บุญยอดน้ำบ้านสร้างแก้ว

1. บุญยอดน้ำบ้านสร้างแก้ว ค่าวคำบอนหรือช่องเขาคำบอน ซึ่งเป็นที่ตั้งของศาลเจ้าปู่คำบอน ตั้งอยู่บ้านคำบอน ตรงเทือกเขากระแต ทางข้ามไปมาระหว่างตำบลยางคำ อำเภอหนองเรือกับตำบลโนนฆ้อง อำเภอบ้านฝาง จังหวัดขอนแก่น ในบริเวณดังกล่าวเป็นป่ารกทึบ พืชพรรณ สมุนไพร มีความอุดมสมบูรณ์เต็มไปด้วยสัตว์ป่าทั้งสัตว์เล็กและสัตว์ใหญ่ และพืชพรรณ สมุนไพร และของป่านานาชนิด

2. นอกจากนี้ยังพบว่ามี บ่อน้ำซับ ขนาดใหญ่ อยู่บริเวณ ดังกล่าวซึ่งจะมีน้ำไหลออกมาอยู่ตลอดเวลา ทำให้ทรัพยากรยังคง อุดมสมบูรณ์ และที่สำคัญ บ่อน้ำซับ ถือเป็นแหล่งน้ำที่หล่อเลี้ยงชีวิตและเอื้อประโยชน์ให้แก่คนในท้องถิ่น เพราะเมื่อถึงฤดูแล้งน้ำขาดแคลน ชาวบ้านในท้องถิ่นก็ได้อาศัยบ่อน้ำซับแห่งนี้เพื่อใช้ในการอุปโภคบริโภค ชาวบ้านจึงตั้งชื่อว่า บ่อน้ำซับคำบอน และคนในท้องถิ่น 4 ตำบลยังถือว่า บ่อน้ำซับคำบอนและค่าวคำบอนแห่งนี้เป็นต้นน้ำเป็นแหล่งอาหารหล่อเลี้ยงชีวิต ของชุมชนจึงได้เริ่มประเพณี บุญยอดน้ำ

3. โดยบริเวณดังกล่าวจะมีศาลปูย่าคำบอนเป็นที่สักการบูชาของชาวบ้านที่อยู่ในท้องถิ่นและผู้คนที่ผ่านไปผ่านมา ก่อนจะทำพิธีบุญยอดน้ำก็จะมีการทำพิธีเลี้ยงผีปู่ย่าคำบอน หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า บุญเบิกบ้าน ( บุญชำฮะบ้าน ) มีการสรงน้ำผีปู่ย่าคำบอน และถวายเครื่องสักการะเป็นประจำทุกปี ชาวบ้านเชื่อว่าเมื่อทำแล้ว ผีปู่ย่าคำบอนจะคุ้มครองให้ปลอดภัย เมื่อจะจัดประเพณีบุญยอดน้ำซึ่งจะจัดในวันพุธที่ 2 ของเดือน 6 ของทุกปี

4. ทางเจ้าภาพคือตำบลยางคำ จะบอกข่าวนัดวันเวลาในการประกอบพิธีประเพณีบุญยอดน้ำให้หมู่บ้านใกล้เคียงได้ทราบ เพื่อเตรียมตัวไปร่วมพิธีบุญยอดน้ำ โดยการให้ขะจ้ำของตำบลยางคำเดินทางไปบอกข่าว กับขะจ้ำของแต่ละหมู่บ้าน ทั้ง 4 ตำบล เพื่อที่จะให้ขะจ้ำของแต่ละหมู่บ้านบอกบุญหรือบอกข่าววันเวลาในการประกอบพิธีบุญยอดน้ำให้กับลูกบ้านหรือคนในหมู่บ้านได้รับรู้ ว่าจะเริ่มมีพิธีทำบุญกันวันไหนเพื่อเตรียมตัวไปร่วมพิธีในพิธีกรรม

5. ก็จะมีอยู่ 3 ขั้นตอน คือการทำบุญทางพุทธศาสนา การเซ่นสรวงบูชาผีปู่ย่าคำบอน และการทำบุญกินเลี้ยง การทำบุญทางพุทธศาสนา จะมีพระภิกษุสงค์ เป็นผู้นำในการประกอบพิธี โดยพระภิกษุต้องมาทุกหมู่บ้านอย่าน้อยหมู่บ้านละ 1 รูป จะมีการสวดมนต์ ไหว้พระ และรดน้ำมนต์เพื่อเป็นสิริมงคลให้กับบรรดาญาติโยมที่มาร่วมกันในการประกอบพิธี และถวายภัตตาหารเพลให้กับพระภิกษุสงค์ถือเป็นการเสร็จพิธี

6. การเซ่นสรวงผีปู่ย่าคำบอน โดยจะมีขะจ้ำเป็นผู้นำในการประกอบพิธี โดยทุกหมู่บ้านต้องมีขะเจ้ามาด้วยมางันประกอบพิธีไม่ได้ โดยขะจ้ำจะนำ ขัน 5 ดอกไม้ธูปเทียน ไก่นึ่ง เหล้า หมากและยาสูบที่ทกหมู่บ้านนำมา มาเซ่นสรวงบูชา ขอบคุณต้นน้ำที่หล่อเลี้ยงชีวิตมา ขอบคุณผีปู่ย่าคำบอนที่ บันดาลให้มีฝนตกต้องตามฤดูกาลในฤดูที่ผ่านมาและเซ่นสรวงบูชาขอฝนและความอุดมสมบูรณ์ให้กับฤดูกาลที่กำลังจะมา

7. และมีการทำนายทายฝนฟ้ากับไก่นึ่งที่แต่ละหมู่บ้านนำมา โดยถ้าคอไก่มีสีขายฝนในฤดูที่กำลังจะมาถึงเป็นฝนแล้ง น้ำในการทำเกษตรกรรมไม่เพียงพอต่อความต้องการ ชาวบ้านก็จะหันไปทำนาผายมากกว่านาดำ แต่ถ้าคอไก่มีสีแดง นั่นแสดงว่าในฤดูกาลที่กำลังจะมาถึงจะมีความอุดมสมบูรณ์ฝนตกต้องตามฤดูกาล

8. เนื้อมีเพียงพอต่อการเกษตรกรรม ชาวบ้านก็จำทำนาดำมากกว่านาผาย เพราะมีน้ำเพียงพอต่อการเพาะปลูก และจะมีการเสี่ยงบั้งไป โดยบั้งไฟทุกหมู่บ้านต้องนำมาหมู่บ้านละ 1 บั้ง และทำนายเป็นหมู่บ้านหมู่บ้านไป ถ้าบั้งไฟขึ้น แสดงว่ามีฝนมากฝนตกต้องตามฤดูกาล