬(‫مدرن‬‫يسم‬)
‫را‬‫پشت‬‫سر‬‫نهاده‬‫و‬‫اينک‬‫در‬‫عصری‬‫زندگی‬‫می‬‫کند‬‫که‬‫نامهای‬‫گوناگ‬‫ونی‬
‫بر‬‫آن‬‫ِاند‬‫ه‬‫نهاد‬.
«‫دانيل‬‫بل‬»‫آن‬‫را‬‫عصر‬‫فراصنعتی‬‫ِنامد؛‬‫ی‬‫م‬«‫ژاک‬‫دريدا‬»‫بر‬‫اين‬
‫عصر‬‫نام‬‫ساختار‬‫زدايی‬‫نهاده‬‫است‬«‫مک‬‫لوهان‬»‫عصر‬‫کنونی‬‫را‬
‫عصر‬‫ارتباطات‬‫و‬‫دهکدة‬‫جهانی‬‫و‬«‫آلوين‬‫تافلر‬»(۱۹۷۰)‫آن‬‫را‬‫عصر‬
‫فراصنعتی‬‫ِنامد‬‫ی‬‫م‬.
‫اما‬‫پست‬‫مدرنيسم‬(‫فرا‬‫روشنگری‬)‫مفهومی‬‫ِتر‬‫ه‬‫گسترد‬‫از‬‫ِهای‬‫م‬‫مفهو‬‫ي‬‫اد‬
‫شده‬‫است‬.

10. ‫انتقادی‬ ‫نظریه‬
‫نظريه‬‫انتقادی‬‫شامل‬‫مطالعه‬‫روابط‬‫ميان‬،‫قدرت‬‫دانش‬‫و‬،‫گفتمان‬‫به‬‫ل‬‫حاظ‬
‫سياسی‬‫و‬‫اخالقی‬‫در‬‫بافتهای‬‫کشمکش‬‫و‬‫نزاع‬‫فرهنگی‬‫و‬‫تاريخی‬‫ا‬‫ست‬‫و‬
‫به‬‫دو‬‫شق‬‫نظريه‬‫انتقادی‬‫مدرن‬‫و‬‫نظريه‬‫انتقادی‬‫پست‬‫مدرن‬‫قابل‬‫تق‬‫سيم‬
‫است‬.
‫در‬‫نظريه‬‫انتقادی‬‫مدرن‬‫ِتوان‬‫ی‬‫م‬‫به‬‫کارهای‬‫انديشمندان‬‫مکتب‬‫فرانک‬‫فورت‬
،‫آدورنو‬‫مارکوزه‬‫و‬‫هورکهايمر‬‫و‬‫به‬،‫تازگی‬‫هابرماس‬‫اشاره‬‫کرد‬.
‫کارهای‬«‫لويی‬‫آلتوسر‬»‫و‬«‫آنتونيو‬‫گرامشی‬»‫نيز‬‫در‬‫اين‬‫دسته‬‫ب‬‫ندی‬
‫قابل‬‫ذکرند‬.

11. ‫مدرنیسم‬ ‫پست‬ ‫و‬ ‫انتقادی‬ ‫نظریه‬
‫در‬،‫مقابل‬‫پست‬‫مدرنيته‬‫اشاره‬‫به‬‫يک‬‫سری‬‫ِهای‬‫ه‬‫توسع‬‫مربوط‬‫به‬‫هم‬‫و‬
‫برجسته‬‫در‬‫سياست‬،‫جهانی‬‫اقتصاد‬‫و‬‫زندگی‬‫اجتماعی‬‫در‬‫قرن‬‫بيس‬‫تم‬‫دارد‬.
‫بطور‬‫کلی‬‫در‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫محققان‬‫مجبورند‬‫مسائل‬‫اجتماعی‬‫را‬‫از‬‫طريق‬
‫قرار‬‫دادن‬‫آنها‬‫در‬‫بستر‬‫های‬‫فرهنگی‬‫و‬‫تاريخی‬‫سياسی‬‫کنند‬‫تا‬‫آنک‬‫ه‬‫بتوانند‬
‫خود‬‫را‬‫در‬‫مرحله‬‫جمع‬‫آوری‬‫و‬‫تحليل‬‫ِها‬‫ه‬‫داد‬‫دخيل‬‫کرده‬‫و‬‫ِهايشان‬‫ه‬‫يافت‬‫ر‬‫ا‬
‫نسبی‬‫سازند‬.
"‫بحران‬‫بازنمايی‬"‫در‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫ِاش‬‫ه‬‫ريش‬‫در‬‫نو‬‫آوريهای‬‫ِا‬‫ه‬‫نظري‬‫ی‬
‫تاکيد‬‫بر‬‫مرکزيت‬‫گفتمان‬‫در‬‫شکل‬‫دادن‬‫به‬‫فهم‬‫انسان‬‫دارد‬.

12. ‫ادامه‬...
‫يکی‬‫از‬‫علل‬‫اين‬‫بحران‬"‫پساساختارگرايی‬"‫ِست‬.‫پساساختار‬‫گرا‬‫يی‬‫بر‬
‫ِها‬‫ه‬‫نشان‬‫که‬‫به‬‫لحاظ‬‫معناهايشان‬‫در‬‫رابطه‬‫قراردادی‬‫با‬‫ديگر‬‫ِها‬‫ه‬‫نشان‬
،‫هستند‬‫تاکيد‬‫دارد‬.‫در‬‫اين‬،‫نگاه‬‫فرهنگ‬‫همچون‬‫خاکی‬‫ريشه‬‫مانند‬‫از‬
‫نظامهای‬‫ِای‬‫ه‬‫نشان‬‫تلقی‬‫ِشود‬‫ی‬‫م‬.

13. ‫انتقادی‬ ‫های‬ ‫نظریه‬
‫از‬‫ديد‬‫نظريه‬‫انتقادی‬‫جريان‬‫امور‬ِ‫ضرورتا‬‫آن‬‫چيزی‬‫نيست‬‫که‬‫هم‬‫اک‬‫نون‬
،‫هست‬‫بشريت‬‫قادر‬‫است‬‫زندگی‬‫خود‬‫را‬‫تغيير‬‫دهد‬‫و‬‫امکانات‬‫کار‬‫را‬‫ا‬‫ز‬
‫اين‬‫پس‬‫در‬‫اختيار‬‫بگيرد‬.
‫ِهای‬‫ه‬‫نظري‬‫انتقادی‬‫از‬‫نقد‬‫نظام‬‫ِداری‬‫ه‬‫سرماي‬‫و‬‫سازوکار‬‫آن‬‫آغاز‬‫ِکنن‬‫ی‬‫م‬‫د‬‫و‬
‫به‬‫ارزيابی‬‫ارزش‬‫اضافی‬‫و‬‫ِوارگی‬‫ی‬‫ش‬‫و‬‫کاال‬‫شدن‬‫همه‬‫وجوه‬‫و‬‫ِهای‬‫ه‬‫جنب‬
‫زندگی‬‫مدرن‬‫ِپردازند‬‫ی‬‫م‬.
‫ين‬‫ِها‬‫ه‬‫نظري‬‫درک‬‫ديگری‬‫از‬‫شرايط‬‫موجود‬‫در‬‫جامعه‬‫ايجاد‬‫ِکنند‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫به‬
‫چگونگی‬‫تعامل‬‫ميان‬‫اين‬‫شرايط‬‫و‬‫قوانين‬‫حاکم‬‫بر‬‫آنها‬‫و‬‫همچنين‬‫عو‬‫امل‬
‫بقا‬‫و‬‫پايداری‬‫شرايط‬‫توجه‬‫دارند‬.

14. ‫ادامه‬...
‫اين‬‫ِهای‬‫ه‬‫زمين‬‫مطالعاتی‬‫شامل‬‫مطالعات‬،‫اقتصادی‬،‫تاريخی‬،‫فلسفی‬
،‫سياسی‬‫روانشناسی‬‫و‬‫ِشناسی‬‫ه‬‫جامع‬،‫است‬‫اگرچه‬‫مطالعات‬‫انتقادی‬‫ف‬‫قط‬
‫محدود‬‫به‬‫اين‬‫ِها‬‫ه‬‫زمين‬‫نيست‬.

15. ‫انتقادی‬ ‫نظریه‬ ‫هدف‬/‫مدرنیسم‬ ‫پست‬
‫هدف‬‫نهايی‬‫ِهای‬‫ه‬‫نظري‬‫انتقادی‬‫اين‬‫است‬‫که‬‫جامعه‬‫امروزی‬‫را‬‫به‬‫جامعه‬
،‫عقالنی‬‫انسانی‬‫و‬‫ِپذير‬‫ح‬‫اصال‬‫تبديل‬‫کند‬.
‫بدين‬‫ترتيب‬‫ِهای‬‫ه‬‫نظري‬‫انتقادی‬‫رويکردی‬‫ِگرايانه‬‫ح‬‫اصال‬‫دارند‬‫و‬‫د‬‫ر‬‫پی‬
‫شناخت‬‫و‬‫حذف‬‫علل‬‫و‬‫عواملی‬‫هستند‬‫که‬‫موجب‬‫بروز‬‫و‬‫ايجاد‬‫ساختار‬
‫اجتماعی‬‫ِاند‬‫ه‬‫شد‬‫که‬‫ِها‬‫ن‬‫انسا‬‫در‬‫آن‬‫اسير‬‫بازيگران‬‫قدرت‬‫و‬‫ثروت‬
‫ِشوند‬‫ی‬‫م‬.
‫در‬‫حالی‬‫که‬‫هدف‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫نفی‬‫عقالنيت‬‫انسان‬‫و‬‫دادن‬،‫اختيار‬
‫استقالل‬‫و‬‫آزادی‬‫در‬‫قالب‬‫گفتمان‬‫و‬‫مذاکره‬‫و‬‫به‬‫طور‬‫کلی‬‫ايجاد‬‫نظم‬‫است‬.

16. ‫انتقادی‬ ‫مفهوم‬ ‫به‬ ‫نگاهی‬
‫ريشه‬‫واژه‬‫کريتيک‬‫از‬‫واژه‬(crisis)‫آمده‬‫است‬‫اين‬‫واژه‬‫در‬‫فيزيک‬‫و‬
‫پزشکی‬‫هم‬‫بکارمی‬‫رود‬.
‫آنچه‬‫بطورکلی‬‫ازمفهوم‬‫واژه‬‫انتقادی‬‫مدنظر‬‫است‬‫عبارت‬‫است‬‫ازبررس‬‫ی‬
،‫متون‬‫جداسازی‬‫و‬‫داوری‬‫و‬‫ارزيابی‬‫و‬‫تشخيص‬‫درست‬‫ازنادرست‬‫بکا‬‫ر‬
‫می‬‫رود‬.
‫در‬‫ادبيات‬‫روشنگری‬‫کريتيک‬‫به‬‫معنای‬"‫داوری‬‫اثر‬‫فکری‬‫يا‬‫پدي‬‫ده‬‫ای‬
‫اجتماعی‬"‫بود‬.

17. ‫آن‬ ‫های‬ ‫ریشه‬ ‫و‬ ‫انتقادی‬ ‫مطالعات‬
‫مطالعات‬‫انتقادی‬‫به‬‫لحاظ‬‫تاريخی‬‫ازدوره‬‫رنسانس‬‫در‬‫اروپا‬‫شکل‬‫گر‬‫فت‬‫و‬
‫سال‬۱۴۵۰‫ميالدی‬‫وقتی‬"‫يوهان‬‫گوتنبرگ‬"‫ماشين‬‫چاپ‬‫را‬‫تکميل‬‫و‬
‫اختراع‬‫کرد‬‫متون‬‫و‬‫کتابها‬‫تکثير‬‫و‬‫توزيع‬‫شد‬‫و‬‫در‬‫اختيار‬‫همگان‬‫قرار‬
‫گرفت‬.
‫ديگر‬‫دانش‬‫مختص‬‫به‬‫علما‬‫و‬‫اشراف‬‫و‬‫روحانيون‬‫نبود‬‫و‬‫نوشته‬‫ها‬‫بر‬‫ای‬
‫اولين‬‫بار‬‫در‬‫دسترس‬‫انبوه‬‫مردم‬‫قرار‬‫گرفت‬‫و‬‫مردم‬‫به‬‫بحث‬‫درمورد‬‫آ‬‫ن‬
‫پرداختند‬‫اما‬‫نبايد‬‫فراموش‬‫کرد‬‫که‬‫مطالعات‬‫انتقادی‬‫در‬‫آغاز‬‫پراکن‬‫ده‬‫و‬‫کلی‬
‫بود‬‫و‬‫شکل‬‫منسجمی‬‫نداشت‬.

18. ‫ادامه‬...
‫مقاله‬‫معروف‬"‫روشنگری‬‫چيست؟‬"‫اثر‬‫کانت‬‫در‬‫زمينه‬‫تفکر‬‫انتقاد‬‫ی‬‫نقش‬
‫مهمی‬‫دارد‬.
‫روشنگری‬‫ازديد‬‫کانت‬‫يعنی‬‫اينکه‬‫بشر‬‫دريافته‬‫است‬‫که‬‫تواناي‬‫ی‬‫فکر‬‫کردن‬
‫را‬‫برای‬‫خود‬‫دارد‬‫يعنی‬‫خود‬‫را‬‫از‬"‫قيموميت‬‫خودساخته‬"‫رها‬‫کرده‬‫است‬.
‫بنابراين‬‫ازديد‬‫کانت‬‫فکرکردن‬‫برای‬‫خود‬‫حداقل‬‫در‬‫سطح‬‫تصميم‬‫گ‬‫يری‬
‫برای‬‫رهايی‬‫از‬‫نمادهای‬‫قدرت‬‫سنتی‬(‫دولت‬‫و‬‫کليسا‬‫و‬‫کارهای‬‫عامه‬
‫پسند‬)‫مترادف‬‫با‬‫انتقاد‬‫بود‬.

19. ‫ادامه‬...
"‫کارل‬‫مارکس‬"‫در‬‫نقد‬‫مشهورش‬‫به‬«‫فويرباخ‬»‫واژه‬‫انتقادی‬‫را‬‫اين‬‫گ‬‫ونه‬
‫به‬‫کار‬‫می‬‫برد‬:‫فالسفه‬‫درطول‬‫تاريخ‬‫از‬‫راههای‬‫مختلف‬‫جهان‬‫را‬‫تفس‬‫ير‬‫و‬
‫توصيف‬‫کرده‬‫اند‬‫درحالی‬‫که‬‫مساله‬‫تغيير‬‫آن‬‫است‬.
‫وی‬‫درکتاب‬"‫ايدئولوژی‬‫آلمانی‬"‫واژه‬‫ايدئولوژی‬‫را‬‫برای‬‫معرفی‬
‫وضعيتی‬‫بکارمی‬‫برد‬‫که‬‫درآن‬‫استقالل‬‫فکر‬‫نه‬‫بعنوان‬‫بازتاب‬‫ت‬‫قسيم‬
‫اجتماعی‬‫کار‬‫فکری‬‫و‬‫يدی‬‫بلکه‬‫به‬‫عنوان‬‫نشانه‬‫ای‬‫از‬‫موقعيت‬‫آن‬‫ب‬‫ه‬
‫عنوان‬‫موتور‬‫واقعی‬‫تاريخ‬‫انسان‬‫شناخته‬‫شده‬‫است‬.
‫وی‬‫معتقد‬‫بود‬‫که‬‫تفکرفقط‬‫ازراه‬‫شناخت‬‫نادرستی‬‫ازقلمرو‬‫ايدئو‬‫لوژی‬
‫مسلط‬‫دريک‬‫دوره‬‫تاريخی‬‫معين‬‫درک‬‫می‬‫شود‬.

20. ‫ادامه‬...
‫ازديد‬‫مارکس‬‫وظيفه‬‫تفکر‬‫انتقادی‬‫اين‬‫بود‬‫که‬‫خود‬‫را‬‫در‬‫برابر‬‫ان‬‫قالب‬
‫پرولتاريا‬‫تبيين‬‫کند‬.
‫به‬‫طورخالصه‬‫نقد‬‫مارکس‬‫ازانديشه‬‫های‬‫هگل‬‫در‬‫مورد‬‫دولت‬‫و‬
‫دستگاههای‬‫ايدئولوزيک‬‫منشا‬‫جهت‬‫گيری‬‫امروز‬‫نظريه‬‫پردازان‬‫انتق‬‫ادی‬
‫ارتباطات‬‫است‬‫و‬‫جمله‬‫مشهور‬‫او‬‫اين‬‫است‬:"‫در‬‫هر‬‫جامعه‬‫ای‬‫افکار‬‫طبق‬‫ه‬
‫حاکم‬‫افکار‬‫مسلط‬‫بر‬‫جامعه‬‫خواهد‬‫بود‬‫و‬‫طبقه‬‫حاکم‬‫ابزارهای‬‫توليد‬‫ا‬‫ز‬
‫جمله‬‫رسانه‬‫ها‬‫را‬‫در‬‫اختيار‬‫دارد‬.”
‫پس‬‫عمده‬‫ترين‬‫ديدگاههای‬‫انتقادی‬‫درارتباطات‬‫ريشه‬‫های‬‫چپی‬‫و‬
‫مارکسيستی‬‫دارند‬.

21. ‫سازمان‬ ‫در‬ ‫انتقادی‬ ‫رویکردهای‬
‫رويکردهای‬،‫انتقادی‬‫سازمانها‬‫را‬‫عرصه‬‫سلطه‬‫گری‬،‫دانسته‬‫يک‬
‫چارچوب‬‫راديکال‬‫اتخاذ‬‫می‬‫کنند‬.
‫بعالوه‬‫در‬‫اين‬،‫رويکردها‬،‫نظريه‬‫مفهومی‬‫است‬‫که‬‫می‬‫تواند‬‫افراد‬‫را‬‫ا‬‫ز‬
‫اين‬‫نيروهای‬‫سلطه‬‫جوی‬‫سازمانی‬‫رها‬‫سازد‬.
‫فلسفه‬‫رويکردهای‬‫انتقادی‬‫به‬‫ارتباط‬،‫سازمانی‬‫ريشه‬‫در‬‫کار‬«‫ک‬‫ارل‬
‫مارکس‬»‫دارد‬‫که‬‫رابطه‬‫بين‬‫صاحبان‬‫و‬‫کارگران‬‫را‬‫در‬‫يک‬‫جامعه‬
‫سرمايه‬‫داری‬‫بررسی‬‫کرد‬.
‫از‬‫نظر‬‫او‬‫در‬‫اين‬‫رابطه‬‫يک‬‫عدم‬‫توازن‬‫ذاتی‬‫وجود‬‫دارد‬‫و‬‫عاقبت‬
‫کارگران‬‫در‬‫مقابل‬‫سيستم‬‫سرمايه‬‫داری‬‫قيام‬‫خواهند‬‫کرد‬.

22. ‫ادامه‬...
«‫مارکس‬»‫معتقد‬‫بود‬‫که‬‫اين‬"‫انتقاد‬"‫منجر‬‫به‬‫انقالب‬‫می‬‫شود؛‬‫زي‬‫را‬
‫حقايق‬‫ريشه‬‫ای‬‫درباره‬‫شرايط‬‫اجتماعی‬‫انسان‬‫آشکار‬‫می‬‫شود‬.
‫انديشه‬‫مارکس‬‫مبنای‬‫کار‬‫نظريه‬‫پردازانی‬‫شد‬‫که‬‫در‬‫تحقيقات‬‫اجت‬‫ماعی‬
‫رويکردی‬‫انتقادی‬‫داشتند‬.‫از‬‫جمله‬:«‫ماکس‬‫هورکهايمر‬»،«‫تئودور‬
‫آدورنو‬»،«‫هربرت‬‫مارکوزه‬»،‫و‬«‫يورگن‬‫هابرماس‬».

23. ‫انتقادی‬ ‫پردازان‬ ‫نظریه‬ ‫توافق‬ ‫مورد‬ ‫موارد‬
‫نظريه‬‫پردازان‬‫انتقادی‬‫روی‬‫مواردی‬‫با‬‫يکديگر‬‫توافق‬‫دارند‬.
‫نخست‬‫اينکه‬‫آنها‬‫معتقدند‬‫که‬‫برخی‬‫ساختارها‬‫و‬‫فرايندهای‬‫اجتماعی‬‫منجر‬
‫به‬‫عدم‬‫توازن‬‫در‬‫قدرت‬‫می‬‫شوند‬.
‫دوم‬‫اينکه‬‫اين‬‫عدم‬‫توازنهای‬‫قدرت‬‫موجب‬‫اعمال‬‫ظلم‬‫و‬‫ستم‬‫بر‬‫بعضی‬
‫طبقات‬‫و‬‫گروههای‬‫اجتماعی‬‫می‬‫شود‬.
‫سوم‬‫اينکه‬‫نقش‬‫نظريه‬‫پرداز‬،‫انتقادی‬‫توصيف‬‫و‬‫برمال‬‫کردن‬‫اين‬‫عدم‬
‫توارنها‬‫و‬‫آگاه‬‫نمودن‬‫طبقات‬‫تحت‬‫ستم‬‫نسبت‬‫به‬‫آنهاست؛‬‫سپس‬‫از‬‫ط‬‫ريق‬
‫يک‬‫اقدام‬‫سياسی‬‫مستقيم‬‫و‬‫يا‬‫از‬‫طريق‬‫آگاه‬‫نمودن‬‫افراد‬‫تحت‬‫ستم‬،‫رهايی‬
‫امکان‬‫پذير‬‫می‬‫شود‬.

24. ‫انتقادی‬ ‫های‬ ‫اندیشه‬ ‫کلی‬ ‫ویژگیهای‬
«‫مک‬‫کويل‬»‫در‬‫کتاب‬‫نظريه‬‫های‬‫ارتباطات‬‫جمعی‬‫ويژگی‬‫اصلی‬‫نظ‬‫ريه‬
‫انتقادی‬‫را‬‫توجه‬‫به‬‫تقسيم‬‫و‬‫اعمال‬‫قدرت‬‫نابرابردرجامعه‬‫و‬‫برگزي‬‫دن‬‫زاويه‬
‫ديد‬‫طبقات‬‫استثمارشده‬‫به‬‫جای‬‫اداره‬‫کنندگان‬‫رسانه‬‫ها‬‫يا‬‫جامعه‬‫به‬‫ط‬‫ور‬
‫کلی‬‫می‬‫داند‬.
"‫استيفن‬‫ليتل‬‫جان‬"‫در‬‫کتاب‬‫نظريه‬‫های‬‫ارتباطات‬‫ويژگی‬‫های‬‫اسا‬‫سی‬
‫علوم‬‫انتقادی‬‫راچنين‬‫بر‬‫می‬‫شمارد‬:‫نظريه‬‫های‬‫انتقادی‬‫از‬‫ساختار‬‫گ‬‫رايی‬
‫بهره‬‫می‬‫برند‬‫و‬‫تالشی‬‫در‬‫جهت‬‫ترکيب‬‫نظريه‬‫و‬‫عمل‬‫هستند‬‫و‬‫درک‬‫و‬
‫فهم‬‫تجربه‬‫واقعی‬‫مردم‬‫دردريافت‬‫هر‬‫متنی‬‫راضروری‬‫می‬‫دانند‬‫و‬‫همچن‬‫ين‬
‫هدف‬‫تحقيق‬‫انتقادی‬‫را‬‫آشکارساختن‬‫راههای‬‫برخورد‬‫منافع‬‫متضاد‬‫و‬
‫آشکار‬‫ساختن‬‫فرايندهای‬‫سلطه‬‫و‬‫دفاع‬‫ازمنافع‬‫گروههای‬‫حاشيه‬‫ای‬‫می‬
‫داند‬.

25. ‫انتقادی‬ ‫نظریه‬ ‫کارکردهای‬ ‫و‬ ‫وظایف‬
‫ِهای‬‫ه‬‫نظري‬،‫انتقادی‬‫با‬‫نگاهی‬‫نقادانه‬‫و‬‫عميق‬‫به‬‫ِها‬‫ه‬‫پديد‬‫و‬‫ِهای‬‫ت‬‫واقعي‬
‫اجتماعی‬‫و‬‫کشف‬‫روابط‬‫ساختاری‬‫آن‬‫در‬‫نهادهای‬‫قدرت‬‫و‬‫ثروت‬‫در‬‫پی‬
‫افزايش‬‫آگاهی‬‫واقعی‬‫در‬‫ميان‬‫مردم‬‫هستند‬‫تا‬‫بدين‬‫وسيله‬‫با‬‫شناخت‬‫ی‬‫صحيح‬
‫از‬‫علل‬‫و‬‫شرايطی‬‫که‬‫موجب‬‫شده‬‫است‬‫ِهای‬‫ت‬‫قدر‬‫ِداری‬‫ه‬‫سرماي‬‫بتوانند‬‫ت‬‫مام‬
‫ِها‬‫ه‬‫جنب‬‫و‬‫وجوه‬‫زندگی‬‫فردی‬‫و‬‫اجتماعی‬‫را‬‫در‬‫خدمت‬‫تامين‬‫منافع‬‫و‬‫سو‬‫د‬
‫مادی‬‫خود‬،‫درآورند‬‫مبارزه‬‫کنند‬.
‫همچنين‬‫اين‬‫ِها‬‫ه‬‫نظري‬‫به‬‫دنبال‬‫ايجاد‬‫تعادل‬‫اجتماعی‬‫ميان‬‫اقتدار‬‫شخص‬‫ی‬
‫فرد‬‫و‬‫همبستگی‬‫عام‬‫جمع‬‫هستند‬‫و‬‫بدين‬‫ترتيب‬‫فردگرايی‬‫را‬‫در‬‫م‬‫تن‬‫و‬
‫زمينه‬‫ِگرايی‬‫ع‬‫جم‬‫ِتابند‬‫ی‬‫برم‬.

26. ‫ادامه‬...
‫در‬‫غير‬‫اين‬‫صورت‬‫اين‬‫فردگرايی‬‫در‬‫خدمت‬‫نظام‬‫سرمايه‬‫قرار‬‫خواهد‬
‫گرفت‬‫و‬‫ِداری‬‫ه‬‫سرماي‬‫با‬‫تبليغات‬‫خود‬‫افراد‬‫را‬‫در‬‫تور‬‫هيجانات‬‫جامع‬‫ه‬
‫مصرفی‬‫نگاه‬‫خواهد‬‫داشت‬.
‫مکتب‬‫انتقادی‬‫اين‬‫فرديت‬‫را‬«‫فرديت‬‫کاذب‬»‫ِداند‬‫ی‬‫م‬‫که‬‫از‬‫طريق‬‫ک‬‫االها‬‫و‬
‫ِهای‬‫ه‬‫فرآورد‬‫شخصی‬‫شده‬‫و‬‫فردی‬‫شکل‬‫ِگيرد‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫خود‬‫را‬‫نمايان‬
‫ِسازد‬‫ی‬‫م‬.
‫ديگر‬‫اين‬‫که‬‫ِهای‬‫ه‬‫نظري‬‫انتقادی‬‫همواره‬‫در‬‫پی‬‫ارتقای‬‫ِها‬‫ه‬‫انديش‬‫و‬
‫ِهای‬‫ت‬‫فعالي‬‫مبارزاتی‬‫در‬‫مقابل‬‫عناصر‬‫سلطه‬‫و‬‫ِهای‬‫ه‬‫گرو‬‫قدرتمندی‬‫ه‬‫ستند‬
‫که‬‫از‬‫طريق‬‫سازوکار‬‫نظام‬‫ِداری‬‫ه‬‫سرماي‬‫يا‬‫حاکميت‬‫و‬‫کنترل‬‫عوامل‬
،‫قدرت‬‫جامعه‬‫را‬‫ستمگرانه‬‫در‬‫چنگال‬‫خود‬‫نگه‬‫ِدارند‬‫ی‬‫م‬.

27. ‫ادامه‬...
‫از‬‫آنجا‬‫که‬‫ِهای‬‫ه‬‫نظري‬‫انتقادی‬‫در‬‫پی‬‫ايجاد‬‫ِای‬‫ه‬‫جامع‬،‫انسانی‬‫عقالنی‬‫و‬
،‫ِپذيرند‬‫ح‬‫اصال‬‫با‬‫تقويت‬‫و‬‫حفظ‬‫ِهای‬‫ش‬‫ارز‬‫مفيد‬‫اخالقی‬‫سعی‬‫دارند‬
‫موجبات‬‫هر‬‫چه‬‫بيشتر‬‫انسجام‬‫و‬‫همبستگی‬‫اجتماعی‬‫را‬‫فراهم‬‫کنند‬.

28. ‫انتقادی‬ ‫رویکرد‬ ‫در‬ ‫قدرت‬
‫مفهوم‬‫قدرت‬‫برای‬‫نظريه‬‫پردازان‬‫انتقادی‬‫بسيار‬‫مهم‬‫است‬.«‫کنراد‬‫و‬‫راين‬»(
۱۹۸۵)‫برای‬‫قدرت‬‫سه‬‫رويکرد‬،‫سنتی‬‫نمادين‬‫و‬‫راديکال‬-‫انتقادی‬‫را‬‫مطر‬‫ح‬
‫کرده‬‫اند‬.

۱)‫رويکرد‬‫سنتی‬:‫طبق‬‫اين‬،‫رويکرد‬،‫قدرت‬‫موجوديت‬‫نسبتا‬‫ثابتی‬‫اس‬‫ت‬‫که‬
‫افراد‬‫يا‬‫گروهها‬‫دارند‬.‫محققانی‬‫که‬‫اين‬‫رويکرد‬‫را‬‫اتخاذ‬‫می‬‫کنند‬‫به‬‫دنبال‬‫کشف‬
‫عوامل‬‫به‬‫وجود‬‫آورنده‬‫قدرت‬‫سازمانی‬‫و‬‫نيز‬‫تاثير‬‫قدرت‬‫بر‬‫پيامدهايی‬‫مان‬‫ند‬
‫رضايت‬‫شغلی‬‫و‬‫عملکرد‬‫هستند‬.
۲)‫رويکرد‬‫نمادين‬:‫قدرت‬‫را‬‫نتيجه‬‫تعامالت‬‫ارتباطی‬‫می‬‫داند‬..‫محققانی‬‫ک‬‫ه‬
‫دارای‬‫اين‬‫رويکرد‬‫هستند‬‫به‬‫ناسازگاری‬‫ميان‬‫ساختارهای‬‫قدرت‬‫و‬‫فراينده‬‫ای‬
‫ارتباطی‬‫که‬‫از‬‫طريق‬‫آنها‬‫اين‬‫ناسازگاريها‬‫مديريت‬‫می‬،‫شوند‬‫عالقه‬‫مندند‬.

29. ‫ادامه‬...
۳)‫رويکرد‬‫راديکال‬-‫انتقادی‬:‫در‬‫اين‬،‫رويکرد‬‫نظريه‬‫پرداز‬‫به‬
‫ساختارهای‬‫عميقی‬‫که‬‫در‬‫زندگی‬‫سازمانی‬‫موجب‬‫ايجاد‬‫گسترش‬‫رواب‬‫ط‬
‫می‬،‫شوند‬‫توجه‬‫دارد‬.‫اين‬‫نظريه‬‫پردازان‬‫معتقدند‬‫که‬‫ميان‬‫ساختار‬‫ظا‬‫هری‬
‫و‬‫ساختار‬‫عميق‬،‫قدرت‬‫تفاوتهای‬‫اساسی‬‫وجود‬‫دارد‬‫که‬‫بايد‬‫بررسی‬‫گ‬‫ردند‬.
‫بنابراين‬‫نقش‬‫نظريه‬‫پرداز‬‫راديکال‬-،‫انتقادی‬‫کشف‬‫شيوه‬‫هايی‬‫ا‬‫ست‬‫که‬‫از‬
‫طريق‬‫آنها‬‫تبادالت‬،‫اقتصادی‬‫اجتماعی‬‫و‬‫ارتباطی‬‫موجب‬‫ايجاد‬‫و‬‫حف‬‫ظ‬
‫روابط‬‫قدرت‬‫در‬‫سازمان‬‫می‬‫شوند‬.

30. ‫رویکردهای‬ ‫در‬ ‫قدرت‬ ‫کننده‬ ‫ایجاد‬ ‫اجتماعی‬ ‫ساختارهای‬ ‫و‬ ‫فرایندها‬
‫انتقادی‬
‫د‬ ‫باتِتولي‬ ‫اِوِمناس‬ ‫يوهِه‬ ‫تِش‬ ‫ِمالکي‬ ‫ـ‬
‫نس‬ ‫هِج‬ ‫وطِب‬ ‫ائلِمرب‬ ‫ِمس‬ ‫ـ‬
‫ـِکنترلِبصيرتِسازمانی‬
‫نظريه‬‫پردازان‬‫انتقادی‬‫استدالل‬‫می‬‫کنند‬‫که‬‫سه‬‫فرايند‬‫و‬‫ساختار‬‫ا‬‫جتماعی‬
،‫فوق‬‫موجب‬‫شکل‬‫گيری‬‫ايدئولوژی‬(‫توسط‬‫طبقه‬‫مسلط‬)‫و‬‫تفوق‬
‫سازمانی‬‫می‬‫شود‬.

31. ‫مدرنیسم‬ ‫پست‬ ‫خصوصیات‬ ‫و‬ ‫ویژگییها‬
‫ـِدرِروانشناسیِمنکرِفاعلِعاقلِوِمنطقی‬
ِ‫ـِنفیِدولتِبهِعنوانِسمبلِهويتِملی‬
‫ـِنفیِساختارهایِحزبِوِاعمالِسياسیِآنها؛ِبعنوانِکانالهایِيگانگ‬ِ‫یِو‬
ِ‫تصوراتِجمعی‬
ِ‫ـِترفيعِوِترويجِنسبیِبودنِاخالقيات‬
ِ‫ـِمخالفتِباِقدرتِياِبیِاساسیِدولتِمتمرکز‬
ِ‫ـِمخالفتِباِرشدِاقتصادیِبهِبهایِويرانیِمحيطِزيست‬
ِ‫ـِمخالفتِباِحلِشدنِخردهِفرهنگهاِدرِفرهنگیِمسلط‬
‫ـِمخالفتِباِنژادِپرستیِوِمخالفتِباِنظارتِبوروکراتيکِبرِت‬ِ‫وليد‬

32. ‫ادامه‬...
‫ـِزيرِسؤالِبردنِهمهِبرداشتهایِاساسیِموردِقبولِاجتماع‬
‫ـِشکِنسبتِبهِعقلِانسانِوِردِعقلگرايیِوِطغيانِهمهِجانبهِعليه‬
ِ‫روشنگری‬
ِ‫ـِمخالفِبرنامهِريزیِسنجيدهِوِمتمرکزِباِتکيهِبرِمتخصصان‬
ِ‫ـِبهِرسميتِشناختنِنسبيتِگرايی‬
‫ـِاعتقادِبهِپايانِيافتنِمبارزهِطبقهِکارگرِوِمستحيلِشدنِآنِدر‬ِ‫دلِنظام‬
ِ‫سرمايهِداری‬
‫ـِاعالمِورودِبهِيکِدورهِجديدِفراتاريخی؛ِازِنقطهِنظرِشناختِشناس‬ِ‫ی‬
‫نگاهِپستِمدرنيستهاِنگاهیِهرمنوتيکِوِتفهمیِاست‬.
‫ـِارتباطاتِانبوهِوِانفجارِسرِريزِاطالعاتیِجامعهِپساِصنعتیِي‬ِ‫اِجامعه‬
ِ‫سرمايهِداریِصنعتیِپيشرفته‬

33. ‫مدرنیسم‬ ‫پست‬ ‫بنیادی‬ ‫کاربرد‬
‫نخست‬،‫آنکه‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫به‬‫شرح‬‫چگونگی‬‫ظهور‬‫اشکال‬‫جديد‬‫ف‬‫رهنگ‬
‫و‬‫ِهای‬‫ن‬‫سازما‬‫اجتماعی‬_،‫اقتصادی‬‫تقريبا‬‫از‬‫سالهای‬‫پايانی‬‫جنگ‬‫ج‬‫هانی‬
‫دوم‬‫ِپردازد‬‫ی‬‫م‬‫که‬‫همراه‬‫با‬‫رشد‬،‫صنايع‬‫ظهور‬‫ِهای‬‫گ‬‫فرهن‬،‫مختلف‬
‫ارتباطات‬‫و‬‫انقالب‬‫در‬‫ِها‬‫گ‬‫فرهن‬‫بوده‬‫است‬.
‫دوم‬‫اينکه‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫نمايندة‬‫ِای‬‫ه‬‫رد‬‫از‬‫تفکر‬‫هنری‬‫در‬‫نيمه‬‫دوم‬‫ق‬‫رن‬
‫بيستم‬‫بوده‬‫است‬.‫نقطة‬‫ارجاع‬‫اينگونه‬‫از‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫همانا‬‫اشک‬‫ال‬‫متنوع‬
‫مدرنيسم‬‫است‬‫که‬‫در‬‫نيمة‬‫اول‬‫قرن‬‫بيستم‬‫در‬‫عرصة‬‫هنر‬‫اروپا‬‫پديد‬‫ار‬‫شد‬.
‫سوم‬‫آنکه‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫نمايندة‬‫نوعی‬‫خاص‬‫از‬‫نوشتن‬‫و‬‫تأمالت‬‫فل‬‫سفی‬
ِ،‫است‬‫نوشتن‬‫و‬‫تأملی‬‫که‬‫معموال‬‫نه‬‫انحصارا‬‫حوزة‬‫نخست‬‫يا‬‫دوم‬‫را‬‫به‬
‫عنوان‬‫هدف‬‫و‬‫موضوع‬‫خود‬‫انتخاب‬‫ِکند‬‫ی‬‫م‬.

34. ‫مختلف‬ ‫رویکردهای‬ ‫در‬ ‫مدرنیسم‬ ‫پست‬
‫همانِطورِکهِگفتهِشدِايدهِپستِمدرنيسمِبحثِگستردهِایِگاهِتن‬ِ‫دِوِگاه‬
‫نگرانِکنندهِراِدرِبسياریِازِرشتهِهاِهمچونِجغرافيا،ِالهيات،ِفلس‬ِ،‫فه‬
‫هنر،ِنقاشی،ِسينما،ِموسيقی،ِمعماری،ِعلومِسياسی،ِعلومِاجتماعی‬ِ،
ِ‫جامعهِشناسیِو‬...‫دامنِزدهِاست‬.

35. ‫مدرنیسم‬ ‫پست‬ ‫رویکرد‬ ‫در‬ ‫قدرت‬
‫نقد‬‫قدرت‬‫از‬‫مباحث‬‫پست‬‫مدرنيسم‬،‫ِباشد‬‫ی‬‫م‬‫اگر‬‫در‬‫نظريات‬‫کالسي‬‫ک‬‫و‬
،‫مدرن‬‫قدرت‬‫خصلتی‬‫سياسی‬‫دارد‬‫و‬‫دارای‬‫مرکزی‬‫به‬‫نام‬‫حاکميت‬‫است‬،
‫در‬‫نظريات‬‫پست‬‫مدرن‬‫قدرت‬‫پراکنده‬‫است‬‫و‬‫دارای‬‫مرکزيتی‬‫نيست‬،‫در‬
‫اين‬‫گروه‬‫به‬‫تشريح‬‫نظريات‬،‫نيچه‬،‫هايدگر‬‫ميشل‬‫فوکو‬‫و‬‫ژان‬
‫فرانسواليوتار‬‫پرداخته‬‫ِشود‬‫ی‬‫م‬.
‫از‬‫نظر‬،‫تافلر‬‫در‬‫موج‬،‫سوم‬‫با‬‫افزايش‬‫نقش‬‫ارتباطات‬‫و‬،‫اطالعات‬‫ما‬‫هيت‬
‫قدرت‬‫از‬‫ثروت‬‫به‬‫دانائی‬‫تغيير‬‫خواهديافت‬‫و‬‫بنابراين‬‫قدرت‬‫از‬‫وي‬‫ژگيهای‬
‫نوينی‬‫برخوردار‬‫ِشود‬‫ی‬‫م‬‫که‬‫عبارتند‬‫از‬‫پراکندگی‬،‫قدرت‬‫افزايش‬‫پيچيدگی‬
‫و‬‫انتزاع‬‫در‬‫قدرت‬‫و‬‫تنوع‬‫قدرت‬‫ِشود‬‫ی‬‫م‬.

36. ‫سازمانی‬ ‫تغییر‬ ‫مدرن‬ ‫پست‬ ‫دیدگاه‬
‫پست‬‫مدرنيست‬‫ها‬‫دو‬‫نوع‬‫ابزار‬‫اساسی‬‫را‬‫برای‬‫بررسی‬‫پديده‬‫تغي‬‫ير‬
،‫سازمانی‬‫به‬‫کار‬‫می‬‫برند‬:
۱)‫شالوده‬‫شکنی‬:‫براساس‬‫نظر‬‫پست‬،‫مدرنيسم‬‫از‬‫طريق‬‫شالوده‬‫شک‬‫نی‬
‫برهان‬‫و‬‫معکوس‬‫کردن‬‫پيش‬‫فرضهای‬‫بنيادين‬،‫آن‬‫می‬‫توان‬‫فضا‬‫را‬‫ب‬‫رای‬
‫پيش‬‫فرضهايی‬‫که‬ِ‫قبال‬‫مورد‬‫توجه‬‫قرار‬‫نگرفته‬،‫اند‬‫باز‬‫کرد‬.
۲)‫نظريه‬‫پردازی‬‫خودانعکاسی‬:‫در‬‫نظريه‬‫پردازی‬‫خود‬،‫انعکاسی‬‫اف‬،‫راد‬
‫باورها‬‫و‬‫انديشه‬‫های‬‫خود‬(‫پارادايم‬‫های‬‫ذهنی‬)‫را‬‫مورد‬‫انتقاد‬‫و‬‫ارزيابی‬
‫قرار‬‫می‬‫دهند‬.‫اين‬‫همان‬‫يادگيری‬‫دو‬‫حلقه‬‫ای‬‫است‬‫که‬‫ايجاب‬‫می‬‫کند‬‫ک‬‫ه‬
،‫سيستم‬‫پيش‬‫فرضها‬‫و‬‫ارزشهای‬‫زير‬‫بنايی‬‫خود‬‫را‬‫زير‬‫سوال‬‫ببر‬‫د‬.

37. ‫انتقادی‬ ‫پارادایم‬
‫نظريه‬‫پردازان‬‫انتقادی‬‫بدوا‬‫توجه‬‫خود‬‫را‬‫معطوف‬‫قدرت‬‫و‬‫خصوصا‬
‫سرکوب‬‫می‬‫نمايند‬‫و‬‫يا‬‫اعمال‬‫قدرت‬‫توسط‬‫يک‬‫موجوديت‬(‫به‬‫عنوان‬‫م‬‫ثال‬
‫يک‬،‫شخص‬‫گروه‬‫يا‬‫سازمان‬)‫برای‬‫منفعت‬‫خود‬‫بر‬‫روی‬‫موجودی‬‫ديگ‬‫ر‬.
‫نظريه‬‫انتقادی‬‫از‬‫ساير‬‫رهيافت‬‫ها‬‫برای‬‫ارتباط‬‫با‬‫پژوهش‬‫متفاوت‬‫است‬
‫چرا‬‫که‬‫به‬‫دنبال‬‫راههائی‬‫می‬‫گردد‬‫که‬‫روابط‬‫قدرت‬‫را‬‫تغيير‬‫داده‬‫و‬‫ب‬‫ر‬
‫سرکوب‬‫فائق‬‫آيد‬.

38. ‫انتقادی‬ ‫نظریه‬ ‫و‬ ‫مارکسیسم‬ ‫خیزش‬
‫بسياری‬‫از‬‫فالسفه‬‫از‬‫کارهای‬‫قبلی‬‫هگل‬‫استقبال‬‫نمودند‬‫که‬‫بر‬‫اه‬‫ميت‬‫تغيير‬
‫و‬‫آزادی‬‫تأکيد‬‫می‬،‫ورزيد‬‫حال‬‫آنکه‬‫کارهای‬‫آخر‬‫او‬‫درباره‬‫اهميت‬
‫کشورها‬‫و‬‫ايالت‬‫ها‬‫ی‬ّ‫ت‬‫ح‬‫هنگامی‬‫که‬‫آن‬‫ايالت‬‫اقتدار‬‫گرا‬‫بود‬‫را‬ِّ‫د‬‫ر‬‫می‬
‫کردند‬.‫اين‬،‫فالسفه‬‫هگلی‬‫های‬‫جوان‬‫خوانده‬‫می‬‫شدند‬‫و‬‫بر‬‫اين‬‫باور‬‫ب‬‫ودند‬
‫که‬‫ايده‬‫ها‬،‫نيروی‬‫محرکه‬‫در‬‫تاريخ‬‫بوده‬‫اند‬.‫سايرين‬‫با‬‫فلسفه‬‫ت‬‫غيير‬‫هگل‬
‫موافق‬‫بوده‬‫ليکن‬‫ايده‬‫آليسم‬‫او‬‫را‬‫نفی‬‫می‬‫کردند‬.‫يکی‬‫از‬‫مؤثرتر‬‫ين‬‫اين‬
‫فالسفه‬‫کارل‬‫مارکس‬‫بود‬.‫کارل‬‫مارکس‬‫يکی‬‫از‬‫پربينش‬‫ترين‬‫و‬
‫متمايزترين‬‫منتقدين‬‫نظم‬‫سياسی‬‫و‬‫اجتماعی‬‫بود‬‫که‬‫کاپيتاليس‬‫م‬‫خوانده‬‫می‬
‫شد‬.

39. ‫انتقادی‬ ‫دیدگاه‬ ‫در‬ ‫مدرن‬ ‫پست‬ ‫نگرش‬
‫مارکسيسم‬‫انتقادی‬‫در‬‫نوع‬‫نگاه‬‫و‬‫دامنه‬‫خود‬‫هم‬‫منطق‬‫گرا‬‫است‬‫و‬‫هم‬
‫مدرن‬.‫در‬‫اين‬‫حالت‬‫انتقاد‬‫را‬‫می‬‫توان‬‫جزئی‬‫از‬‫پارادايم‬‫علوم‬‫اجتماعی‬
‫برشمرد‬.
‫پست‬‫مدرنيسم‬‫بريدن‬‫از‬‫مارکسيسم‬‫و‬‫رجعت‬‫به‬‫ايده‬‫آل‬‫گرائی‬‫هگل‬‫ی‬‫می‬
‫باشد‬‫که‬‫عده‬‫ای‬‫اعتقاد‬‫دارند‬‫اين‬‫انشقاق‬‫منطقی‬‫و‬‫ضروری‬‫است‬‫چرا‬‫ک‬‫ه‬
‫ورای‬‫محدوديت‬‫های‬‫تعيين‬‫کننده‬‫اقتصاد‬‫مارکس‬‫قرار‬‫می‬‫گيرد‬.‫پس‬‫ت‬
‫مدرنيسم‬‫به‬‫شکل‬‫بسيار‬‫نزديکی‬‫نماينده‬‫پارادايم‬‫تفسيری‬‫است‬.

40. ‫ادامه‬...
‫مارکسيسم‬‫و‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫هر‬‫چند‬‫در‬‫برخی‬‫نکات‬‫کليدی‬‫در‬‫براب‬‫ر‬
‫يکديگر‬‫قرار‬،‫دارند‬‫ليکن‬‫هنگامی‬‫به‬‫بهترين‬‫شکل‬‫ممکن‬‫درک‬‫می‬‫شوند‬
‫که‬‫نه‬‫به‬‫عنوان‬‫پارادايم‬‫های‬‫رقيب‬‫بلکه‬‫به‬‫عنوان‬‫دو‬‫چشم‬‫انداز‬‫متف‬‫اوت‬‫ار‬
‫يک‬‫پارادايم‬‫ی‬ّ‫کل‬‫در‬‫نظر‬‫گرفته‬‫شوند‬.‫طيف‬‫گسترده‬‫ای‬‫از‬‫متف‬‫کرين‬
‫فضای‬‫ميان‬‫اين‬‫دو‬‫را‬‫چنين‬‫پر‬‫می‬‫کنند‬‫که‬‫مارکسيسم‬‫در‬‫يک‬‫انته‬‫ا‬‫و‬‫پست‬
‫مدرنيسم‬‫در‬‫انتهای‬‫ديگر‬‫منشور‬‫واقع‬‫می‬‫شود‬.
‫آنچه‬‫اين‬‫دو‬‫را‬‫به‬‫يکديگر‬‫پيوند‬‫می‬‫دهد‬،‫تعهد‬‫به‬‫استفاده‬‫از‬‫نظري‬‫ه‬‫و‬‫انجام‬
‫پژوهش‬‫برای‬‫به‬‫ارمغان‬‫آوردن‬‫پايانی‬‫برای‬‫سرکوب‬‫در‬‫هر‬‫شکلی‬‫که‬‫رخ‬
‫می‬‫دهد‬‫بوده‬‫و‬‫هدف‬‫آن‬‫به‬‫حداکثر‬‫رساندن‬‫آزادی‬‫و‬‫شادی‬‫بشر‬‫است‬.

41. ‫ادامه‬...
‫ديدگاه‬‫انتقادی‬‫با‬‫رويکرد‬‫های‬‫نمادين‬‫و‬‫پست‬‫مدرن‬‫قرابت‬‫دارد‬.‫لذا‬‫ت‬‫حليلی‬
‫که‬‫در‬‫اين‬‫خصوص‬‫می‬‫توان‬‫انجام‬‫داد‬‫چنين‬‫است‬‫که‬‫در‬‫رويکرد‬‫پست‬
‫مدرن‬‫پذيرش‬‫متون‬‫به‬‫صورت‬‫آنچه‬‫هست‬‫چندان‬‫مورد‬‫قبول‬‫نبوده‬‫و‬‫می‬
‫بايد‬‫نگاهی‬‫منتقدانه‬‫به‬‫يک‬‫اثر‬‫هنری‬‫يا‬‫يک‬‫متن‬‫داشت‬.‫می‬‫بايد‬‫ب‬‫ه‬‫دنبال‬
‫نمادهائی‬‫برای‬‫برقراری‬‫ارتباط‬‫و‬‫نقد‬‫آن‬‫نمادها‬‫به‬‫منظور‬‫رمزگشائی‬‫از‬
‫اثر‬‫صورت‬‫پذيرد‬.

42. ‫ادامه‬...
‫اهميت‬‫و‬‫ارتباط‬‫برخی‬‫متن‬‫ها‬‫را‬‫فورا‬‫می‬‫توان‬‫تشخيص‬،‫داد‬‫اما‬‫متن‬‫ه‬‫ای‬
‫کمتر‬‫شناخته‬‫شده‬‫يا‬‫به‬‫ظاهر‬‫بی‬‫اهميت‬‫نيازمند‬‫منتقدينی‬‫هستند‬‫ت‬‫ا‬‫شرح‬
‫دهند‬‫و‬‫توجيهاتی‬‫را‬‫ارائه‬‫نمايند‬‫که‬‫در‬‫خصوص‬‫اينگونه‬‫آثار‬‫می‬‫باي‬‫د‬‫نقد‬
‫صورت‬‫پذيرد‬.‫در‬‫محاورات‬‫روزمره‬‫اغلب‬‫چنين‬‫می‬‫انديشيم‬‫که‬‫انتقاد‬
‫نوعی‬‫قضاوت‬‫منفی‬‫از‬‫ما‬‫و‬‫کار‬‫ما‬،‫است‬‫حال‬‫آنکه‬‫همه‬‫نقدها‬‫منفی‬
‫نيستند‬.
‫در‬‫اينجا‬‫با‬‫توجه‬‫به‬‫اشاره‬‫ای‬‫که‬‫به‬‫رويکردهای‬‫نمادين‬‫و‬‫پست‬‫مدرن‬‫ش‬،‫د‬
‫با‬‫عنايت‬‫به‬‫ديدگاه‬‫و‬‫پارادايم‬‫انتقادی‬‫ضروری‬‫است‬‫يکبار‬‫ديگر‬‫د‬‫يدگاه‬
‫های‬‫مارکسيسم‬‫و‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫مورد‬‫نقد‬‫و‬‫بررسی‬‫قرار‬‫گيرند‬.

43. ‫مدرنیسم‬ ‫پست‬ ‫برابر‬ ‫در‬ ‫مارکسیسم‬:‫دیدگاه‬ ‫موضوع‬
‫در‬‫فصل‬‫پنجم‬‫کتاب‬‫کراوچر‬‫و‬‫کرون‬–‫ميلز‬‫پيرامون‬‫پارادايم‬‫انت‬‫قادی‬
‫مالحظه‬‫می‬‫شود‬‫که‬‫مارکسيسم‬‫و‬‫پست‬‫مدرنيسم‬‫تعهدی‬‫مشترک‬‫نسب‬‫ت‬‫به‬
‫مسائل‬‫سياسی‬‫و‬‫اخالقی‬‫دارند‬.‫ديدگاه‬‫های‬‫متفاوت‬،‫آنها‬‫ايشان‬‫را‬‫به‬
‫رهيافت‬‫پژوهش‬‫در‬‫شيوه‬‫های‬‫مختلف‬‫و‬‫انجام‬‫پژوهش‬‫برای‬‫دالئل‬‫مخت‬‫لف‬
‫رهنمون‬‫می‬‫سازد‬.
‫در‬‫اعتقادات‬‫مارکس‬‫اثری‬‫ديده‬‫نمی‬‫شود‬‫که‬‫او‬‫قائل‬‫به‬‫اصالحات‬‫بني‬‫ادين‬
‫باشد‬‫که‬‫لزوما‬‫از‬‫دانشگاه‬‫ها‬‫و‬‫روشنفکران‬‫سرچشمه‬‫گرفته‬‫باشند‬.‫يک‬
‫پرولتاريا‬‫يا‬‫به‬‫عبارتی‬‫طبقه‬،‫کارگری‬‫تنها‬‫اين‬‫خودش‬‫است‬‫که‬‫ب‬‫ه‬‫راستی‬
‫می‬‫تواند‬‫شرائط‬‫زندگی‬‫خود‬‫را‬‫تغيير‬‫داده‬‫و‬‫خود‬‫را‬‫از‬‫قيد‬‫استضعا‬‫ف‬‫و‬
‫فالکت‬‫رهائی‬‫بخشد‬.

44. ‫ادامه‬...
‫روشنفکران‬‫و‬‫دانشگاه‬‫ها‬‫اجزای‬‫نهادهای‬‫بورژوائی‬‫بوده‬‫و‬‫از‬‫اين‬‫رو‬
‫عالئق‬‫و‬‫گرايشات‬‫بورژوائی‬‫دارند‬.‫هدف‬‫آنها‬‫ساختارسازی‬‫مجدد‬‫جامعه‬
‫نيست‬‫چرا‬‫که‬‫ديگر‬‫کالس‬‫و‬‫طبقه‬‫اجتماعی‬‫وجود‬،‫ندارد‬‫از‬‫اين‬‫رو‬‫دي‬‫گر‬
‫هيچگونه‬‫تضاد‬‫و‬‫مواجهه‬‫کالس‬‫و‬‫طبقه‬‫وجود‬،‫ندارد‬‫اما‬‫برای‬‫تأمين‬‫طب‬‫قه‬
‫کارگری‬‫با‬‫موادی‬‫که‬‫به‬‫نفع‬‫جهان‬‫مدرن‬‫و‬‫صنعتی‬‫به‬‫کار‬‫آيد‬‫و‬‫در‬‫ع‬‫ين‬
‫حال‬‫ايشان‬‫را‬‫در‬‫زمره‬‫نخبگان‬‫حفظ‬‫نمايد‬.

45. ‫ادامه‬...
‫در‬‫اينجاست‬‫که‬‫يک‬‫رهيافت‬‫غامض‬‫و‬‫پيچيده‬‫مارکسيستی‬‫بر‬«‫پ‬‫راکسيس‬
»‫تأکيد‬‫می‬،‫ورزد‬‫به‬‫عبارتی‬‫کاربرد‬‫عملی‬‫يک‬‫نظريه‬‫را‬‫نسبت‬‫ب‬‫ه‬
‫شرائطی‬‫که‬‫آنرا‬‫احاطه‬‫کرده‬‫لحاظ‬‫می‬‫نمايد‬.
‫از‬‫آنجا‬‫که‬‫مارکسيسم‬‫نظريه‬‫ای‬،‫علمی‬‫تاريخی‬‫و‬‫ماترياليستی‬‫اس‬،‫ت‬
‫پژوهشگران‬‫مارکسيست‬‫می‬‫توانند‬‫از‬‫هر‬‫روش‬‫شناسی‬‫علمی‬‫اجتماعی‬
‫موجود‬‫در‬‫کتاب‬‫کراوچر‬‫و‬‫کرون‬-‫ميلز‬‫بهره‬‫گيرند‬.
‫چنانچه‬‫يک‬‫کار‬‫پژوهشی‬‫به‬‫تقويت‬‫طبقه‬‫کارگری‬‫يا‬‫اتحاديه‬‫پرو‬‫لتار‬‫منتهی‬
،‫شود‬‫آنگاه‬‫ديدگاه‬‫آن‬‫ديدگاه‬‫مارکسيست‬‫است‬.‫ساير‬‫تئوری‬‫ها‬‫نقش‬‫فعال‬
‫آکادميک‬‫و‬‫ارتباطی‬‫ايفا‬‫می‬‫کنند‬.

46. ‫ادامه‬...
‫چامسکی‬(1987)‫يکی‬‫از‬‫مشهورترين‬‫منتقدين‬‫نظام‬‫کاپيتاليستی‬‫ب‬‫ه‬‫اين‬‫بحث‬
‫پرداخت‬‫که‬‫روشنفکران‬‫تمايز‬‫خاصی‬‫نسبت‬‫به‬‫ديگران‬‫ندارند‬‫لي‬‫کن‬
‫مسؤليت‬‫های‬‫بيشتری‬‫دارند‬.
‫کالود‬(1994)‫در‬‫راستای‬‫همين‬‫ديدگاه‬‫چنين‬‫بيان‬‫می‬‫دارد‬‫که‬‫کار‬‫نقد‬
‫فرهنگی‬«‫برداشتن‬‫نقاب‬‫از‬‫اشارات‬‫مشترک‬‫يک‬‫جامعه‬‫به‬‫عنوان‬‫اي‬‫ده‬
‫های‬‫شکل‬‫گرفته‬‫و‬‫در‬‫خدمت‬‫منافع‬‫طبقه‬‫حاکم‬‫يا‬‫آنهائی‬‫است‬‫که‬‫کن‬‫ترل‬
‫توليد‬‫و‬‫توزيع‬‫محصوالت‬‫را‬‫در‬‫دست‬‫دارند‬.»(‫ص‬45)

47. ‫ادامه‬...
‫ايدئولوژی‬‫عبارت‬‫از‬‫خودآگاهی‬‫اشتباه‬،‫است‬‫صفحه‬‫نمايشی‬‫که‬‫ما‬‫ر‬‫ا‬‫از‬
‫شرائط‬‫واقعی‬‫انسانی‬‫جدا‬‫می‬‫کند‬.‫هرچه‬‫بهتر‬‫روابط‬‫توليد‬‫را‬‫درک‬‫ک‬‫نيم‬‫و‬
‫قدرت‬‫نيروی‬‫کار‬‫را‬،‫دريابيم‬‫بيشتر‬‫قادر‬‫به‬‫مقاومت‬‫در‬‫برابر‬‫آن‬‫خ‬‫واهيم‬
‫شد‬.
‫لذا‬‫همانگونه‬‫که‬‫مالحظه‬‫می‬‫گردد‬‫نقش‬‫منتقد‬‫تنها‬‫هدايت‬‫مبارزه‬‫برای‬
‫مشارکت‬‫در‬‫فهم‬‫افراد‬‫از‬‫ارتباطات‬،‫نيست‬‫بلکه‬‫پشتيبانی‬‫از‬‫تال‬‫ش‬‫برای‬
‫تغيير‬‫است‬.
‫بر‬‫مبنای‬‫آنچه‬‫کراوچر‬‫و‬‫کرون‬-‫ميلز‬‫بدان‬‫اشاره‬‫می‬‫کنند‬‫فرآيند‬‫ن‬‫قد‬‫و‬‫نگاه‬
‫انتقادی‬‫در‬‫پژوهش‬‫مبتنی‬‫بر‬‫درک‬‫و‬‫فهم‬‫ارتباطات‬‫موجود‬‫در‬‫پژوهش‬‫و‬
‫تالش‬‫برای‬‫اکتساب‬‫ديدگاهی‬‫بر‬‫اساس‬‫تغيير‬‫و‬‫نگاهی‬‫مجدد‬‫است‬.

48. ‫ادامه‬...
‫حال‬‫نظر‬‫پست‬‫مدرنها‬‫در‬‫اين‬‫خصوص‬‫چيست؟‬‫همچون‬‫منتقدين‬
،‫مارکسيست‬‫پست‬‫مدرنها‬‫نيز‬‫دغدغه‬‫قدرت‬‫و‬‫پراکسيس‬‫دارند‬.‫هرچن‬‫د‬
‫دغدغه‬‫ايشان‬‫از‬‫مارکسيسم‬‫متفاوت‬‫است‬.‫يک‬‫منتقد‬‫پست‬‫مدرن‬‫هيچ‬‫ديد‬
‫خاصی‬‫از‬‫جامعه‬‫ای‬‫مبتنی‬‫بر‬‫عدم‬‫سرکوب‬‫ندارد‬.‫برخالف‬‫مارکسيس‬‫م‬‫که‬
‫تالش‬‫می‬‫کند‬‫تا‬‫بنيانی‬‫را‬‫بسازد‬‫تا‬‫يک‬‫جامعه‬‫سوسياليستی‬‫شک‬‫ل‬،‫گيرد‬
‫پست‬‫مدرنيسم‬‫ساختارشکن‬‫و‬‫در‬‫جستجوی‬‫ساختارشکنی‬‫نظام‬‫ها‬‫و‬‫اشکال‬
‫سرکوب‬‫است‬.(‫فوکو‬2006)

49. ‫ادامه‬...
‫مک‬‫کرو‬(1998)‫در‬‫اثر‬‫خود‬«‫علم‬‫معنای‬‫انتقاد‬»‫يکی‬‫از‬‫بهترين‬
‫توضيحات‬‫در‬‫خصوص‬‫نظريات‬‫انتقادی‬‫را‬‫ارائه‬‫می‬‫کند‬.‫يک‬‫منتقد‬‫دو‬
‫وظيفه‬‫دارد‬.‫اولين‬‫آن‬‫نقد‬‫سلطه‬‫است‬‫يا‬‫به‬‫عبارتی‬«‫اسطوره‬‫زدائی‬‫از‬
‫شرائط‬‫سلطه‬»‫و‬‫ديگری‬‫نقد‬‫آزادی‬‫يا‬«‫بازتاب‬‫شخصی‬‫نقد‬‫است‬‫ک‬‫ه‬‫به‬
‫نوبه‬‫خود‬‫به‬‫پيشبرد‬‫نيروها‬‫برای‬‫ساختن‬‫روابط‬‫اجتماعی‬‫می‬‫پرداز‬‫د‬.»(
‫مک‬‫کرو‬1989‫ص‬91)

50. ‫ادامه‬...
‫محققين‬‫ارتباطات‬‫انتقادی‬‫به‬‫اعمال‬‫سلطه‬‫از‬‫ديدگاه‬‫های‬‫مختلف‬‫می‬‫ن‬‫گرند‬
‫و‬‫در‬‫عين‬‫حال‬‫نقد‬‫را‬‫متوجه‬‫خويشتن‬‫می‬‫سازند‬‫و‬‫به‬‫طور‬‫مستمر‬‫نقده‬‫ای‬
‫بيشتری‬‫را‬‫مرتبط‬‫با‬‫قضاوت‬‫نهائی‬‫در‬‫خصوص‬‫يک‬‫موضوع‬‫طلب‬‫م‬‫ی‬
‫نمايند‬.
‫آنگونه‬‫که‬‫از‬‫فرآيند‬‫انتقادی‬‫در‬‫کتاب‬‫بر‬‫می‬‫آيد‬‫تقابل‬‫دو‬‫ديدگاه‬‫مارکسيسم‬
‫و‬‫پست‬‫مدرنيسم‬ِّ‫د‬‫م‬‫نظر‬‫نگارندگان‬‫بوده‬‫و‬‫تفاوت‬‫های‬‫ديگاه‬‫ايشا‬‫ن‬‫در‬‫نگاه‬
‫به‬،‫سلطه‬‫نقد‬‫سلطه‬‫و‬‫لزوم‬‫نقد‬‫جهت‬‫ايجاد‬‫تغيير‬‫تأکيد‬‫می‬‫ورزند‬.

51. ‫ادامه‬...
‫برای‬‫دستيابی‬‫به‬‫درک‬‫و‬‫قدردانی‬‫از‬‫فرآيند‬‫نقد‬،‫پژوهش‬‫شخص‬‫با‬‫يد‬
‫انتظارات‬‫انجام‬‫اين‬‫فرآيند‬‫را‬‫مورد‬‫شناسائی‬‫قرار‬‫دهد‬.‫همانطور‬‫که‬
‫تعريف‬‫نقد‬‫و‬‫بررسی‬‫ذکر‬‫می‬،‫کند‬‫نقد‬‫و‬‫بررسی‬‫يک‬‫پژوهش‬‫به‬‫اف‬‫راد‬‫اين‬
‫اجازه‬‫را‬‫می‬‫دهد‬‫تا‬‫به‬‫دقت‬‫يک‬‫تالش‬‫پژوهشی‬‫را‬‫بررسی‬‫نموده‬‫و‬‫با‬‫آن‬
‫ارتباط‬‫برقرار‬،‫کرده‬‫درک‬‫نموده‬‫و‬‫قدردانی‬‫نمايند‬.
‫نتيجه‬‫اين‬‫بررسی‬‫قرار‬‫نيست‬‫بدين‬‫گونه‬‫پيش‬‫بينی‬‫شود‬‫که‬‫ن‬‫قائصی‬‫در‬‫کار‬
‫وجود‬‫دارند‬.‫بلکه‬‫ديدگاه‬‫موشکافانه‬‫جهت‬‫نقد‬‫تالش‬‫های‬‫يک‬‫پژوهشگ‬‫ر‬
‫است‬.‫وود‬‫و‬‫راس‬-‫کر‬(2006)‫تأکيد‬‫می‬‫کنند‬‫که‬«‫اين‬‫قضاوت‬‫شما‬
،‫است‬‫شما‬‫تصميم‬‫می‬‫گيريد‬‫که‬‫آنچه‬‫خوانده‬‫ايد‬‫به‬‫هدف‬ِّ‫د‬‫م‬‫نظر‬‫شما‬‫کمک‬
‫می‬‫کند‬‫يا‬‫خير‬.»