1. ÇÀÐÄÀË - ¯ÉËÄÂÝÐËÝËÈÉÍ ÕÝÌÆÝÝ – ÀØÃÈÉÍ
ÕÀÌÀÀÐËÛÍ ØÈÍÆÈËÃÝÝ
(“COST – VOLUME – PROFIT” ANALYSIS )
Õè ýýëèéí èíäåêñ: ÀÑÑ 404
Íîîãäîõ êðåäèò: 3
Ñóäëàõ ìýðãýæèë: ÑÌ - 4

2. Ñýäâèéí àãóóëãà
I. Çàðäàë -¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý – Àøãèéí
õàìààðëûí øèíæèëãýýíèé çîðèëãî, õàìðàõ õ¿ðýý
II. Çàðäëûí á¿òýö áà ¿éë àæèëëàãààíû õºø¿¿ðýã
III. Õóãàðëûí öýã ò¿¿íèéã òîîöîæ ãðàôèêò ä¿ðñëýõ
íü
IV. Àþóëã¿é áàéäëûí õÿçãààð, ò¿¿íèé õàðüöààã
òîîöîõ íü
V. Çàðäàë ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý àøãèéí
õàìààðëûí øèíæèëãýýíèé ïðàêòèê õýðýãëýý,
äóòàãäàëòàé òàëóóä

3.  Çàðäàë - ¯éëäâýðëýëèéí õýìæýý – Àøãèéí
õàðèëöàí õàìààðëûí øèíæèëãýý íü ¿éëäâýðëýñýí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé á¿òýö, áîðëóóëñàí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî õýìæýý, ò¿¿íèéã
¿éëäâýðëýæ, áîðëóóëàõàä ãàðàõ
çàðäàë, òýäãýýðèéã áîðëóóëñíààñ îëîõ àøãèéí
õîîðîíäîõ õàðèëöàí õàìààðëûã
øèíæèëæ, óäèðäëàãûí áîãèíî õóãàöààíû øèéäâýð
ãàðãàõàä àøèãëàãääàã óõàë õýðýãë¿¿ð þì.

4.  Çàðäàë - ¯éëäâýðëýëèéí õýìæýý – Àøãèéí õàðèëöàí
õàìààðëûí øèíæèëãýýíèé çîðèëãûã “Òºëºâëºñºí àøãèéã
îëîõîä øààðäàãäàõ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí
á¿òýö áóþó áîðëóóëàëòûí õýìæýýã òîîöîõ ÿâäàë þì”
ãýæ òîäîðõîéëæ áîëíî.
 Çàðäàë - ¯éëäâýðëýëèéí õýìæýý – àøãèéí õàðèëöàí
õàìààðëûí øèíæèëãýý íü
1. Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë èëãýýíèé ¿íý
2. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî õýìæýý áóþó ¿éëäâýðëýëèéí ò¿âøèí
3. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýãæèä íîãäîõ õóâüñàõ çàðäàë
4. ¯éë àæèëëàãààíû òîãòìîë çàðäàë
5. Áîðëóóëàõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé á¿òýö áóþó õîëüö çýðýã
õ¿ èí ç¿éë¿¿äèéí õîîðîíäîõ õàðèëöàí õàìààðëûã èæ
á¿ðíýýð íü àâ ¿çýæ øèíæèëäýã.

5.  Ýíýõ¿¿ øèíæèëãýýã õèéñíýýð:
◦ ¯éëäâýðëýõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðëèéã ñîíãîõ
◦ Á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë èëãýýíèé ¿íèéã òîãòîîõ
◦ Ìàðêåòèíãèéí òàëààð áàðèìòëàõ áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ
◦ ¯éëäâýðëýëèéí õ¿ èí àäëûã çîõèñòîé ò¿âøèíä àøèãëàõ
◦ Çàðäëûí á¿òöèéã çºâ ñîíãîõ çýðýã îëîí òºðëèéí øèéäâýð
ãàðãàõ áîëîìæòîé áîëäîã
 Ýíý øèíæèëãýýíä á¿õ çàðäëóóäûã òîãòìîë áîëîí
õóâüñàõ çàðäàë ãýñýí 2 õýñãýýð àâ ¿çäýã
áºãººä ¿¿íèéã òîîöîõîä øóóä çàðäëààð ºðòºã òîîöîõ
àðãûã àøèãëàäàã.

6.  Øóóä çàðäëààð ºðòºã òîîöîõ àðãà íü
á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýýíýýñ øóóä
õàìààðàõ çàðäëóóäûã á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî
õýìæýýíä íîãäóóëàí ºðòºã òîîöîõ àðãà þì.
 ªºðººð õýëáýë, ýíý àðãà íü øóóä ìàòåðèàë, øóóä
õºäºëìºð, õóâüñàõ íýìýãäýë çàðäàë ãýõ ìýò
¿éëäâýðëýëèéí õóâüñàõ çàðäëóóäûí
òóñëàìæòàéãààð äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýë, áýëýí
á¿òýýãäýõ¿¿í, áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé
ºðòãèéã òîîöäîã. Õàðèí ¿éëäâýðëýëèéí òîãòìîë
çàðäëóóäûã á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºãò îðóóëæ
òîîöäîãã¿é.

7.  Çàðäàë - ¯éëäâýðëýëèéí õýìæýý – Àøãèéí
õàðèëöàí õàìààðëûí øèíæèëãýý õèéõýä àõèóö
îðëîãî, àõèóö îðëîãûí õàðüöàà, çàðäëûí á¿òýö, ¿éë
àæèëëàãààíû õºø¿¿ðýã, àþóëã¿é áàéäëûí
õÿçãààð çýðýã ¿íäñýí óõàãäàõóóíóóä
àøèãëàãääàã .
 Àõèóö îðëîãî: Ýíý íü á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë èëãýýã
áîðëóóëñíààñ îëîõ îðëîãîîñ ò¿¿íèéã ¿éëäâýðëýæ
áîðëóóëàõòàé õîëáîãäîæ ãàðñàí õóâüñàõ
çàðäëûã õàñààä ¿ëäýõ îðëîãûí õýñýã þì.

8.  Àõèóö îðëîãûã äàðààõ áàéäëààð òîìú¸îëæ áîëíî.
 Àõèóö îðëîãûã òîãòìîë çàðäàë áîëîí àøãèéí
õýìæýýã àøèãëàí äàðààõ áàéäëààð òîìú¸îëæ áîëíî.
VCTRCM
äàëçàõóâüñàõÍèéòVC
ëîãîîÍèéòTR
õýìæýýëîãûíîàõèóöinMonContributiCM
ð
ð
)ð(arg
FCPCM
äàëçàÒîãòìîëFC
àøèãÍèéòP
ð

9.  Àõèóö îðëîãûã íèéò ä¿íãýýð íü òîäîðõîéëæ áîëîõîîñ
ãàäíà íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä òîîöîæ áîëíî.
Àõèóö îðëîãûã íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä òîîöîõ
íü àøèãò íºëººëºõ õ¿ èí ç¿éëèéã òîîöîõ áîëîìæèéã
îëãîäîã ó èð óäèðäëàãûí äîòîîä çîðèëãîä èë¿¿
íèéöäýã. ¯¿íèéã òîìú¸îëáîë:
vpCMu
äàëçàõóâüñàõíèéòýýãäýõáíýãæv
íýëóóëàõáîíèéãòýýãäýõáíýãæp
àøèãàõèóöíèéòýýãäýõáíýãæCMu
ð¿¿¿
¿ð¿¿¿
¿¿¿

10.  Àõèóö îðëîãûí õàðüöàà: Áîðëóóëàëòûí îðëîãûí
ä¿íä íîãäîõ àõèóö îðëîãûí õóâü õýìæýý áóþó àõèóö
îðëîãûã áîðëóóëàëòûí îðëîãîä õàðüöóóëñàí
õàðüöààã àõèóö îðëîãûí õàðüöàà ãýíý. ¯¿íèéã
äàðààõ áàéäëààð òîìú¸îëæ áîëíî.
TR
CM
CM r
ëîãîîÍèéòTR
ëîãîîÀõèóöCM
üöààõàëîãûíîÀõèóöCMr
ð
ð
ðð

11.  Àõèóö îðëîãûí õàðüöààã àøèãëàí áîðëóóëàëòûí
îðëîãûí ººð ëºëòºíä íîãäîõ àõèóö îðëîãûí
ººð ëºëòèéã òîîöîõ áîëîìæòîé. Àõèóö îðëîãûí
õàðüöààã íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé àõèóö îðëîãî áà
¿¿íèéã àøèãëàí äàðààõ áàéäëààð òîîöîæ áîëíî.

p
v
p
vp
p
CM
CM u
r 1
äàëçàõóâüñàõíîãäîõëóóëàëòàíäáîíèéòýýãäýõáÍýãæ
p
v
TR
VC
ðð¿¿¿

12. Çàðäëûí á¿òýö áà ¿éë
àæèëëàãààíû õºø¿¿ðýã
 Àõèóö îðëîãûí õàðüöàà èõ ýñâýë áàãà áàéõ íü
çàðäëûí á¿òöýýñ, ººðººð õýëáýë íèéò çàðäàëä
ýçëýõ õóâüñàõ áà òîãòìîë çàðäëûí õóâü
õýìæýýíýýñ õàìààðäàã. Åð íü íèéò çàðäàëä ýçëýõ
õóâüñàõ çàðäëûí õóâèéí æèí íü òîãòìîë çàðäëûí
õóâèéí æèíãýýñ èõ áàéâàë çàðäëûí á¿òöèéã
çîõèñòîé áàéíà ãýæ ¿çäýã.
 Çàðäëûí á¿òýö íü òóõàéí êîìïàíèé ýðõýëæ áàéãàà
¿éë àæèëëàãààíû èãëýë áîëîí ñàëáàðûí
îíöëîã, öàã õóãàöàà, îðîí çàéí õ¿ èí ç¿éë¿¿äýýñ
õàìààð õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã.

13. Çàðäëûí á¿òýö áà ¿éë
àæèëëàãààíû õºø¿¿ðýã
 Çàðäëûí á¿òýö áîëîí îðëîãûí ººð ëºëòòýé óÿëäàæ
õºø¿¿ðãèéí òóõàé îéëãîëò ãàð èðäýã. Åð íü
õºø¿¿ðýã íü “Áàãà õ¿ èí àäëààð òîìîîõîí àæëûã
ã¿éöýòãýõ, áàãà õóãàöààíä èõ ç¿éëèéã
àìæóóëàõ” ãýñýí óòãûã àãóóëäàã áºãºä ýäèéí
çàñàãò ¿¿íèéã “¯ð àøãèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã íýëýýä
õýìæýýãýý𠺺ð èëæ àäàõ òîäîðõîé õ¿ èí
ç¿éë” ãýæ ¿çäýã.
 Õºø¿¿ðýã íü îðëîãî – çàðäàë – àøãèéí ôóíêöèîíàëü
õàìààðàëòàé íÿãò óÿëäààòàé áàéäàã. Õºø¿¿ðýã
íü íèéò çàðäëûí äîòîð òîãòìîë çàðäàë áàéãààãèéí
¿ð ä¿í þì.

14. Çàðäëûí á¿òýö áà ¿éë
àæèëëàãààíû õºø¿¿ðýã
 “Áîðëóóëàëòûã áàãà õýìæýýãýý𠺺ð ëºõ çàìààð
òîãòìîë çàðäëààð äàìæóóëæ àøèãò íºëººëºõ
áîëîìæèéã õºø¿¿ðýã” ãýæ ¿çýæ áîëíî.
 Õºø¿¿ðãèéã:
◦ ¯éë àæèëëàãààíû /¿éëäâýðëýëèéí/ õºø¿¿ðýã
◦ Ñàíõ¿¿ãèéí õºø¿¿ðýã
◦ ¯éëäâýðëýë, ñàíõ¿¿ãèéí õºø¿¿ðýã ãýæ 3 àíãèëíà.
 ¯éë àæèëëàãààíû õºø¿¿ðýã íü á¿òýýãäýõ¿¿í
¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý áà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ººðèéí
ºðòãèéí á¿òýö áóþó ººðººð õýëáýë á¿òýýãäýõ¿¿í
¿éëäâýðëýëèéí õóâüñàõ áà òîãòìîë çàðäëûí õîîðîíäûí
õàðüöàà, õóâèéí æèíã ººð ëºõ çàìààð àøèãò íºëººëºõ
áîëîìæèéã õàðóóëäàã.

15. Çàðäëûí á¿òýö áà ¿éë
àæèëëàãààíû õºø¿¿ðýã
 ¯éë àæèëëàãààíû õºø¿¿ðãèéí çýðãèéã àõèóö áîëîí öýâýð
îðëîãûí õîîðîíäûí õàðüöààãààð òîäîðõîéëäîã.
 ¯éë àæèëëàãààíû õºø¿¿ðãèéí çýðýã íü ºãºãäñºí
áîðëóóëàëòûí ò¿âøèíä àøèãò íºëººëæ áóé áîðëóóëàëòûí
õýìæýýí äýõ õóâü õýìæýýíèé ººð ëºëòèéí õýìæèãäýõ¿¿í þì.
 ¯éë àæèëëàãààíû õºø¿¿ðãèéí çýðãèéã áîðëóóëàëòàíä
ãàðñàí ººð ëºëòèéí õóâèàð ¿ðæ¿¿ëýõýä öýâýð îðëîãûí
ººð ëºëòèéí õóâü õýìæýý ãàðäàã.
NI
CM
DOL
TRxDOLNI

16. Õóãàðëûí öýã, ò¿¿íèéã òîîöîæ
ãðàôèêò ä¿ðñëýõ íü
 Çàðäàë - ¯éëäâýðëýëèéí õýìæýý – Àøãèéí õàðèëöàí
õàìààðëûí øèíæèëãýýíèé íýã ¿íäñýí õýëáýð íü
õóãàðëûí öýãèéí øèíæèëãýý áàéäàã. Õóãàðëûí öýãèéí
øèíæèëãýýíèé òóñëàìæòàéãààð òàéëàíò õóãàöààíä
ãàðñàí á¿õèé ë çàðäëóóäûã ýðã¿¿ëæ íºõºõºä
øààðäàãäàõ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý
áîëîí áîðëóóëàëòûí ò¿âøèíã òîîöäîã.
 Õóãàðëûí öýã íü îðëîãî, çàðäàë õî¸ð òýíö¿¿ áàéõ,
ººðººð õýëáýë íèéò îðëîãî íèéò çàðäàëòàé äàâõöàõ öýã
þì. Áàéãóóëëàãà ýíý öýã äýýðõè õýìæýýíèé
á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýæ áîðëóóëáàë àøèã
îëîõã¿é, àëäàãäàë õ¿ëýýõã¿é ó èð ¿¿íèéã àøèã
àëäàãäëûí çààã áóþó áîñãî ãýæ íýðëýäýã.

17. Õóãàðëûí öýã, ò¿¿íèéã òîîöîæ
ãðàôèêò ä¿ðñëýõ íü
 Õóãàðëûí öýãèéã òîîöîõ íü :
 Õóãàðëûí öýãèéã òîîöîõ 2 àðãà áàéäàã. ¯¿íä:
◦ Òýíöýòãýëèéí àðãà
◦ Íýãæèéí àõèóö îðëîãûí àðãà çýðýã îðíî.
 Òýíöýòãýëèéí àðãà íü îðëîãî, çàðäàë, àøãèéí
äàðààõü òýãøèòãýëä ¿íäýñëýäýã. Áèçíåñèéí ìºí
àíàð áîëîõ àøãèéã îðëîãî, çàðäëûí çºð¿¿ãýýð
äàðààõ òîìú¸îãîîð èëýðõèéëæ áîëíî.
TCTRP

18. Õóãàðëûí öýã, ò¿¿íèéã òîîöîæ
ãðàôèêò ä¿ðñëýõ íü
 Çàðäàë - ¯éëäâýðëýëèéí õýìæýý – Àøãèéí
õàðèëöàí õàìààðëûí øèíæèëãýýíä íèéò çàðäëûã
òîãòìîë áîëîí õóâüñàõ çàðäëààñ á¿ðääýã ãýæ
¿çäýã ó èð òýãøèòãýëèéã äàðààõ áàéäëààð
èëýðõèéëæ áîëíî.
 Á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüñàõ çàðäàë íü íýãæèä
íîãäîõ ä¿íãýýðýý òîãòìîë, õàðèí òîãòìîë çàðäàë íü
íèéò ä¿íãýýðýý òîãòìîë áàéäãèéã õàðãàëçàí
òîìú¸îã áàãà çýðýã ººð èëáºë:
õîéëáîëòîäîíãäëîãûíîíèéòÝíäýýñFCVCTRP ð¿ð)(
PFCVCTR

19. Õóãàðëûí öýã, ò¿¿íèéã òîîöîæ
ãðàôèêò ä¿ðñëýõ íü
 ¯¿íèéã V - ¿ñãýýð òýìäýãëýâýë äýýðõè
òýãøèòãýë
PFCxTR
TR
VC
TR
áîëíîîéëãîæãýæõýìæýýäëûíçà
õóâüñàõíîãäîõíýãæèäëîãûíîëóóëàëòûíáîüöààãõà
TR
VC
ð
ððð
PFCxVTRTR
PFCVTRxPFCxVTRTR )1(
V
PFC
TR
1

20. Õóãàðëûí öýã, ò¿¿íèéã òîîöîæ
ãðàôèêò ä¿ðñëýõ íü
 Äýýðõè òîìú¸îíû õóâààðüò èëýðõèéëýãäýõ (1-V ) –
ã áîðëóóëàëòûí îðëîãûí íýãæèä /íýã òºãðºãò/ íîãäîõ
àõèóö îðëîãî ãýæ òîäîðõîéëæ áîëíî.
 Õóãàðëûí öýã íü àøèã òýãòýé òýíöýõ (P=0) ¿åèéí
áîðëóóëàëòûí îðëîãîîð õýìæèãäýõ òóë äýýðõ
òýãøèòãýëýýñ õóãàðëûí öýã äýýðõè áîðëóóëàëòûí
îðëîãûã äàðààõ òîìú¸îëëîîð òîîöíî
 .
V
FC
BEPTR
1
)(
ëîãîîëóóëàëòûíáîõèäýýöýãëûíÕóãàBEPTR ðððð)(

21. Õóãàðëûí öýã, ò¿¿íèéã òîîöîæ
ãðàôèêò ä¿ðñëýõ íü
 Îðëîãûã çàðäàë áîëîí àøãààñ õàìààðóóëæ
èëýðõèéëñýí òîìú¸îã á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý,
á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýãæèä íîãäîõ õóâüñàõ çàðäàë,
òîãòìîë çàðäëûí ä¿í áîëîí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî
õýìæýýíýýñ õàìààðóóëàí äàðààõ áàéäëààð
òîäîðõîéëæ áîëíî.
 Ýíý íü Ð õýìæýýíèé àøãèéã îëîõîä øààðäàãäàõ áîðëóóëàëòûí
òîî õýìæýýã áèåò íýãæýýð èëýðõèéëýõ òîìú¸îëîë áîëíî.
PFCvxQpxQPFCVCTR
)( vp
PFC
Q

22. Õóãàðëûí öýã, ò¿¿íèéã òîîöîæ
ãðàôèêò ä¿ðñëýõ íü
 Òîäîðõîéëîëò ¸ñîîð àøèã òýãòýé òýíöýõ (P=0)
¿åèéí áîðëóóëàõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî õýìæýý íü
õóãàðëûí öýã äýýðõè áîðëóóëàëò ó èð õóãàðëûí
öýã äýýðõè á¿òýýãäýõ¿¿íèé áèåò íýãæèéã
vp
FC
BEPQ )(

23. Õóãàðëûí öýã, ò¿¿íèéã òîîöîæ
ãðàôèêò ä¿ðñëýõ íü
 Àõèóö îðëîãûí àðãà íü êîìïàíè òàéëàíò õóãàöààíû
òîãòìîë çàðäëûã íºõºõ àõèóö îðëîãûã îëîõ íºõöºëä
àøèã ¿ã¿é, àëäàãäàë ¿ã¿é àæèëëàíà ãýæ
¿çäýã. ªºðººð õýëáýë òîãòìîë çàðäëûã íºõºõ àõèóö
îðëîãûí ä¿íã òîäîðõîéëæ àäàõ áîðëóóëàëòûí
íýãæèéí òîî áîëîí ¿íèéí ä¿íãýýð õóãàðëûí öýãèéã
òîîöîõ àðãûã íýãæèéí àõèóö îðëîãûí àðãà ãýíý..

24. Õóãàðëûí öýã, ò¿¿íèéã òîîöîæ
ãðàôèêò ä¿ðñëýõ íü
 ¯¿íèéã òîãòìîë çàðäàë áîëîí íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé
àõèóö îðëîãûí õîîðîíäîõ õàðüöààã ààð äàðààõ
òîìú¸îãîîð òîîöíî
 Õàðèí õóãàðëûí öýã äýýðõ áîðëóóëàëòûí õýìæýýã
ìºíãºí ä¿íãýýð òîîöîõ áîë àõèóö îðëîãûí õàðüöààã
àøèãëàí òîäîðõîéëíî.
CMu
FC
BEPQ )(
CMr
FC
BEPTR )(

25. Àþóëã¿é áàéäëûí õÿçãààð, ò¿¿íèé
õàðüöààã òîîöîõ íü
 Çàðäàë - ¯éëäâýðëýëèéí õýìæýý – Àøãèéí
ôóíêöèîíàëü õàìààðàëòàé õîëáîãäîõ íýã óõàë
¿ç¿¿ëýëò íü àþóëã¿é áàéäëûí õÿçãààð áàéäàã.
ͺ㺺 òàëààð “õàìãààëàëòûí õÿçãààð” ãýæ
íýðëýñýí áàéäàã. ¯¿íèéã òîìú¸îëáîë:
xpBEPQQBEPTRTRMS )(
safetyofinMããòõÿçãààáàéäëûíéàþóëãMS arg(ºð/ºðºº/ð¿
ºð/ºðºº/ððð)(
ºð/ºðºº/ðð¿
ããòõýìæýýëóóëàëòûíáîõèäýýöýãëûíõóãàBEPTR
ããòõýìæýýëóóëàëòûíáîõéöýòãýëýýãTR

26. Àþóëã¿é áàéäëûí õÿçãààð, ò¿¿íèé
õàðüöààã òîîöîõ íü
 Õàðèí íèéò áîðëóóëàëòûí ä¿íä ýçëýõ àþóëã¿é
áàéäëûí õÿçãààðûí õóâèéí æèíã àþóëã¿é áàéäëûí
õÿçãààðûí õàðüöàà ãýíý. (Margin of safety
percentage) ¯¿íèéã äàðààõ áàéäëààð òîîöíî.
 Ýíý ¿ç¿¿ëýëò íü áîðëóóëàëò íü õýäýýñ èë¿¿
õóâèàð áóóðâàë êîìïàíè àëäàãäàëòàé àæèëëàõûã
èëòãýíý.
TR
BEPTR
TR
BEPTRTR
TR
MS
MSr
)(
1
)(

27. Çàðäàë - ¯éëäâýðëýëèéí õýìæýý- Àøãèéí õàðèëöàí
õàìààðëûí øèíæèëãýýíèé ïðàêòèê õýðýãëýý,
äóòàãäàëòàé òàëóóä
 CVP øèíæèëãýý íü ººðèéí ãýñýí îëîëòòîé áîëîí
äóòàãäàëòàé òàëóóäòàé. Ýíý øèíæèëãýý íü äàðààõ
áîëîìæóóäûã îëãîäîã.
1. Îðëîãî çàðäëûí á¿òýö, ººð ëºëò íü àøèãò õýðõýí
íºëººëºõèéã òîäîðõîéëîõ áîëîìæèéã óäèðäëàãàä
îëãîäîã.
2. Óäèðäëàãûã áîãèíî õóãàöààíû àøãèéí òºëºâëºëò õèéõ
áîëîìæîîð õàíãàäàã
3. Àëäàãäàëã¿é àæèëëàõûí òóëä öààøèëáàë
òºëºâëºãººò àøãèéã îëîõûí òóëä ¿éëäâýðëýëèéí õ¿ èí
àäëûã ÿàæ àøèãëàõ ¸ñòîéã çààäàã.
4. Áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà õºø¿¿ðãèéí áîëîìæèéã
õýðõýí àøèãëàæ áîëîõûã èëýðõèéëäýã.
5. Àøãèéí áîëîí àøãèéí áóñ àëü áàéãóóëëàãà ¿éë
àæèëëàãààíäàà àøèãëàõ áîëîìæòîé áàéäàã.

28. Çàðäàë - ¯éëäâýðëýëèéí õýìæýý- Àøãèéí õàðèëöàí
õàìààðëûí øèíæèëãýýíèé ïðàêòèê õýðýãëýý,
äóòàãäàëòàé òàëóóä
 Äóòàãäàëòàé òàëóóä:
1. Îðëîãî çàðäëûí õýìæýýã øóëóóí øóãàìàí õýëáýðýýð
ä¿ðñýëäýã.
2. Çàðäëûã çºâõºí õóâüñàõ áîëîí òîãòìîë ãýñýí 2
òóéëä õóâààæ ¿çäýã.
3. Áîðëóóëàõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé á¿òöèéã òîãòìîë ãýæ
¿çäýã.
4. ¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîîã áîðëóóëàõ
á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîîòîé òýíö¿¿ ãýæ ¿çäýã.
5. Òîîöîîëîëä ìºíãºíèé öàã õóãàöààíû ¿íý öýíèéã
õàðãàëçäàãã¿é.

29. Àøèãëàõ ìàòåðèàë
1. Ö. Áàÿíìºíõ “Çàðäàë, óäèðäëàãûí íÿãòëàí áîäîõ
á¿ðòãýë” (II äýâòýð) ÓÁ õîò 2009 îí
2. Ä. Ìîëîìæàìö “Óäèðäëàãûí á¿ðòãýë” ÓÁ õîò 1999
îí
3. Õóäàëäàà ¿éëäâýðëýëèéí äýýä ñóðãóóëü
“Óäèðäëàãûí á¿ðòãýë” ÓÁ õîò 2005 îí