1. ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
‫ماتيک‬ ‫پل‬
‫تقوی‬ ‫وحيد‬ :‫برگردان‬
‫مارکس‬ ‫برای‬‫معلوم‬ ‫پيش‬ ‫از‬‫بود‬‫که‬]‫[علم‬‫اقتصاد‬‫بورژوائی‬‫لحاظ‬ ‫به‬‫م‬‫حتوائی‬‫به‬‫رکود‬‫می‬‫رسد‬‫نوشت‬ ‫او‬ .:
‫دوره‬ ‫به‬ ‫متعلق‬ ‫کالسيک‬ ‫سياسی‬ ‫اقتصاد‬‫هنوز‬ ‫طبقاتی‬ ‫مبارزه‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫ای‬‫گسترش‬.‫بود‬ ‫نيافته‬
،‫ريکاردو‬‫نماينده‬ ‫آخرين‬‫ی‬)‫آگاهانه‬ ‫(و‬ ‫سرانجام‬ ،‫آن‬ ‫بزرگ‬‫سر‬‫را‬ ‫خود‬ ‫تحقيقات‬ ِ‫ز‬‫آغا‬‫منافع‬ ‫تضاد‬
،‫داد‬ ‫قرار‬ ‫بهره‬ ‫و‬ ‫سودها‬ ،‫سودها‬ ‫و‬ ‫دستمزدها‬ ،‫طبقاتی‬‫و‬‫ساده‬‫لوحانه‬ِ‫ی‬‫اجتماع‬ ‫قانون‬ ‫يک‬ ‫را‬ ‫تضاد‬ ‫اين‬
‫طبيع‬‫ی‬‫اين‬ ‫با‬ .‫گرفت‬‫اما‬‫ا‬ ‫علم‬ ،‫نمی‬ ‫که‬ ‫رسيد‬ ‫مرزهائی‬ ‫به‬ ‫بورژوائی‬ ‫قتصاد‬‫بگذر‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫توانست‬. . . .‫د‬
‫فرا‬ ‫در‬‫ت‬ ‫را‬ ‫سياسی‬ ‫قدرت‬ ‫بورژوازی‬ ‫انگلستان‬ ‫و‬ ‫نسه‬‫صرف‬‫کر‬‫آن‬ ‫از‬ .‫د‬‫زمان‬‫هم‬ ،‫طبقاتی‬ ‫مبارزه‬ ،‫بعد‬ ‫به‬
‫در‬ ‫هم‬ ‫و‬ ‫تئوری‬ ‫در‬‫عمل‬‫صريح‬ ‫اشکال‬ ،‫گرفت‬ ‫بخود‬ ‫تهديدآميزتری‬ ‫و‬ ‫تر‬‫و‬‫اقتصاد‬ ‫علم‬ ‫مرگ‬ ‫ناقوس‬
.‫درآورد‬ ‫صدا‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫بورژوائی‬‫آن‬ ‫از‬‫پس‬،‫ديگر‬‫که‬ ‫نبود‬ ‫اين‬ ‫مساله‬‫آيا‬‫است‬ ‫صحيح‬ ‫قضيه‬ ‫آن‬ ‫يا‬ ‫اين‬‫يا‬
‫مساله‬ ‫بلکه‬ ،‫نيست‬‫مفيد‬ ‫سرمايه‬ ‫برای‬ ‫آيا‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫اين‬‫نيست‬ ‫يا‬ ‫است‬،،‫غيرمقتضی‬ ‫يا‬ ‫است‬ ‫مقتضی‬‫در‬
‫پليسی‬ ‫مقررات‬ ‫با‬ ‫انطباق‬‫است‬‫آنها‬ ‫برخالف‬ ‫يا‬‫ست‬.‫بجای‬‫بی‬ ‫تحقيق‬‫طرفانه‬‫را‬ ‫مزدوری‬‫نشاند‬‫ند‬،‫و‬
،‫علمی‬ ‫راستين‬ ‫پژوهش‬ ‫بجای‬‫و‬ ‫بد‬ ‫علم‬‫متملقان‬ ‫پليد‬ ‫مقاصد‬‫را‬‫گذاشت‬.‫ند‬1
‫ب‬ ‫مارکس‬ ‫نقد‬‫و‬ ‫ارزش‬ ‫تئوری‬ ‫بر‬ ‫مبتنی‬ ‫سياسی‬ ‫اقتصاد‬ ‫ه‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫کالسيک‬ ‫اقتصاد‬ ‫از‬ ‫متدولوژيک‬ ‫لحاظ‬ ‫به‬ .‫است‬ ‫او‬
‫است‬ ‫متفاوت‬‫اين‬ ‫و‬ِ‫ل‬‫معلو‬‫درک‬‫وی‬‫اجتماعی‬ ‫ديالکتيک‬ ‫از‬‫است‬‫که‬ ‫ديالکتيکی‬ ‫؛‬<‫که‬ ‫آنچه‬ ‫از‬ ‫خود‬ ‫اثباتی‬ ‫درک‬ ‫در‬
‫اجتناب‬ ‫نابودی‬ ‫و‬ ،‫آن‬ ‫نفی‬ ‫از‬ ‫همزمان‬ ‫شناخت‬ ‫يک‬ ،‫دارد‬ ‫وجود‬‫ن‬ ‫را‬ ‫ناپذيرش‬‫شامل‬ ‫يز‬‫می‬‫کند‬‫تاريخی‬ ‫تحول‬ ‫شکل‬ ‫هر‬ ‫؛‬
‫تلقی‬ ‫حرکت‬ ‫در‬ ‫و‬ ،‫سيال‬ ‫وضعيت‬ ‫يک‬ ‫در‬ ‫بودن‬ ‫بمثابه‬ ‫را‬‫می‬،‫نمايد‬‫جنبه‬ ‫بنابراين‬ ‫و‬‫در‬ ‫نيز‬ ‫آنرا‬ ‫گذرای‬ ‫ی‬‫می‬‫يابد‬‫از‬ ‫و‬ ‫؛‬
‫نمی‬ ‫که‬ ‫آنجا‬ُ‫ا‬ ‫در‬ ‫شود‬ ‫متاثر‬ ‫چيز‬ ‫هيچ‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫گذارد‬.‫است‬ ‫انقالبی‬ ‫و‬ ‫انتقادی‬ ‫خود‬ ‫س‬>2
‫البته‬‫همانطورکه‬‫مارکس‬‫مالحظا‬ ‫اين‬‫ت‬‫را‬‫آور‬ ‫پيشگفتار‬ ‫در‬:‫د‬
‫اسلوب‬‫تشريح‬‫بايد‬‫در‬‫شکل‬‫از‬ِ‫ب‬‫اسلو‬‫تحقيق‬.‫باشد‬ ‫متفاوت‬‫اسلوب‬‫م‬ ‫بايد‬ ‫اخير‬‫وضوع‬‫مطالعه‬ ‫مورد‬‫را‬
‫با‬‫تمام‬‫جزئيات‬‫ش‬‫در‬‫بر‬‫درونی‬ ‫ارتباط‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫تحليل‬ ‫آنرا‬ ‫تحول‬ ‫متفاوت‬ ‫اشکال‬ ‫تا‬ ‫بگيرد‬‫دنبال‬ ‫را‬ ‫شان‬
‫نماي‬.‫د‬‫پس‬ ‫تنها‬‫از‬‫انجام‬‫اين‬‫امر‬‫که‬ ‫است‬‫می‬‫توان‬‫شا‬ ‫بطور‬‫را‬ ‫واقعی‬ ‫حرکت‬ ‫يسته‬‫تشريح‬.‫کرد‬‫وقتی‬‫در‬

‫تئور‬ ‫و‬ ‫اقتصادی‬ ‫<بحران‬ ‫کتاب‬ ‫دوم‬ ‫فصل‬ >‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫<تئوری‬( >‫بحران‬ ‫ی‬4791( )Economic Crisis and Crisis Theory‫قلم‬ ‫به‬ )
.‫است‬ ‫ماتيک‬ ‫پل‬-‫م‬

2. www.kavoshgar.org ‫کاوشگر‬ ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
2
‫ا‬‫کار‬ ‫ين‬‫حاصل‬ ‫توفيق‬‫شد‬،‫و‬‫موضوع‬ ‫حيات‬‫مادی‬‫مطالعه‬ ‫مورد‬‫در‬‫ايده‬‫يا‬ ‫بازتاب‬ ‫ها‬‫فت‬‫آن‬ ،‫گاه‬‫ممکن‬
.‫داريم‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫پيش‬ ‫از‬ ‫ساختار‬ ‫يک‬ ‫خود‬ ‫برابر‬ ‫در‬ ‫ما‬ ‫گوئی‬ ‫که‬ ‫يابد‬ ‫تظاهر‬ ‫چنان‬ ‫است‬3
‫آثار‬‫او‬‫می‬ ‫نشان‬‫ده‬‫ن‬‫که‬ ‫د‬‫با‬‫گذشت‬‫زمان‬،‫مارکس‬‫را‬ ‫خود‬‫پيشرفت‬ ِ‫ی‬‫فلسف‬ ‫تفسير‬ ‫از‬ ‫بيشتر‬ ‫هرچه‬‫جامعه‬‫(که‬‫کار‬ ‫وی‬
‫را‬ ‫خود‬‫آغاز‬ ‫آن‬ ‫با‬‫م‬ ‫رها‬ )‫بود‬ ‫کرده‬‫ی‬‫سا‬‫بنابراين‬ .‫زد‬‫بي‬‫مورد‬‫است‬‫که‬ِ‫ب‬‫اسلو‬ِ‫ل‬‫فورما‬‫اساس‬ ‫بعنوان‬ ‫را‬ ‫ديالکتيک‬‫فهم‬
‫سرمايه‬‫داری‬‫هم‬ ‫و‬ ‫کنيم‬ ‫تلقی‬‫رای‬‫که‬ ‫باشيم‬ ‫آن‬ ‫بر‬ ‫لنين‬ ‫با‬‫فهم‬ِ‫ی‬‫واقع‬‫کتاب‬‫سرمايه‬‫مستلزم‬ ‫مارکس‬‫دريافت‬‫کت‬‫اب‬
ِ‫ق‬‫منط‬.‫است‬ ‫هگل‬4
‫هگل‬ ‫برای‬ ‫فلسفه‬ ‫درحاليکه‬‫فهم‬‫طريق‬ ‫از‬ ‫زمانه‬‫انديشه‬‫بيان‬ ‫ديالکتيک‬ ‫مارکس‬ ‫برای‬ ،‫بود‬‫توسعه‬‫ی‬
ِ‫ی‬‫واقع‬‫سرمايه‬‫داری‬‫که‬ ‫بود‬‫ايدئولوژيک‬ ‫کاذب‬ ‫رسوب‬ ‫يک‬ ً‫ا‬‫صرف‬‫فلسفه‬ ‫در‬‫اعتقاد‬ ‫به‬ .‫بود‬ ‫آورده‬ ‫ببار‬ ‫بورژوائی‬ ‫ی‬
‫مارکس‬‫که‬ ‫نبود‬ ‫اينطور‬‫فلسف‬‫ه‬‫ی‬‫دريافت‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫هگل‬‫جهان‬ ‫صحيح‬‫سرمايه‬‫داری‬‫می‬‫شود‬‫درک‬ ‫بلکه‬‫سرمايه‬‫داری‬
‫می‬ ‫کمک‬‫<هسته‬ ‫تا‬ ‫کرد‬.‫شود‬ ‫فهميده‬ ‫هگلی‬ ‫سيستم‬ >‫منطقی‬ ‫ی‬
‫فلسفه‬‫نقطه‬ ‫البته‬ ‫هگلی‬‫آغاز‬‫دانش‬ ‫بزودی‬ ‫اما‬ ،‫بود‬ ‫مارکس‬ ِ‫ر‬‫کا‬‫او‬‫جامعه‬ ‫مشخص‬ ‫روابط‬ ‫از‬‫سرمايه‬‫داری‬‫ديالکتيک‬ ‫که‬
‫ايده‬،‫بود‬ ‫يافته‬ ‫عروج‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫آليستی‬‫تح‬ ‫را‬ ‫فلسفه‬ ‫آن‬‫ت‬‫خود‬ ‫الشعاع‬.‫داد‬ ‫قرار‬‫می‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ‫<آنچه‬‫موضوع‬ ‫يک‬ ‫تنها‬ ‫رسيد‬
‫به‬ ‫ادراکی‬ ‫تحليل‬ ‫در‬ ‫آنچه‬ ‫شد؛‬ ‫سياسی‬ ‫اقتصاد‬ ‫موضوع‬ ‫باشد‬ ‫فلسفی‬‫می‬ ‫نظر‬‫رسيد‬،‫باشد‬ ‫خيال‬ ‫يک‬ ً‫ا‬‫صرف‬ ‫که‬‫ب‬‫نشان‬ ‫ايد‬
‫می‬ ‫داده‬>.‫است‬ ‫خارجی‬ ‫جهان‬ ‫در‬ ‫واقعی‬ ‫پديده‬ ‫يک‬ ‫که‬ ‫شد‬5
‫مارکس‬ ِ‫ی‬‫تاريخ‬ ‫و‬ ‫اقتصادی‬ ‫تحقيقات‬،‫منط‬ ‫از‬ ‫مستقل‬‫ق‬
‫هگلی‬،‫اصولی‬ ‫بطور‬(‫نه‬ ‫اگر‬‫بطور‬‫حقيق‬)‫ی‬ِ‫ی‬‫ديالکتيک‬ ‫سرشت‬‫توسعه‬‫ی‬‫سرمايه‬‫داری‬،‫اينرو‬ ‫از‬ .‫ساخت‬ ‫آشکار‬ ‫را‬
‫ديالکتيک‬‫تنها‬‫سبب‬ ‫بدان‬‫در‬ ‫بايد‬‫سرمايه‬‫شود‬ ‫يافت‬‫که‬‫جامعه‬ ‫حرکت‬ ‫قانون‬‫ی‬‫سرمايه‬‫داری‬‫است‬،‫اين‬ ‫و‬‫متد‬ ‫تنهائی‬ ‫به‬
‫می‬ ‫توجيح‬ ‫حقيقت‬ ‫کشف‬ ‫برای‬ ‫ابزاری‬ ‫بمثابه‬ ‫را‬ ‫ديالکتيک‬.‫سازد‬
‫علت‬ ‫به‬‫توليد‬ ‫روابط‬ ِ‫ی‬‫ذات‬ ِ‫ی‬‫پويائ‬‫سرمايه‬‫داری‬ِ‫ن‬‫ضدي‬ ‫وحدت‬ ‫يعنی‬ ،،‫کار‬ ‫و‬ ‫سرمايه‬‫فرآيند‬‫توسعه‬ ‫و‬ ‫توليد‬ ‫ايستای‬ ً‫ا‬‫نسبت‬
‫مشخصه‬ ‫که‬،‫بود‬ ‫اروپائی‬ ‫فئوداليسم‬ ‫ی‬‫را‬ ‫راه‬‫برای‬‫يک‬‫فرآيند‬‫توسعه‬‫ی‬‫اجتماعی‬‫جهانی‬ ‫تاثيرات‬ ‫با‬‫سرعتش‬ ‫و‬ ‫تهور‬ ‫که‬
‫ناشناخت‬ ً‫ال‬‫قب‬‫بود‬ ‫ه‬‫گشود‬.‫و‬‫اين‬‫ا‬‫مر‬‫تئوری‬‫و‬ ‫بورژوائی‬ ‫انقالب‬ ،‫سياسی‬ ‫اقتصاد‬ ‫های‬‫بازتابش‬.‫آورد‬ ‫بوجود‬ ‫را‬ ‫فلسفه‬ ‫در‬
‫هرگونه‬‫توسعه‬‫ی‬‫مبتنی‬ ‫جامعه‬ ‫انقالبی‬‫نوين‬ ‫مولد‬ ‫نيروهای‬ ‫آفرينش‬ ‫بر‬‫ی‬‫است‬‫که‬‫خود‬‫آن‬ ‫با‬ ‫منطبق‬ ‫توليد‬ ‫روابط‬ ‫مستلزم‬،
‫برای‬‫بهره‬ ‫و‬ ‫شکوفائی‬‫می‬ ‫نيروها‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫کامل‬ ‫برداری‬.‫باشد‬‫و‬‫رو‬ ‫آفرينش‬ ،‫برعکس‬‫تو‬ ‫ابط‬‫لي‬‫نوين‬ ‫دی‬،‫مولده‬ ‫نيروهای‬‫ی‬
‫می‬ ‫بوجود‬ ‫نوينی‬‫می‬ ‫تاثير‬ ‫موجود‬ ‫توليد‬ ‫روابط‬ ‫بر‬ ‫خودشان‬ ‫که‬ ‫آورد‬‫نيروهای‬ ‫اين‬ ‫برابر‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫هرآنچه‬ .‫گذارند‬‫مولد‬
‫ايستاد‬‫ک‬ ‫گی‬‫قديمی‬ ‫توليدی‬ ‫روابط‬ ‫به‬ ‫وابسته‬ ‫و‬ ‫ند‬‫بم‬‫مبارزات‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫اجتماعی‬ ‫طبقات‬ ‫بين‬ ‫تضادهای‬ ‫طريق‬ ‫از‬ ،‫اند‬
‫سياسی‬‫ای‬‫می‬‫شود‬‫ک‬‫را‬ ‫اجتماعی‬ ‫نظم‬ ‫يک‬ ‫ه‬‫به‬ ‫تبديل‬‫اجتماعی‬ ‫نظم‬‫می‬ ‫ديگری‬‫نماي‬.‫د‬,‫اينرو‬ ‫از‬‫فرآيند‬‫توسعه‬‫عين‬ ‫در‬
‫يک‬ ‫حال‬‫فرآيند‬‫تمام‬ ‫کمابيش‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫انقالب‬‫جوانب‬‫جامعه‬ ِ‫ی‬‫وجود‬‫می‬ ‫بر‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫انسانی‬ ‫ی‬.‫گيرد‬
‫شيوه‬‫توليد‬‫کاپيتاليستی‬‫با‬‫گسترش‬‫و‬ ‫يافت‬ ‫عروج‬ ‫خصوصی‬ ‫مالکيت‬ ‫شرايط‬ ‫تحت‬ ‫کاالئی‬ ‫توليد‬‫مست‬‫لزم‬‫جدايی‬‫ت‬ِ‫ی‬‫اريخ‬
‫تول‬ ‫ابزار‬ ‫از‬ ‫توليدکنندگان‬‫کار‬ ‫نيروی‬ .‫بود‬ ‫يد‬‫به‬ ‫مبدل‬‫کاال‬‫شد‬‫با‬ ‫اقتصاد‬ ‫شرايط‬ ‫اساس‬ ‫و‬‫زار‬‫را‬‫ت‬‫شک‬‫ي‬‫توليد‬ .‫داد‬ ‫ل‬
‫سرمايه‬‫داری‬‫محصوالت‬ ‫و‬ ‫کاالها‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫اجتماعی‬ ‫توليد‬ ‫معنا‬ ‫بدين‬ ‫تنها‬‫برای‬ ‫نه‬‫به‬ ‫فروش‬ ‫برای‬ ‫بلکه‬ ‫شخصی‬ ‫مصرف‬
‫مصرف‬ ‫ديگر‬‫کنندگان‬‫توليد‬‫می‬‫شوند‬.‫خصوصی‬ ‫مالکين‬ ِ‫د‬‫سو‬ ‫نيازمندی‬ ‫حال‬ ‫عين‬ ‫در‬ ‫بايد‬ ‫اجتماعی‬ ‫توليد‬ ‫نوع‬ ‫اين‬
‫برطرف‬ ‫را‬ ‫سرمايه‬‫نماي‬.‫د‬‫درنتيجه‬‫تقسيم‬‫کار‬‫اجتماعی‬‫درجه‬ ‫يک‬ ‫به‬‫طبقاتی‬ ‫تقسيم‬‫است‬.‫اجتماعی‬ ‫توليد‬‫آنجا‬ ‫تا‬ ‫فقط‬‫ئی‬

3. www.kavoshgar.org ‫کاوشگر‬ ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
3
‫سرمايه‬ ‫به‬ ‫بتواند‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫جامعه‬ ‫خدمت‬ ‫در‬‫دار‬‫ان‬‫اجتماع‬ ‫توليد‬ ‫کند؛‬ ‫خدمت‬‫خ‬ ‫منافع‬ ‫تابع‬ ِ‫ی‬‫صوص‬‫نه‬ ‫بنابراين‬ .‫است‬ ‫ی‬
‫مستقيم‬ ‫بطور‬‫بلکه‬‫تنها‬‫بطور‬‫غيرمستقيم‬‫می‬‫تواند‬‫و‬ ‫باشد‬ ‫اجتماعی‬ ‫توليد‬‫فقط‬‫سرمايه‬ ‫نيازهای‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫چنين‬ ‫زمانی‬
‫جامعه‬ ‫نيازهای‬ ‫با‬ ‫منطبق‬ ً‫ا‬‫تصادف‬‫باش‬.‫د‬
‫آن‬‫اجتماعی‬ ‫خصلت‬،‫ب‬‫ه‬‫معنا‬‫ئی‬‫که‬‫می‬‫گفت‬ ‫توان‬‫توليد‬‫سرمايه‬‫داری‬‫دارد‬،‫در‬‫رابطه‬‫فروشن‬ ‫و‬ ‫خريدار‬ ‫بين‬ ‫ی‬‫بازار‬ ‫در‬ ‫ده‬
‫می‬ ‫متظاهر‬‫شو‬‫شرکت‬ ‫توسط‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫توليد‬ .‫د‬‫اجتماعی‬ ‫نيازهای‬ ‫با‬ ‫مطابق‬ ‫بايد‬ ‫منفرد‬ ‫های‬‫ای‬‫باشد‬‫که‬‫توسط‬
‫سرمايه‬‫داری‬‫شد‬ ‫تعيين‬‫است‬ ‫ه‬‫در‬ .‫علم‬‫بورژوائی‬ ‫اقتصاد‬،‫بازار‬ ‫مکانيزم‬‫همچون‬‫تنظيم‬ِ‫ر‬‫گ‬‫رابطه‬‫ا‬‫ی‬‫و‬ ‫توليد‬ ‫بين‬ ‫بايد‬ ‫که‬
‫و‬ ‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫وجود‬ ‫مصرف‬‫نيز‬‫تنظيم‬‫ت‬ ‫گر‬‫اجتماعی‬ ‫کار‬ ِ‫ب‬‫متناس‬ ‫وزيع‬‫که‬‫زمين‬‫ه‬‫ی‬‫است‬ ‫رابطه‬ ‫آن‬،‫تجلی‬‫می‬‫ياب‬‫د‬‫در‬ .
‫دوگانه‬ ‫خصلت‬ ،‫ادراک‬ ‫اين‬‫توليد‬ ‫ی‬،‫و‬ ‫کاالها‬ ‫توليد‬ ‫بمثابه‬‫می‬ ‫گرفته‬ ‫ناديده‬ ‫سودها‬،‫شود‬‫چراکه‬‫سود‬ ‫توليد‬‫بوسيله‬‫ی‬
‫کاال‬ ‫توليد‬‫انجام‬‫می‬‫گير‬‫بنابراين‬ ‫د‬‫پيش‬ ‫از‬‫تحت‬‫پوشش‬‫ق‬‫وا‬‫ن‬‫آن‬ ‫ين‬‫است‬.‫که‬ ‫هرچند‬‫در‬‫نتيجه‬‫ی‬‫نيروی‬ ِ‫ی‬‫کاالئ‬ ‫خصلت‬
‫وضعيت‬ ‫اين‬ ‫کار‬ً‫ال‬‫عم‬‫هيچ‬ ‫به‬ ‫اما‬ ،‫دارد‬ ‫وجود‬‫اين‬ ‫وجه‬‫مساله‬‫را‬‫پيش‬ ‫که‬ِ‫ض‬‫فر‬‫تغييری‬ ‫است‬ ‫سودسازی‬ ‫کاالئی‬ ‫توليد‬
‫نمی‬‫دهد‬‫هم‬ ‫و‬ ،‫ين‬‫امر‬‫ا‬‫ست‬‫و‬ ‫در‬ ‫که‬‫ح‬،‫نخست‬ ‫له‬‫قيمتی‬ ‫روابط‬‫و‬‫می‬ ‫تعيين‬ ‫را‬ ‫بازار‬.‫کند‬،‫درنتيجه‬ِ‫ن‬‫تقار‬‫تقاضا‬ ‫و‬ ‫عرضه‬
‫در‬ ‫که‬‫علم‬‫بورژوائی‬ ‫اقتصاد‬،‫دارد‬ ‫وجود‬‫از‬ ‫مانع‬ِ‫ت‬‫شناخ‬‫و‬ ‫بازار‬ ِ‫ی‬‫واقع‬ ‫روابط‬‫نيز‬ِ‫ت‬‫شناخ‬‫سرمايه‬ ِ‫ی‬‫پويائ‬‫که‬ ‫ای‬‫اين‬
‫روابط‬‫را‬‫می‬ ‫ممکن‬‫ساز‬‫د‬‫و‬‫انگيزه‬ ‫از‬‫برمی‬ ‫سود‬ ‫ی‬‫خيزد‬،‫می‬‫شود‬.
‫محدوديت‬‫های‬‫علم‬‫مارکس‬ ‫برای‬ .‫است‬ ‫مارکسی‬ ‫نقد‬ ‫آغاز‬ ‫نقطه‬ ‫بورژوائی‬ ‫اقتصاد‬،‫اقتصادی‬ ‫روابط‬‫شکلی‬‫دارند‬‫که‬‫از‬
ِ‫ی‬‫طبقات‬ ‫روابط‬‫توليد‬ ِ‫ط‬‫شراي‬ ‫تحت‬‫سرمايه‬‫داری‬‫شده‬ ‫برگرفته‬‫قيمت‬ ‫و‬ ‫ارزش‬ .‫است‬،‫واقعی‬ ‫طبقاتی‬ ‫روابط‬ ‫برای‬‫در‬ ‫که‬ ‫ای‬
‫کف‬‫آنها‬‫دارد‬ ‫قرار‬،‫مقوالتی‬‫بت‬ ‫يکسان‬ ‫به‬‫در‬ .‫هستند‬ ‫واره‬‫ارزش‬ ‫کالسيک‬ ‫تئوری‬ ‫حاليکه‬،‫به‬‫مبادله‬ ‫ارزش‬‫ارزش‬ ‫و‬ ‫ای‬
‫می‬ ‫مصرفی‬‫پرداز‬‫می‬ ‫مارکس‬ ،‫د‬‫د‬ ‫وجود‬ ‫ارزش‬ ‫مفهوم‬ ‫چرا‬ ً‫ال‬‫اص‬ ‫پرسد‬‫روابط‬ ‫شرايط‬ ‫تحت‬ ‫که‬ ‫اينست‬ ‫پاسخش‬ .‫ارد‬
‫مالکيت‬‫سرمايه‬‫داری‬،‫فرآيند‬‫کار‬ً‫ا‬‫ضرورت‬ ‫اجتماعی‬‫برحسب‬‫ارزشی‬ ‫روابط‬‫باز‬‫نمود‬‫يافت‬‫است‬ ‫ه‬‫چنين‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫آنجا‬ ‫از‬ .
ِ‫ی‬‫طبقات‬ ‫روابط‬ ‫سيستمی‬‫شکل‬ ‫استثماری‬‫م‬ ‫روابط‬‫بادل‬‫ه‬‫ای‬‫سرمايه‬ ‫(چون‬ ‫دارد‬‫می‬ ‫کارگران‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫کار‬ ‫نيروی‬ ‫داران‬،)‫خرند‬
‫تولي‬ ‫تقسيم‬‫اجتماعی‬ ‫د‬‫به‬‫و‬ ‫کار‬‫کار‬‫و‬ ‫ارزش‬ ‫همچون‬ ‫و‬ ‫بگيرد‬ ‫بخود‬ ‫ارزشی‬ ‫روابط‬ ‫خصلت‬ ‫بايد‬ ‫اضافی‬‫ارزش‬‫اضافه‬
‫شو‬ ‫متجلی‬.‫د‬‫چنانچه‬‫جامعه‬،‫طبقاتی‬ ‫جامعه‬‫بر‬ ‫مبتنی‬‫مبادله‬‫نم‬‫ی‬‫بود‬‫مبادله‬ ‫هيچ‬ ،‫کارگران‬ ‫و‬ ‫توليد‬ ‫شرايط‬ ِ‫ن‬‫صاحبا‬ ‫بين‬ ‫ای‬
‫بی‬‫ن‬ ‫وجود‬ ‫مال‬‫م‬‫ی‬‫روابط‬ ‫و‬ ‫داشت‬‫توليد‬ ‫اجتماعی‬‫ن‬ ‫ارزشی‬ ‫روابط‬‫م‬‫ی‬.‫بود‬
‫داشتند‬ ‫ارزش‬ ‫تئوری‬ ‫با‬ ‫کالسيک‬ ‫اقتصاددانان‬ ‫که‬ ‫مشکالتی‬‫معلول‬‫ترکيبی‬ ‫را‬ ‫کاالها‬ ‫آنها‬ ‫هرچند‬ ،‫که‬ ‫بود‬ ‫واقعيت‬ ‫اين‬
‫مبادله‬ ‫ارزش‬ ‫از‬‫مصرفی‬ ‫ارزش‬ ‫و‬ ‫ای‬‫نظر‬ ‫در‬‫می‬‫گرفت‬،‫ند‬‫اما‬‫نکرده‬ ‫کشف‬ ‫کار‬ ‫نيروی‬ ‫کاالی‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫دوگانه‬ ‫خصلت‬ ‫اين‬
‫بود‬ ‫مارکس‬ ‫مختص‬ ‫کشف‬ ‫اين‬ .‫بودند‬،‫لذا‬‫او‬‫نخستين‬‫بود‬ ‫کسی‬‫که‬‫مبادله‬ ‫روابط‬‫عمال‬ ‫که‬ ‫همانطور‬ ‫را‬ ‫ای‬‫موجودند‬
‫برمبنای‬ ‫کاالها‬ ‫مبادله‬ .‫آورد‬ ‫حساب‬ ‫به‬ ‫ارزش‬ ‫قانون‬ ‫حذف‬ ‫بدون‬ِ‫ل‬‫معاد‬‫کار‬ ‫زمان‬،‫سودی‬ ‫هيچ‬‫نمی‬ ‫ببار‬‫آورد‬‫خصلت‬ .
‫دوگانه‬‫کار‬ ‫نيروی‬ ‫کاالی‬ ‫ی‬‫که‬ ‫است‬‫می‬ ‫بوجود‬ ‫را‬ ‫سود‬ ‫امکان‬‫ارزش‬ ‫قانون‬ ‫طبق‬ .‫آورد‬،‫درحاليکه‬‫نيروی‬ ِ‫ر‬‫خريدا‬‫کار‬
‫مبادله‬ ‫ارزش‬‫می‬ ‫آنرا‬ ‫ای‬‫می‬ ‫بدست‬ ‫نيز‬ ‫آنرا‬ ‫مصرفی‬ ‫ارزش‬ ‫حال‬ ‫عين‬ ‫در‬ ‫او‬ ،‫پردازد‬‫آورد‬‫که‬‫می‬‫تواند‬‫ارزشی‬‫از‬ ‫بيش‬
‫مبادله‬ ِ‫ش‬‫ارز‬‫خودش‬ ِ‫ی‬‫واقع‬ ِ‫ی‬‫ا‬‫کند‬ ‫توليد‬‫همان‬ ‫اين‬ .‫آنست‬ ‫ند‬‫شود‬ ‫گفته‬ ‫که‬‫که‬‫تنها‬ ‫بازار‬ ‫قيمتی‬ ‫روابط‬‫می‬‫تواند‬‫با‬‫عطف‬
‫شود‬ ‫فهميده‬ ‫ارزشی‬ ‫روابط‬ ‫به‬‫و‬ ‫؛‬‫قيمت‬ ‫روابط‬‫ی‬،‫همانند‬،‫توليدی‬ ‫روابط‬‫مبنای‬ ‫بر‬‫اين‬‫ارزشی‬ ‫روابط‬‫استوار‬ِ‫م‬‫سيست‬ ِ‫ر‬‫جوه‬ .‫ند‬

4. www.kavoshgar.org ‫کاوشگر‬ ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
4
‫ارزش‬-‫ساالر‬،‫مبادله‬‫ی‬‫معادل‬‫های‬ِ‫ب‬‫تصاح‬ ‫بلکه‬ ،‫نيست‬ ‫کار‬ ‫زمان‬ِ‫ی‬‫کاپيتاليست‬‫اضاف‬ ‫کار‬ِ‫ی‬‫صاحبان‬ .‫است‬ ‫نشده‬ ‫پرداخت‬
‫سرمايه‬‫معادل‬‫کار‬ ‫زمان‬ ‫های‬‫نمی‬ ‫مبادله‬ ‫خود‬ ‫بين‬ ‫را‬‫ارزش‬ ‫قانون‬ .‫کنند‬‫معن‬ ‫بدين‬ ‫تنها‬‫ا‬‫اقتصاد‬ ‫بر‬ ‫حاکم‬‫سرمايه‬‫داری‬
‫است‬‫که‬‫برهه‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫اجتماعی‬ ‫توليد‬ ‫نيروهای‬‫م‬ ‫موجودند‬ ‫ای‬‫رز‬‫توليد‬ ‫بر‬ ‫قطعی‬ ‫های‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫می‬‫گذارند‬‫؛‬‫اينکه‬ ‫و‬
‫و‬ ‫وجود‬ ‫اگر‬‫بسط‬‫ت‬ ‫است‬ ‫قرار‬ ‫سرمايه‬‫ضمين‬ِ‫ع‬‫توزي‬ ،‫شود‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫سرمايه‬ ‫بين‬ ‫در‬‫نيازمندی‬ ‫با‬ ‫کمابيش‬ ‫بايد‬ ‫ها‬‫های‬
‫جامعه‬‫داشت‬ ‫مطابقت‬.‫باشد‬ ‫ه‬‫روابط‬ ،‫علت‬ ‫همين‬ ‫به‬‫مبادله‬‫تعيين‬ ِ‫ی‬‫ارزش‬ ‫روابط‬ ‫همچون‬ ‫نه‬ ‫بايد‬ ‫ای‬‫ک‬ ‫زمان‬ ‫توسط‬ ‫شده‬،‫ار‬
‫شده‬ ‫منحرف‬ ‫قيمتی‬ ‫روابط‬ ‫همچون‬ ‫بلکه‬‫توليد‬ ‫تنظيم‬ ِ‫ی‬‫ناف‬ ‫اين‬ ‫آنکه‬ ‫بدون‬ ‫شوند‬ ‫نمايان‬ ‫ارزشی‬ ‫روابط‬ ‫از‬‫سرمايه‬‫دار‬‫ی‬
.‫باشد‬ ‫ارزش‬ ‫قانون‬ ‫توسط‬
‫اقت‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫مانع‬ ،‫ارزش‬ ‫از‬ ‫قيمت‬ ‫انحراف‬ً‫ال‬‫اصو‬ ‫که‬ ‫کالسيک‬ ِ‫ن‬‫صاددانا‬‫مشغله‬‫شان‬‫بود‬ ‫توزيع‬‫بطور‬‫از‬ ‫منسجم‬
‫تئوری‬‫کار‬ ‫بر‬ ‫مبتنی‬ ‫ارزش‬‫کنند‬ ‫استفاده‬.‫داد‬ ‫نشان‬ ‫بايد‬ ،‫باشد‬ ‫معتبر‬ ‫ارزش‬ ‫قانون‬ ‫است‬ ‫قرار‬ ‫اگر‬‫شود‬ ‫ه‬ِ‫ی‬‫قيمت‬ ‫روابط‬ ‫که‬
،‫بالفعل‬‫گرچه‬،‫متفاوتند‬ ‫ارزشی‬ ‫روابط‬ ‫از‬‫و‬‫ليکن‬‫توسط‬‫همين‬‫تعيين‬ ‫اخير‬ ‫روابط‬‫می‬‫ش‬‫ون‬‫درحالي‬ .‫د‬‫که‬‫قيمت‬ ‫تعيين‬ ‫اين‬
‫را‬ ‫ارزش‬ ‫توسط‬‫نمی‬‫توان‬‫قيمت‬ ‫از‬‫های‬‫موجود‬‫بازار‬ ‫در‬‫نمو‬ ‫قرائت‬‫می‬ ‫ولی‬ ،‫د‬‫توان‬‫آنرا‬‫در‬‫تغييرات‬‫قيمت‬‫محصول‬‫ديد‬
‫قيمت‬ ‫از‬ ‫که‬‫هزينه‬ ‫های‬‫سود‬ ‫متوسط‬ ‫نرخ‬ ‫و‬ ‫ای‬‫می‬ ‫شکل‬‫گيرند‬‫سرمايه‬ ‫ذهن‬ ‫در‬ .،‫دار‬‫و‬‫همچنين‬‫تنها‬ ،‫بازار‬ ِ‫ت‬‫واقعي‬ ‫در‬
‫دار‬ ‫وجود‬ ‫کاالها‬ ‫قيمت‬‫ي‬ ‫برای‬ .‫د‬‫سرمايه‬ ‫ک‬‫دار‬،‫توليد‬ ‫حتی‬‫نيز‬‫را‬ ‫خود‬‫همچون‬‫يک‬‫مساله‬‫می‬ ‫فروش‬ ‫و‬ ‫خريد‬ ‫ی‬.‫نماياند‬
‫می‬ ‫کار‬ ‫نيروی‬ ‫و‬ ،‫خام‬ ‫مواد‬ ،‫توليد‬ ‫ابزار‬ ‫او‬‫قيمت‬ ‫که‬ ‫کند‬ ‫توليد‬ ‫کاالهائی‬ ‫تا‬ ‫خرد‬‫برا‬ ‫بازار‬ ‫در‬ ‫شان‬‫يش‬‫سودی‬‫بيا‬‫که‬ ‫ورد‬
‫آن‬ ‫با‬ ‫او‬‫بت‬‫سرمايه‬ ‫و‬ ‫داده‬ ‫ادامه‬ ‫خود‬ ‫حيات‬ ‫به‬ ‫واند‬‫ی‬‫پيش‬‫ريز‬‫شده‬‫اش‬‫حف‬ ‫را‬.‫دهد‬ ‫افزايش‬ ‫آنرا‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫ظ‬‫برای‬‫او‬،‫نه‬
‫و‬ ‫ارزش‬‫اضافه‬ ‫ارزش‬‫هزينه‬ ‫فقط‬ ‫بلکه‬ ،‫حاصله‬ ‫سود‬ ‫و‬ ‫توليد‬ ‫های‬‫ی‬‫قيمت‬ ‫در‬ ‫يافته‬ ‫تبلور‬‫بی‬ ‫اين‬ ‫اما‬ .‫دارند‬ ‫معنا‬ ‫ها‬‫تفاوتی‬
‫سرمايه‬ ‫تمام‬ ‫که‬ ‫ارزشی‬ ‫روابط‬ ‫به‬ ‫نسبت‬‫نمی‬ ‫تغيير‬ ‫را‬ ‫واقعيت‬ ‫اين‬ ‫وجه‬ ‫هيچ‬ ‫به‬ ،‫دارند‬ ‫دارها‬‫هزينه‬ ‫که‬ ‫دهد‬‫توليد‬ ‫های‬‫ن‬‫يز‬
‫فق‬ ،‫سودها‬ ‫مثل‬‫بيان‬ ‫ط‬‫کار‬ ‫زمان‬ ِ‫ن‬‫معي‬ ‫مقادير‬ ‫از‬ ‫ديگری‬.‫هستند‬ ‫کاالها‬ ‫در‬ ‫نهفته‬
‫بازده‬ِ‫ر‬‫کا‬ ‫زمان‬ ِ‫ل‬‫ک‬‫هزينه‬‫شده‬‫توسط‬‫جامعه‬،‫اجتماعی‬ ‫توليد‬‫کل‬‫است‬‫که‬‫می‬ ‫تقسيم‬‫شود‬.‫سودها‬ ‫و‬ ‫دستمزدها‬ ‫بين‬
‫هر‬‫چ‬‫قدر‬‫اجتماعی‬ ‫توليد‬ ‫از‬ ‫بخش‬ ‫آن‬‫کل‬‫به‬ ‫که‬‫سرمايه‬‫دار‬‫می‬ ‫ان‬‫ب‬ ‫رسد‬‫بيشتر‬،‫باشد‬‫بخش‬‫کمتری‬‫آن‬ ‫از‬‫کارگران‬ ‫به‬
‫می‬‫در‬ .‫بالعکس‬ ‫و‬ ‫رسد‬‫ح‬‫قي‬‫ق‬‫اجتماعی‬ ‫توليد‬ ‫نه‬ ،‫ت‬‫کل‬‫کار‬ ‫نيروی‬ ‫نه‬ ،‫کل‬‫سرمايه‬ ‫نه‬ ‫و‬‫کل‬‫هيچکدام‬ ،‫مق‬‫ادير‬ً‫ا‬‫مستقيم‬
‫مشاهده‬ ‫قابل‬‫ای‬‫ني‬‫آنها‬ ‫متقابل‬ ‫روابط‬ ‫بتوان‬ ‫که‬ ‫ستند‬‫را‬‫سرمايه‬ ‫به‬ ‫سرمايه‬ .‫کرد‬ ‫معلوم‬‫شده‬ ‫تقسيم‬ ‫گوناگونی‬ ‫بسيار‬ ‫های‬
‫کا‬ ‫طبقه‬ ‫با‬ ‫نه‬ ‫که‬ ‫است‬‫گروه‬ ‫با‬ ‫بلکه‬ ،‫کل‬ ‫يک‬ ‫همچون‬ ‫رگر‬.‫هستند‬ ‫مواجه‬ ‫بزرگ‬ ‫يا‬ ‫کوچک‬ ‫کارگری‬ ‫های‬‫آنجا‬ ‫از‬‫که‬
‫سرمايه‬ ‫خود‬‫توانائی‬ ،‫متفاوتند‬ ‫ها‬‫استخراج‬ ‫برای‬ ‫شان‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫نيز‬،>‫ارگانيک‬ ‫<ترکيب‬ .‫است‬ ‫متفاوت‬‫يعنی‬ِ‫ت‬‫نسب‬
‫سرما‬ ‫در‬ ،)‫متغير‬ ‫سرمايه‬ ‫(يا‬ ‫شاغل‬ ِ‫ر‬‫کا‬ ‫نيروی‬ ‫به‬ )‫ثابت‬ ‫سرمايه‬ ‫(يا‬ ‫توليد‬ ‫ابزار‬‫يه‬‫م‬ ‫های‬‫است‬ ‫متفاوت‬ ‫نفرد‬‫و‬‫بست‬‫گی‬
‫دارد‬‫بکار‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫صنعتی‬ ‫به‬‫گ‬‫ر‬‫شد‬ ‫فته‬‫است‬ ‫ه‬‫زنده‬ ‫کار‬ ‫تنها‬ ،‫کار‬ ‫بر‬ ‫مبتنی‬ ‫ارزش‬ ‫تئوری‬ ِ‫ق‬‫طب‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫استفاده‬ ‫ی‬
‫که‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫می‬ ‫توليد‬‫که‬ ‫آنجا‬ ‫از‬ ‫اما‬ .‫کند‬‫نرخ‬،‫سود‬‫نسبت‬‫اضاف‬ ‫ارزش‬‫ه‬‫سنجيده‬ ‫سرمايه‬ ‫کل‬ ‫با‬ ‫قياس‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫ای‬
‫می‬‫(يعنی‬ ‫شود‬‫به‬ ‫نسبت‬)‫متغير‬ ‫و‬ ‫ثابت‬ ‫سرمايه‬ ‫مجموع‬‫ثابت‬ ‫سرمايه‬ ‫آنها‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫صنايعی‬ ‫در‬ ‫بايد‬ ‫سودها‬ ،‫نسبت‬‫به‬
‫است‬ ‫بيشتر‬ ‫متغير‬ ‫سرمايه‬،.‫است‬ ‫برعکس‬ ‫نسبت‬ ‫اين‬ ‫که‬ ‫باشد‬ ‫صنايعی‬ ‫از‬ ‫کمتر‬‫اين‬‫کل‬ ‫در‬ ‫اما‬‫صدق‬‫ن‬‫می‬‫کند‬‫به‬ ً‫ا‬‫دقيق‬
‫سرمايه‬ ‫بين‬ ‫رقابت‬ ‫آنکه‬ ‫علت‬‫داران‬،‫يک‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫آنها‬ ‫با‬ ‫خريداران‬ ‫رقابت‬ ‫و‬‫سودهای‬ ‫به‬ ‫واقعی‬ ‫سودهای‬ ِ‫ل‬‫تبدي‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫ديگر‬

5. www.kavoshgar.org ‫کاوشگر‬ ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
5
‫اجتماعی‬ ‫متوسط‬‫می‬‫شود‬‫که‬،‫احتساب‬ ‫با‬‫هزينه‬‫توليد‬ ‫های‬‫سرمايه‬ ‫هر‬ ‫به‬ ،‫ای‬‫می‬ ‫امکان‬،‫برابر‬ ‫بطور‬ ‫تا‬ ‫دهد‬‫م‬‫ط‬‫ا‬‫بق‬‫با‬
‫حجم‬‫در‬ ،‫اش‬‫ارزش‬‫اضافه‬.‫شود‬ ‫سهيم‬ ‫کل‬ ِ‫ی‬‫اجتماع‬
‫ا‬‫گرچه‬‫شکل‬‫داده‬ ‫توضيح‬ ‫رقابت‬ ‫با‬ ‫متوسط‬ ‫سود‬ ِ‫ی‬‫گير‬‫می‬‫شود‬‫اما‬ ،‫نفس‬‫وج‬‫ود‬‫رقابت‬‫هيچوقت‬‫دهنده‬ ‫توضيح‬‫م‬ ‫ی‬‫قدار‬
‫نرخ‬ ‫اين‬.‫نيست‬‫اين‬‫مقدار‬‫بستگی‬‫دارد‬‫ناشناخته‬ ِ‫د‬‫سو‬ ‫حجم‬ ‫به‬،‫ولی‬‫محدود‬ ً‫ا‬‫مسلم‬،‫که‬‫ثمره‬‫ی‬‫اجتماعی‬ ‫سرمايه‬ ِ‫ل‬‫ک‬
‫است‬.‫که‬ ‫آنجا‬ ‫از‬ ‫و‬‫ارزش‬‫اضافه‬،‫است‬ ‫کاالها‬ ‫ارزش‬ ِ‫ل‬‫ک‬ ‫به‬ ‫مشروط‬ ‫کل‬‫آنکه‬ ‫حال‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫متوسط‬ ‫سود‬ ‫سطح‬ ‫کل‬
‫س‬ ‫عمومی‬ ‫نرخ‬ ‫لذا‬ ‫و‬‫مقر‬ ‫را‬ ‫ود‬‫می‬ ‫ر‬‫می‬ ‫تنظيم‬ ‫را‬ ‫محصوالت‬ ‫قيمت‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫ارزش‬ ‫قانون‬ ‫درنتيجه‬ ،‫دارد‬‫کن‬.‫د‬
ِ‫ش‬‫آفرين‬ ‫که‬ ‫هرچند‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫اضافی‬ ‫کار‬ ‫توسط‬‫توليد‬ ‫در‬‫می‬ ‫انجام‬‫شود‬،‫اما‬/‫تحقق‬‫نقد‬‫شدن‬‫انجام‬ ‫بازار‬ ‫در‬ ‫سودها‬
‫می‬.‫گيرد‬‫اگرچه‬‫محصول‬‫سيطره‬ ‫تحت‬‫بازار‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫سرمايه‬ ‫انباشت‬ ‫ی‬‫نقد‬‫می‬‫شو‬،‫د‬‫اما‬‫جنبه‬‫مصرفی‬ ‫ارزش‬ ‫ی‬‫آن‬‫ست‬
‫که‬--‫با‬‫تاثير‬‫و‬ ‫قيمتی‬ ‫روابط‬ ‫بر‬ ‫ش‬‫لذا‬ِ‫م‬‫تقسي‬ ‫بر‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫سرمايه‬ ‫مابين‬ ‫کل‬‫مختلف‬ ‫های‬--‫رابطه‬‫ی‬‫و‬ ‫عرضه‬ ‫بين‬
‫می‬ ‫تعيين‬ ‫را‬ ‫تقاضا‬‫افزايش‬ ‫توليدش‬ ،‫خاص‬ ‫کاالی‬ ‫يک‬ ‫برای‬ ‫تقاضا‬ ِ‫ش‬‫افزاي‬ ‫با‬ .‫کند‬‫می‬‫يابد‬‫که‬ ‫همانطور‬ ،‫با‬‫کاهش‬
‫کاال‬ ‫برای‬ ‫تقاضا‬‫ديگر‬ ‫ئی‬‫کاال‬ ‫آن‬ ‫توليد‬‫کاسته‬‫می‬‫شود‬ً‫ا‬‫سريع‬ ‫صنايع‬ ‫بسوی‬ ‫راکد‬ ً‫ا‬‫نسبت‬ ‫صنايع‬ ‫از‬ ‫سرمايه‬ ،‫اينرو‬ ‫از‬ .
‫می‬ ‫حرکت‬ ‫يابنده‬ ‫توسعه‬.‫کند‬‫در‬ ‫تغييرات‬‫ترکيب‬‫سرمايه‬ ِ‫ک‬‫ارگاني‬‫اين‬ ‫محصول‬ ‫که‬ ‫منفرد‬ ‫های‬‫فرآيند‬‫هستند‬‫تاثيری‬
‫سودآور‬ ‫بر‬‫خودشان‬ ‫ی‬.‫ندارد‬‫می‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ،‫برعکس‬‫سرمايه‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫که‬ ‫شود‬‫ه‬‫باالتری‬ ‫سودهای‬ ،‫سودآور‬ ‫کمتر‬ ‫ای‬
،‫معهذا‬ .‫باشند‬ ‫داشته‬‫که‬ ،‫متوسط‬ ‫سود‬ ‫از‬ ‫فراتر‬ ،‫اضافه‬ ِ‫د‬‫سو‬‫با‬‫از‬ ‫سرمايه‬ ‫هجوم‬ ‫با‬ ،‫بود‬ ‫آمده‬ ‫بدست‬ ‫قيمت‬ ‫از‬ ‫معينی‬ ‫سطح‬
ُ‫پ‬ ‫به‬ ‫سود‬ ‫کم‬ ‫صنايع‬‫سود‬ ‫ر‬‫می‬ ‫بين‬ ‫از‬ ً‫ا‬‫مجدد‬ ،.‫رود‬‫ويژه‬ِ‫ی‬‫گ‬‫رقابت‬‫سرمايه‬‫داری‬‫جستار‬‫و‬ ‫است‬ ‫اضافه‬ ‫سود‬ ‫برای‬ ‫دائم‬
‫ب‬‫وسيله‬ ‫دين‬‫کل‬ ‫در‬ ‫اجتماعی‬ ‫سرمايه‬ ِ‫ر‬‫بيشت‬ ‫ارگانيک‬ ‫ترکيب‬ ‫به‬ ‫منجر‬‫می‬‫شود‬.
‫قيمت‬ ‫لذا‬ ‫و‬ ‫ارزشی‬ ‫روابط‬ ‫تغييرات‬ ِ‫م‬‫فه‬ ‫برای‬‫از‬ ‫بايد‬ ،‫ها‬‫فرآيند‬ِ‫ت‬‫تغييرا‬ .‫کنيم‬ ‫آغاز‬ ‫انباشت‬‫قيمت‬ ‫عمومی‬ ‫سطح‬‫ها‬‫ريشه‬
‫در‬‫انباشت‬‫سرمايه‬‫داری‬‫دارد‬‫کار‬ ِ‫ی‬‫بارآور‬ ‫افزايش‬ ‫در‬ ‫که‬‫بازنمود‬‫يافته‬‫قيمت‬ ‫عمومی‬ ‫سقوط‬ .‫است‬‫می‬ ‫کاالها‬‫تواند‬‫با‬
‫مقايسه‬‫دوره‬ ‫ی‬‫کاال‬ ‫هر‬ .‫شود‬ ‫مشاهده‬ ‫توليد‬ ِ‫ن‬‫پسي‬ ‫و‬ ‫پيشين‬ ‫های‬‫ئ‬‫دربردارنده‬ ‫ی‬‫قبل‬ ‫از‬ ‫کمتر‬ ‫کار‬ ‫زمان‬ ‫ی‬‫است‬‫کاهش‬ .
ِ‫ش‬‫ارز‬‫کاال‬ ِ‫ت‬‫کمي‬ ‫افزايش‬ ‫با‬ ،‫کاال‬ ‫هر‬‫خنثی‬‫می‬‫شود‬‫قيمت‬ ‫کاهش‬ ‫عليرغم‬ ‫سرمايه‬ ‫سودآوری‬ ‫چنانکه‬‫از‬ .‫شود‬ ‫حفظ‬ ‫ها‬
‫قيمت‬ ‫تحول‬ ،‫اينرو‬‫ت‬ ‫به‬ ‫بستگی‬ ‫ها‬‫و‬ ‫کار‬ ‫بارآوری‬ ‫در‬ ‫غييرات‬‫به‬ ‫بستگی‬ ‫لذا‬ِ‫ل‬‫تحلي‬ ‫برای‬ ‫بنابراين‬ .‫دارد‬ ‫ارزش‬ ‫قانون‬
‫ان‬‫بس‬‫ا‬‫ط‬‫سرمايه‬‫داری‬‫به‬ ‫نيازی‬‫تئوری‬‫خاص‬‫قيمت‬ ‫تحول‬ ‫چراکه‬ ‫نيست‬ ‫قيمت‬‫شده‬ ‫بررسی‬ ‫ارزش‬ ِ‫ل‬‫تحلي‬ ‫در‬ ً‫ال‬‫قب‬ ‫ها‬.‫است‬
،‫است‬ ‫رقابت‬ ‫از‬ ‫متاثر‬ ‫که‬ ‫قيمتی‬ ‫روابط‬ ‫در‬‫نشانه‬‫ارزش‬ ‫های‬‫کاالها‬‫ی‬‫و‬ ‫منفرد‬‫شرک‬ ‫سود‬‫ت‬‫منفرد‬ ‫های‬‫حذف‬ ‫منظر‬ ‫از‬ ،
‫می‬‫شوند‬‫که‬ ‫همانطور‬‫نشانه‬‫های‬‫به‬ ‫اجتماعی‬ ‫محصول‬ ‫تقسيم‬‫دست‬‫سودها‬ ‫و‬ ‫مزدها‬‫نيز‬‫ناپديد‬‫می‬.‫شوند‬‫ولی‬‫اين‬ ‫ضوابط‬
‫هر‬ ‫در‬ ،‫باشد‬ ‫هرچه‬ ‫تقسيم‬‫مقطع‬‫کمي‬ ‫روی‬ ‫زمانی‬‫ت‬‫کاالها‬‫ئی‬‫از‬ ‫معينی‬ ‫مقادير‬ ‫مستلزم‬ ‫که‬‫زمان‬‫عمل‬ ‫است‬ ‫کار‬‫می‬‫کند‬،
‫نيز‬ ‫کار‬ ‫زمان‬ ‫و‬‫هر‬ ‫از‬ ‫قبل‬‫چيز‬،‫شده‬ ‫مصرف‬ ‫زمان‬ ‫به‬‫برای‬‫توليد‬ ‫و‬ ‫ارزش‬ ‫توليد‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫تقسيم‬‫می‬‫شود‬‫توزيع‬ .
‫ب‬ ‫که‬ ‫عملی‬‫رحسب‬‫بيان‬ ‫قيمت‬‫می‬‫گرد‬‫د‬،‫مستلزم‬‫اين‬ .‫است‬ ‫تقسيم‬ ‫نخستين‬ ‫همين‬‫اساس‬‫شده‬ ‫پوشيده‬ ‫بازار‬ ‫توسط‬ ‫که‬ ،
‫قيمت‬ ِ‫ت‬‫روي‬ ‫قابل‬ ‫جهان‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫واقعيت‬ ‫همانقدر‬ ،‫است‬‫رواب‬ ،‫اخير‬ ِ‫ن‬‫جها‬ ‫در‬ .‫کاالها‬ ‫و‬ ‫ها‬‫نظر‬ ‫به‬ ‫چنان‬ ‫ارزشی‬ ‫ط‬
‫می‬‫پديده‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫ساده‬ ‫تجريدات‬ ‫که‬ ‫رسند‬‫ها‬‫پيچيده‬ ‫ی‬‫متمرکز‬ ‫توليد‬ ِ‫ن‬‫بنيادي‬ ‫روابط‬ ‫روی‬ ‫اگر‬ ‫درحاليکه‬ ‫هستند؛‬ ‫بازار‬ ‫ی‬
‫چندسويه‬ ِ‫ش‬‫پيراي‬ ‫يک‬ ‫بيانگر‬ ‫تنها‬ ‫کاالها‬ ‫جهان‬ ،‫شويم‬‫توليدی‬ ‫روابط‬ .‫هستند‬ ‫روابط‬ ‫همان‬ ‫ی‬‫می‬‫توانند‬‫به‬ ‫ارجاع‬ ‫بدون‬

6. www.kavoshgar.org ‫کاوشگر‬ ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
6
‫درح‬ ،‫شوند‬ ‫فهميده‬ ‫بازار‬‫نمی‬ ‫بازار‬ ‫اليکه‬‫بدون‬ ‫تواند‬‫عطف‬‫توليد‬ ‫روابط‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫دليل‬ ‫همين‬ ‫به‬ .‫شود‬ ‫درک‬ ‫روابط‬ ‫آن‬ ‫به‬
ِ‫س‬‫اسا‬ ‫بايد‬‫هر‬‫گو‬‫از‬ ‫علمی‬ ‫تحليل‬ ‫نه‬‫سرمايه‬‫باشد‬‫تنهائی‬ ‫به‬ ‫و‬‫می‬‫تواند‬‫و‬ ‫امکانات‬‫م‬‫ح‬‫دوده‬‫ه‬‫ای‬‫فرآيند‬‫قابل‬ ‫را‬ ‫بازار‬ ‫های‬
.‫کند‬ ‫فهم‬
‫مج‬ ‫بازار‬ ‫با‬ ‫رابطه‬ ‫در‬ ،‫کار‬ ‫زمان‬ ‫بر‬ ‫مبتنی‬ ‫ارزش‬ ‫تئوری‬ ‫پس‬‫را‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫رد‬.‫است‬ ‫مشخص‬ ‫توليد‬ ‫روابط‬ ‫با‬ ‫بطه‬‫بدين‬ ‫تنها‬
‫معنا‬‫پرداخته‬ ‫و‬ ‫ساخته‬‫ذهن‬ ‫ی‬‫ارزشی‬ ‫مقوالت‬ ‫که‬ ‫است‬‫بطور‬‫مستقيم‬‫درپيوند‬‫پديده‬ ‫با‬‫ها‬،‫نيستند‬ ‫بازار‬ ‫ی‬‫که‬ ‫همانطور‬
‫قيمت‬ ِ‫س‬‫پ‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫ارزشی‬ ‫روابط‬‫ها‬،‫نهفته‬‫تنها‬‫می‬‫تواند‬‫شيوه‬ ‫به‬‫تئوری‬ .‫شود‬ ‫فهميده‬ ‫تفکری‬ ‫ی‬‫بازار‬ ‫خالص‬‫در‬‫اقتصاد‬
‫بورژوائی‬‫امری‬ ً‫ا‬‫طبيعت‬ ‫نيز‬‫تجريدی‬‫روابط‬ ‫چراکه‬ ‫است‬‫سرمايه‬‫داری‬‫می‬ ‫حذف‬ ‫مالحظات‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫توليد‬‫کن‬‫طريق‬ ‫بدين‬ .‫د‬
‫از‬ ‫را‬ ‫خودش‬‫از‬ ‫شناخت‬ِ‫ت‬‫وضعي‬ ِ‫ت‬‫کلي‬ ِ‫ن‬‫درو‬‫بالفعل‬‫امور‬،‫فهم‬ ‫از‬ ‫همچنين‬ ‫لذا‬ ‫و‬‫پديده‬‫های‬‫بازار‬‫می‬ ‫محروم‬.‫نمايد‬
‫توصيف‬ ‫گذار‬ ،‫ارزش‬ ‫تحليل‬ ،‫برعکس‬‫ی‬‫از‬‫تجريد‬‫به‬‫ممکن‬ ‫را‬ ‫مشخص‬‫می‬‫سازد‬‫چراکه‬‫می‬‫تواند‬‫بازار‬ ‫روابط‬ ِ‫ت‬‫تبعي‬‫ی‬‫از‬
‫توليد‬ ‫روابط‬‫ی‬‫درنتيجه‬ ‫و‬ ‫بدهد‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫مدرن‬ ‫جامعه‬ ‫در‬ً‫ا‬‫مقدمت‬‫فرآيند‬‫اقتصاد‬‫سرمايه‬‫داری‬‫روشن‬ ‫کليت‬ ‫يک‬ ‫همچون‬ ‫را‬
.‫کند‬
‫دوگانه‬ ‫خصلت‬،‫سودها‬ ‫و‬ ‫کاالها‬ ِ‫ن‬‫همزما‬ ‫توليد‬ ‫همچون‬ ‫توليد‬ ‫ی‬‫انطباق‬‫وا‬ ‫نيازهای‬ ‫برای‬ ‫توليد‬‫توازن‬ ‫يا‬ ‫جامعه‬ ‫قعی‬
‫را‬ ،‫مصرف‬ ‫و‬ ‫توليد‬ ِ‫ن‬‫تواز‬ ‫معنای‬ ‫به‬ ‫تقاضا‬ ‫و‬ ‫عرضه‬‫بين‬ ‫از‬‫می‬‫بر‬‫د‬.‫از‬‫تقاضا‬ ،‫مارکس‬ ‫نظر‬
‫روا‬ ‫تابع‬ ً‫ا‬‫اساس‬‫موقعيت‬ ‫و‬ ‫مختلف‬ ‫طبقات‬ ِ‫ل‬‫متقاب‬ ‫بط‬‫اقتصاد‬‫آنهاست‬ ‫از‬ ‫يک‬ ‫هر‬ ‫ی‬‫؛‬‫بنابراين‬‫تابع‬ ،‫اول‬
ِ‫ت‬‫نسب‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫رابطه‬ ‫تابع‬ ،‫دوم‬ ‫و‬ ،‫دستمزدها‬ ‫به‬ ‫کل‬‫بخش‬ ‫ی‬‫مخت‬ ‫های‬‫لفی‬‫است‬‫که‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫به‬
‫تقسيم‬ ‫آنها‬‫می‬‫شوند‬‫ماليات‬ ،‫زمين‬ ‫اجاره‬ ،‫بهره‬ ،‫(سود‬)‫غيره‬ ‫و‬ ‫ها‬‫درنتيجه‬ ‫اين‬ ‫و‬ .‫ديگر‬ ‫يکبار‬‫نشان‬
‫می‬‫چ‬ ‫که‬ ‫دهد‬‫را‬‫چيز‬ ‫هيچ‬ ً‫ا‬‫مطلق‬‫ی‬‫را‬‫نمی‬‫توان‬‫رابطه‬ ‫با‬‫داد‬ ‫توضيح‬ ‫تقاضا‬ ‫و‬ ‫عرضه‬ ‫ی‬‫از‬ ‫پيش‬ ‫آنکه‬ ‫مگر‬
‫آن‬‫پايه‬‫معلوم‬ ‫است‬ ‫استوار‬ ‫آن‬ ‫بر‬ ‫رابطه‬ ‫اين‬ ‫که‬ ‫ای‬.‫شود‬6
‫باری‬‫بعلت‬ ،‫استثمار‬ ‫باالبردن‬ ‫برای‬ ‫تالش‬‫رقابت‬ ‫از‬ ‫که‬‫سرمايه‬‫داری‬‫می‬‫رويد‬‫اين‬ ،‫پايه‬)‫توليدی‬ ‫(روابط‬‫مدام‬‫در‬‫حال‬
‫تغيير‬‫می‬ ‫متبلور‬ ‫بازار‬ ‫در‬ ‫اجناس‬ ‫قيمت‬ ‫نسبی‬ ‫تغيير‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫که‬ ‫است‬‫در‬ ً‫ا‬‫مداوم‬ ‫بازار‬ ،‫بنابراين‬ .‫سازد‬‫حالت‬‫عدم‬‫ت‬‫عادل‬
‫متفاوتی‬ ‫درجات‬ ‫با‬ ‫هرچند‬ ،‫است‬‫هرازگاهی‬ ِ‫ی‬‫نزديک‬ ‫با‬ ‫لذا‬ ،‫شدت‬ ‫از‬‫ت‬ ِ‫ت‬‫وضعي‬ ‫به‬ ‫اش‬‫عادل‬‫موجب‬ ،‫اين‬‫توهم‬‫می‬‫شود‬‫که‬
‫گرايش‬‫ی‬‫ب‬‫سوی‬‫تعادل‬‫دارد‬ ‫وجود‬.‫اما‬‫حرکت‬ ‫قوانين‬‫سرمايه‬‫داری‬‫نافی‬‫هرگونه‬‫تعادل‬‫ی‬‫هستند‬‫توليد‬ ‫که‬ ‫هنگامی‬ ‫حتی‬ ،
‫می‬ ‫هم‬ ‫با‬ ‫کاال‬ ‫توليد‬ ‫و‬ ‫سود‬،‫آيند‬‫چراکه‬ً‫ا‬‫دقيق‬‫همين‬‫تحول‬،ِ‫ک‬‫محر‬‫سربازکر‬‫تضاد‬ ‫يک‬ ِ‫ن‬‫د‬‫ذاتی‬‫است‬ ‫آن‬ ‫در‬‫فقط‬ ‫که‬
‫می‬ ‫بيشتر‬ ‫توسعه‬.‫آيد‬ ‫فائق‬ ‫آن‬ ‫بر‬ ‫تواند‬
‫که‬ ‫ندارد‬ ‫گفتن‬ ‫به‬ ‫نيازی‬‫توليد‬ ‫و‬ ‫بازار‬،‫وحدتی‬‫می‬ ‫تشکيل‬ ‫را‬‫تنها‬ ‫که‬ ‫دهند‬‫می‬‫تواند‬‫شو‬ ‫تفکيک‬ ‫يکديگر‬ ‫از‬ ‫ذهن‬ ‫در‬‫ن‬.‫د‬
‫کل‬ ‫در‬ ‫کار‬ ‫نيروی‬ ِ‫ت‬‫قيم‬ .‫است‬ ‫بازار‬ ‫روابط‬ ‫بر‬ ‫ناظر‬ ‫توليد‬ ‫روابط‬ ،‫معهذا‬‫نمی‬‫تواند‬‫پائين‬ ‫به‬‫ا‬ ‫تر‬‫هزينه‬ ‫يعنی‬ ،‫ارزشش‬ ‫ز‬‫ی‬
.‫يابد‬ ‫تنزل‬ ،‫کار‬ ‫نيروی‬ ‫بازتوليد‬،‫همچنين‬‫هي‬‫چگاه‬‫نمی‬‫نقطه‬ ‫به‬ ‫تواند‬‫که‬ ‫برسد‬ ‫ای‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫سرمايه‬‫و‬ ‫ببرد‬ ‫بين‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫دار‬
‫تعيين‬ ‫توليد‬ ‫روابط‬ ‫توسط‬ ‫تاثيراتش‬ ،‫بدهد‬ ‫روی‬ ‫بازار‬ ‫در‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫که‬ ‫هرآنچه‬ .‫کند‬ ‫تهديد‬ ‫را‬ ‫سيستم‬ ‫وجود‬ ‫لذا‬
‫می‬‫ظاه‬ ِ‫د‬‫کارکر‬ ‫و‬ ‫گردد‬‫بازار‬ ‫مستقل‬ ً‫ا‬‫ر‬،‫مسيرهای‬ ‫به‬ ‫محدود‬‫تجويز‬ِ‫ط‬‫رواب‬ .‫است‬ ‫روابط‬ ‫آن‬ ‫توسط‬ ‫شده‬ِ‫ل‬‫بالفع‬‫هر‬ ‫قيمتی‬
)‫است‬ ‫آن‬ ‫بر‬ ‫مبتنی‬ ‫کاالها‬ ‫ارزش‬ ‫(که‬ ‫ارزشی‬ ‫روابط‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫هم‬ ‫چقدر‬‫داشت‬ ‫انحراف‬،‫باشند‬ ‫ه‬‫اما‬‫جمع‬‫کاالها‬ ‫ارزش‬ ‫کل‬

7. www.kavoshgar.org ‫کاوشگر‬ ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
7
‫نمی‬‫توا‬‫شد‬ ‫مصرف‬ ‫کار‬ ‫زمان‬ ِ‫ت‬‫کمي‬ ‫از‬ ‫بيشتر‬ ‫ند‬‫باش‬ ‫کاالها‬ ‫توليد‬ ‫در‬ ‫ه‬.‫د‬‫جم‬‫کل‬ ‫ع‬‫واقع‬ ‫در‬ ‫کاالها‬ ‫قيمت‬‫می‬‫تواند‬‫نازلتر‬
،‫باشد‬ ‫کل‬ ‫ارزش‬ ‫از‬‫چرا‬‫که‬‫تنها‬‫فروخته‬ ‫کاالها‬ ‫تمام‬ ‫که‬ ‫فرض‬ ‫اين‬ ‫برمبنای‬‫ش‬‫که‬ ‫است‬ ‫وند‬‫کل‬ ‫قيمت‬ ‫و‬ ‫کل‬ ‫ارزش‬
‫هستند‬ ‫برابر‬‫و‬ ‫ارزش‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ،‫يعنی‬ .‫ارزش‬‫اضافه‬،‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫وجود‬ ‫يافته‬ ‫تبلور‬ ‫کاالها‬ ‫قيمت‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫آنچه‬ ‫از‬ ‫بيشتر‬
‫مثل‬‫ه‬‫نگامی‬‫از‬ ‫بخشی‬ ‫که‬‫محصول‬‫نمی‬‫می‬ ‫روی‬ ‫برسد‬ ‫بفروش‬ ‫تواند‬‫لذا‬ ‫و‬ ‫دهد‬‫خصلت‬‫ارزش‬‫ی‬‫می‬ ‫دست‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫خود‬.‫دهد‬
،‫صورت‬ ‫هر‬ ‫در‬ِ‫ل‬‫ک‬‫قيمت‬‫های‬‫نقدينه‬‫با‬ ‫برابر‬ ‫شده‬‫کل‬.‫است‬ ‫شده‬ ‫متحقق‬ ‫ارزش‬‫بدين‬،‫ترتيب‬‫حرکت‬ ‫قوانين‬ ‫تحليل‬
‫سرمايه‬ً‫ا‬‫صرف‬‫ار‬ ‫روابط‬ ‫بر‬ ‫مبتنی‬‫زشی‬،‫حقانيت‬‫می‬‫يابد‬.
‫پديد‬ ‫درحاليکه‬‫ه‬‫بررسی‬ ‫های‬‫شده‬‫در‬‫جلد‬4‫سرمايه‬‫هستند‬ ‫آنهائی‬ ‫مارکس‬‫که‬‫<فی‬‫ال‬‫نفسه‬‫فرآيند‬‫توليد‬‫سرمايه‬‫داری‬‫را‬
‫می‬ ‫تشکيل‬>‫دهند‬‫او‬‫در‬‫سوم‬ ‫جلد‬‫می‬‫کوشد‬‫از‬ ‫که‬ ‫مشخصی‬ ‫<اشکال‬ ‫تا‬‫حرکت‬‫سرمايه‬ ‫های‬‫بمثابه‬‫کل‬ ‫يک‬‫می‬‫را‬ ‫رويند‬
‫شکل‬ .‫کند‬ >‫توصيف‬ ‫و‬ ‫معين‬‫بندی‬،‫سرمايه‬ ‫های‬‫توصيف‬ ‫مارکس‬ ‫که‬ ‫چنانکه‬‫ک‬‫ب‬ ‫<گام‬ ‫رد‬‫ه‬‫گام‬‫به‬‫قالبی‬‫نزديک‬
‫می‬‫شوند‬‫در‬ ‫که‬‫سطح‬‫سرمايه‬ ِ‫ل‬‫عم‬ ‫در‬ ،‫جامعه‬‫در‬ ‫و‬ ،‫رقابت‬ ‫در‬ ،‫يکديگر‬ ‫روی‬ ‫مختلف‬ ‫های‬‫ضمير‬ِ‫ی‬‫معمول‬ِ‫د‬‫خو‬‫عوامل‬
،‫توليد‬‫را‬ ‫قالب‬ ‫آن‬‫می‬ ‫بخود‬‫گيرند‬.>7
‫رو‬ ‫اين‬ ‫ولی‬‫ند‬‫ب‬ ‫گام‬‫ه‬ِ‫ی‬‫ناف‬ ،‫گامی‬‫شناخ‬‫ت‬‫هائی‬‫از‬‫قوانين‬ ِ‫ن‬‫درو‬‫توسعه‬‫ی‬
‫سرمايه‬‫بواسطه‬ ‫که‬ ‫داری‬‫خود‬ ‫تحليل‬ ‫ی‬‫فرآيند‬‫توليد‬‫حاصل‬‫ش‬‫ده‬‫اند‬‫اين‬ .‫نيست‬‫شناخت‬‫ها‬‫از‬< ‫سرمايه‬‫يک‬ ‫بمثابه‬>‫کل‬
‫می‬ ‫باقی‬ ‫معتبر‬‫ما‬‫ن‬،‫ند‬‫که‬ ‫هرچند‬‫تحقيق‬ ‫مسير‬ ‫در‬،ِ‫ل‬‫متحم‬‫تغييرشکل‬‫گوناگون‬ ‫های‬‫ی‬‫می‬‫اول‬ ‫جلد‬ ِ‫ت‬‫تجريدا‬ .‫شوند‬‫سرمايه‬،
‫صرف‬ ِ‫ی‬‫متدولوژ‬ ‫يک‬ ‫بيانگر‬‫نيست‬‫که‬‫کااله‬ ‫مرموز‬ ‫جهان‬ ‫به‬ ‫شدن‬ ‫نزديک‬ ‫برای‬‫ا‬‫گرفته‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬‫شده‬‫بلکه‬ ،
‫از‬ ‫است‬ ‫بازنمائی‬‫شالوده‬‫ی‬‫بالفعلی‬‫می‬ ‫استوار‬ ‫آن‬ ‫بر‬ ‫جهان‬ ‫اين‬ ‫که‬‫برای‬ ‫شالوده‬ ‫اين‬ ‫خود‬ ‫اگر‬ ‫فقط‬ .‫باشد‬‫ديدن‬‫آشکار‬
‫سيستم‬ ‫پويائی‬ ،‫شود‬--‫شکل‬ ‫که‬‫بندی‬‫سرمايه‬ ‫متعدد‬ ‫های‬‫می‬ ‫ناشی‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫تنها‬‫گردد‬--‫می‬.‫شود‬ ‫تصوير‬ ‫تواند‬
‫کا‬ ‫نيروی‬ ‫ارزش‬ ‫اگر‬‫ر‬‫با‬‫هزينه‬‫آن‬ ‫بازتوليد‬ ‫ی‬‫م‬‫ع‬‫ي‬‫ن‬‫می‬‫ش‬‫و‬‫اين‬ ‫بر‬ ‫اضافه‬ ِ‫ر‬‫کا‬ ‫زمان‬ ،‫د‬‫مقدار‬‫شکل‬ ،‫ارزش‬‫اضافه‬‫دار‬.‫د‬
‫ازدياد‬‫مصرف‬ ‫ارزش‬ ،‫کار‬ ‫بارآوری‬‫ی‬‫کار‬‫را‬‫مبادله‬ ‫ارزش‬ ‫به‬ ‫نسبت‬‫ای‬‫اش‬‫می‬‫افزايد‬‫حجم‬ ‫طريق‬ ‫بدين‬ ‫و‬‫سرمايه‬‫ی‬‫حاصل‬‫ه‬
‫از‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫بزرگ‬ ‫را‬‫می‬‫کن‬‫د‬.‫اينرو‬ ‫از‬‫می‬‫که‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫توان‬‫شکل‬،‫سرمايه‬ ‫گيری‬‫توسعه‬‫ی‬.‫است‬ ‫کار‬ ‫بارآوری‬
‫افزايش‬،‫سرمايه‬ ‫حجم‬‫تعيين‬‫کننده‬‫ی‬ِ‫ت‬‫کمي‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫يا‬ ‫سودمندی‬ ‫برای‬ ‫الزم‬‫ارزش‬‫اف‬‫زائی‬(valorization-‫انبساط‬
‫سرمايه‬ ‫توسط‬ ‫سرمايه‬ِ‫ی‬‫گذار‬‫ارزش‬‫اضافه‬)‫الحاقی‬ ‫سرمايه‬ ‫بعنوان‬‫بيشتر‬‫است‬.‫ولی‬‫اين‬‫فرآيند‬‫کار‬ ‫نيروی‬ ‫حال‬ ‫عين‬ ‫در‬
‫شاغل‬‫يک‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫را‬‫سرمايه‬‫ی‬‫کاهش‬ ‫معين‬‫داده‬‫و‬ ،‫درنتيجه‬ِ‫ی‬‫نسب‬ ِ‫ت‬‫کمي‬ ،‫ارزش‬‫اضافه‬‫را‬‫تقليل‬‫می‬‫ده‬‫با‬ .‫د‬‫سريعتر‬
‫شدن‬،‫انباشت‬‫البته‬‫افزايش‬ ‫مطلق‬ ‫بطور‬ ‫شاغل‬ ‫کار‬ ‫نيروی‬‫می‬‫يابد‬‫و‬‫ق‬ ‫در‬ ‫تنها‬‫ي‬‫با‬ ‫اس‬‫سرمايه‬‫ی‬‫رشديابنده‬‫که‬ ‫است‬‫افت‬
‫دار‬‫د‬‫حتی‬ ‫اما‬ .‫همين‬‫اف‬‫ت‬‫در‬ ،‫نسبی‬‫بستر‬‫نيازهای‬‫فزا‬‫ينده‬‫ی‬‫ارزش‬ِ‫ی‬‫افزائ‬‫سرماي‬‫ه‬‫ی‬‫رشديابنده‬‫با‬ ‫بايد‬ ،‫گذشت‬‫منجر‬ ‫زمان‬
‫به‬ِ‫ت‬‫اف‬‫نتيجه‬ ‫اين‬ ‫از‬ .‫شود‬ ‫انباشت‬ ‫نرخ‬‫می‬‫شود‬‫م‬ ‫معين‬ ِ‫ی‬‫ارزش‬ ‫روابط‬ ‫چارچوب‬ ‫در‬ ‫سرمايه‬ ‫انباشت‬ ‫که‬‫حصور‬‫اگر‬ .‫است‬
‫برای‬‫ارزش‬ِ‫ی‬‫افزائ‬‫سرمايه‬‫ی‬‫پيش‬ ‫از‬‫موجود‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫کافی‬ ‫بقدر‬‫وجود‬‫داشته‬،‫باشد‬‫توسعه‬‫ی‬‫بيش‬‫خود‬ ‫تر‬‫ش‬‫تضمين‬ ‫را‬
‫می‬‫کند‬.‫ولی‬‫اگر‬،‫باشد‬ ‫ناکافی‬‫آن‬‫گاه‬‫توسعه‬‫ی‬‫سرمايه‬ ‫سريع‬ ‫و‬ ‫بيشتر‬‫به‬‫پايان‬‫می‬‫رس‬‫د‬.
‫توليد‬ِ‫ی‬‫کاپيتاليست‬‫کاال‬‫ها‬‫در‬‫برای‬ ‫اجناس‬ ‫توليد‬ ‫است؛‬ ‫سرمايه‬ ‫توليد‬ ‫واقع‬‫استفاده‬‫وسيله‬ ‫معنای‬ ‫به‬ ‫تنها‬ ،‫بسط‬ ‫برای‬ ‫ای‬
‫و‬ ‫است‬ ‫سرمايه‬‫آن‬ ‫برای‬‫هيچ‬‫و‬ ‫حد‬‫م‬‫رز‬‫ی‬‫مت‬‫نيست‬ ‫صور‬‫بنا‬ ‫اگر‬ .‫است‬‫توليد‬ ‫شرايط‬ ‫که‬‫سرمايه‬‫داری‬،‫شود‬ ‫متحقق‬‫آنگاه‬
‫بمنزله‬ ،‫سرمايه‬ ‫يک‬‫پول‬ ‫مجموع‬ ‫ی‬‫پيش‬‫ريز‬‫بايد‬ ،‫توليد‬ ‫در‬ ‫شده‬‫از‬‫فرآيند‬‫چرخ‬‫ش‬ً‫ا‬‫مجدد‬‫يک‬ ‫همچون‬‫سرمايه‬‫ی‬‫بزرگ‬

8. www.kavoshgar.org ‫کاوشگر‬ ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
8
‫شده‬‫بيرون‬‫ي‬‫توليد‬ ً‫ا‬‫صرف‬ ‫توليد‬ ،‫اينرو‬ ‫از‬ .‫يابد‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫توسط‬ ‫و‬ ‫است‬‫آن‬‫تعيين‬‫می‬‫گردد‬.‫نظر‬‫اينکه‬ ‫به‬‫ارزش‬‫اضافه‬
‫زمان‬‫کميت‬ ‫به‬ ‫منوط‬ ‫سرمايه‬ ‫توليد‬ ،‫است‬ ‫نشده‬ ‫پرداخت‬ ‫کار‬‫زمان‬‫کار‬‫می‬ ‫شده‬ ‫تصاحب‬‫سرمايه‬ ‫ذات‬ ‫در‬ ،‫بنابراين‬ .‫باشد‬
ِ‫ر‬‫مقدا‬ ‫که‬ ‫است‬.‫بدهد‬ ‫افزايش‬ ‫را‬ ‫نشده‬ ‫پرداخت‬ ‫کار‬ ‫زمان‬‫با‬‫کارگر‬ ‫از‬ ‫معينی‬ ‫تعداد‬ ‫با‬ ‫و‬ ،‫پيشرفت‬ ‫از‬ ‫معينی‬ ‫مرحله‬‫ان‬،
‫ارزش‬‫اضافه‬‫تنها‬‫می‬‫تواند‬‫طوالنی‬ ‫با‬‫برای‬ ‫کارگران‬ ‫که‬ ‫زمانی‬ ِ‫ن‬‫کرد‬‫سرمايه‬‫دار‬‫ان‬‫می‬ ‫کار‬‫برای‬ ‫که‬ ‫زمانی‬ ‫کاهش‬ ‫و‬ ‫کنند‬
‫خود‬‫شان‬‫می‬ ‫توليد‬‫کنند‬‫دو‬ ‫هر‬ .‫يابد‬ ‫افزايش‬‫اين‬‫روش‬‫ها‬ِ‫ی‬‫عين‬ ‫موانع‬ ‫با‬‫عبور‬ ‫غيرقابل‬‫ی‬‫می‬ ‫برخورد‬‫روزکار‬ ‫چراکه‬ ‫کنند‬
‫نمی‬‫کارگران‬ ‫دستمزد‬ ‫و‬ ‫برسد‬ ‫ساعت‬ ‫چهار‬ ‫و‬ ‫بيست‬ ‫به‬ ‫تواند‬‫نيز‬‫نمی‬‫توا‬.‫يابد‬ ‫تنزل‬ ‫صفر‬ ‫به‬ ‫ند‬،‫شرايط‬ ‫اين‬ ‫تحت‬‫انباشت‬
‫محتمل‬‫سرماي‬‫بمثابه‬ ‫ه‬،‫توليد‬ ‫ابزار‬ ‫انباشت‬‫کار‬ ‫نيروی‬ ‫مستلزم‬‫الحاقی‬‫است‬‫که‬‫مولود‬‫حجم‬ ‫افزايش‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫با‬ ‫متناظر‬
‫آن‬‫می‬‫باشد‬ً‫ا‬‫مداوم‬ ‫انباشت‬ ‫آنکه‬ ‫برای‬ ‫اما‬ .،‫برود‬ ‫پيش‬‫بايد‬ ‫کار‬ ‫بارآوری‬‫يابد‬ ‫افزايش‬‫بوسيله‬ ‫اين‬ .‫ی‬‫توسعه‬‫ی‬‫تک‬‫نولوژی‬
‫و‬‫نيز‬ِ‫ن‬‫سازما‬‫حاصل‬ ‫کار‬ ‫محل‬‫می‬‫گردد‬‫دو‬ ‫هر‬ ،‫هستند‬ ‫انباشت‬ ‫به‬ ‫منوط‬ ‫اينها‬ ‫حاليکه‬ ‫در‬ .‫آنها‬‫ارتقا‬ ‫را‬ ‫انباشت‬ ‫شتاب‬
‫می‬‫دهن‬‫و‬ ‫د‬‫اين‬‫تغيير‬ ‫به‬ ‫منجر‬ِ‫ی‬‫ارزش‬ ‫روابط‬ ‫در‬‫تشکيل‬‫دهنده‬‫سرمايه‬ ‫ارگانيک‬ ‫ترکيب‬‫می‬‫شود‬.
‫انباشت‬ ‫يک‬ ‫فرض‬ ‫با‬‫تداوم‬‫دار‬‫سرمايه‬--‫واق‬ ‫با‬ ً‫ال‬‫کام‬ ‫که‬ ‫فرضی‬‫است‬ ‫منطبق‬ ِ‫ت‬‫عي‬--‫خود‬ ‫بازتاب‬ ‫کار‬ ‫بارآوری‬ ِ‫ش‬‫افزاي‬
‫چرخش‬ ‫در‬ ‫را‬‫وزنه‬‫ی‬‫آن‬ ‫ثابت‬ ‫بخش‬ ‫بسمت‬ ‫سرمايه‬ ‫ارگانيک‬ ‫ترکيب‬‫می‬‫يابد‬.‫سرمايه‬‫رشد‬ ‫البته‬ ‫متغير‬‫می‬‫کند‬‫ولی‬ ،
‫سرمايه‬ ‫رشد‬ ‫از‬ ‫رشد‬ ‫اين‬‫می‬ ‫عقب‬ ‫يافته‬ ‫تجسم‬ ‫توليد‬ ‫ابزار‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫ای‬‫ابزار‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫کارگران‬ ‫تعداد‬ ‫تنزل‬ ‫عليرغم‬ .‫افتد‬
‫ت‬‫آن‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫وليدی‬‫ها‬‫بم‬‫ثابه‬،‫شده‬ ‫مواجه‬ ‫سرمايه‬‫کار‬ ‫بارآوری‬ ‫افزايش‬ ‫که‬ ‫زمانی‬ ‫تا‬‫بتواند‬‫اجتماعی‬ ‫کار‬ ‫زمان‬ ‫از‬ ‫بخش‬ ‫آن‬
‫کارگران‬ ‫بازتوليد‬ ‫برای‬ ‫که‬‫الزم‬‫است‬‫را‬،‫دهد‬ ‫تنزل‬ ‫کافی‬ ‫بقدر‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫افزايش‬‫می‬‫يابد‬‫تغيير‬ ‫عليرغم‬ ،‫اينرو‬ ‫از‬ .
،‫سرمايه‬ ‫ارگانيک‬ ‫ترکيب‬‫ارزش‬‫افزائی‬‫و‬ ‫سرمايه‬ِ‫ت‬‫انباش‬‫بيشتر‬‫آن‬‫می‬‫تواند‬‫متحقق‬‫شو‬‫د‬.
‫نرخ‬ ‫درحاليکه‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫افزايش‬ ‫سرمايه‬ ‫ارگانيک‬ ‫ترکيب‬ ‫تغيير‬ ‫با‬‫می‬‫يابد‬،‫اين‬‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫بر‬ ‫متضادی‬ ‫تاثير‬ ‫ترکيب‬
‫می‬‫اولی‬ ‫چراکه‬ ‫گذارد‬‫[نرخ‬ ،‫اضافه‬ ‫ارزش‬]ِ‫ت‬‫نسب‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫نسبت‬ ،‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫ولی‬ ‫است‬ ‫متغير‬ ‫سرمايه‬ ‫به‬‫ارزش‬‫اضافه‬
‫به‬‫مجموع‬‫هر‬،‫سرمايه‬ ‫بخش‬ ‫دو‬‫يعنی‬.‫است‬ ،‫آن‬ ‫ثابت‬ ‫بخش‬ ‫هم‬ ‫و‬ ‫متغير‬ ‫بخش‬ ‫هم‬‫چنانچه‬ ‫حال‬‫به‬ ‫نسبت‬ ‫ثابت‬ ‫سرمايه‬
‫سريع‬ ‫متغير‬ ‫سرمايه‬‫ارزش‬ ‫نرخ‬ ‫يک‬ ،‫کند‬ ‫رشد‬ ‫تر‬‫معين‬ ‫اضافه‬]‫[ثابت‬.‫باشد‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫تنزل‬ ‫معنای‬ ‫به‬ ‫بايد‬‫فقط‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬
‫ب‬‫ه‬‫شرطی‬‫می‬‫تواند‬‫عليرغم‬‫ازدياد‬‫با‬ ‫بالتغيير‬ ‫سرمايه‬ ‫ارگانيک‬ ‫ترکيب‬‫نر‬ ‫که‬ ‫بماند‬ ‫قی‬‫خ‬‫ارزش‬‫اضافه‬.‫کند‬ ‫رشد‬ ‫بسرعت‬
‫با‬ِ‫ع‬‫سري‬ ‫کافی‬ ‫بقدر‬ ‫افزايش‬‫نرخ‬‫اضافه‬ ‫ارزش‬‫سود‬ ‫نرخ‬ ،‫حتی‬‫می‬‫تواند‬‫باال‬‫هم‬‫ب‬‫رود‬‫نرخ‬ ‫که‬ ‫آنجا‬ ‫از‬ .‫ارزش‬‫اضافه‬ً‫ا‬‫اساس‬
‫با‬ ‫همراه‬ ‫فقط‬‫ازدياد‬‫سرمايه‬ ‫ارگانيک‬ ‫ترکيب‬‫که‬ ‫ای‬‫ضميمه‬‫ی‬‫است‬ ‫انباشت‬‫می‬‫تواند‬،‫کند‬ ‫رشد‬‫معلوم‬‫می‬‫که‬ ‫شود‬
‫فرآي‬‫ند‬‫سود‬ ‫عمومی‬ ‫نرخ‬ ‫تابع‬ ‫انباشت‬‫است‬‫و‬‫حرکت‬،‫نرخ‬ ‫اين‬‫کننده‬ ‫تعيين‬‫ی‬‫حرکت‬ ‫تمام‬.‫است‬ ‫سرمايه‬ ‫ديگر‬ ‫های‬
‫انباشت‬ ‫يک‬ ‫فرض‬ ‫با‬ً‫ا‬‫قوي‬‫ت‬‫داوم‬ِ‫ر‬‫دا‬،‫سرمايه‬‫حرکت‬‫نرخ‬ ‫های‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫که‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫و‬‫جبران‬ ً‫ال‬‫متقاب‬‫ولی‬ ‫کننده‬
‫م‬‫تباين‬‫باي‬ ‫هستند‬‫بياور‬ ‫بوجود‬ ‫را‬ ‫وضعيتی‬ ‫سرانجام‬ ‫د‬‫ا‬ ‫مانع‬ ‫که‬ ‫د‬‫شو‬ ‫بيشتر‬ ‫انباشت‬ ‫ز‬‫د‬‫درحال‬ .‫ی‬‫نرخ‬ ‫سقوط‬ ‫توقف‬ ‫برای‬ ‫که‬
‫نرخ‬ ،‫سود‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫بايد‬‫افزوده‬ ‫بشدت‬‫شود‬،‫اما‬‫کاهش‬ ‫بازهم‬‫ثابت‬ ‫سرمايه‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫متغير‬ ‫سرمايه‬‫می‬ ‫پيدا‬ ‫ادامه‬‫کن‬‫د‬
‫توليدکنندگان‬ ‫تعداد‬ ‫و‬‫مقدار‬ ‫يا‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫سرمايه‬ ‫مقدار‬ ‫با‬ ‫مقايسه‬ ‫در‬‫ی‬‫ارزش‬‫اف‬‫زا‬‫کاهش‬‫می‬‫يابد‬.‫ق‬ ‫اگر‬‫که‬ ‫است‬ ‫رار‬
‫سرمايه‬‫ی‬‫تعداد‬ ،‫دهد‬ ‫ادامه‬ ‫خود‬ ‫بسط‬ ‫به‬ ‫موجود‬ ‫ازپيش‬‫بايد‬ ‫کمتری‬ ‫هرچه‬ ‫کارگران‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫بوجود‬ ‫بيشتری‬ ‫هرچه‬
‫سودهائی‬ ‫تا‬ ‫بياورند‬‫توليد‬‫کنند‬‫الزمه‬ ‫که‬‫اين‬ ‫بسط‬ ‫ی‬‫سرمايه‬‫است‬.‫الجرم‬‫نقطه‬‫فرا‬ ‫ای‬‫ر‬ ‫خواهد‬‫س‬‫ي‬‫آن‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫د‬‫حتی‬

9. www.kavoshgar.org ‫کاوشگر‬ ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
9
‫عظيم‬‫مقدار‬ ‫ترين‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫ممکن‬‫بتوان‬ ‫که‬ِ‫ر‬‫کارگ‬ ‫طبقه‬ ‫از‬‫تقليل‬‫يابنده‬‫با‬‫و‬ ‫زور‬‫فشار‬‫ستاند‬‫نيز‬‫تکافوی‬ ‫ديگر‬
‫ا‬‫به‬ ‫فزودن‬‫انباشت‬ ‫سرمايه‬ ِ‫ش‬‫ارز‬‫شده‬‫ن‬ ‫را‬‫می‬.‫دهد‬
‫اين‬‫خط‬،‫استداللی‬،‫شروع‬ ‫برای‬‫بيانگر‬ ‫تنها‬‫نتيجه‬‫ی‬‫يک‬ ِ‫ی‬‫منطق‬‫روند‬ِ‫ی‬‫فرض‬‫پيشرفت‬‫و‬ ‫توليد‬ ‫از‬ ‫بيش‬ ‫چيزی‬ ‫به‬ .‫است‬
‫تصوری‬ ‫سيستم‬ ‫يک‬ ‫در‬ ‫سرمايه‬ ‫انباشت‬‫نمی‬‫پردازد‬‫آن‬ ‫در‬ ‫که‬‫سرمايه‬‫ی‬‫مواجه‬ ‫کل‬ ‫يک‬ ‫بمثابه‬ ‫کارگر‬ ‫طبقه‬ ‫با‬ ‫کل‬
‫می‬‫شود‬.‫لذا‬‫معطوف‬ِ‫د‬‫عملکر‬ ‫به‬ِ‫ف‬‫صر‬‫توليد‬ ‫مکانيزم‬‫ارزش‬‫اضافه‬ِ‫ی‬‫پويائ‬ ‫و‬‫فرآيند‬‫انباشت‬‫است‬‫نشان‬ ‫مارکس‬ ‫هدف‬ .
‫ذات‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫گرايشی‬ ‫وجود‬ ‫دادن‬‫توسعه‬‫ی‬‫سرمايه‬‫داری‬‫حاکم‬ ‫و‬‫است‬ ‫آن‬ ‫بر‬‫با‬ ‫و‬ ،‫ارجاع‬‫آن‬ ‫به‬‫گرايش‬‫تنهائی‬ ‫به‬
‫می‬‫توان‬‫سرمايه‬ ‫واقعی‬ ‫حرکت‬‫را‬‫می‬ ‫نشان‬ ،‫وسيله‬ ‫بدين‬ ‫او‬ .‫داد‬ ‫توضيح‬‫خود‬ ‫سرشت‬ ‫از‬ ‫سرمايه‬ ‫مشکالت‬ ‫تمام‬ ‫که‬ ‫دهد‬
‫توليد‬ ‫از‬ ،‫سرمايه‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫و‬‫توسعه‬‫ی‬‫کار‬ ‫اجتماعی‬ ‫بارآوری‬(‫ارزش‬ ‫تابع‬ ‫که‬‫است‬ ‫اضافه‬)‫بر‬‫اساس‬‫توليد‬ ‫شيوه‬
‫سرمايه‬‫داری‬‫می‬ ‫نشات‬.‫گيرد‬
‫قانون‬ ‫که‬ ‫همانطور‬‫نمی‬ ‫ارزش‬‫شود‬ ‫مشاهده‬ ‫بازار‬ ِ‫ی‬‫عمل‬ ‫رويدادهای‬ ‫در‬ ً‫ا‬‫مستقيم‬ ‫تواند‬‫وليکن‬‫طريق‬ ‫از‬‫فرآيند‬‫بازار‬ ‫های‬
‫عمل‬‫می‬‫کند‬‫توليد‬ ‫الزامات‬ ‫تا‬‫سرمايه‬‫داری‬‫رسد‬ ‫انجام‬ ‫به‬‫بر‬ ‫ارزش‬ ‫قانون‬ ‫تاثير‬ ‫لذا‬ ‫(و‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬ ِ‫ی‬‫نزول‬ ‫گرايش‬ ،‫فرآيند‬
‫يک‬ ‫نيز‬ )‫انباشت‬‫فرآيند‬‫نيست‬ ‫واقعيت‬ ‫در‬ ‫مشاهده‬ ‫قابل‬ ً‫ا‬‫مستقيم‬‫بلکه‬‫ران‬‫به‬ ‫است‬ ‫شی‬‫پديده‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫انباشت‬‫ها‬‫بازار‬ ‫ی‬
‫توليد‬ ‫شيوه‬ ‫نتايجش‬ ‫و‬ ‫يافته‬ ‫تجلی‬‫سرمايه‬‫داری‬‫تضاد‬ ‫به‬ ‫را‬‫ی‬‫هم‬‫واره‬‫می‬ ‫جامعه‬ ‫واقعی‬ ‫نيازهای‬ ‫با‬ ‫بزرگتر‬‫مارکس‬ .‫کشاند‬
:‫نوشت‬
‫واقعی‬ ‫مانع‬‫توليد‬‫سرمايه‬‫داری‬‫سرمايه‬ ِ‫د‬‫خو‬‫خودانبساطی‬ ‫و‬ ‫سرمايه‬ ‫که‬ ‫اينست‬ .‫است‬‫اش‬‫همچون‬‫نقطه‬
‫آغاز‬‫توليد‬ ‫آماج‬ ‫و‬ ‫انگيزه‬ ‫و‬ ،‫پايان‬ ‫و‬‫می‬ ‫پديدار‬‫شود‬‫برای‬ ‫توليد‬ ‫فقط‬ ‫توليد‬ ‫که‬ ‫اينست‬ ‫؛‬‫سرمايه‬‫و‬ ‫است‬
‫توليد‬ ‫ابزار‬ ،‫برعکس‬ ‫نه‬ً‫ا‬‫صرف‬ِ‫م‬‫دائ‬ ‫بسط‬ ‫برای‬ ‫ابزاری‬‫فرآيند‬‫زنده‬‫ی‬‫جامعه‬‫ی‬.‫نيست‬ ‫توليدکنندگان‬
‫سرمايه‬ ِ‫ش‬‫ارز‬ ِ‫ی‬‫خودانبساط‬ ‫و‬ ‫حفظ‬‫بر‬ ‫مبتنی‬‫و‬ ‫يد‬ ‫خلع‬‫مستمند‬‫توليدک‬ ‫عظيم‬ ‫توده‬ ‫سازی‬‫نندگان‬،‫فقط‬
‫می‬‫تواند‬‫چارچوب‬ ‫در‬‫معينی‬ ‫مرزهای‬‫کنند‬ ‫حرکت‬--‫م‬ ‫اين‬‫رزها‬‫روش‬ ‫با‬ ً‫ا‬‫مداوم‬ِ‫د‬‫تولي‬ ‫های‬‫که‬ ‫ی‬‫توسط‬
‫خويش‬ ‫مقاصد‬ ‫برای‬ ‫سرمايه‬‫می‬ ‫قرار‬ ‫تضاد‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫بکارگرفته‬[ ‫گيرند‬‫روش‬‫هائی‬‫بسمت‬ ‫که‬ ]‫توسيع‬
،‫توليد‬ ‫نامحدود‬‫بسوی‬‫ب‬ ‫توليد‬‫عنوان‬‫بس‬ ،‫درخود‬ ‫هدفی‬‫مت‬‫توسعه‬‫ی‬‫شرط‬ ‫و‬ ‫قيد‬ ‫بی‬‫اجتماعی‬ ‫بارآوری‬
‫رانده‬ ‫کار‬‫می‬‫شوند‬.‫وسيله‬--‫توسعه‬‫ی‬‫اجتماعی‬ ‫مولد‬ ‫نيروهای‬ ‫شرط‬ ‫و‬ ‫قيد‬ ‫بی‬--‫با‬ ‫تضاد‬ ‫در‬ ً‫ا‬‫دائم‬
‫که‬ ‫محدودی‬ ‫هدف‬‫خودانبساطی‬‫سرمايه‬‫ی‬‫موجود‬‫است‬‫می‬ ‫قرار‬.‫گيرد‬‫دليل‬ ‫همين‬ ‫به‬‫توليد‬ ‫شيوه‬
‫سرمايه‬‫داری‬‫وسيله‬‫ا‬‫ی‬‫است‬‫برای‬ ‫تاريخی‬‫توسعه‬‫ی‬‫آفر‬ ‫و‬ ‫توليد‬ ‫مادی‬ ‫نيروهای‬ِ‫ی‬‫جهان‬ ‫بازار‬ ‫يک‬ ‫ينش‬
‫م‬‫ت‬‫ناسب‬،‫آن‬ ‫با‬‫تضاد‬ ،‫حال‬ ‫عين‬ ‫در‬ ‫و‬‫ی‬‫مستمر‬ ‫است‬‫روابط‬ ‫و‬ ‫تاريخی‬ ‫وظيفه‬ ‫اين‬ ‫بين‬‫اجتماعی‬‫توليدی‬
‫که‬ ‫خودش‬‫با‬ ‫متناظر‬‫آنست‬.8
‫انباشت‬ ‫تحليل‬ ‫اين‬‫سرمايه‬‫داری‬‫که‬‫صر‬‫ف‬ً‫ا‬‫برحسب‬‫فرآيند‬‫و‬ ‫است‬ ‫توليد‬‫می‬ ‫آشکار‬ ‫را‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫نزولی‬ ‫گرايش‬‫کن‬،‫د‬
‫م‬‫رزه‬‫ای‬‫شيو‬ ‫اين‬ ‫تاريخی‬‫توليد‬ ‫ه‬‫را‬‫می‬ ‫نشان‬‫دهد‬‫بدون‬‫تعيين‬ ‫را‬ ‫نمايش‬ ‫آخر‬ ‫پرده‬ ‫دقيق‬ ‫زمان‬ ‫وسيله‬ ‫بدان‬ ‫بتواند‬ ‫آنکه‬
‫نماي‬‫د‬‫ابتدا‬ ‫از‬ ‫گرايش‬ ‫اين‬ ‫که‬ ‫آنجا‬ ‫از‬ ‫اما‬ .‫مشخصه‬‫ی‬،‫است‬ ‫آن‬ ‫پويائی‬ ‫مسبب‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫سيستم‬‫بايد‬‫هميشه‬‫اشکالی‬ ‫در‬ ‫ولو‬ ،
،‫يافته‬ ‫تغيير‬.‫شود‬ ‫ظاهر‬ ‫بازار‬ ‫واقعی‬ ‫رويدادهای‬ ‫در‬،‫گرايش‬ ‫اين‬ ‫و‬‫نه‬‫فی‬‫ال‬‫برای‬ ‫که‬ ‫اقداماتی‬ ِ‫ل‬‫شک‬ ‫در‬ ‫بلکه‬ ،‫نفسه‬
‫خنثی‬‫می‬ ‫انجام‬ ‫آن‬ ‫سازی‬‫يعنی‬ ،‫گيرد‬‫فرآيند‬< ‫آنرا‬ ‫مارکس‬ ‫که‬ ‫هائی‬‫ت‬ ‫که‬ ‫عواملی‬‫اث‬‫ي‬‫رات‬‫و‬ ‫داشته‬ ‫معکوس‬‫قانون‬ ‫تاثير‬

10. www.kavoshgar.org ‫کاوشگر‬ ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
10
‫ع‬‫ام‬‫تنزل‬ >‫خنثی‬ ‫و‬ ‫باطل‬ ‫<را‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬‫می‬‫کنند‬‫می‬ >.‫است‬ ‫مشاهده‬ ‫قابل‬ ،‫نامد‬9
‫گرايشات‬ ‫اين‬ ‫تمام‬‫معکوس‬،]‫[يعنی‬
‫شدت‬ ‫افزايش‬‫توليد‬ ،‫ثابت‬ ‫سرمايه‬ ‫عناصر‬ ‫کردن‬ ‫ارزان‬ ،‫کار‬ ‫نيروی‬ ‫ارزش‬ ‫مادون‬ ‫به‬ ‫دستمزدها‬ ‫کاهش‬ ،‫کارگر‬ ‫استثمار‬
‫افزايش‬ ‫و‬ ،‫خارجی‬ ‫تجارت‬ ،‫نسبی‬ ‫اضافی‬‫موجودی‬‫پديده‬ ،‫سرمايه‬‫ها‬‫واقعی‬ ‫ئی‬‫سودآوری‬ ‫بهبود‬ ‫کارکردشان‬ ‫که‬ ‫هستند‬
‫اينها‬ ‫که‬ ‫زمانی‬ ‫تا‬ .‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫نزولی‬ ‫گرايش‬ ‫با‬ ‫مقابله‬ ،‫يعنی‬ ،‫است‬ ‫سرمايه‬‫مو‬‫ثر‬‫و‬ ‫باشند‬‫ارزش‬‫اف‬‫زائی‬‫ممکن‬ ‫را‬ ‫سرمايه‬
‫ساز‬‫ن‬‫بدون‬ ‫و‬ ‫نيست‬ ‫مشاهده‬ ‫قابل‬ ‫خود‬ ‫بخودی‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫نزولی‬ ‫گرايش‬ ،‫د‬‫فشار‬‫عمل‬‫می‬‫کند‬‫مسبب‬ ‫که‬ ‫هرچند‬
‫فعاليت‬‫بحران‬ ‫در‬ ‫تنها‬ .‫است‬ ‫آن‬ ‫با‬ ‫مقابله‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫سرمايه‬ ‫های‬‫هراز‬ ‫که‬ ‫واقعی‬ ‫های‬‫می‬ ‫پديد‬ ‫گاهی‬‫که‬ ‫است‬ ‫آيند‬‫تنزل‬
‫شک‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬‫می‬ ‫نشان‬ ‫خودش‬ ‫ل‬‫آن‬ ‫چراکه‬ ‫دهد‬‫گاه‬‫فرآيند‬‫های‬‫معکوس‬‫تضمين‬ ‫برای‬‫ادامه‬‫ی‬‫ارزش‬‫اف‬‫زائی‬
‫سرمايه‬‫ک‬‫ا‬.‫نيستند‬ ‫فی‬
،‫مارکس‬ ‫انباشت‬ ‫تئوری‬،‫بنابراين‬‫ريشه‬ ‫چون‬ ‫است‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬ ‫يک‬ ‫حال‬ ‫درعين‬‫در‬ ‫را‬ ‫بحران‬ ‫ی‬‫ارزش‬‫اف‬ِ‫ی‬‫زائ‬ِ‫ی‬‫ناکاف‬
‫می‬ ‫سرمايه‬‫که‬ ‫داند‬‫اين‬‫خود‬ ‫نوبه‬ ‫به‬‫از‬ ‫ناشی‬‫ن‬ ‫گرايش‬ ‫توفيق‬‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫زولی‬‫می‬‫شود‬،‫بحران‬ ‫نوع‬ ‫اين‬ .‫انباشت‬ ‫از‬ ً‫ا‬‫مستقيم‬
‫است‬ ‫ارزش‬ ‫قانون‬ ‫تابع‬ ‫که‬ ‫سرمايه‬‫برمی‬‫خيزد‬،‫تنها‬ ‫و‬‫می‬‫توان‬‫طريق‬ ‫از‬‫ارزش‬ ِ‫د‬‫مجد‬ ‫بسط‬‫برآن‬‫از‬ ،‫يعنی‬ ،‫شد‬ ‫چيره‬
‫طريق‬‫برقراری‬‫دوبار‬‫ه‬‫ی‬‫پايه‬ .‫بيشتر‬ ‫انباشت‬ ‫برای‬ ‫مکفی‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫يک‬‫بحران‬ ‫نوع‬ ‫اين‬ ‫ی‬‫عدم‬ ‫در‬‫تکافوی‬‫ارزش‬‫اض‬‫افه‬
‫حصول‬ ‫قابل‬‫با‬ ‫رابطه‬ ‫در‬‫سرمايه‬‫ی‬‫ازپيش‬‫شده‬ ‫انباشت‬‫است؛‬‫و‬‫ا‬‫پوشيده‬ ِ‫ل‬‫تنز‬ ،‫ين‬‫سود‬ ‫کمبود‬ ‫به‬ ‫تبديل‬ ‫را‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫ی‬
‫واقعی‬‫می‬‫کند‬‫بيشتر‬ ‫انباشت‬ ِ‫ف‬‫توق‬ .،‫يک‬‫بحران‬ ‫وضعيت‬‫ی‬‫می‬ ‫بوجود‬‫يک‬ ‫بعنوان‬ ‫آنرا‬ ‫مارکس‬ ‫که‬ ‫آورد‬‫اضاف‬‫ه‬‫انباشت‬
.‫نمود‬ ‫توصيف‬
‫اضافه‬ِ‫د‬‫تولي‬‫ه‬ ‫سرمايه‬‫رگز‬‫چيزی‬‫نيست‬‫جز‬‫اضافه‬ِ‫د‬‫تولي‬‫توليد‬ ‫ابزار‬--‫وسايل‬‫نيازمندی‬ ‫و‬ ‫کار‬‫های‬
‫زندگی‬--‫که‬‫می‬‫توان‬‫د‬‫عمل‬ ‫سرمايه‬ ‫همچون‬‫کن‬‫د‬‫؛‬،‫يعنی‬‫م‬‫ی‬‫توان‬‫د‬‫برای‬‫بهره‬‫کار‬ ‫از‬ ‫کشی‬‫ب‬‫ا‬‫درجه‬‫م‬‫عينی‬
‫از‬‫رو‬ ‫بکار‬ ‫استثمار‬‫د؛‬‫ولی‬‫کاهش‬‫استثمار‬ ‫شدت‬‫به‬‫نقطه‬ ‫از‬ ‫پائينتر‬‫اختالل‬ ‫موجب‬ ،‫معين‬ ‫ای‬‫انقطاع‬ ‫و‬‫در‬
‫فرآيند‬‫س‬ ‫توليد‬‫رمايه‬،‫داری‬‫بحران‬‫ها‬‫می‬ ‫سرمايه‬ ‫ويرانی‬ ‫و‬ ،.‫شود‬‫د‬‫اين‬ ‫اينکه‬ ‫ر‬‫اضافه‬ِ‫د‬‫تولي‬‫سرمايه‬‫همراه‬ ،
‫باشد‬‫با‬‫اضافه‬‫جمعيت‬.‫ندارد‬ ‫وجود‬ ‫تناقضی‬ ،‫مالحظه‬ ‫قابل‬ ‫کمابيش‬ ِ‫ی‬‫نسب‬‫همان‬‫که‬ ‫شرايطی‬‫موجب‬
‫افزايش‬‫کار‬ ‫بارآوری‬‫شد‬،،‫داد‬ ‫گسترش‬ ‫را‬ ‫بازارها‬ ،‫افزود‬ ‫توليدشده‬ ‫کاالهای‬ ‫حجم‬ ‫به‬‫سر‬ ‫انباشت‬‫را‬ ‫مايه‬
‫حجم‬ ‫لحاظ‬ ‫به‬ ‫چه‬‫را‬ ‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫و‬ ،‫بخشيد‬ ‫شتاب‬ ‫ارزشش‬ ‫لحاظ‬ ‫به‬ ‫چه‬ ‫و‬ ‫اش‬‫هم‬ ،‫داد‬ ‫کاهش‬‫ا‬،‫شرايط‬ ‫ن‬
‫يک‬‫اضافه‬‫نسبی‬ ‫جمعيت‬‫يک‬ ،‫اضافه‬‫می‬ ‫بوجود‬ ً‫ا‬‫مداوم‬ ‫و‬ ‫آورد‬ ‫بوجود‬ ‫کارگران‬ ‫جمعيت‬‫آورد‬.‫اضافه‬
‫جمعيتی‬‫که‬‫بخاطر‬ِ‫ل‬‫ناز‬ ‫ميزان‬‫استثمار‬‫ی‬‫می‬ ‫تنهائی‬ ‫به‬ ‫آن‬ ‫با‬ ‫که‬،‫شوند‬ ‫شاغل‬ ‫توانستند‬‫بخاطر‬ ‫حداقل‬ ‫يا‬
‫نرخ‬‫سود‬ ‫نازل‬‫می‬ ‫که‬ ‫ی‬‫معين‬ ‫ميزان‬ ‫با‬ ‫توانستند‬‫ی‬‫آورند‬ ‫ببار‬ ‫استثمار‬،‫توسط‬‫شاغل‬ ‫اضافی‬ ‫سرمايه‬
‫نشده‬‫اند‬.10
‫مفهوم‬ ‫آنکه‬ ‫برای‬ ‫مارکس‬‫اضافه‬‫انباشت‬‫را‬‫شرح‬‫به‬ ‫متوسل‬ ،‫بدهد‬‫نمونه‬‫ی‬‫که‬ ‫شد‬ ‫ديگری‬‫مثال‬:‫نبود‬ ‫خوبی‬ ‫چندان‬
‫د‬ ‫برای‬‫ريافت‬‫اضافه‬ ‫اين‬ ‫اينکه‬. ‫چيست‬ ‫انباشت‬‫آنکه‬ ‫محض‬ ‫به‬ . . . ‫کرد‬ ‫فرض‬ ‫مطلق‬ ‫آنرا‬ ‫بايد‬ ‫تنها‬ . .
‫سرمايه‬‫ی‬‫الحاقی‬‫بمنظور‬‫توليد‬‫سرمايه‬‫داری‬،‫شد‬ ‫صفر‬ ‫با‬ ‫برابر‬‫اضافه‬‫توليد‬‫بوجود‬ ‫سرمايه‬ ‫مطلق‬‫می‬‫آ‬‫ي‬.‫د‬
‫کرد‬ ‫رشد‬ ‫نرخی‬ ‫چنان‬ ‫با‬ ‫کارکن‬ ‫جمعيت‬ ‫نسبت‬ ‫به‬ ‫سرمايه‬ ‫آنکه‬ ‫محض‬ ‫به‬ ،‫بنابراين‬ . . .‫ه‬‫باشد‬‫نه‬ ‫که‬

11. www.kavoshgar.org ‫کاوشگر‬ ‫مارکس‬ ‫بحران‬ ‫تئوری‬
11
ِِِ‫ق‬‫مطل‬ ‫کار‬ ‫زمان‬‫ارائه‬ِ‫ی‬‫اضاف‬ ‫کار‬ ‫زمان‬ ‫نه‬ ‫و‬ ‫يابد‬ ‫بسط‬ ‫بيشتر‬ ‫بتواند‬ ‫جمعيت‬ ‫اين‬ ‫توسط‬ ‫شده‬‫نسبی‬
‫طوالنی‬ ‫بتواند‬‫شود‬ ‫تر‬(‫اخير‬ ‫مورد‬،‫که‬ ‫باشد‬ ‫قوی‬ ‫چنان‬ ‫کار‬ ‫برای‬ ‫تقاضا‬ ‫که‬ ‫صورتی‬ ‫در‬ ‫حال‬ ‫هر‬ ‫به‬
‫نيست)؛‬ ‫عملی‬ ،‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫وجود‬ ‫دستمزد‬ ‫افزايش‬ ‫برای‬ ‫گرايش‬‫بنابراين‬‫هنگامی‬‫که‬‫سرمايه‬‫ی‬‫رشد‬
‫يافته‬،‫ب‬ ‫قياس‬ ‫در‬‫ا‬‫خود‬ ‫رشد‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫زمان‬،‫کمت‬ ‫حتی‬ ‫يا‬ ‫همانقدر‬‫ر‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫کند‬ ‫توليد‬،‫اضافه‬‫توليد‬
‫داشت‬ ‫خواهد‬ ‫وجود‬ ‫سرمايه‬ ‫مطلق‬‫يک‬ . . .‫خواهد‬ ‫بوجود‬ ‫سود‬ ‫عمومی‬ ‫نرخ‬ ‫در‬ ‫ناگهانی‬ ‫و‬ ‫شديد‬ ‫افت‬
‫آمد‬،‫اينبار‬ ‫اما‬ِ‫ت‬‫عل‬‫سرمايه‬ ‫ترکيب‬ ‫تغيير‬‫نه‬‫توسعه‬‫ی‬‫افزايش‬ ‫بلکه‬ ،‫مولد‬ ‫نيروهای‬‫سرمايه‬ ‫پولی‬ ‫ارزش‬
‫م‬‫و‬ )‫دستمزدها‬ ‫افزايش‬ ‫(بعلت‬ ‫تغير‬ِ‫ش‬‫کاه‬ِ‫ت‬‫نسب‬ِ‫ر‬‫کا‬‫اضاف‬‫ه‬ِ‫ر‬‫کا‬ ‫به‬‫الزم‬‫آن‬ ‫با‬ ‫متناظر‬.‫است‬11
‫اين‬ ‫به‬ ‫نظر‬‫بدفهمی‬ ‫موجب‬ ‫مثال‬ ‫اين‬ ‫که‬‫مارتين‬ ،‫مثال‬ ‫بعنوان‬ .‫شود‬ ‫پرداخته‬ ‫بدان‬ ‫اختصار‬ ‫به‬ ‫تا‬ ‫است‬ ‫الزم‬ ،‫شد‬ ‫بسياری‬ ‫های‬
‫توتمان‬12
،‫مبنا‬ ‫اين‬ ‫بر‬‫گروسم‬ ‫هنريک‬ ‫به‬‫ا‬‫که‬ ‫ن‬‫اضافه‬‫توليد‬‫برحسب‬ ‫را‬،‫داد‬ ‫توضيح‬ ‫سرمايه‬ ِ‫ی‬‫نامکف‬ ِ‫ی‬‫ارزش‬ ‫بسط‬13
‫انتقاد‬‫کرد‬‫که‬‫وی‬‫به‬‫غلط‬‫گرايش‬ ‫دو‬‫و‬ ‫متفاوت‬.‫است‬ ‫کرده‬ ‫قلمداد‬ ‫يکی‬ ‫را‬ ‫سرمايه‬ ‫انباشت‬ ‫در‬ ‫يکديگر‬ ‫با‬ ‫متضاد‬ ً‫ال‬‫کام‬
‫مارکسی‬ ‫مفهوم‬ ‫توتمان‬ ‫نظر‬ ‫از‬‫اضافه‬ِ‫ت‬‫انباش‬‫مطلق‬‫که‬ ‫آنست‬ ‫معنای‬ ‫به‬‫اضافه‬‫توليد‬‫نه‬‫نتيجه‬‫ی‬‫ارزش‬‫اف‬‫ناکافی‬ ِ‫ی‬‫زائ‬
‫سرماي‬‫ه‬‫بلکه‬ ،‫نتيجه‬‫ی‬‫کاهش‬ ‫و‬ ‫دستمزدها‬ ‫افزايش‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫کار‬ ‫نيروی‬ ‫کمبود‬‫ارزش‬‫اضافه‬‫می‬‫شود‬‫آنچه‬ .
‫نمی‬ ‫توتمان‬‫که‬ ‫اينست‬ ‫ببيند‬ ‫تواند‬‫نتيجه‬‫ی‬‫دو‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫نهائی‬‫مورد‬‫انباشت‬ ‫توقف‬ ‫يعنی‬ ،‫است‬ ‫يکی‬‫درنتيجه‬‫ی‬.‫سود‬ ‫کمبود‬
‫می‬ ‫مارکس‬‫مثالش‬ ‫که‬ ‫هرچند‬ ،‫کند‬ ‫تاکيد‬ ‫وضعيت‬ ‫همين‬ ‫بر‬ ‫خواست‬‫نامناسب‬ ‫مضاعف‬ ‫بطور‬‫تمام‬ ‫با‬ ‫تنها‬ ‫نه‬ ‫چون‬ ،‫است‬
‫تجارب‬‫در‬ ‫نيز‬ ‫خودش‬ ‫انباشت‬ ‫تئوری‬ ‫با‬ ‫بلکه‬ ،‫تناقض‬.‫است‬
‫تئوری‬ ‫براساس‬‫اضافه‬ ‫ارزش‬،‫و‬ ‫حد‬‫توليد‬ ‫شيوه‬ ‫مرز‬‫سرمايه‬‫داری‬< ‫که‬ ‫جست‬ ‫واقعيت‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫بايد‬ ‫را‬‫توسعه‬‫ی‬‫بارآوری‬
،‫کار‬‫از‬‫سود‬ ‫نرخ‬ ‫سقوط‬،‫می‬ ‫قانونی‬‫آفريند‬‫نقطه‬ ‫در‬ ‫که‬‫معين‬ ‫ای‬‫آشتی‬ ‫تضادی‬ ‫به‬‫می‬ ‫توسعه‬ ‫اين‬ ‫با‬ ‫ناپذير‬‫بايد‬ ‫و‬ ‫رسد‬
‫بحران‬ ‫طريق‬ ‫از‬ ً‫ا‬‫مداوم‬‫ها‬.‫يافت‬ ‫غلبه‬ ‫آن‬ ‫بر‬..>14
‫قاعده‬ ‫در‬ ‫ولی‬‫بودن‬ ‫مند‬‫بحران‬‫ها‬‫چيز‬‫ی‬‫از‬ .‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫بيش‬
‫يابنده‬ ‫تحول‬ ً‫ا‬‫دائم‬ ِ‫ت‬‫انباش‬ ِ‫ی‬‫فروپاش‬ ‫همچون‬ ‫بحران‬ ،‫يکسو‬‫سرمايه‬ ‫ی‬‫پديد‬‫ار‬‫می‬‫شو‬‫د‬‫انباشتی‬ ،‫گرايش‬ ‫بخاطر‬ ‫که‬‫نزولی‬
‫ب‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫نهفته‬ ِ‫د‬‫سو‬ ‫نرخ‬‫ا‬‫فروپاشی‬‫مواجه‬‫ش‬‫د‬‫است‬ ‫ه‬،‫ديگر‬ ‫سوی‬ ‫از‬ .‫بحران‬‫ديگر‬ ‫متعدد‬ ‫تضادهای‬ ‫در‬‫ی‬‫بازار‬ ‫در‬ ‫که‬
‫آمده‬ ‫بوجود‬‫اند‬‫نيز‬‫پديدار‬‫می‬‫گرد‬‫د‬‫که‬ ‫تضادهائی‬ ،ً‫ا‬‫نهايت‬ ‫نيز‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫تشديد‬ ‫توليدی‬ ‫روابط‬ ‫اجتماعی‬ ‫تضاد‬ ‫توسط‬ ‫البته‬
.‫آنند‬ ‫بر‬ ‫مبتنی‬‫رويدادهای‬ ‫که‬ ‫همانطور‬ ‫درست‬‫نمی‬ ‫کل‬ ‫در‬ ‫بازار‬،‫شوند‬ ‫درک‬ ‫توليد‬ ‫روابط‬ ‫به‬ ‫ارجاع‬ ‫بدون‬ ‫توانند‬‫اين‬
‫بحران‬‫جزئی‬ ‫های‬‫نيز‬‫نمی‬‫عمومی‬ ‫بحران‬ ‫از‬ ‫جدا‬ ‫توانند‬‫رابطه‬ ‫در‬ ‫ريشه‬ ‫که‬ ‫ای‬‫کار‬ ‫ی‬-‫دارند‬ ‫سرمايه‬‫فهميده‬.‫شوند‬
‫برای‬‫فهم‬‫که‬ ‫بحران‬ ‫گرايش‬‫چنين‬‫با‬ ‫تنگاتنگ‬‫خورده‬ ‫گره‬ ‫سيستم‬‫است‬‫هميشه‬ ،‫بايد‬‫خصلت‬‫را‬ ‫سيستم‬ ‫پويای‬‫که‬‫نافی‬
‫هرگونه‬‫است‬ ‫تعادلی‬‫بر‬ .‫داشت‬ ‫بخاطر‬‫خالف‬‫تئور‬‫يسين‬‫های‬‫تعادل‬‫اقتصاد‬‫که‬ ‫کالسيک‬‫فرآيند‬‫معامله‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫گردش‬‫ی‬
‫می‬ ‫اشتباه‬ ‫مستقيم‬ ِ‫ی‬‫پاياپا‬‫می‬ ‫تصور‬ ً‫ا‬‫نتيجت‬ ‫و‬ ،‫گرفتند‬،‫فروش‬ ‫خريدی‬ ‫هر‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫خريد‬ ‫فروشی‬ ‫هر‬ ‫که‬ ‫کردند‬‫بر‬ ‫مارکس‬
< ‫که‬ ‫بود‬ ‫آن‬‫کاال‬ ‫صاحبان‬ ‫به‬ ‫اين‬،‫ن‬ ‫که‬‫قادر‬ ‫ه‬‫ب‬‫ه‬‫فروشند‬‫و‬‫ن‬‫ه‬‫می‬‫توانند‬‫بکنند‬ ‫هم‬ ‫خريد‬ ‫آن‬ ‫با‬ ‫متناظر‬،‫خاطر‬ ‫تسلی‬
‫می‬ ‫اندکی‬.‫دهد‬>15
‫مباد‬ ‫در‬‫له‬‫پاياپای‬‫مبادله‬ ‫ديگری‬ ‫کاالی‬ ‫با‬ ً‫ا‬‫مستقيم‬ ‫کاال‬ ‫يک‬ ،‫می‬‫شود‬‫اما‬ .‫هنگامی‬‫ارزش‬ ‫که‬
‫مبادله‬‫می‬ ‫معينی‬ ‫شکل‬ ‫ای‬‫است‬ ‫ابژه‬ ‫از‬ ‫مستقل‬ ‫که‬ ‫گيرد‬‫پول‬ ‫در‬ ‫و‬‫تجسم‬‫ياف‬‫عملی‬ ‫کاال‬ ‫يک‬ ‫فروش‬ ،‫ته‬‫است‬‫م‬‫از‬ ‫ستقل‬
‫اين‬ ‫با‬ .‫ديگر‬ ‫کاالی‬ ‫خريد‬ِ‫ی‬‫جدائ‬‫خريد‬‫از‬،‫فروش‬‫پيشاپيش‬‫ا‬‫حتمال‬‫عروج‬ ‫بحران‬‫می‬‫يابد‬< .‫احتمال‬‫در‬ ‫که‬ ،‫بحران‬